Hona hemen gaixotasun mentalen inguruko azalpenak

1. GAIXOTASUN
MENTALAK
Osasun mentaleko gaixotasunek edo arazoek pentsaera, gogo-
aldartea eta portaera aldarazten dituzte. Aldaketa horiek larriak
direnean gaixotasun mentalak edo buruzko gaixotasun deritze.

2. Gaixotasun mental motak
→ Eskizofrenia: Pertsonak 15-25 urte inguru duenean. Gaixoaren pertzepzioak eta arrazoitzeko ahalmena asko
desitxuratzen ditu. Gaixotasun larria, ondorio larriak ditu, aluzinazioak adibidez. Eragin larria gaixoaren gizarte
harremanetan.
→ Depresioa: Arazo mentalik ohikoena da. Sintoma hauek: neurriz gaineko tristezia eta zenbait gauzatarako interesik eza.
→ Nerbio-anorexia: Gaixotasun hau duten pertsonek, argalegi daude baina beraien ustetan lodi. Pentsatzen dute normal
janez gero asko gizenduko direla, horregatik ez dute jan nahi eta ez dute onartzen hori eginez beraien bizitza kaltetzen hari
direla. Normala da emakume anorexikoek hilekorik ez izatea.
→ Bulimia: Hauek pisu normala edo pixka bat potolo. Neurririk gabe jaten dute eta gero errudun sentitzen dira. Jandako
hori galdu nahi dutenez, botaka egiten dute edo kirol gehiegi besteak beste.
→ Hiperaktibitatea: Energia kontrolatzeko arazoak eta arreta arazoak. Ipurtarinak dira eta gehiegi hitz egiten dute.
→ Dementzia: Ahalmen mentala pixkanaka galtzen da,batez ere, oroimena. Adinekoek dute gaixotasun hau, Alzheimer
deiturikoa.

3. Tratamendua
Hainbat tratamendu psikologiko eta farmakologiko daude, haiei esker gaixo mentalak senda daitezke edo
behintzat zerbait hobetu. Pertsona hauek askotan ez dute tratamendurik jaso nahi, beldurra dutelako, haietariko
gehienak ez dakitelako gaixo daudenik ere ez eta ez dute nahi besteek beraien gaixotasunen berri izatea.
Denok egin dezakegu zerbait hori gainditzeko:
● Pertsona hauek duintasunez tratatu, baztertu gabe.
● Etiketak ez jarri, hau da, adibidez ez da esan behar pertsona bat eskizofrenikoa dela, eskizofrenia duela
baizik.

4. Mendekotasuna sortzen duten jokabideak
Mendekotasuna sortzen duten jokabideak ere gaixotasun mentaltzat hartzen dira, aldaketak eragiten dituztelako pertsonen
portaeran.
Mendekotasun: Substantzia bat gero eta kantitate handiagoan edo tarte motzagoan kontsumitu beharra, eta kontsumoa
uzteko gaitasunik ez izatea nahiz eta horrek arazo sozial, laboral edo beste era batekoak sorrarazi. Gainera kontsumoaren
amaieran abstinentzia fisiko eta psikikoko fenomenoak gertatzen dira.
● Pertsona substantzia jakin bat (alkohola, tabakoa edo beste droga) gehiegi hartzeagatiko nahastea izango du.
● Pertsonak denbora gehiena droga lortzen eta kontsumitzen.
● Substantzia hartzeari uzten dionean, abstinentzia sintomak agertuko dira.
Zenbait jokabideek ere mendekotasuna sor dezakete: jokoak, lanak, bideo-jokoek, internetek eta erosketek...

5. Drogak
Drogak: Organismora sartuz gero garunean aldaketak eragiten dituen edozein substantzia da. Aldaketa horiek portaera
aldaketak eta mendekotasuna sortzen dituzte. Efektuen arabera drogen sailkapena honako hau da:
● Nerbio-sistemaren depresoreak. Logura, erreakzioak moteltzea, eta bihotz-taupaden eta arnasketaren maiztasuna
txikitzea eragiten dute. (Alkohola, lo eragiteko pilulak, heroina...)
● Nerbio-sistemaren estimulatzaileak. Arreta handiarazi era logura txikiarazten dute, errendimendu fisikoa eta
mentalaren irudipena eta gosea gutxitzen dute. (Anfetaminak,kokaina, kafeina,nikotina...)
● Nerbio-sistemaren aztoratzaileak. Oinarrizko funtzio psikikoak aldatzen dituzte, beraz, kontzentratzea, arreta
jartzea, arrazoitzea eta oroitzea eragozten dute. (Haluzinogenoak: LSD eta onddoak, kanabisa, sintesi-drogak:
estasia...)

6. Galderak
1.- Nolakoa da pertsona hiperaktibo bat?
2.- Pertsona hauek, zergatik ez dute tratamendurik jaso nahi?
3.- Zer gauzek sor dezakete mendekotasuna?
4.- Zer efektu du kafeinak nerbio sisteman?
a) depresoreak
b) estimulatzaileak
c) aztoratzaileak
5.- Zer da anorexia?