3. अश्मयुगाचे टप्पे पुराणाश्मयुग मध्याश्मयुग निाश्मयुग ताम्रपाषाणयुग
महत्वाचे वैतिष्ट्ये तिकाऱयांचे युग पिुपालकांचेयुग िेिकऱयांचे युग ग्रामीण स्वरुपाचीसंस्कृिी, िांबे+पाषाण
बनास संस्कृिी, माळवा संस्कृिी वजोरवे संस्कृिी
इ.स.पु.५लाखिे १०हजार इ.स.पु.१०हजार िे ६ हजार इ.स.पु.६हजार िे१हजार इ.स.पु.१४०० िे इ.स.पु.७००
तिकार तिकाऱयांचे युग लहान प्राणयांचीतिकार
पिुपालन X पिुपालनाससुरुवाि
िेिी X X िेिीला सुरुवाि अतधक वसववप्रकारची धान्य तपकवणयाससुरु
कापसाचीलागवड, िांदूळ लागवड, मासेमारी
व्यवसाय X X X तवतवधव्यवसायांचाउदय
-धािूतनतमविी, कापडतनतमविी ,भांडीतनतमविी
अस्त्रेविस्त्रे ओबड धोबड, आकाराने मोठीिस्त्रे लघुअस्त्रे(लहान प्राणयांचीतिकार करणयासाठी) िस्त्रे विेिी करणयास लागणारी अवजारे ियार करायला सुरु िांब्याचीवदगडाचीहत्यारे वअवजारे एकत्र वापर
अग्नीचािोध अग्नीचािोध लागला
प्राणयांपासूनवथंडीरक्षण
मांस भाजून खायलासुरु
वस्त्रे नैसतगवक वस्त्रे नैसतगवक वस्त्रे नैसतगवक वस्त्रे कापड तनतमविी सुरु
तनवासस्थाने नैसतगवक गुहा नैसतगवक गुहा घरे बांधायला सुरुवाि छोटी-मोठी गावेवासायलासुरुवाि
दायमाबाद (महाराष्ट्र) इनामगाव(महाराष्ट्र)
समाज समूह करून राहायला सुरु दफनतवधी सूरु कुटुंब संस्थेचाजन्म सामातजक तवषमिातदसूलागली
धमव X X देविांचाउदय मािृदेविांचीपूजा, वृषभपूजा
मृत्यूनंिरच्या जीवनावर तवश्वास
भाषा भाषेलासुरुवाि भाषेलासुरुवाि
चाकाचािोध X X चाकाचा िोध लागला
भांड्याचीतनतमविी X X भांड्यांचीतनतमविी सुरु
चाकावर भांडीियार करायला सुरु
4.
5.
6.
7. •हडप्पा-१९२१ दयारामसहानी
• मोहेंजोदाडो– १९२४- राखालदासबैनजी
•चन्हुदारो,कालीबंगण,लोथल,बनवली,धोलातवरा,राखीगढ,इ.
• १५०० स्थळांचे उत्खनन
-पूर्वेला आलमगीर(UP) ते पश्चिमेला :
मकरान(बलुचिस्थान)
-उत्तरेला : माांडा( J&K) ते दक्षिणेला दायमाबाद(महाराष्ट्र)
-वर्वस्तार : १३ लाख िौ. ककमी.
-पूर्वव-पश्चिम -११०० ककमी र्व उत्तर दक्षिण – १४०० ककमी
तत्कालीन जगातील सर्वावत आकाराने सर्वावत मोठी सांस्कृ ती
8. •हडप्पा- १९२१ दयाराम सहानी
• मोहेंजोदाडो – १९२४- राखालदास बैनजी
•चन्हुदारो, कालीबंगण,लोथल, बनिली,धोलाविरा,राखीगढ,
इ.
• १५०० स्थळांचे उत्खनन
--वर्वस्तार : १३ लाख िौ. ककमी.
-पूर्वव-पश्चिम -११०० ककमी र्व उत्तर दक्षिण – १४०० ककमी
तत्कालीन जगातील सर्वावत आकाराने सर्वावत मोठी सांस्कृ ती
पूर्वेला आलमग
पश्चिमेला : मकरान(बलुचिस्थान)
उत्तरेला : माांडा( J&K)
दक्षिणेला दायमाबाद(महाराष्ट्र)
38. अश्मयुगाचे टप्पे पुराणाश्मयुग मध्याश्मयुग निाश्मयुग ताम्रपाषाणयुग
महत्वाचे वैशिष्ट्ये शिकाऱयाांचे युग पिुपालकाांचे युग िेतकऱयाांचे युग ग्रामीणस्वरुपाची सांस्कृ ती,ताांबे+पाषाण
बनास सांस्कृ ती,माळवा सांस्कृ तीव जोरवे सांस्कृ ती
इ.स.पु.५लाखिे १०हजार इ.स.पु.१०हजार िे ६ हजार इ.स.पु.६हजार िे१हजार इ.स.पु.१४०० िे इ.स.पु.७००
शिकार तिकाऱयांचे युग लहान प्राणयांचीतिकार
पिुपालन X पिुपालनाससुरुवाि
िेती X X िेिीला सुरुवाि अतधक वसववप्रकारची धान्य तपकवणयाससुरु
कापसाचीलागवड, िांदूळ लागवड, मासेमारी
व्यवसाय X X X तवतवधव्यवसायांचाउदय
धािूतनतमविी, कापडतनतमविी,भांडीतनतमविी
अस्त्रेविस्त्रे ओबड धोबड, आकाराने मोठीिस्त्रे लघु अस्त्रे (लहान प्राणयांची तिकार
करणयासाठी)
िस्त्रे व िेिी करणयास लागणारी अिजारे तयार करायला
सुरु
िांब्याचीवदगडाचीहत्यारे वअवजारे एकत्र वापर
अग्नीचािोध अग्नीचािोध लागला
प्राणयांपासूनवथंडीरक्षण
मांस भाजून खायलासुरु
वस्त्रे नैसतगवक वस्त्रे नैसतगवक वस्त्रे नैसतगवक वस्त्रे कापड तनतमविी सुरु
शनवासस्थाने नैसतगवक गुहा नैसतगवक गुहा घरे बांधायला सुरुवाि छोटी-मोठी गावेवासायलासुरुवाि
दायमाबाद (महाराष्ट्र) इनामगाव(महाराष्ट्र)
समाज समूह करून राहायला सुरु दफनतवधी सूरु कुटुंब संस्थेचाजन्म सामातजक तवषमिातदसूलागली
धमम X X देविांचाउदय मािृदेविांचीपूजा, वृषभपूजा
मृत्यूनंिरच्या जीवनावर तवश्वास
भाषा भाषेलासुरुवाि भाषेलासुरुवाि
चाकाचािोध X X चाकाचा िोध लागला
भाांड्याचीशनशममती X X भांड्यांचीतनतमविी सुरु
चाकावर भांडीियार करायला सुरु