SlideShare a Scribd company logo

3774

•
•
K
kotob arabia
Education
1 of 195
Download to read offline
  ‫ﻓﺆﺍﺩ ﺣﺪﺍﺩ‬
‫ﻃﺒﻘﺎ ﻟﻘﻮﺍﻧﲔ ﺍﳌﻠﻜﻴﺔ ﺍﻟﻔﻜﺮﻳﺔ‬ ‫א‬ ‫א‬ ‫א‬ ‫.‬ ‫אא‬ ‫א‬ ‫)ﻋـﱪ ﺍﻻﻧﱰﻧـﺖ ﺃﻭ‬ ‫א‬ ‫אא‬ ‫ﻟﻠﻤﻜﺘﺒــﺎﺕ ﺍﻻﻟﻜﱰﻭﻧﻴــﺔ ﺃﻭ ﺍﻷﻗــﺮﺍﺹ ﺍﳌﺪﳎــﺔ ﺃﻭ ﺍﻯ‬ ‫א‬ ‫ﻭﺳﻴﻠﺔ ﺃﺧﺮﻯ (‬ ‫א‬ ‫א‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫א א‬
‫ﺍﻟﻔﻬﺭﺱ‬ ‫ﺍﻟﺤﻤل ﺍﻟﻔﻠﺴﻁﻴﻨﻲ ................................... ٦‬ ‫ﺍﻟﻤﺜﺎل ............................................ ٨١‬ ‫ﺨﻁ ﺍﻟﻨﺎﺭ ......................................... ٣٢‬ ‫ﺍﻷﻤل ............................................ ٦٢‬ ‫ﻤﻥ ﺍﻟﻤﺴﺤﺭﺍﺘﻲ ................................... ٩٢‬ ‫ﺍﻟﻘﺩﺱ ............................................ ١٣‬ ‫ﺸﺭﻴﺎﻥ ﻓﻠﺴﻁﻴﻨﻲ .................................. ٥٣‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ »ﻜﻠﻤﺔ ﻤﺼﺭ« ......................... ٩٣‬ ‫ﺇﻜﺒﺭ ﻴﺎ ﻟﻴل ....................................... ١٤‬ ‫ﺇﺯﺭﻉ ﻜل ﺍﻷﺭﺽ ................................ ٨٤‬ ‫ﻤﻘﺎﻭﻤﻪ ........................................... ٨٤‬ ‫ﻤﻥ ﻨﻭﺭ ﺍﻟﺨﻴﺎل ﻭﺼﻨﻊ ............................ ٠٥‬ ‫ﺍﻷﺠﻴﺎل ﻓﻲ ﺘﺎﺭﻴﺦ ﺍﻟﻘﺎﻫﺭﺓ......................... ٠٥‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒﻲ ............................. ٢٥‬ ‫ﺭﺴﺎﻟﺔ ﻤﻥ ﺍﻟﺤﻤﺎﻡ ................................. ٨٥‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ »ﺍﺴﺘﺸﻬﺎﺩ ﺠﻤﺎل ﻋﺒﺩ ﺍﻟﻨﺎﺼﺭ« .......... ٠٦‬ ‫ﺘﺎﺴﻊ ﺸﻌﺭ ....................................... ٢٦‬ ‫٣‬
‫ﻋﻠﻰ ﻜل ﺸﻲﺀ ﻴﺘﺤﺭﻙ ............................ ٥٦‬ ‫ﻻﺯﻡ ﺘﻌﻴﺵ ﺍﻟﻤﻘﺎﻭﻤﻪ .............................. ٩٦‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ ﺍﻟﻨﻘﺵ ﺒﺎﻟﻼﺴﻠﻜﻲ ....................... ٦٧‬ ‫ﻟﻴﺎﻟﻲ ﻭﺼﺒﺎﺤﻴﺎﺕ ................................. ٦٧‬ ‫ﺒﺭﻫﻭﻡ ........................................... ٨٧‬ ‫ﺤﺏ ﺍﻟﻭﻁﻥ ...................................... ١٨‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ ﻋﻴل ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻤﻌﺎﺵ »ﺍﻟﺸﺨﺎﻟﻴل« ......... ٥٨‬ ‫ﺘﺴﺘﻐﺭﺏ ﻤﻥ ﺇﻴﻪ ﺘﺴﺘﻐﺭﺏ ﻤﻥ ﻤﻴﻥ ................ ٧٨‬ ‫ﺍﻤﻠﻭﺍ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺍﻟﺒﻴﺕ ................................. ٦٩‬ ‫ﻏﻨﻭﻩ ﻤﺠﻨﻭﻨﻪ – ﺤﻠﻡ ﻁﻔل ﺤﺯﻴﻥ .................. ٩٩‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ ﺃﻴﺎﻡ ﺍﻟﻌﺠﺏ ﻭﺍﻟﻤﻭﺕ ................... ٢٠١‬ ‫ﺍﻟﻨﺒ‪‬ﺽ .......................................... ٤٠١‬ ‫ﺍﻟﻔﺭﺠﻪ .......................................... ٤١١‬ ‫ﺍﻟﻠﻭﺤﻪ .......................................... ٤٢١‬ ‫ﻏﻨﻭﺓ ﻓﻲ ﺃﻭل ﺍﻟﺸﺎﺭﻉ............................ ٤٣١‬ ‫ﺍﻟﻤﻭﺕ ﻜﺄﻨﻪ ﺍﻟﻐﻨﺎ ................................ ٩٣١‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ ﻤﻭﺍﻭﻴل ﻤﻥ ﺃﻭل ﺍﻟﺩﻨﻴﺎ ................. ٢٥١‬ ‫ﻤﻭﺍل ﺍﻟﻬﻨﺩﻱ ﺍﻟﺼﻐﻴﺭ ............................ ٤٥١‬ ‫٤‬
‫ﻤﻭﺍل ﺍﻟﺒﻴﺎﺕ ﻭﺍﻟﻨﻭﻡ .............................. ٣٦١‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ ﺍﻟﻌﻴﺎﺭ ﺍﻟﻔﺎﻟﺕ .......................... ١٧١‬ ‫ﺸﻤﺱ ﺍﻟﺸﺎﻡ ..................................... ٣٧١‬ ‫ﺴﻬ‪‬ﺭ ‪‬ﻪ .......................................... ٦٧١‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺭﺠﻊ ﺍﻟﻤﺫﻫﺏ .................................... ٨٧١‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ ﻜﻠﻴﻡ ﺍﻟﺸﻴﺨﻪ ﺃﻡ ﺍﻵﻩ .................... ٠٨١‬ ‫‪‬‬ ‫٥‬
‫ﺍﻟﺤﻤل ﺍﻟﻔﻠﺴﻁﻴﻨﻲ‬ ‫)ﻤﺨﺘﺎﺭﺍﺕ ﻤﻥ ﺸﻌﺭﻱ ﻋﻥ ﺃﻴﺎﻡ ﺍﻟﻭﻁﻥ ﺍﻟﻼﺠﺊ ﺇﻟﻰ ﻴﻭﻡ‬ ‫ﺍﻟﻭﻁﻥ ﺍﻟﻤﻨﺼﻭﺭ(‬ ‫ﻓﺅﺍﺩ ﺤﺩﺍﺩ‬ ‫ﻭﻻ ﻓـــﻲ ﻗﻠﺒـــﻲ ﻭﻻ ﻋﻴﻨﻴـــﻪ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــ‬ ‫ﻭﺃﻨــﺎ ﺍﻟﻌﻁﺸــﺎﻥ ﻤــﺎﻟﻴﺵ ﻤﻴــﻪ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻴل ﺃﺭﺽ ﺭﺠﻠﻴــــ‬ ‫ﻭﻻ ﺘﺸــــ‬ ‫ﻭﺘﻨﻘــ ـل ﺨﻁــ ـﻭﺘﻲ ﺍﻟﺠﺎﻴــ ـﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــ‬ ‫٦‬
‫ﺒﺴﻡ ﺍﷲ ﺍﻟﺭﺤﻤﻥ ﺍﻟﺭﺤﻴﻡ‬ ‫ﺃﻭل ﻤﺎ ﻨﺒﺩﻱ ﺍﻟﻘﻭل ﻨﺼﻠﻲ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻨﺒـﻲ‬ ‫ﺴــﻴﺩ ﻭﻟــﺩ ﻋــﺩﻨﺎﻥ ﺭﺴــﻭل ﺍﷲ‬ ‫ﺇﺩﻋﻲ ﻟﻨـﺎ ﻭﺍﻨﺼـﺭﻨﺎ ﻋﻠـﻰ ﺍﻟﻜﻔـﺎﺭ‬ ‫ﺩﻭل ﺃﺨﺭﺠﻭﻨﺎ ﻴـﺎ ﻨﺒـﻲ ﻤـﻥ ﺍﻟـﺩﻴﺎﺭ‬ ‫ﻭﺍﺤﻨﺎ ﺍﻟﻠﻲ ﻓﻴﻨـﺎ ﻤﻬـﺎﺠﺭﻴﻥ ﻴـﺎ ﻨﺒـﻲ‬ ‫ﻭﺍﺤﻨﺎ ﺍﻟﻠـﻲ ﻓﻴﻨـﺎ ﻴـﺎ ﻨﺒـﻲ ﺃﻨﺼـﺎﺭ‬ ‫ﺤﺎﻓﻅﻴﻥ ﺘﺭﺍﺜـﻙ ﺤـﻲ ﺒـﻴﻥ ﺍﻟﻘﻠـﻭﺏ‬ ‫ﺃﺠل ﻤـﻥ ﻨﻘـﺵ ﺍﻷﻤـﻡ ﻓـﻲ ﺍﻵﺜـﺎﺭ‬ ‫ﺤﺎﻤﻠﻴﻥ ﺴﻁﻭﺭ ﺍﻟـﻭﺤﻲ ﻓـﻲ ﻋﻴﻨﻴﻨـﺎ‬ ‫ﻨﺘﺒﻊ ﻓﻲ ﻟﻴـل ﺍﻟﻐـﺭﺏ ﻨﺠـﻡ ﺍﻟﻤﺴـﺎﺭ‬ ‫ﻨﺸﺒﻪ ﻓﻲ ﺒﺤﺭ ﺍﻟﻠﻴـل ﺴـﻔﺎﻴﻥ ﺤﻴـﺎﺭﻯ‬ ‫ﻟﻠﻤﺴﺠﺩ ﺍﻷﻗﺼﻰ ﺍﻟﻠـﻲ ﻜـﺎﻥ ﺍﻟﻤﻨـﺎﺭ‬ ‫ﺃﺠﺩﺍﺩﻨﺎ ﻓﻲ ﺍﻷﻭﻁـﺎﻥ ﻗﺒـﻭﺭﻫﻡ ﺒﻌﻴـﺩﻩ‬ ‫ﺃﻭﻻﺩﻨﺎ ﻓـﻲ ﺨﻴـﺎﻤﻬﻡ ﻴﺘـﺎﻤﻰ ﺼـﻐﺎﺭ‬ ‫ﺍﻟﻠﻴــل ﻗﻴﺎﻤــﺎ ﺃﻭ ﻋﻠــﻰ ﺠﻨــﻭﺒﻬﻡ‬ ‫ـﺘﻐﻔﺎﺭ‬ ‫ـﻪ ﻭﺍﻻﺴـ‬ ‫ـﻲ ـﺫﻜﺭ ﻭﺍﻟﺭﺤﻤـ‬ ‫ﻓـ ﺍﻟـ‬ ‫٧‬
‫ﻭﻜل ﻴﻭﻡ ﻴﺩﻭﻱ ﺍﻟﻨﻔﻴـﺭ ﻓـﻲ ﻭﺩﺍﻨﻬـﻡ‬ ‫ـﺎﺹ ـﺎﺭ‬ ‫ﺃﻨﻔـ‬ ‫ـﻡ ـﺕ ﺍﻟﺭﺼـ‬ ‫ﻭﻜﻠﻬـ ﺘﺤـ‬ ‫ﻴــﺎ ﻗــﺩﺱ ﻴــﺎ ﻨــﻭﺍﺭﺓ ﺍﻟﺠﻨــﻪ‬ ‫ـﺭﺍﺭ‬ ‫ـﺎ ـﺎﻫﺭﻩ ـﺎ ـﺯل ﺍﻷﺒـ‬ ‫ﻴـ ﻤﻨـ‬ ‫ﻴـ ﻁـ‬ ‫ﺭﺩﻱ ﻋﻠﻴﻨ ـﺎ ﻤ ـﻥ ﻗﺭﻴ ـﺏ ﻴ ـﺎ ﺒﻠ ـﺩﻨﺎ‬ ‫ـ ـ ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـﺠﺎﺭ‬‫ـل ﻭﺍﻷﺸـ‬‫ـﺎ ﺍﻟﻅـ‬‫ـﺩﻱ ﻋﻠﻴﻨـ‬‫ﻤـ‬ ‫ﻭﻜﻠﻤﻴﻨـ ـﺎ ﻋـ ـﻥ ﺸـ ـﻘﺎ ﺍﻟﺤﺭﻴـ ـﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺤﻤﻠﻴﻨـــﺎ ﺭﺴـــﺎﻟﺔ ﺍﻷﺤـــﺭﺍﺭ‬ ‫ـﺩﻭﺍ‬ ‫ـﺎﺕ: ﻭﺃﻋـ‬ ‫ـﻤﻌﻴﻨﺎ ـﻥ ﺍﻵﻴـ‬ ‫ﻤـ‬ ‫ﻭﺴـ‬ ‫ـﺎﺭ‬ ‫ـﻪ ﻭﺍﻷﺒﺼـ‬ ‫ـﻲ ـﺫﺍﻜﺭﻩ ﻤﻨﻘﻭﺸـ‬ ‫ﻓـ ﺍﻟـ‬ ‫)ﻋﻠــﻰ ﺃﻋﺘــﺎﺏ ﺍﻟﺤﻀــﺭﺓ ﺍﻟﺯﻜﻴــﺔ(‬ ‫ﻤﺎﻴﻭ ٦٧٩١‬ ‫٨‬
‫ﺠﻨﺩﻱ ﺍﺴﺭﺍﺌﻴﻠﻲ‬ ‫ﻴﻘﺘﺤﻡ‬ ‫ﺍﻟﻤﺴﺠﺩ ﺍﻷﻗﺼﻰ‬ ‫ﻭﻴﻘﺘل ﻭﻴﺼﻴﺏ‬ ‫ﺍﻟﻌﺸﺭﺍﺕ‬ ‫ﺍﺭﺘﻜﺏ ﺠﻨﺩﻱ ﺇﺴﺭﺍﺌﻴﻠﻲ ﺃﻤـﺱ ﺠﺭﻴﻤـﺔ‬ ‫ﺠﺩﻴﺩﺓ ﺩﺍﺨل ﺍﻟﻤﺴﺠﺩ ﺒﻌﺩ ﺠﺭﻴﻤﺔ ﺇﺤﺭﺍﻕ‬ ‫ﺍﻟﻤﺴﺠﺩ ﻓﻲ ﺃﻏﺴﻁﺱ ﻋﺎﻡ ٩٦٩١ ﺍﻗﺘﺤﻡ‬ ‫ﺍﻟﺠﻨﺩﻱ ﺍﻹﺴﺭﺍﺌﻴﻠﻲ ﺴﺎﺤﺔ ﺍﻟﻤﺴﺠﺩ ﺃﺜﻨﺎﺀ‬ ‫ﺍﻻﺤﺘﻔﺎل ﺒﻌﻴﺩ ﺍﻟﻔﺼﺢ ﻭﺃﻁﻠﻕ ﺍﻟﻨﺎﺭ ﻋﻠﻰ‬ ‫ﻜل ﺍﻟﻤﻭﺠﻭﺩﻴﻥ ﻭﺃﺴﻘﻁ ﻋﺩﺩﺍ ﻜﺒﻴﺭﺍ ﻤـﻥ‬ ‫ﺍﻟﻀﺤﺎﻴﺎ .‬ ‫ﺍﻟﺘﻔﺎﺼﻴل ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺼﻔﺤﺔ ﺍﻟﺜﺎﻨﻴﺔ‬ ‫ﺠﺭﻴﺩﺓ ﺍﻟﺠﻤﻬﻭﺭﻴﺔ ﺍﻻﺜﻨﻴﻥ ٨١ ﻤﻥ ﺠﻤﺎﺩﻱ ﺍﻟﺜﺎﻨﻴﺔ ٢٠٤١ ﻫـ ٢١ ﻤﻥ ﺍﺒﺭﻴل )ﻨﻴﺴـﺎﻥ(‬ ‫٢٨٩١ ﻡ‬ ‫٩‬
‫ﺴــﺄﻟﺕ ﻨﻔﺴــﻲ ﺃﻡ ﻫــﻲ ﺍﻟﺴــﺎﺌﻠﻪ‬ ‫ـﻲ‬ ‫ـل ﺩﻤــ‬ ‫ـﻼ ﺒﻜــ‬ ‫ـﺎ ﻜــ‬ ‫ﻭﺃﺠﺒﺘﻬــ‬ ‫ـﺩﺍ‬‫ـﻪ ﺃﺒـــ‬ ‫ـﺄﻨﻨﻲ ﺠﻤﻌ ﹸـــ ‪‬‬ ‫ﺘ‬ ‫ﻭﻜـــ‬ ‫ـﻲ‬ ‫ـﺎﺠﺭﻱ ﻭﻓﻤـ‬ ‫ـﺘﻲ ﻭﻤﺤـ‬ ‫ـﻲ ﻗﺒﻀـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ﻭﺘﺤــﺩﺭ ﺍﻷﺤﻔــﺎﺩ ﻤــﻥ ﻋﻴﻨــﻲ‬ ‫‪‬‬ ‫ـﺎﺕ ـﻭﺍﺩﻱ‬ ‫ـﻸﺭﺽ ـﻲ ﺍﻟﻁﺭﻗـ ﻭﺍﻟـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ﻟـ‬ ‫ـﻭﻥ ـﻭل ـﻲ ﺍﻵﻥ‬ ‫ﻤﻨـ‬ ‫ﺍﻟﻘـ‬ ‫ـﻡ ﻴﺒﻌﺜـ‬‫ﻫـ‬ ‫ـﻤﻌﻭﻥ ـﻭل ـﻲ ـﺩﺍ‬ ‫ﻤﻨـ ﻏـ‬ ‫ﺍﻟﻘـ‬ ‫ﺃﻡ ﻴﺴـ‬ ‫ﺃﺒﻜ ـﻲ ﻜﻤ ـﺎ ﺘﺒﻜ ـﻲ ﺠ ـﺫﻭﺭ ـﺎﺕ‬ ‫ﺍﻟﻨﺒـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻗــﺩ ﺃﺤﺴــﺕ ﻤــﻭﺕ ﺃﻭﺭﺍﻗﻬــﺎ‬ ‫ﻜﻤـــﺎ ﺃﺤﺴـــﺕ ﺒﺎﻟﻌﺼـــﺎﻓﻴﺭ‬ ‫ـﻤﺎﺀ ـﺎ‬ ‫ـﺕ ﺍﻟﺴـ ‪ ‬ﺒﻬـ‬‫ـﻜﺘﺕ ﻭﺃﺠﻬﺸـ‬‫ﺴـ‬ ‫ﺼـ ـﻭﺘﻲ ﻴـ ـﺭﺩﺩ ﻓﺠـ ـﺄﺓ ﻓﺠـ ـﺄﻩ‬ ‫ـ‬ ‫ـﹰ‬ ‫ـ ‪‬‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭﺕ‬‫ـﺏ ﻭﺍﻨﻜﺴـ‬‫ـﻴﺭ ﺍﻟﻘﻠـ‬‫ـﻲ ﻜﺴـ‬‫ﺇﻨـ‬ ‫ـﻼﻋﻲ‬ ‫ـﺭ ـﺽ ﺃﻀـ‬ ‫ـﻲ ﻭﺘﻜﺴـ ﺒﻌـ‬ ‫ﻋﻴﻨـ‬ ‫ﻭﺇﺫﺍ ﺍﻟﻌـــﺩﻭ ﺃﺭﺍﺩﻨـــﻲ ﻫﻜـــﺫﺍ‬ ‫ـﻠﺒﻨﻲ‬ ‫ـﻭ ﻴﺴــ‬ ‫ـﺭ ﻭﻫــ‬ ‫ـﺎ ﻓﻘﻴــ‬ ‫ﻭﺃﻨــ‬ ‫ـﺠﻥ‬‫ـﺎﺏ ﻟﻠﺸــ‬‫ـﺩﻨﻲ ﺍﻷﺤﺒــ‬‫ﺃﻴﺭﻴــ‬ ‫٠١‬
‫ـﺠﻥ‬ ‫ـﺎ ﻗﺴ ـﻭﺓ ـﺩﻨﻴﺎ ـﺫﺍ ﺍﻟﺸـ ‪‬‬ ‫ﻭﻫـ‬ ‫ﻴـ ‪‬ـ ﺍﻟـ‬ ‫ـﻑ ـل ﺃﺭﺽ ـﺩﺍﺱ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ـﻲ ﺭﻫﻴـ ﻤﺜـ‬ ‫ﺇﻨـ‬ ‫ـﺩﻯ ـﻲ ـﺔ ـﺎﻋﻲ‬ ‫ـل ﺍﻟﺼـ ﻓـ ﻤﻘﻠـ ﺍﻟﻨـ‬ ‫ﻤﺜـ‬ ‫ـﻰ؟..‬ ‫ـﺫﻩ ـﺎﻟﻤﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟــ‬ ‫.. ﻤﺎﻫــ ﺒــ‬ ‫ـﻰ‬ ‫ـﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟــ‬ ‫ـﺎ: ﺍﻟﻤــ‬ ‫ـل ﺇﻨﻬــ‬ ‫ﺒــ‬ ‫ﻫـ ـﻲ ﺩﺍﺌ ‪‬ـ ـﺎ: ﺍﻟﻤـ ـﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟـ ـﻰ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻤ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺇﻨــﻰ ﺨﺼــﻴﻡ ﺍﻟﻅﻠــﻡ ﻻ ﺃﻋﺘــﺎﺩﻩ‬ ‫ﻗـ ـﺩ ﻜﻨـ ـﺕ ﻤﻐﻠﻭ ‪‬ـ ـﺎ ﻭﻤﻐﻠﻭ ‪‬ـ ـﺎ‬ ‫ﺒ ـ‬ ‫ﺒ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺃﻅـــل ﻤﻐﻠﻭ ‪‬ـــﺎ ﻭﻻ ﺃﻴـــﺄﺱ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﻗـﺩ ﻜ ـﺎﻥ ﻤ ـﻥ ﻗﺒﻠـﻲ ﺃﺒ ـﻲ ﻤﻐﻠﻭﺒ ـﺎ‬ ‫‪‬ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ ـ ـ‬ ‫ـﺱ ـﻴﻥ ـﺩﺍﺱ ـﻲ ـﺩﻱ‬ ‫ﻓـ ﻜﺒـ‬ ‫ﻭﺃﺤـ ﺤـ ﻴـ‬ ‫ـﻰ‬ ‫ـﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟـــ‬ ‫ـﻪ ﻟﻠﻤـــ‬ ‫ﺒﺒﻜﺎﺌـــ‬ ‫ـﻭﺍﻓﻲ ـﻪ‬ ‫ﻟــ‬ ‫ـﺕ ﺍﻟﻘــ‬ ‫ـﺩ ﺘﻌﻠﻤــ ﹸ‬ ‫ﻭﻟﻘــ‬ ‫ـﻴﺔ ﻭﺇﺩﺭﻜ ـﺎ‬ ‫ﹰـــ‬ ‫ـﺔ ﻭﻤﻌﺼـــ‬ ‫ﻟﻐـــ‬ ‫ﻭﻤﻌﻴﺸـــﺔ ﻀـــﻨ ﹰﺎ ﻭﻭﺍﺭﻓـــﺔ‬ ‫ﹰ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﺤﺘــﻰ ﺠﻌﻠــﺕ ﺒﻜــﺎﺀﻩ ﻴﺼــﺭﺥ‬ ‫ﹸ‬ ‫ـﺎ‬‫ـﺩ ـﺎﻥ ـﺩﻱ ـﻪ ﻤﻐﻠﻭﺒـ‬ ‫ﻗﺒﻠـ‬ ‫ﻗـ ﻜـ ﺠـ‬ ‫ﺨﻠــﺩﺕ ﻫﻨــﺎﻙ ﺍﻟﻤــﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟــﻰ‬ ‫ﹾ‬ ‫١١‬
‫ـﻴﻥ‬ ‫ـﺘﻴﻥ ﻤﻁﺒﻘﺘــ‬ ‫ـﻲ ﺒﻤﻐﻤﻀــ‬ ‫ﻴﺒﻜــ‬ ‫ـل ﺍﻵﻩ‬ ‫ـﻤﺕ ﻤﺜــ‬ ‫ـﺎﺩﻻﻥ ﺍﻟﺼــ‬ ‫ﺘﺘﺒــ‬ ‫ـﺎ‬‫ـﻭﺤﺘﻴﻥ ﺇﺫﺍ ﻓﺘﺤﺘﻬﻤــــ‬‫ﻤﻔﺘــــ‬ ‫ﻭﺘﺤــﺩﺭ ﺍﻷﺤﻔــﺎﺩ ﻤــﻥ ﻋﻴﻨــﻲ‬ ‫ـﺎ ـﺎﻟﻭﺍ‬ ‫ـﻼ ﻤﺜﻠﻤــ ﻗــ‬ ‫ـﻭل ﻜــ‬ ‫ﻷﻗــ‬ ‫ـﻭﺍ‬ ‫ﻭﺃﺭﻭﺡ ﻤﺭﺘﻌﺸ ـﺎ ﺇﺫ ﺍﺭﺘﻌﺸـــ‬ ‫ﹰـــ‬ ‫ﻭﺃﻤﻴـــل ﻋﻨـــﺩﻫﻡ ﺇﺫﺍ ﻤـــﺎﻟﻭﺍ‬ ‫‪‬‬ ‫ﺃﻡ ﻟــﻴﺱ ﺒﻌــﺩ ﺍﻟﻤــﻭﺕ ﺃﻋﻤــﹸل‬ ‫ﺎ‬ ‫ـﻌﺭﺍﺀ‬‫ـﻬﺩﺍﺀ ﻭﺍﻟﺸــ‬‫ـل ﺇﻥ ﻟﻠﺸــ‬‫ﺒــ‬ ‫ﺒﻌ ـﺩ ﺍﻟﻤ ـﻭﺕ ﺃﻋﻤﺎﻟ ـﺎ‬ ‫ﹰـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻑ ـل ﺃﺭﺽ ـﺩﺍﺱ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ـﻲ ﺭﻫﻴـ ﻤﺜـ‬ ‫ﺇﻨـ‬ ‫ﻴﺎ ﺤﺴـﺭﺘﻲ ﻓـﻲ ﺍﻟﻤﺴـﺠﺩ ﺍﻷﻗﺼـﻰ‬ ‫ﻴــﺎ ﺃﻴﻬــﺎ ﺍﻟﺒﻜــﺎﺀ ﻤــﺎ ﻴــﺩﺭﻴﻙ‬ ‫ـﺎﻟﻤﻭﺕ ﺘﺤــﺕ ﺴــﻨﺎﺒﻙ ﺍﻟﺨﻴــل‬‫ﺒـ‬ ‫ﺃﻡ ﻤـــﺕ ﺒﺎﻟﻁﻠﻘـــﺎﺕ ﻤﻘﺘـــﻭﻻ‬ ‫ﹼ‬ ‫ﻗل ﻟﻥ ﻴ ‪‬ﻴـﻙ ﺍﻟﻤـﻭﺕ ﺤـﻴﻥ ‪‬ﺭﻴـﻙ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﹸ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺇﻻ ﺫﻫـــﻭل ﺍﻟﻤـــﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟـــﻰ‬ ‫ـﻭﻡ ـﺩ ﻅ ـﺕ‬ ‫ـﺎ ـﺎ ﺍﻟﻤﻅﻠـ ﻗـ ﹸﻠﻤـ ﹾ‬ ‫ﻴـ ﺃﻴﻬـ‬ ‫٢١‬
‫ـﺎ‬ ‫ـﺕ ﺃﻭﻟﻬــ‬ ‫ـﻭﺍﻙ ﻓﻠﺴــ‬ ‫ـﻡ ﺴــ‬ ‫ﺃﻤــ ‪‬‬ ‫ﻗـ ـل ﺇﻨﻨـ ـﻲ ﺃﺼـ ـﺒﺤﺕ ﺃ ‪‬ﻟﻬـ ـﺎ‬ ‫ـ ﹸ ﻭ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺃﻋـــﺩﺕ ﺘـــﺎﺭﻴﺦ ﺍﻟﻤﻅـــﺎﻟﻴﻡ‬ ‫ﹸ‬ ‫ـﺎﺀ‬ ‫ـﻠﺨﺕ ـﻰ ـﺭﺓ ﺍﻹﻏﻀـ‬ ‫ﻭﺴـ ﹸ ﻋﻨـ ﻨﻅـ‬ ‫ﺃﺤﻼﻤﻬــﺎ ﺍﻟﺒﻴﻀــﺎﺀ ﻟــﻥ ﺘﺴــﻌﺩﺍ‬ ‫ـﺎﺀ‬‫ـﻴﻥ ﺍﻟﺒﻴﻀـ‬‫ـﺎﻟﻨﻭﻡ ـﺫﻯ ﺍﻷﻋـ‬ ‫ﻫـ‬ ‫ﺒـ‬ ‫ﻟ ـﻡ ﻴﻨﻔﺼ ـل ﻋﻨﻬ ـﺎ ﺒﻴ ـﺎﺽ ﺍﻟﻌ ـﺩﻯ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎﺀ‬ ‫ـل ـﻥ ـﺭﻥ ـﺭﻥ ﻴﻀـ‬ ‫ﻟﻘـ ٍ‬ ‫ﺍﻟﻠﻴـ ﻤـ ﻗـ‬ ‫ﺃﻴﺨــﺎﻑ ﻫــﺫﺍ ﺍﻟﻔﺠــﺭ ﺃﻥ ﻴﻁﻠــﻊ‬ ‫ﻻ ﺩﺭﻉ ﻟــﻲ ﻴــﺎ ﺃﻡ ﻻ ﺩﺭﻉ ﻟــﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻤﺜــل ﺍﻟﺠﻨــﻭﺩ ﻭﺸــﻤﺭﻭﺍ ﺍﻷﺫﺭﻉ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺏ‬‫ـﺩﺱ ﻭﻁﺒﻴـ‬ ‫ـﻭﻥ ﻤﻬﻨـ ‪‬‬‫ـﺭ ﺍﻟﺒﻁـ‬‫ﺒﻘـ‬ ‫ـﻁﻴﻨﻲ‬ ‫ـﻭﺍ ﺍﻟﺤﻤ ـل ﺍﻟﻔﻠﺴــ‬ ‫‪‬ــ‬ ‫ﻟﻴﺩﺭﺴــ‬ ‫ﻭﻟﻴﺸﺭﺤﻭﺍ ﺍﻟﺤﻤل ﺍﻟﻔﻠﺴﻁﻴﻨﻲ‬ ‫ـﻭﺡ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﻨــ‬ ‫ـﻭﺍﻗﻲ ﻋﻠﻤﺘﻨــ‬ ‫ﺇﻥ ﺍﻟﺴــ‬ ‫ﻤﻥ ﻓﺠﻭﺓ ﻓﻲ ﺍﻟﺒﺤـﺭ ﺃﻡ ﻓـﻲ ﺍﻟﺴـﻤﺎﺀ‬ ‫ـﺄﻟﻡ‬‫ـﺎﺱ ﺃﻥ ﺘــ‬‫ـﺩ ﺍﻟﻨــ‬‫ﺃﻡ ﻻ ﺃﺭﻴــ‬ ‫ﺃﻡ ﺃﻥ ﻫـــﺫﺍ ﺍﻟﺠﻴـــل ﻻ ﻴﻌﻠـــﻡ‬ ‫٣١‬
‫ـﻲ‬ ‫ـﻁﻴﻨﻲ ﻭﺍﻟﻌﺭﺒــــ‬ ‫ﺃﻥ ﺍﻟﻔﻠﺴــــ‬ ‫ﻤﺘﺭﺍﺩﻓــ ـﺎﻥ ﻟﺴــ ـﺎﻤﻊ ﻭﺍﺤــ ـﺩ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻟﻨـــﺎﻁﻕ ﻭﺍﺤـــﺩ‬ ‫ـﺩ‬ ‫ـﻰ ﺍﻷﺒــ‬ ‫ـﻰ ﺇﻟــ‬ ‫ـﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟــ‬ ‫ﻟﻠﻤــ‬ ‫ـﻑ ـل ﺃﺭﺽ ـﺩﺍﺱ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ـﻲ ﺭﻫﻴـ ﻤﺜـ‬ ‫ﺇﻨـ‬ ‫ﻓﻲ ﺍﻟﻤﺴـﺠﺩ ﺍﻷﻗﺼـﻰ ﻭﻗـﺩ ﺩﻴﺴـﺕ‬ ‫ـﻲ ﺃﻱ ـﻲﺀ ـﺭﻯ‬ ‫ﺠـ‬ ‫ﺸـ‬ ‫ـل ﺍﻷﺭﺍﻀـ‬ ‫ﻜـ‬ ‫ﻴـ ـﺎ ﺴـ ـﺎﻤ ‪‬ﺎ ﻨـ ـﺩﺒﻲ ﻭﺘﺭﺘﻴﻠـ ـﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ﻌ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻻ ﺘﺒﺘــﺌﺱ ﺃﺒــ ‪‬ﺍ ﻭﺘﺭﺜــﻰ ﻟــﻲ‬ ‫ﺩ‬ ‫ـﺕ ـﻲ ـﺎ ـﻲ ﺠﻨ ـﻪ‬ ‫ﹼـ‬ ‫ﺃﺭﺃﻴـ ﻗﺒﻠـ ﻴـ ﺃﺨـ‬ ‫ـﺎ‬ ‫ـﻁﻴﻥ ﺃﻏﻼﻟﻬـ‬ ‫ـﺤﺒﺕ ـﻰ ﺍﻟﺸـ‬ ‫ﻋﻠـ‬ ‫ﺴـ‬ ‫ﻤــﺎ ﻭﺴﻭﺴــﺕ ﻤﺜــل ﺍﻟﺨﻼﺨﻴــل‬ ‫ـﺎﺀ ـﻴﺱ ـﻪ ـﻭﻥ ـﺩﻡ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ﺒـ ﻜﻠـ‬ ‫ﺍﻟﻤـ ﻟـ‬ ‫ﻭﻤﺨـــﺎﺭﺝ ﺍﻷﻟﻔـــﺎﻅ ﺴـــﺎﻟﻤﺔ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻤ ـﻥ ـل ـﺏ ـل ـﻲ ـﻰ‬ ‫ـ ﻜـ ﻋﻴـ ﻗﻴـ ﻟـ ﻋﻨـ‬ ‫ـﻙ ـﺎﻓﻴﺘﻲ‬ ‫ـﺎﻨﻲ ﺘﻠــ ﻗــ‬ ‫ـﻰ ﻟﺴــ‬ ‫ﻋﻠــ‬ ‫ـﺎﻓﻴﺘﻲ‬‫ـﻭﻴﻤﻲ ﻭﻋــ‬‫ـﻬﺩﺕ ﺒﺘﻬــ‬‫ﺸــ‬ ‫٤١‬
‫ﺜــﻡ ﺃﺘﺯﺍﻨــﻲ ﻟــﻡ ﺃﻗــل ﺸــﻴ ًﺎ‬ ‫ﺌ‬ ‫ﻗﺒﻠـ ـﺕ ﻜـ ـﻑ ﻴﺘﻴﻤـ ـﺔ ﺴـ ـﻤﺭﺍﺀ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﹸ ـ‬ ‫ﻓــﻲ ﺭﺍﺤﺘﻴﻬــﺎ ﺍﻟﺨﺒــﺯ ﻭﺍﻟﺘ ‪‬ــﺭ‬ ‫‪ ‬ﻤ‬ ‫ﻜﺎﻨـــﺕ ﻤﺸـــﻭﻗﺔ ﻟﺘﻁﻌﻤﻨـــﻲ‬ ‫ـﻲ‬ ‫ـﺭ ـﻲ ﻭﻁﻨـ‬ ‫ـﻰ ـﺏ ﺍﻟﺨﻴـ ‪ ‬ﻓـ‬ ‫ﺇﻨـ ﺃﺤـ ‪‬‬ ‫ـﻲ ـﺏ ـﻭﺭ ـﻪ ـﺨ ‪‬ﺎ‬ ‫ﻓﻴـ ﺴـ ﻴ‬ ‫ﺇﻨـ ﺃﺤـ ﺍﻟﻨـ‬ ‫ﺇﻨــﻲ ‪‬ﻟــﺩ ﹸ ﻤﺴــﺎﻤ ‪‬ﺍ ﻋﺭﺒ ‪‬ــﺎ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺕ‬ ‫ﻭ‬ ‫ـﺔ ﺘﻘ ـل‬ ‫ـل ﻴﺘﻴﻤــ ٍ ﹸ ﹾﺘــ ْ‬ ‫ـﻲ ﻟﻜــ‬ ‫ﺃﺒﻜــ‬ ‫ـﺯ ـﻴﻥ ـﺎﻉ‬ ‫ـﻡ ـﺏ ﺍﻟﺨﺒـ ﺤـ ﻴﺒـ‬ ‫ﻭﺃﺸـ ﻁﻴـ‬ ‫ﻤﺴـــﺘﻐﻔ ‪‬ﺍ ﻟﻠﺒـــﺎﺌﻊ ﺍﻟﺸـــﺎﺭﻯ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺃﺸــﻘﻰ ﻋﻠــﻰ ﺍﻷﻴــﺎﻡ ﻭﺍﻟﻤﺄﻜــل‬ ‫ﻭﺃﺭﻯ ﻀـﻴﺎﺀ ﺍﻟﻘﻤـﺢ ﻓـﻲ ﺍﻟﻤﺼـﺒﺎﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺄل:‬ ‫ـﺎ ﻴﺴــ‬ ‫ـﻲ ﺃﻴﻨــ‬ ‫ـﺎ ﻭﻨﻔﺴــ‬ ‫ﻭﺃﻨــ‬ ‫ﻫـــل ﻟﻠﻨﻔـــﻭﺱ ﺍﻟﻤﻁﻤﺌﻨـــﺎﺕ‬ ‫ﻤـ ـﻥ ﺤﺎﺠـ ـﺔ ﺘﺭﺠـ ـﻰ ﺒﺄﻨـ ـﺎﺘﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ٍ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎ ـل ـﺕ ـل ـﺎ ـل‬ ‫ﻴـ ﻟﻴـ ﻟﺴـ ﺍﻟﻠﻴـ ﻴـ ﻟﻴـ ُ‬ ‫ـﺎﺭ‬ ‫ـﺎ ـﺎ ‪‬ﺍ ـﺕ ـﺕ ﺍﻟﻨﻬـ‬ ‫ﻭﻴـ ﻨﻬـ ﺭ ﻟﺴـ ﺃﻨـ‬ ‫ﻫﺫﻯ ﺍﻟﻌﻭﺍﻤﻴـﺩ ﺍﻟﺘـﻲ ﻓـﻲ ﺍﻟﺠﺭﻴـﺩﻩ‬ ‫٥١‬
‫ﻤ ـﻥ ﻗﺒ ـل ﻟ ـﻡ ﻴﻜﹾﺘ ـﺏ ﻭﻟ ـﻡ ﻴﻨﺸ ـﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ُ ـ ‪ ‬ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎ‬‫ـﺎ ـﻰ ﻴﻭﻤﻨـ‬ ‫ـﺎ ـﺫﻱ ﻓﻴﻬـ ﺇﻟـ‬ ‫ﻓﻴﻬـ ﺍﻟـ‬ ‫ﺃﻗﻤــﺕ ﻋﻴﻨــﻲ ﻨﺤﻭﻫــﺎ ﻓــﺄﻗﻴﻤﻭﺍ‬ ‫ـﻰ‬ ‫ـﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟـــ‬ ‫ـﻭﻨﻜﻡ ﻟﻠﻤـــ‬ ‫ﻋﻴـــ‬ ‫ـﺎﺜﻠﻭﻥ‬ ‫ـﺔ ﺍﻟﻤــ‬ ‫ـﺎ ﺍﻟﺨﻴﺎﻟــ‬ ‫ـﺎ ﺃﻴﻬــ‬ ‫ﻴــ‬ ‫ـﻭﻥ ﺍﷲ‬ ‫ـﺎﺕ ﺇﺫﺍ ﺩﻋــــ‬ ‫ﻟﻸﻤﻬــــ‬ ‫ـﻭﻥ‬ ‫ـﻥ ـﻰ ـﺎ ـﺎﺭ ﺍﻟﺒﻁـ‬ ‫ﺁﻤـ ﻤﺜﻠـ ﻴـ ﺜﻤـ‬ ‫ﺒـــﺄﻥ ﻟﻠﺸـــﻬﺩﺍﺀ ﻭﺍﻟﺸـــﻌﺭﺍﺀ‬ ‫ﺒﻌ ـﺩ ﺍﻟﻤ ـﻭﺕ ﺃﻋﻤ ـﺎﻻ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎﻁ ـﺩﻴﻡ‬ ‫ـﺎ ـل ﺫﻴ ـﺎﻙ ﺍﻟﺭﺒـ ﺍﻟﻘـ‬ ‫ﻴـ ﺃﻫـ ‪‬ـ‬ ‫ـﻡ ـﻥ ـﺎﻟﺤﻕ ـﻴﻜﻡ ـﻴﻡ‬ ‫ﺃﻗـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ﺃﻟـ ﺃﻜـ ﺒـ‬ ‫ﻤﺴــﺎﻤ ‪‬ﺍ ﺘــﺩﻋﻭ ﺇﻟﻴﻨــﺎ ﺍﻟﻨﺴــﻴﻡ‬ ‫ﺭ‬ ‫ـﺄﺘﻲ ـﺎﺀ ـﻥ ـﺎﺽ ـﻴﻤﻥ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ﻴـ ﺭﺨـ ﻤـ ﺭﻴـ‬ ‫ـﺎ ـل ﻭﺩﻱ ـﻲ ـﺭﺍﺡ ـﺩﻯ‬ ‫ﺍﻟﻤـ‬ ‫ﻓـ ﺒـ‬ ‫ﻴـ ﺃﻫـ‬ ‫ﺴــﻭﺍﻋﺩ ﺍﻟﻤﺎﻀــﻴﻥ ﻟــﻥ ﺘﻌﻤــﺩﺍ‬ ‫ـﻭ ـﺩﺍ‬ ‫ـﻴﻥ ـﻭﻡ ﻨﺭﺠـ ﻏـ‬ ‫ﺍﻟﻤﺨﻠﺼـ ﺍﻟﻴـ‬ ‫ـﺎل ـﺯﻤﻥ‬ ‫ـﺎﺀ ـﺎ ـﺎﺀ ﺍﻜﺘﻤـ ﺍﻟـ‬ ‫ﻨﺸـ ‪ ‬ﻤـ ﺸـ‬ ‫٦١‬
‫ﻗﻠﺒﻲ ﺇﻟـﻰ ﻤـﻥ ﻀـل ﺃﻭ ﻤـﻥ ﺴـﻬﺎ‬ ‫ـﻠﺕ ﺃﻨﺴ ـﻬﺎ‬ ‫ﹾ ‪‬ــ‬ ‫ـﺔ ـﺩ ﺃﺭﺴــ‬ ‫ﻴﻤﺎﻤــ ﻗــ‬ ‫ـﻭﺩﺘﻲ ـﻡ ـﻪ‬ ‫ﻟـ ﻴﺘـ‬ ‫ـﻭﺩ ـﻲ ﺃﻨﺸـ‬ ‫ﻴﻌـ ﻓـ‬ ‫ـﺎ ﺘﻬﺘﻬ ـﺎ‬ ‫ـﺩﻨﻴﺎ ﻜﻤــ ‪ ‬ﹶ ‪‬ــ‬ ‫ـﻪ ﺍﻟــ‬ ‫ﺘﺘﻬﺘــ ‪‬‬ ‫ـﻭﻕ‬‫ـﺫﺍ ـﻡ ﺍﻟﺸـ‬ ‫ﻫـ ﺃﺘـ‬ ‫ﺇﻟــﻰ ﺃﺘــﻡ ﺍﻟﻔــﺩﺍﺀ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻫـ ـﺫﺍ ﺃﺘـ ـﻡ ﺍﻟـ ـﺩﻡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻟــﺩﻯ ﺃﺘــﻡ ﺍﻟﻨــﻭﺭ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻋﻠــﻰ ﺃﺘــﻡ ﺍﻷﺭﺽ‬ ‫‪‬‬ ‫ـﻰ‬‫ـﺠﺩ ﺍﻷﻗﺼـ‬‫ـﺩﺍﺱ ـﺩ ﺍﻟﻤﺴـ‬ ‫‪ ‬ﻋﻨـ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ﺍﻟﻘﺎﻫﺭﺓ‬ ‫٨١ ﺠﻤﺎﺩﻯ ﺍﻟﺜﺎﻨﻴﺔ ٢٠٤١‬ ‫٢١ ﺍﺒﺭﻴل ٢٨٩١‬ ‫٧١‬
‫• ﻤﺜل ﺍﻟﻔﺘﺎﺓ ﺍﻟﻔﻠﺴﻁﻴﻨﻴﺔ ﺍﻟﺒﺎﺴﻠﺔ، ﻤﺜل ﺍﻟـﺭﻭﺡ‬ ‫ﺍﻟﺸﻬﻴﺩﺓ ﻤﻊ ﻗﺭﻴﻨﻬﺎ ﺍﻟﺸـﻬﻴﺩ ﺍﻟﺒﻁـل ﻴﻭﺴـﻑ‬ ‫ﺍﻟﻨﺠﺎﺭ ﻓﻲ ﻤﻠﺤﻤﺔ ﺍﻟﻌﺭﺏ ﻜﺎﻟﻤﻌﺎﺼـﺭﺓ، ﻜﺎﻨـﺕ‬ ‫»ﺴﺎﻓﺘﺭﻯ« ﻓﻲ ﺍﻟﻤﻠﺤﻤﺔ ﺍﻟﻬﻨﺩﻴﺔ ﺭﻤﺯ ﺍﻟﺒﻁﻭﻟـﺔ‬ ‫ﻭﺍﻟﺤﺏ ﻭﺍﻟﺼﻤﻭﺩ، ﻭﻗﺩ ﻨﺫﺭﺕ ﻟﻜﻲ ﺘﻨﻘﺫ ﺯﻭﺠﻬﺎ‬ ‫ﺃﻥ ﺘﺼﻭﻡ ﺜﻼﺜﺔ ﺃﻴـﺎﻡ ﺒﻠﻴﺎﻟﻴﻬـﺎ ﻋـﻥ ﺍﻟﻁﻌـﺎﻡ‬ ‫ﻭﺍﻟﻜﻼﻡ ﻭﺍﻟﺤﺭﻜﺔ، ﻭﺃﻟﻬﻤﺕ ﻫﺫﻩ ﺍﻷﺴﻁﻭﺭﺓ ﺒﻭل‬ ‫ﻓﺭﻟﻴﻥ ﺃﻤﻴﺭ ﺍﻟﺸﻌﺭﺍﺀ ﺍﻟﻔﺭﻨﺴﻴﻴﻥ ﻓـﻲ ﺃﻭﺍﺨـﺭ‬ ‫ﺍﻟﻘﺭﻥ ﺍﻟﻤﺎﻀﻲ ﻗﺼﻴﺩﺓ ﺍﻟﺼﻤﻭﺩ ﻭﺍﻹﺨﻼﺹ.‬ ‫ﺍﻟﻤﺜﺎل‬ ‫ﻜﺄﻨﻬﺎ ﻓﻲ ﺍﻟﻐﺭﺍﻡ‬ ‫ﺸﻬﻴﺩﺓ ﻟﻸﺒﺩ‬ ‫ﺃﻫﺩﺍﺒﻬﺎ ﻻ ﺘﻨﺎﻡ‬ ‫ﻻ ﺘﻨﺜﻨﻲ ﻟﻠﻜﻼﻡ‬ ‫٨١‬
‫ﻻ ﺘﺴﺘﺤل ﺍﻟﻁﻌﺎﻡ‬ ‫ﻻ ﻋﻴﺵ ﺇﻻ ﻜﺒﺩ‬ ‫ﺇﺫﺍ ﺭﺃﺘﻬﺎ ﺍﻟﻌﻴﻭﻥ‬ ‫ﺭﺃﺕ ﻤﺜﺎل ﺍﻟﺴﻜﻭﻥ‬ ‫ﻓﻲ ﺍﻷﺭﺽ ﻤﺜل ﺍﻟﻭﺘﺩ‬ ‫ﺃﺘﻤﺕ ﺍﻟﻅﻬﺭ ﺸﻤﺱ‬ ‫ﺸﻘﺕ ﻏﻀﻭﻥ ﺍﻟﺠﺒﺎﻩ‬ ‫ﻨﺎﺩﻯ ﻴﺘﻴﻡ ﺃﺒﺎﻩ‬ ‫ﻫل ﻜﺎﻥ ﻟﻠﻴﻭﻡ ﺃﻤﺱ‬ ‫ﺃﻭ ﻜﺎﻥ ﻟﻠﻴﻭﻡ ﻏﺩ‬ ‫ﺃﻁل ﻟﻴل ﺘﻤﻬل‬ ‫ﻋﻠﻰ ﺭﺅﻭﺱ ﺍﻟﺠﺒﺎل‬ ‫ﻨﺒﺽ ﺍﻟﻭﺠﻭﺩ ﺘﻤﻠﻤل‬ ‫ﺃﻏﻔﻰ ﻏﺭﻴﺏ ﻭﻤﺎل‬ ‫ﺇﻟﻰ ﻅﻼل ﺍﻟﺒﻠﺩ‬ ‫ﺘﺎﻗﺕ ﺇﻟﻴﻬﺎ ﺍﻟﻅﻼل‬ ‫٩١‬
‫ﻭﺍﺭﺘﺞ ﻁﻴﻑ ﺍﻟﺨﻴﺎل‬ ‫ﻟﻜﻥ ﺃﻡ ﺍﻟﻭﻟﺩ‬ ‫ﺫﺍﺕ ﺍﻟﻐﺭﺍﻡ ﺍﻟﻜﺒﻴﺭ‬ ‫ﻟﻡ ﻴﻐﻑ ﻤﻨﻬﺎ ﺍﻟﻀﻤﻴﺭ‬ ‫ﺃﻭ ﻜل ﻤﻨﻬﺎ ﺍﻟﺠﺴﺩ‬ ‫ﻜﺎﻨﺕ ﻤﺜﺎل ﺍﻟﺠﻠﺩ‬ ‫ﺒﻨﻴﺎﻥ ﺤﻕ ﺼﻤﺩ‬ ‫ﻴﻔﻭﻕ ﻜل ﺍﻟﺩﺭﻭﻉ‬ ‫ﻤﺎ ﻀﻤﻨﺘﻪ ﺍﻟﻀﻠﻭﻉ‬ ‫ﻤﻥ ﻗﻭﺓ ﻻ ﺘﺤﺩ‬ ‫ﻋﻥ ﻤﻠﺤﻤﺔ »ﺍﻟﻤﻬﺎﺒﺭﺍﺘﺎ« ﺍﻟﻬﻨﺩﻴﺔ‬ ‫ﻭﻋﻥ ﺍﻟﺸﺎﻋﺭ ﺍﻟﻔﺭﻨﺴﻲ »ﺒﻭل ﻓﺭﻟﻴﻥ«‬ ‫٠٢‬
‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ »ﺒﻘﻭﺓ ﺍﻟﻔﻼﺤﻴﻥ ﻭﺒﻘﻭﺓ‬ ‫ﺍﻟﻌﻤﺎل«‬ ‫ﻴﺎ ‪‬ﻋــــــﺎ ﺃﻡ ﻭﺤﺒﻴﺒــــــﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺩ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻭﻡ ﻜﺘﻴﺒــ‬ ‫ـﻭﻩ ﺘﻘــ‬ ‫ـل ﺩﻋــ‬ ‫ﻜــ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻁﻴﻥ ﺍﻟﻘﺭﻴﺒـــ‬ ‫ـﻲ ﻓﻠﺴـــ‬ ‫ﻓـــ‬ ‫ـﻤﻊ‬ ‫ـﻭﺩ ﻤﺸـ ـﺘﺎﻕ ﺒﻴﺴــ‬ ‫ـ‬ ‫ﻜـ ـل ﻋــ‬ ‫ـ‬ ‫ﺍﻟﻨﻔﻴــــــــــﺭ ﺯﻱ ﺍﻷﺩﺍﻥ...‬ ‫ـﺎﺭﻙ‬ ‫ـﻙ ﻨﻬــ‬ ‫ـﺎﻡ ﻟﻴﻠــ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﺨﻴــ‬ ‫ﻓــ‬ ‫ـﺎﺭﻙ‬ ‫ـﻙ ﺃﺭﺽ ﺍﻟﻤﻌــــ‬ ‫ﻭﻁﻨــــ‬ ‫ﺘﻭﻟــ ـﺩﻱ ﺇﺒﻨــ ـﻙ ﻓــ ـﻲ ﺩﺍﺭﻙ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻟﻤــ ـﺎ ﻜــ ـل ﺍﻷﺭﺽ ﺘﺴــ ـﻤﻊ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ ﺯﻱ ﺍﻷﺩﺍﻥ‬ ‫ﺍﻟﻨﻔﻴـــــــــــ‬ ‫١٢‬
‫• ﻓﻲ ﺨﻁ ﺍﻟﻨﺎﺭ‬ ‫• ﺍﻷﻤل‬ ‫٢٢‬
‫ﺨﻁ ﺍﻟﻨﺎﺭ‬ ‫ﻭﻻ ﻓـــﻲ ﻗﻠﺒـــﻲ ﻭﻻ ﻋﻴﻨﻴـــﻪ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــــــ‬ ‫ﻭﺃﻨــﺎ ﺍﻟﻌﻁﺸــﺎﻥ ﻤــﺎﻟﻴﺵ ﻤﻴــﻪ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــــــ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻴل ﺃﺭﺽ ﺭﺠﻠﻴــــ‬ ‫ﻭﻻ ﺘﺸــــ‬ ‫ﻭﺘﻨﻘـــل ﺨﻁـــﻭﺍﺘﻰ ﺍﻟﺠﺎﻴـــﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــــــ‬ ‫*‬ ‫ﻋﺸﺎﻥ ﺍﻷﺭﺽ ﺘﺘﻁﻬﺭ‬ ‫ﻭﻴﺭﺠﻊ ﻟﻲ ﺍﻟﺸﺠﺭ ﻭﺍﻟﺩﺍﺭ‬ ‫ﻋﻠﻰ ﻁﻭل ﺍﻟﺤﺩﻭﺩ ﺃﺴﻬﺭ‬ ‫ﻟﻴﺎﻟﻲ ﻤﺎ ﺘﻔﺎﺭﻗﺵ ﻨﻬﺎﺭ‬ ‫ﺃﻨﺎ ﺍﻟﻭﺍﻗﻑ ﻓﻲ ﺨﻁ ﺍﻟﻨﺎﺭ‬ ‫ﻭﺍﻨﺎ ﺍﻟﻠﻲ ﺤﻠﻔﺕ ﺒﺎﻷﺯﻫﺭ‬ ‫ﻭﺒﺎﻷﻗﺼﻰ ﻭﺒﺄﻤﻴﻪ‬ ‫ﻭﻻ ﻓﻲ ﻗﻠﺒﻲ ﻭﻻ ﻋﻴﻨﻴﻪ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴﻁﻴﻥ‬ ‫٣٢‬
‫*‬ ‫ﻋﻠــﻰ ﻁــﻭل ﺍﻟﺤــﺩﻭﺩ ﻭﺍﻗــﻑ‬ ‫ـﺩﻴﻥ‬ ‫ـﻼﺡ ﺍﻟــ‬ ‫ـﺔ ﺼــ‬ ‫ـﺎ ﻭﻗﻔــ‬ ‫ﻫﻨــ‬ ‫ﻭﺍﻨــﺎ ﺒﻤﻼﻴــﻴﻥ ﻋــﺭﺏ ﺯﺍﺤــﻑ‬ ‫ﻭﺒــﺎﻟﻴﻭﻡ ﺍﻟﻠــﻲ ﻅﻬــﺭﻩ ﺴــﻨﻴﻥ‬ ‫ﻭﺍﻨــﺎ ﺒﺎﺴــﻡ ﺍﻟﺸــﺭﻑ ﻭﺍﻟــﺩﻴﻥ‬ ‫ﻭﺍﻨـ ـﺎ ﺒﺎﺴـ ـﻡ ﺍﻟﺴـ ـﻼﻡ ﺤـ ـﺎﻟﻑ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻓـ ـﻲ ﻜـ ـل ﺭﺼﺎﺼـ ـﺔ ﺃﻏﻨﻴـ ـﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻻ ﻓـــﻲ ﻗﻠﺒـــﻲ ﻭﻻ ﻋﻴﻨﻴـــﻪ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــــــ‬ ‫*‬ ‫ﺴﻼﺡ ﺍﻟﺜﻭﺭﻩ ﻤﺘﺩﺭﺏ‬ ‫ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺜﻭﺭﺓ ﻻﺒﺩ ﻴﺜﻭﺭ‬ ‫ﻴﺨﻠﻲ ﺍﻟﻐﺭﺏ ﻴﺘﻐﺭﺏ‬ ‫ﻴﺨﻠﻲ ﺍﻟﺸﺭﻕ ﺯﺍﻴﺩ ﻨﻭﺭ‬ ‫ﻭﺍﻨﺎ ﺒﺄﻤﺭ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﺃﻀﺭﺏ‬ ‫ﻭﺍﻨﺎ ﺒﺄﻤﺭ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﻤﻨﺼﻭﺭ‬ ‫ﺩﻱ ﻜل ﺭﺼﺎﺼﻪ ﺒﺘﻘﺭﺏ‬ ‫٤٢‬
‫ﻭﻻﺩﻱ ﻤﻥ ﺤﻭﺍﻟﻴﻪ‬ ‫ﻭﻻ ﻓﻲ ﻗﻠﺒﻲ ﻭﻻ ﻋﻴﻨﻴﻪ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴﻁﻴﻥ‬ ‫ﻭﺍﻨﺎ ﺍﻟﻌﻁﺸﺎﻥ ﻤﺎﻟﻴﺵ ﻤﻴﻪ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴﻁﻴﻥ‬ ‫ﻭﻻ ﺘﺸﻴل ﺃﺭﺽ ﺭﺠﻠﻴﻪ‬ ‫ﻭﺘﻨﻘل ﺨﻁﻭﺘﻲ ﺍﻟﺠﺎﻴﻪ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴﻁﻴﻥ‬ ‫٥٢‬
‫ﺍﻷﻤل‬ ‫ﺤﻴﻜﻭﻥ ﻴﻭﻡ ﺯﻱ ﺘﻼﺘﻪ ﻭﻋﺸﺭﻴﻥ‬ ‫ﻤﻥ ﺸﻬﺭﻯ ﺯﻱ ﻴﻭﻟﻴﻪ‬ ‫ﺘﻤﻭﺯ‬ ‫ﺤﻴﻜﻭﻥ ﻴﻭﻡ ﺯﻱ ﺍﻟﻔﺎﺘﺢ‬ ‫ﻤﻥ ﺸﻬﺭ ﺯﻱ ﻨﻭﻓﻤﺒﺭ‬ ‫ﻭﺍﻟﺩﻨﻴﺎ ﻜل ﺍﻟﺩﻨﻴﺎ ﺤﺘﻜﺒﺭ‬ ‫ﻓﻲ ﺼﻑ ﻭﺍﺤﺩ ﻤﻥ ﺘﻤﺎﻡ ﺍﻟﺼﻼﻩ‬ ‫ﺍﺴﺘﻐﻔﺭ ﺍﷲ‬ ‫ﻓﻲ ﺍﻴﺩﻴﻥ ﺍﻟﻌﺩﻭ ﻤﺴﺠﻭﻥ‬ ‫ﻤﺴﺭﻯ ﺍﻟﻨﺒﻲ ﻭﺠﺒل ﺍﻟﺯﻴﺘﻭﻥ‬ ‫ﺤﻴﻜﻭﻥ‬ ‫ﻴﻭﻡ ﻓﻲ ﺍﻟﺘﺎﺭﻴﺦ ﺃﻜﺒﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﺤﺭﻴﻪ‬ ‫ﺃﻜﺒﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﺤﺭﻴﻪ‬ ‫*‬ ‫ﻴﺎ ﺩﻤﻌﺔ ﺍﻟﻌﻴﻥ ﻤﺎ ﺘﺨﺎﻓﻴﺵ ﺘﺠﺭﻯ‬ ‫٦٢‬
‫ﻻﺒﺩ ﻤﻨﻙ ﻓﻲ ﺍﻟﺤﻤﺎﺱ ﺍﻟﺤﻕ‬ ‫ﺍﻟﺩﻨﻴﺎ ﺼﻴﻑ ﻭﺍﻟﺠﻭ ﻤﺵ ﺃﺨﻀﺭ‬ ‫ﻭﺍﻟﻤﻭﺕ ﻤﺎ ﻫﻭﺵ ﻓﻲ ﺼﻔﺤﺔ ﺍﻟﻭﻓﻴﺎﺕ‬ ‫ﻭﻻﺒﺩ ﻤﻥ ﺍﺘﻨﻴﻥ‬ ‫ﺍﻟﺠﻭﻉ ﻭﻨﺎﻜل‬ ‫ﺍﻟﻌﻁﺵ ﻭﻨﺸﺭﺏ‬ ‫ﺍﻟﺤﻴﺎﻩ ﻭﺍﻟﻤﻭﺕ‬ ‫ﺍﻟﻬﺯﻴﻤﻪ ﻭﻨﻨﺘﺼﺭ‬ ‫ﺍﻟﺼﺒﺭ‬ ‫ﻟﻜﻥ ﻤﺎ ﻓﻴﺵ ﺼﺒﺭ ﻓﻲ ﺍﻟﺩﻨﻴﺎ ﻴﻘﺩﺭ‬ ‫ﻭﺍﻥ ﻜﻨﺕ ﻋﻤﺭﻱ ﻤﻴﺕ ﺴﻨﻪ‬ ‫ﻭﺍﻥ ﻜﻨﺕ ﻤﻴﺕ ﺃﻟﻑ ﻻﺠﺊ‬ ‫ﻤﺎ ﻓﻴﺵ ﺼﺒﺭ ﻓﻲ ﺍﻟﺩﻨﻴﺎ ﻴﻘﺩﺭ‬ ‫ﻴﻔﻁﻤﻨﻲ ﻋﻥ ﻭﻁﻨﻲ‬ ‫ﻴﺎ ﻻﺠﺌﻴﻥ ﻁﺎﻟﻌﻴﻥ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻀﻔﻪ‬ ‫ﻤﺘﻐﺭﺒﻴﻥ ﻤﺴﺘﻐﺭﺒﻴﻥ ﺒﺎﺼﻴﻥ‬ ‫ﺒﻌﻴﻭﻥ ﻁﻭﻴﻠﻪ ﺯﻱ ﻨﻭﺭ ﺍﻟﺸﻤﻌﻪ‬ ‫ﺒﻭﺠﻭﻩ ﺸﺎﻤﻴﻪ ﺯﻱ ﻭﺍﻟﺩﻱ ﺼﻐﻴﺭ‬ ‫٧٢‬
‫ﺒﺈﻴﺩﻴﻥ ﺒﻁﻴﺌﻪ ﻤﻥ ﺍﻟﻁﺒﻕ ﻟﻠﻔﻡ‬ ‫ﺤﻴﻜﻭﻥ ﻴﻭﻡ ﻭﺤﻴﻜﻭﻥ ﺃﻡ ﻟﻸﻴﺎﻡ‬ ‫*‬ ‫ﻴﻭﻡ ﻓﻲ ﺍﻟﺘﺎﺭﻴﺦ ﺃﻜﺒﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﺤﺭﻴﻪ‬ ‫ﺃﻜﺒﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﺤﺭﻴﻪ ﻭﺍﻟﺒﺘﺭﻭل‬ ‫ﺍﻟﺩﻡ ﻭﺍﻟﺒﺘﺭﻭل‬ ‫ﺍﻟﺴﺎﻋﻪ ﻭﺍﻟﺯﻟﺯﺍل‬ ‫ﻓﻲ ﻜل ﺸﺒﺭ ﻫﻼل‬ ‫ﺒﺱ ﻨﻤﺸﻲ‬ ‫ﻭﺍﻷﺭﺽ ﺒﺎﻟﻨﺒﺽ ﺍﻟﻠﻲ ﻗﺎل ﺒﻭﺭﺴﻌﻴﺩ‬ ‫ﺘﻌﺭﻑ ﺘﻘﻭل ﻭﺘﻌﻴﺩ‬ ‫ﻭﺍﻷﻤل ﻭﺠﺩﻭﺭﻩ ﻤﻠﻴﻭﻥ ﺸﻬﻴﺩ‬ ‫ﻤﺎ ﻴﺘﻘﻠﻌﺸﻲ‬ ‫ﻭﻴﺎ ﺼﺒﺭ ﻟﻴل‬ ‫ﺍﻟﻔﺠﺭ ﻓﻲ ﺍﻟﻔﺠﺭ ﻴﺩﻥ‬ ‫٨٢‬
‫ﻤﻥ ﺍﻟﻤﺴﺤﺭﺍﺘﻲ‬ ‫ﺼﻭﻤﻭﺍ ﻭﻗﻭﻟـﻭﺍ ﺁﻤﻨـﺎ ﻴـﺎ ﻋﺒـﺎﺩ ﺍﷲ‬ ‫ﻜﻭﻨﻭﺍ ﻗﻠـﻭﺏ ﻤﻁﻤﺌﻨـﻪ ﻴـﺎ ﻋﺒـﺎﺩ ﺍﷲ‬ ‫ـﺎ ـﺎ ـﺎﺩ ﺍﷲ‬ ‫ـﺭ ـﺎ ﻭﻤﻨـ ﻴـ ﻋﺒـ‬ ‫ﺍﻟﻨﺼـ ﻓﻴﻨـ‬ ‫ﺇﺤﻨﺎ ﻋﺭﺏ ﻭﺍﻟﻨﺒـﻲ ﻋﺭﺒـﻲ ﻭﻀـﺎﻤﻨﻨﺎ‬ ‫ﻤﺎ ﺘﻨﻜﺴﺭﺸـﻲ ﻴﻤﻴﻨﻨـﺎ ﻴـﺎ ﻋﺒـﺎﺩ ﺍﷲ‬ ‫)ﺼﺎﺤﺏ ﻨﺩﺍ(‬ ‫٩٢‬
‫• ﺍﻟﻘﺩﺱ‬ ‫• ﺸﺭﻴﺎﻥ ﻓﻠﺴﻁﻴﻨﻲ‬ ‫٠٣‬
‫ﺍﻟﻘﺩﺱ‬ ‫ﺍﺼﺤﻲ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺩﺍﻴﻡ‬ ‫ﻭﻗﻭل ﻨﻭﻴﺕ‬ ‫ﺒﻜﺭﻩ ﺍﻥ ﺤﻴﻴﺕ‬ ‫ﺍﻟﺸﻬﺭ ﺼﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺍﻟﻔﺠﺭ ﻗﺎﻴﻡ‬ ‫ﺍﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺭﺯﺍﻕ‬ ‫ﺭﻤﻀﺎﻥ ﻜﺭﻴﻡ‬ ‫ﻤﺴﺤﺭﺍﺘﻲ ﻴﺎ ﻤﺅﻤﻨﻴﻥ‬ ‫ﻤﻨﻘﺭﺍﺘﻲ ﻤﺩ ﺍﻷﻨﻴﻥ‬ ‫ﺍﷲ ﻋﻠﻰ ﺭﻋﺸﺔ ﺍﻟﺤﻨﻴﻥ‬ ‫ﻋﻤﺭﻩ ﻤﺎ ﻜﺎﻥ ﺍﻷﻤل ﻀﻨﻴﻥ‬ ‫ﻴﺎ ﻗﺩﺱ ﻨﻭﺍﺭﺓ ﺍﻟﺴﻨﻴﻥ‬ ‫ﻜﺄﻥ ﻋﻴﻨﻲ ﻓﻲ ﻤﻴﺘﻤﻲ‬ ‫١٣‬
‫ﻴﺎ ﻗﺩﺱ ﻤﺎ ﻴﺤﺘﻤل ﺩﻤﻲ‬ ‫ﺇﻻ ﺃﺸﻭﻓﻙ ﻭﺃﺭﺘﻤﻲ‬ ‫ﻭﺍﺒﻭﺱ ﺘﺭﺍﺒﻙ ﺍﻟﻤﺭﻴﻤﻲ‬ ‫ﺃﺒﻭﻱ ﻭﺍﺒﻨﻲ ﻋﻠﻰ ﻓﻤﻲ‬ ‫ﻤﺎ ﺍﺘﻬﻭﺵ ﻴﺎ ﻗﺩﺱ ﻓﻲ ﺍﻟﻤﻁﺎل‬ ‫ﻴﺎ ﻋﺎﺼﺭﻩ ﻤﻬﺠﺔ ﺍﻟﺭﺠﺎل‬ ‫ﺴﻘﺎﻙ ﻤﻥ ﺩﻤﻌﺘﻪ ﺍﻟﻬﻼل‬ ‫ﻴﺎ ﻗﺩﺱ ﻴﺎ ﺴﺒﺤﺔ ﺍﻟﺸﻘﺎ‬ ‫ﺍﻷﻋﻤﻰ ﻓﻲ ﺴﺠﺩﺘﻙ ﺭﺃﻯ‬ ‫ﻭﺍﻟﻔﺠﺭ ﻤﻥ ﺼﺨﺭﺘﻙ ﺴﻘﻰ‬ ‫ﻴﺎ ﻗﺩﺱ ﺘﺘﻔﺠﺭ ﺍﻟﺠﺭﺍﺡ‬ ‫ﻭﺍﻟﺼﺒﺭ ﺤﺭﺏ ﻭﺃﻴﻭﺏ ﺼﻼﺡ‬ ‫ﻴﺎ ﺃﺨﺕ ﻤﻥ ﻤﻜﻪ ﻭﺍﻟﺒﻁﺎﺡ‬ ‫ﻗﻠﺒﻲ ﺍﻨﻀﺭﺏ ﻟﻠﻌﺭﺏ ﻭﺼﺎﺡ‬ ‫ﻻ ﺒﺩ ﻤﻥ ﻓﺘﺢ ﻓﻲ ﺍﻟﺼﺒﺎﺡ‬ ‫ﺍﻟﻤﺸﻲ ﻁﺎﺏ ﻟﻲ‬ ‫ﻭﺍﻟﺩﻕ ﻋﻠﻰ ﻁﺒﻠﻲ‬ ‫ﻨﺎﺱ ﻜﺎﻨﻭﺍ ﻗﺒﻠﻲ‬ ‫٢٣‬
‫ﻗﺎﻟﻭﺍ ﻓﻲ ﺍﻷﻤﺜﺎل‬ ‫»ﺍﻟﺭﺠل ﺘﺩﺏ ﻤﻁﺭﺡ ﻤﺎ ﺘﺤﺏ«‬ ‫ﻭﺍﻨﺎ ﺼﻨﻌﺘﻲ ﻤﺴﺤﺭﺍﺘﻲ ﻓﻲ ﺍﻟﺒﻠﺩ ﺠﻭﺍل‬ ‫ﺤﺒﻴﺕ ﻭﺩﺒﻴﺕ ﻜﻤﺎ ﺍﻟﻌﺎﺸﻕ ﻟﻴﺎﻟﻲ ﻁﻭﺍل‬ ‫ﻭﻜل ﺸﺒﺭ ﻭﺤﺘﻪ ﻤﻥ ﺒﻠﺩﻱ‬ ‫ﺤﺘﻪ ﻤﻥ ﻜﺒﺩﻱ‬ ‫ﺤﺘﻪ ﻤﻥ ﻤﻭﺍل:‬ ‫ﻟﻤﺎ ﺘﻘﻭل ﺃﺠﻤل ﻤﺎ ﻓﻲ ﺍﻟﺩﻨﻴﺎ، ﺍﻟﻤﻴﻪ ﻟﻠﻌﻁﺸﺎﻥ‬ ‫ﻴﻌﺭﻓﻭﻙ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫ﺃﻤﺎ ﻟﻠﺭﺍﻭﻱ ﺭﻴﺤﺔ ﺍﻟﺒﺭﺘﻘﺎﻥ ﻓﻲ ﻤﺩﺍﺨل ﻴﺎﻓﺎ‬ ‫ﻴﻌﺭﻓﻭﻙ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫ﻟﻤﺎ ﺘﻘﻭل ﺍﺒﻨﻲ ﺍﺘﻭﻟﺩ ﻻﺠﺊ‬ ‫ﻴﻌﺭﻓﻭﻙ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫ﻟﻤﺎ ﺘﻘﻭل ﻴﺎ ﺭﺏ‬ ‫ﻴﻌﺭﻓﻭﻙ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫ﻟﻤﺎ ﺘﺒﺎﺸﺭ ﺠﻬﺎﺩﻙ، ﺘﺭﻤﻲ ﺃﻭﺘﺎﺩﻙ‬ ‫٣٣‬
‫ﻓﻲ ﻗﻠﺏ ﺩﺍﺒﺢ ﻭﻻﺩﻙ‬ ‫ﻴﻌﺭﻓﻭﻙ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫ﺍﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺩﺍﻴﻡ‬ ‫ﺍﻟﺴﻌﻲ ﻟﻠﺼﻭﻡ‬ ‫ﺨﻴﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﻨﻭﻡ‬ ‫ﺩﻱ ﻟﻴﺎﻟﻲ ﺴﻤﺤﻪ‬ ‫ﻨﺠﻭﻤﻬﺎ ﺴﺒﺤﻪ‬ ‫ﺍﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻴﺎﻨﺎﻴﻡ ﺍﺼﺤﻰ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺭﺯﺍﻕ‬ ‫٤٣‬
‫ﺸﺭﻴﺎﻥ ﻓﻠﺴﻁﻴﻨﻲ‬ ‫ﺇﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺩﺍﻴﻡ‬ ‫ﻭﻗﻭل ﻨﻭﻴﺕ‬ ‫ﺒﻜﺭﻩ ﺍﻥ ﺤﻴﻴﺕ‬ ‫ﺍﻟﺸﻬﺭ ﺼﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺍﻟﻔﺠﺭ ﻗﺎﻴﻡ‬ ‫ﺇﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺭﺯﺍﻕ‬ ‫ﺭﻤﻀﺎﻥ ﻜﺭﻴﻡ‬ ‫ﻤﺴﺤﺭﺍﺘﻲ ﻤﻥ ﺠﻨﻭﺩ ﺍﻷﺭﺽ‬ ‫ﻤﻨﻘﺭﺍﺘﻲ ﻜل ﺩﻗﻪ ﺒﻔﺭﺽ‬ ‫ﺃﻁﻠﺏ ﻏﻨﺎﻴﺎ ﺯﻱ ﺃﺏ ﻀﻨﺎﻩ‬ ‫ﺍﻟﻘﺩﺱ ﻻﺤﺕ ﻓﻲ ﺍﻟﻁﺭﻴﻕ ﺤﺎﻀﻨﺎﻩ‬ ‫ﻴﺎﺭﺏ ﻋﻠﻤﻨﻲ ﺍﻟﻌﻁﺵ ﻭﺍﻟﺠﻭﻉ‬ ‫ﻭﺍﺠﻌل ﻟﻌﻴﻨﻰ ﺩﻤﻭﻉ‬ ‫٥٣‬
‫ﻭﺍﺠﻌل ﻟﻘﻠﺒﻲ ﻀﻠﻭﻉ‬ ‫ﻭﺍﺠﻌﻠﻨﻲ ﺼﻭﺕ ﺍﻟﺸﻬﻴﺩ‬ ‫ﻓﻲ ﺍﻟﻨﺒﺽ ﻭﺍﻟﺘﻨﻬﻴﺩ‬ ‫ﺸﺭﻴﺎﻥ ﻓﻠﺴﻁﻴﻨﻲ ﺸﺠﺭ ﻤﺯﺭﻭﻉ‬ ‫ﻓﻲ ﺍﻷﺭﺽ ﺠﺩﺭ ﻭﻓﻲ ﺍﻟﻠﻴﺎﻟﻲ ﻓﺭﻭﻉ‬ ‫ﻴﺴﻤﻌﻨﻰ ﺨﺎل ﻓﻲ ﻜل ﺒﻠﺩﻩ ﻭﻋﻡ‬ ‫ﺠﺭﺡ ﺍﻟﻤﻼﺠﺊ ﻋﻤﺭﻩ ﻤﺎ ﻴﺘﻠﻡ‬ ‫ﺘﻔﻨﻰ ﺍﻟﻠﻴﺎﻟﻲ ﻭﻻ ﻴﺒﻭﺭ ﺍﻟﺩﻡ‬ ‫ﻭﻻ ﻁﻴﺎﺭﺍﺕ ﺍﻷﻤﺭﻴﻜﺎﻥ ﺘﻤﻨﻊ‬ ‫ﺍﻟﻨﻭﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﻤﺼﻨﻊ‬ ‫ﻭﻻ ﻜل ﺭﻴﻑ ﺘﺤﺕ ﺍﻟﺴﻤﺎ ﻴﺴﻤﻊ‬ ‫ﻁﻴﺭ ﺍﻟﺤﻤﺎﻡ ﻴﺴﺠﻊ‬ ‫ﻭﻻ ﺍﺒﻥ ﺇﻨﺴﺎﻥ ﺍﻷﻤل ﻴﺭﻀﻊ‬ ‫ﻭﻻ ﻟﻴل ﺸﺠﺎﻉ ﻴﻭﻟﺩ ﻨﻬﺎﺭ ﺃﺸﺠﻊ‬ ‫ﻭﻻﺒﺩ ﻴﻭﻡ ﺍﺭﺠﻊ‬ ‫ﻭﻴﻤﺩ ﻓﻲ ﻜل ﺍﻟﻌﺭﺏ ﺤﺒﻠﻲ‬ ‫ﺍﻟﻤﺸﻲ ﻁﺎﺏ ﻟﻲ‬ ‫ﻭﺍﻟﺩﻕ ﻋﻠﻰ ﻁﺒﻠﻲ‬ ‫٦٣‬
‫ﻨﺎﺱ ﻜﺎﻨﻭﺍ ﻗﺒﻠﻲ‬ ‫ﻗﺎﻟﻭﺍ ﻓﻲ ﺍﻷﻤﺜﺎل:‬ ‫»ﺍﻟﺭﺠل ﺘﺩﺏ ﻤﻁﺭﺡ ﻤﺎ ﺘﺤﺏ‬ ‫ﻭﺍﻨﺎ ﺼﻨﻌﺘﻲ ﻤﺴﺤﺭﺍﺘﻲ ﻓﻲ ﺍﻟﺒﻠﺩ ﺠﻭﺍل‬ ‫ﺤﺒﻴﺕ ﻭﺩﺒﻴﺕ ﻜﻤﺎ ﺍﻟﻌﺎﺸﻕ ﻟﻴﺎﻟﻲ ﻁﻭﺍل‬ ‫ﻭﻜل ﺸﺒﺭ ﻭﺤﺘﻪ ﻤﻥ ﺒﻠﺩﻱ‬ ‫ﺤﺘﻪ ﻤﻥ ﻜﺒﺩﻯ‬ ‫ﺤﺘﻪ ﻤﻥ ﻤﻭﺍل:‬ ‫ﺸﻴﻠﻴﻨﻲ ﻴﺎ ﺩﻨﻴﺎ ﻗﺒل ﺍﻟﻨﻭﺭ ﻭﺤﻁﻴﻨﻲ‬ ‫ﺒﺎﻟﺭﺍﺤﻪ ﺒﺎﻟﻘﻭﻩ ﻓﻲ ﺍﻟﺭﻴﺢ ﺍﻟﻔﻠﺴﻁﻴﻨﻲ‬ ‫ﺨﻠﻴﻨﻲ ﻗﺒل ﺍﻟﺼﺒﺎﺡ ﺃﻋﺭﻑ ﺼﻼﺡ ﺩﻴﻨﻲ‬ ‫ﺍﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺩﺍﻴﻡ‬ ‫ﺍﻟﺴﻌﻲ ﻟﻠﺼﻭﻡ‬ ‫ﺨﻴﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﻨﻭﻡ‬ ‫ﺩﻱ ﻟﻴﺎﻟﻲ ﺴﻤﺤﻪ‬ ‫٧٣‬
‫ﻨﺠﻭﻤﻬﺎ ﺴﺒﺤﻪ‬ ‫ﺍﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻤﻲ‬ ‫ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ ﺍﺼﺤﻰ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺭﺯﺍﻕ‬ ‫٨٣‬
‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ »ﻜﻠﻤﺔ ﻤﺼﺭ«‬ ‫ـﺩ‬ ‫ـﻭل ـﻨﻴﻥ ﺒﻨﻐﻨ ـﻰ ﻭﻨﺠﺎﻫـ‬ ‫ﹼـ‬ ‫ﻁـ ﺍﻟﺴـ‬ ‫ﻭﻨﺸﻕ ﻤﻁﻠﻊ ﺃﻏﻨﻴـﻪ ﻓـﻲ ﺍﻟﻀـﻲ‬ ‫ﻭﺃﻨﺎ ﺍﺴﻤﻲ ﻋﺒـﺩ ﺍﷲ ﺍﻟﻨـﺩﻴﻡ ﺸـﺎﻫﺩ‬ ‫ﻜﺎﻥ ﺍﻟﻀﻤﻴﺭ ﺍﻟﻤﺼﺭﻱ ﺩﺍﻴ ‪‬ـﺎ ﺤـﻲ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻤ‬ ‫)ﻤﻥ ﻗﺼﻴﺩﺓ ﻋﺒﺩ ﺍﷲ ﺍﻟﻨﺩﻴﻡ(‬ ‫٩٣‬
      ٤٠
‫ﺇﻜﺒﺭ ﻴﺎ ﻟﻴل‬ ‫ﺍﷲ ﻴﻘــــﺩﺭﻨﻲ ﻋﻠــــﻰ ﺤــــﺎﻟﻲ‬ ‫ـﻭﺍﻟﻲ‬ ‫ـﻥ ﺩﻡ ﻤــ‬ ‫ـﻴﻁ ﻤــ‬ ‫ـﺩﻴﻨﻰ ﺨــ‬ ‫ﻴﻬــ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـل ـﻭﺍﻟﻲ ـﻭﺘﻲ ـﻲ ﺍﻟﻤﻌﺭﻜـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ﺼـ‬ ‫ﻴﻔﻀـ ﻴـ‬ ‫ـﻘﺘﻪ ـﻰ‬ ‫ﺒﻜـ‬ ‫ـل ـﺭﺍﺏ ـﻲ ﻋﺸـ‬ ‫ﺍﻟﻠـ‬ ‫ﻻﺠـ ﺍﻟﺘـ‬ ‫ﻴـﺎ ﻓﺠـﺭ ﻨـﺎﺯل ﻨـﻭﺭ ﻓـﻲ ﻜـل ﺍﻟـﺒﻼﺩ‬ ‫ـ ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ ـ‬ ‫ﻴـﺎ ﻤﺯﻫـﺭ ﺍﻟﺘـﻭﺏ ﺍﻟﺠﺩﻴـﺩ ﻓـﻲ ﺍﻟﻌﺯﺒـﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻼﻡ ﺍﻷﺤﺒــ‬ ‫ـل ﺴــ‬ ‫ـﻲ ﺘﺘﻘﺒــ‬ ‫ﻭﻤﺎﺸــ‬ ‫ـﺎﺩ‬‫ـل ـﻲ ﻤﻴﻌـ‬ ‫ـﺭ ﻟﻠﻌﻤـ ﻓـ‬‫ـﻭﺍﻟﻲ ﻴﺤﻀـ‬‫ﻤـ‬ ‫ﻭﺭﺩﻴــﺔ ﺍﻟﻠــﻲ ﺍﺴﺘﺸــﻬﺩﻭﺍ ﺍﻤﺒــﺎﺭﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﺎﺩ ﻴﺤﻀـ‬ ‫ـﺭﻱ ـﻲ ﺍﻟﻤﻴﻌـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـل ﻤﺼـ‬ ‫ﻭﻜـ‬ ‫ﻭﻤـ ـﺎ ﻴﻨﻘﻁﻌﺸـ ـﻲ ﺍﻟﺠـ ـﺎﻱ ﻭﺍﻟـ ـﺭﺍﻴﺢ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﻙ ـﻰ ـﻭل ـﺯﻤﻥ ﺃﺨﻀـ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ﺨﻠﻴـ ﻋﻠـ ﻁـ‬ ‫ﻭﺨﻠــﻲ ﻗﻠﺒــﻙ ﻋﻤــﺭﻩ ﻤــﺎ ﻴﺴــﺎﻤﺢ‬ ‫ـﺎﺒﺢ‬ ‫ﻨﺤﻤـ ـل ﻗـ ـﺩﻴﻤﻨﺎ ﻭﻨﺤﻤـ ـل ﺍﻟﺼــ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺫﻜﺭ‬‫ـﺩﺍﻡ ﻭﻨﺘــ‬‫ـﻰ ﻗــ‬‫ـﻴﺵ ﻋﻠــ‬‫ﻭﻨﻌــ‬ ‫١٤‬
‫ﻜــﺎﻥ ﺸــﺎﺏ ﻭﺍﻟــﺩﻨﻴﺎ ﺍﻟﻠــﻲ ﺒﺘﻨــﻭﺭ‬ ‫ـﺩﺭﻩ ـﻥ ـﺭ ﺇﺫﻥ‬ ‫ﻤـ ﻏﻴـ‬ ‫ـﻪ ﻭﺼـ‬ ‫ـﺩﺨل ﻟﻌﻴﻨـ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ـﻪ ـﻌﺩ ـﻲ ـﻭﻓﻬﺎ‬ ‫ـﺕ ﺤﺒﻴﺒـ ﺘﺴـ ﺍﻟﻠـ ﻴﺸـ‬‫ﻜﺎﻨـ‬ ‫ـﺎ‬‫ـﺏ ـﻥ ﻴﻠﻘﻔﻬـ‬ ‫ـﻪ ـﺎﻴﺭﻩ ﺘﺤـ ﻤـ‬ ‫ﻭﻜﻠﻤـ ﻁـ‬ ‫ﻭﺸــﺭﺒﻨﺎ ﺸــﺭﺒﺎﺕ ﺍﻟﻔــﺭﺡ ﻭﺍﻻﺒــﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻪ‬‫ـﻤﺎﻋﻪ ﻤﺘﻌﻠﻘـ‬‫ـﺎ ـﺩﻭﻡ ـﻰ ﺍﻟﺸـ‬ ‫ﻋﻠـ‬ ‫ﻴـ ﻫـ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻜل ﻭﺍﻟﺭﻴﺤــ‬ ‫ـﺎ ﺍﻟﺸــ‬ ‫ـﻪ ﻓﻴﻬــ‬ ‫ﻭﻟﺴــ‬ ‫ـﺵ ـﺎﻥ ـﺯﺍﺯ ـﺒﺎﻜﻨﺎ ـﺭﻴﺤﻪ‬ ‫ﺘﺴـ‬ ‫ﺸـ‬ ‫ﻤـ ﻜـ ﻗـ‬ ‫ـﻭﻗﻪ‬‫ـﺭﻩ ﻤﺘﺸـ‬‫ـﺢ ﻭﻨﻅـ‬‫ـﺎ ـﻴﺵ ﻭﻤﻠـ‬ ‫ﻴـ ﻋـ‬ ‫ﺃﻨﺎ ﺃﻜـﺭﻩ ﺍﻟﺤﺴـﻥ ﺍﻟﻠـﻲ ﻤـﻥ ﻏﻴـﺭ ﺸـﻘﺎ‬ ‫ـﻭل‬ ‫ـﻴﺔ ﺍﻟﻤﻘﺘــ‬ ‫ـﻲ ﻭﺼــ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﻤﻐﻨــ‬ ‫ﻨﺴــ‬ ‫ـﻘﻘﻪ‬ ‫ـﻪ ﻤﺘﺸــ‬ ‫ـﺩﻴﻥ ﻓﻼﺤــ‬ ‫ـﺕ ﺇﻴــ‬ ‫ﺤﺒﻴــ‬ ‫ـﺕ ـﺎﻗﻭل‬ ‫ـﺭﻱ ﻭﻜﻨـ ﺒـ‬ ‫ـﺎﻥ ـﺫﺍﺏ ﻤﺼـ‬ ‫ﻜـ ﺍﻟﻌـ‬ ‫ﺃﻨﺎ ﻗﺒل ﻤﺎ ﺍﻀـﺭﺏ ﻓـﻲ ﺍﻟﺸـﺩﺍﻴﺩ ﺒﻌﺯﻤـﻲ‬ ‫ﻭﻗﺒــل ﻤــﺎ ﺍﻨﻁــﻕ ﺤــﺭﻑ ﺤﺭﻴــﻪ‬ ‫ﻭﺍﺨـــﺩﻡ ﻟﻴـــﺎﻟﻲ ﺘﺤﻘـــﻕ ﺍﻟﻨﻴـــﻪ‬ ‫ﺃﻨﺎ ﻗﺒل ﻤﺎ ﻋﺭﻑ ﺍﺴﻤﻲ‬ ‫٢٤‬
‫ـﺭﻴﻪ‬ ‫ـﻪ ﻤﺼــ‬ ‫ـﻲ ﺠﻨــ‬ ‫ـﺕ ﺠﺭﺍﺤــ‬ ‫ﻜﺎﻨــ‬ ‫ـﻬﺎﺩ‬ ‫ـﺎﻨﻲ ﻭﺭﺯﻕ ﺍﻻﺴﺘﺸــ‬ ‫ـﺏ ﺍﻻﻤــ‬ ‫ﻁﻴــ‬ ‫ـﺎﺩ‬‫ـل ـﻲ ﻤﻴﻌـ‬ ‫ـﺭ ﻟﻠﻌﻤـ ﻓـ‬‫ـﻭﺍﻟﻲ ﻴﺤﻀـ‬‫ﻤـ‬ ‫ﻭﺭﺩﻴــﺔ ﺍﻟﻠــﻲ ﺍﺴﺘﺸــﻬﺩﻭﺍ ﺍﻤﺒــﺎﺭﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﺎﺩ ﻴﺤﻀـ‬ ‫ـﺭﻱ ـﻲ ﺍﻟﻤﻴﻌـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـل ﻤﺼـ‬ ‫ﻭﻜـ‬ ‫ـﺩﺭ‬‫ـﻲ ـﻴﺵ ﻭﺍﻗـ‬ ‫ـﺎﻥ ـﻲ ﺨﻼﻨـ ﺃﻋـ‬ ‫ﻜـ ﺍﻟﻠـ‬ ‫ـﺢ‬ ‫ـﺒﻴل ﻭﺍﻀــ‬ ‫ـﺩﺍﻤﻲ ﺴــ‬ ‫ـﻲ ﻗــ‬ ‫ﺃﻻﻗــ‬ ‫ـﺕ‬ ‫ـﺭﺤﻴﻡ ﺍﺘﺒﻠــ‬ ‫ـل ﺍﻟــ‬ ‫ـﻔﺎﻴﻔﻲ ﺒﺎﻟﻨﻴــ‬ ‫ﺸــ‬ ‫ﻭﺃﻨﺎ ﺍﺒﻥ ﻟﻠﺼـﺤﺭﺍ ﺍﻟﻤﻬـﺎﺠﺭﻩ ﺍﻟﻠـﻲ ﺨﻠـﺕ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻭل ﻟﻠﻨﺎﻗــ‬ ‫ـﻲ ﻴﻘــ‬ ‫ـﺎﻋﺭ ﺍﻟﻌﺭﺒــ‬ ‫ﺍﻟﺸــ‬ ‫ـﻴﻡ، ـل ـﻭﻡ‬ ‫ﻜـ ﻴـ‬ ‫ـﻲ ـﻰ ﺩﺍﺭ ﺍﻟﻴﺘـ‬ ‫ﻤﻴﻠـ ﻋﻠـ‬ ‫ـﻕ‬ ‫ـﺎﻥ ﻭﺍﻟﺤـــ‬ ‫ـﻙ ﺒﺎﻟﺤﻨـــ‬ ‫ﺃﻭل ﺤﻠﻴﺒـــ‬ ‫ﻻﻭﻻﺩ ﺃﺨﻭﻯ ﺍﻟﻤﻴﺕ‬ ‫ﻗﻨﻴــﺕ ﺘﺭﺍﺜــﻙ ﻤــﻥ ﺃﺘــﻡ ﺍﻟﺨﻠــﻕ‬ ‫ـﻤﻪ ـﻴﻥ ـﻭﻡ‬ ‫ـﺭﻭ ـﺭﻕ ﺠﺴـ ﺒـ ﺍﻟﻘـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ﻭﻋﻤـ‬ ‫ﺍﻴــﺩﻙ ﺘﻜــﻭﻥ ﺍﺨﺸــﻥ ﻭﻗﻠﺒــﻙ ﺃﺭﻕ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻨﻌــﻴﺵ ﻟــﺒﻌﺽ ﻤﻘــﺩﺭﻴﻥ ﺍﻟﻭﺍﺠــﺏ‬ ‫ﻤﺵ ﺤﻠـﻭﻩ ﺒـﻴﻥ ﺍﻻﺨـﻭﺍﺕ ﻴـﺎ ﻜﻤﻠـﺔ ﻷ‬ ‫٣٤‬
‫ـﺏ‬ ‫ـﻭﺕ ـﺒﻌﺽ ـﺎﻨﻼﻗﻴﺵ ﻨﺘﻌﺎﺘـ‬ ‫ﻭﻤـ‬ ‫ﻟـ‬ ‫ﺤﻨﻤـ‬ ‫ﻤﺵ ﺤﻠﻭﻩ ﺒـﻴﻥ ﺍﻷﺨـﻭﺍﺕ ﻴـﺎ ﻜﻠﻤـﺔ ﺃﻨـﺎ‬ ‫ﻜل ﺍﺒﻥ ﺁﺩﻡ ﻀﻨﻰ‬ ‫ﺼــﺎﺤﺒﻙ ﺃﺨــﻭﻙ ﺍﺒﻨــﻙ ﺸــﻬﻴﺩ ﻭ ‪‬ﺍﺩ‬ ‫ﺩ‬ ‫ـﺎﺩ‬‫ـل ـﻲ ﻤﻴﻌـ‬ ‫ـﺭ ﻟﻠﻌﻤـ ﻓـ‬‫ـﻭﺍﻟﻲ ﻴﺤﻀـ‬‫ﻤـ‬ ‫ﻭﺭﺩﻴــﺔ ﺍﻟﻠــﻲ ﺍﺴﺘﺸــﻬﺩﻭﺍ ﺍﻤﺒــﺎﺭﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﺎﺩ ﻴﺤﻀـ‬ ‫ـﺭﻱ ـﻲ ﺍﻟﻤﻴﻌـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـل ﻤﺼـ‬ ‫ﻭﻜـ‬ ‫ﺒﻴﺴــــﻠﻤﻭﻨﺎ ﻭﺍﻟﻤﻜــــﻥ ﻓــــﺎﺘﺢ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﻰ ـﺭﺨﻪ ـﺭﻯ ـﺩﻨﻴﺎ ﺘﺘﺒﻌﺘـ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ﺘﺠـ‬ ‫ﻋﻠـ ﺼـ‬ ‫ﻗﺎل ﺍﻟﺭﻏﻴﻑ ﺍﺒﻌﺕ ﻟﻲ ﺠﻭﻋﻙ‬ ‫ﺍﻟﺩﻭﺍ ﺍﺒﻌﺕ ﺠﺭﻭﺤﻙ‬ ‫ـل‬ ‫ـﺭ ـﻲ ﻁﻭﻴـ‬ ‫ـﺎ ـﺕ ـﻭﻡ ﺍﻟﻅﻬـ ﻟﻴﻠـ‬ ‫ﺃﻨـ ﻜﻨـ ﻴـ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻤﺱ ﻤﺠﻨﻭﻨـ‬ ‫ـﺵ ﻭﺍﻟﺸـ‬ ‫ـﺕ ـﻲ ﻋﻁـ‬ ‫ﻜﻨـ ﻓـ‬ ‫ﺒﺘﺠــﺭﻱ ﻉ ﺍﻻﺴــﻔﻠﺕ ﺠﻨــﺏ ﺍﻟﻨﻴــل‬ ‫ـﺎﻟﻲ‬ ‫ـﺎﻥ ﺍﻟﺨــ‬ ‫ـﺎﻡ ﺍﻟﺯﻤــ‬ ‫ـﻲ ﺃﻴــ‬ ‫ﻭﺒﺘﺭﻤــ‬ ‫ـﺩ‬ ‫ـﻲ ـﺎﻥ ﻗﺎﻋـ‬ ‫ـل ﺠﻨﺒـ ﻜـ‬ ‫ـﻤﻌﺕ ﺭﺍﺠـ‬ ‫ﻭﺴـ‬ ‫ـﺩ‬‫ـﻪ ﺯﻱ ـﺎ ـﻭﻥ ﻭﺍﺤـ‬ ‫ﻤـ ﻨﻜـ‬ ‫ـﺩﺃ ﻜﻼﻤـ‬‫ﺒـ‬ ‫ـﻪ ـل ـﺎ ـﺭﻑ ـﺅﺍﻟﻲ‬ ‫ﺴـ‬ ‫ـﺩﺃ ﻜﻼﻤـ ﻗﺒـ ﻤـ ﺍﻋـ‬ ‫ﺒـ‬ ‫٤٤‬
‫ﻴﺎ ﺃﻟﻑ ﺭﺤﻤﻪ ﻋﻠﻴـﻙ ﻴـﺎ ﺃﻭﺴـﻁﻰ ﻤﺤﻤـﺩ‬ ‫ﻜﺎﻥ ﻭﺍﻟﺩﻱ ﻓﻲ ﺍﻟﺴﻜﻪ ﺍﻟﺤﺩﻴـﺩ ﻭﺤﻜـﻰ ﻟـﻲ‬ ‫ـﺎ ـﺎل ـﺎ ـﺭﻭﺤﺵ ـﻥ ـﺎﻟﻲ‬ ‫ﻤـ ﺒـ‬ ‫ﺩﻨﻴـ ﺨﻴـ ﻤـ ﺘـ‬ ‫ﻤﺎ ﻴﺭﻭﺤﺵ ﻴﻭﻡ ﻤﻥ ﻋﻴﻨـﻲ ﻓـﻲ ﺍﻟﻭﺭﺸـﻪ‬ ‫ـﺯﻱ ﻴﺒــﺎﻫﻲ‬‫ـﺩﺱ ﺍﻹﻨﺠﻠﻴـ‬‫ـﻑ ﺍﻟﻤﻬﻨـ‬‫ﻭﻗـ‬ ‫ـﻰ‬ ‫ﺩﺍ ـﺭﺱ ـﻥ ـﻨﻊ ـﺒﻼﺩ ﺍﻷﻭﻟـ‬ ‫ﻤـ ﺼـ ﺍﻟـ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ـﺭﻩ ـﺎﻟﻤﻠﻲ‬ ‫ـﻴﺱ ﺍﻟﺸﺭﺸــ ﺒــ‬ ‫ـﺩﺭ ﺘﻘــ‬ ‫ﺘﻘــ‬ ‫ـﺎ ﺯﻭﺩﺵ‬ ‫ـﻤﻊ ـﻪ ﻭﻤــ‬ ‫ـﺎ ﻨﺴــ ﻟــ‬ ‫ﺨﻼﻨــ‬ ‫ـﻐﺭﻨﺎ‬ ‫ـﺤﻙ ﻴﺼــ‬ ‫ـﻪ ﻭﻀــ‬ ‫ـﺱ ﻋﻠﻴــ‬ ‫ﻤﻠــ‬ ‫ﺍﻷﻭﺴﻁﻰ ﻤﺤﻤـﺩ ﻗـﺎل ﺃﻨـﺎ ﺍﻋﻤـل ﺯﻴـﻪ‬ ‫ﻗﺎل ﺨـﺩ ﻋﺸـﺭﺓ ﺃﻴـﺎﻡ – ﺃﺨـﺫﻨﺎ ﻴـﻭﻤﻴﻥ‬ ‫ـﻙ ـﻴﻥ‬ ‫ـﺎ ﻋﻠﻤـ ﻓـ‬‫ـﻙ ﻭﺭﻴﻨـ‬‫ـﺩﻭﺭ ﻋﻠﻴـ‬‫ﺍﻟـ‬ ‫ﺃﺭﺒــﻊ ﺘــﺭﻭﺱ ﻗــﺩﺍﻤﻨﺎ ﻭﺍﻟﻤﻁﻠــﻭﺏ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻥ ﺍﻷﺭﺒﻌــ‬ ‫ـﺭﻱ ﻤــ‬ ‫ـﻊ ﺍﻟﻤﺼــ‬ ‫ﺘﻁﻠــ‬ ‫ﻭﻗــﻑ ﺍﻟﻤﻬﻨــﺩﺱ ﺒﺎﻟﻨﻬــﺎﺭ ﻤﻐﻠــﻭﺏ‬ ‫ـﺎ ـﻴﻥ‬ ‫ـﺎﻥ ـﺘﺤﻴل ـﺭﻕ ﺒﻴﻨﺎﺘﻬـ ﺍﻟﻌـ‬ ‫ﺘﻔـ‬ ‫ﻜـ ﻤﺴـ‬ ‫ـﺎ ـﺎل ـﺎ ـﺭﻭﺤﺵ ـﻥ ـﺎﻟﻲ‬ ‫ﻤـ ﺒـ‬ ‫ﺩﻨﻴـ ﺨﻴـ ﻤـ ﺘـ‬ ‫ﻜﺎﻥ ﻭﺍﻟﺩﻱ ﻓﻲ ﺍﻟﺴﻜﻪ ﺍﻟﺤﺩﻴـﺩ ﻭﺤﻜـﻰ ﻟـﻲ‬ ‫٥٤‬
‫ﺍﻹﻨﺠﻠﻴـ ـﺯ ﻗﻁﻌـ ـﻭﺍ ﺍﻴﺩﻴـ ـﻪ ﺍﻻﺘﻨـ ـﻴﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻭﻑ ـﺩ ـﺘﻬﻡ‬ ‫ﻭﺍﻴـ ﺒـ‬ ‫ـﺎ ـل ـﻴﻥ ﺒﺘﺸـ‬ ‫ﻴـ ﻜـ ﻋـ‬ ‫ﻭﻗﻠ ـﻭﺏ ﺩﻫ ـﺏ ﻤ ـﺵ ﻋ ـﺎﻭﺯﻩ ﺤ ـﺩ ﻴﻠ ـﻡ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻋـ ـﺎﻭﺯﻩ ﺍﻟﻜﺘـ ـﺎﺏ ﻭﺍﻟﻠﻘﻤـ ـﻪ ﻟﻌﻴﺎﻟﻨـ ـﺎ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻭﺍ ـﻲ ـﻡ‬ ‫ـﻴﻥ ـﻭ ـﺎ ﺭﺍﺤـ ﻓـ ﺤﻠـ‬ ‫ﻭﺍﻟﻤﻴﺘـ ﻟـ ﻫﻤـ‬ ‫ﻴﺨﺘــﺎﺭﻭﺍ ﺃﻴﺎﻤﻨــﺎ ﺍﻟﻠــﻲ ﺠﺎﻴــﻪ ﻟﻨــﺎ‬ ‫ـﺎﺭﻭﺵ ـﺎﻡ ـﺎ ـﺎﻨﻭﺍ ﻭﻻﺩ‬ ‫ﺃﻴـ ﻤـ ﻜـ‬ ‫ـﺎ ﻴﺨﺘـ‬ ‫ﻭﻤـ‬ ‫ـﺎﺩ‬‫ـل ـﻲ ﻤﻴﻌـ‬ ‫ـﺭ ﻟﻠﻌﻤـ ﻓـ‬‫ـﻭﺍﻟﻲ ﻴﺤﻀـ‬‫ﻤـ‬ ‫ﻭﺭﺩﻴــﺔ ﺍﻟﻠــﻲ ﺍﺴﺘﺸــﻬﺩﻭﺍ ﺍﻤﺒــﺎﺭﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﺎﺩ ﻴﺤﻀـ‬ ‫ـﺭﻱ ـﻲ ﺍﻟﻤﻴﻌـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـل ﻤﺼـ‬ ‫ﻭﻜـ‬ ‫ـﺎﺭﺡ‬ ‫ـﺯﻤﻥ ﻁــ‬ ‫ـﻪ ﻭﺍﻟــ‬ ‫ﻭﺍﻷﺭﺽ ﻋﺎﻴﺸــ‬ ‫ﻭﺍﻟﻠﻴـ ـل ﻁﺭﻴـ ـﻕ ﺍﻹﻨﺴـ ـﺎﻨﻴﺔ ﺒﻴﻜﺒـ ـﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺍﻜﺒـ ـﺭ ﻴـ ـﺎ ﻟﻴـ ـل ﻭﺍﻫـ ـﺩﻴﻨﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺃﻓـــﺩﻱ ﺘﺭﺍﺒـــﻲ ﻭﻁﻴﻨـــﻲ‬ ‫ـﻁﻴﻨﻲ‬‫ـﻲ ﻭﻓﻠﺴــ‬‫ـﺎﻡ ﻭﻻﺩﻱ ﻭﺤﻠﻤــ‬‫ﺃﻴــ‬ ‫ﺃﻜﺒ ـﺭ ﻴ ـﺎ ﻟﻴ ـل ﻗ ـﺭﺏ ﻋﻴ ـﻭﻨﻲ ﺍﻟﺸ ـﺎﻴﻔﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ ـ ـ‬ ‫ـﺎ‬ ‫ـﺎ ﻟﺤﻴﻔــ‬ ‫ـﺎ ـﻴﻥ ﺃﺭﻴﺤــ‬ ‫ﻤــ ﺒــ‬ ‫ﺃﻨﺼـــﺭ ﻜﺘﺎﻴـــﺏ ﺤﺎﻟﻔـــﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫٦٤‬
‫ـﺎﻗﻲ‬ ‫ـﺎ ﺍﻟﺒـــ‬ ‫ـﺩ ﻨﻬﺎﺭﻨـــ‬ ‫ﺘﻭﻟـــ‬ ‫ﺍﻜﺒ ـﺭ ﻴ ـﺎ ﻟﻴ ـل ﺒ ـﺎﻟﻤﻭﺕ ﻋﻠ ـﻰ ﺃﻋ ـﺩﺍﺌﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ ـ ـ‬ ‫ﻭﺒـــــﺄﻤﺘﻰ ﻭﺸـــــﻬﺩﺍﺌﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺩﺍﺌﻲ‬ ‫ـﺭﺏ ـﻲ ﺍﻻﺒﺘـ‬ ‫ﻭﻓـ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﺤـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻪ ﻤﻜﺘﻭﺒــ‬ ‫ـﺭﺍ ﻜﻠﻤــ‬ ‫ـﻲ ﻻ ﺍﻗــ‬ ‫ﻋﻠﻤﻨــ‬ ‫ﻭﻻ ﺍﺒﻨــﻲ ﻁﻭﺒــﻪ ﺇﻻ ﻀــﺩ ﺍﻟﻌـ ـﺩﻭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺏ‬ ‫ـﺭ ـﺎ ـل ـﻡ ـﻭﻨﻲ ﺘﺼـ‬ ‫ﺍﻜﺒـ ﻴـ ﻟﻴـ ﻋﻠـ ﻋﻴـ‬ ‫ﻤـــﻥ ﺍﻟﺴـــﻼﺡ ﺍﻟﺼـــﻠﺏ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻻ ﻴﻨﺘﺼـــﺭ ﻓـــﻲ ﺃﺭﺽ ﻤﺤﺒﻭﺒـــﻪ‬ ‫ـﺏ‬‫ـﻰ ـﻭﻁﻥ ﻭﺍﻟﺤـ‬ ‫ـﺩﻱ ﻟﻤﻌﻨـ ﺍﻟـ‬‫ﻭﻻ ﻴﻬﺘـ‬ ‫ـﻲ ﻉ ـﻭﻁﻥ ـﺯﺍﺩ‬ ‫ﻭﺍﻟـ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ـﺭ ـﻲ ﻴﺤﻔـ‬ ‫ﻏﻴـ ﺍﻟﻠـ‬ ‫ـﺎﺩ‬‫ـل ـﻲ ﻤﻴﻌـ‬ ‫ـﺭ ﻟﻠﻌﻤـ ﻓـ‬‫ـﻭﺍﻟﻲ ﻴﺤﻀـ‬‫ﻤـ‬ ‫ﻭﺭﺩﻴــﺔ ﺍﻟﻠــﻲ ﺍﺴﺘﺸــﻬﺩﻭﺍ ﺍﻤﺒــﺎﺭﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﺎﺩ ﻴﺤﻀـ‬ ‫ـﺭﻱ ـﻲ ﺍﻟﻤﻴﻌـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـل ﻤﺼـ‬ ‫ﻭﻜـ‬ ‫٧٤‬
‫ﺇﺯﺭﻉ ﻜل ﺍﻷﺭﺽ‬ ‫ﻤﻘﺎﻭﻤﻪ‬ ‫ـﻪ‬‫ـل ﺍﻷﺭﺽ ﻤﻘﺎﻭﻤـــ‬‫ﺍﺯﺭﻉ ﻜـــ‬ ‫ـﻲ ـﻲ ـل ﺍﻷﺭﺽ ـﺩﻭﺭ‬ ‫ﺠـ‬ ‫ﺘﺭﻤـ ﻓـ ﻜـ‬ ‫ﺇﻥ ﻜـ ـﺎﻥ ﻅﻠﻤـ ـﻪ ﺘﻤـ ـﺩ ﺍﻟﻨـ ـﻭﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺍﻥ ﻜــﺎﻥ ﺴــﺠﻥ ﺘﻬــﺩ ﺍﻟﺴــﻭﺭ‬ ‫ﻜــﻭﻥ ﺍﻟﺒــﺎﺩﺉ ﻜــﻭﻥ ﺍﻟﺒــﺎﺩﺉ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎﺩﻕ‬ ‫ـﻕ ﺒﻨــ‬ ‫ـل ـﺭﻭﻉ ﺍﻟﺤــ‬ ‫ﻜــ ﻓــ‬ ‫ـﺭ ـﺩﻡ ـﺎ ـﺩﺵ ـﺎﺩﻕ‬ ‫ﺼـ‬ ‫ﻏﻴـ ﺍﻟـ ﻤـ ﺤـ‬ ‫ـﺊ‬ ‫ـﺎﻡ ـﻭﻁﻥ ﺍﻟﻼﺠــ‬ ‫ـﻥ ﺃﻴــ ﺍﻟــ‬ ‫ﻤــ‬ ‫ﺇﻟــﻰ ﻴــﻭﻡ ﺍﻟــﻭﻁﻥ ﺍﻟﻤﻨﺼــﻭﺭ‬ ‫ـﻪ‬‫ـل ﺍﻷﺭﺽ ﻤﻘﺎﻭﻤـــ‬‫ﺍﺯﺭﻉ ﻜـــ‬ ‫ﺨﻠــﻲ ﺍﻷﺼــل ﻭﺨﻠــﻲ ﺍﻟــﺩﻴﻥ‬ ‫ﻭﺍﻟﺤـــﻕ ﺍﻟﻭﺍﺤـــﺩ ﺸـــﺎﻫﺩﻴﻥ‬ ‫ـﻲ ـﻼﺤﻨﺎ ـﻲ ـل ـﻴﻥ‬ ‫ﻓـ ﻜـ ﻴﻤـ‬ ‫ﺨﻠـ ﺴـ‬ ‫ﻭﻻ ﻴﻀـ ـﻌﻑ ﻭﻻ ﻋﻤـ ـﺭﻩ ﻴﻠـ ـﻴﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺨﻠــﻲ ﺍﻟﺼــﺒﺭ ﺸــﻬﻭﺭ ﻭﺴــﻨﻴﻥ‬ ‫ـﺩﻴﻴﻥ‬‫ـﺭ ﻤﻌـــ‬‫ـﻨﺩ ﻅﻬـــ‬‫ﻴﺴـــ‬ ‫٨٤‬
‫ﺨﻠـ ـﻲ ﻋﺭﻗﻨـ ـﺎ ﻴﻼﻗـ ـﻲ ﺠﺒـ ـﻴﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻴﻘﻁـ ـﺭ ﻤﻨـ ـﻪ ﻋﻠـ ـﻰ ﻓﻠﺴـ ـﻁﻴﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻋﻴــ ـﺩﺍﻥ ﺍﻟﺤــ ـﻲ ﺍﻟﺠــ ـﺎﻴﻴﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻭﺍ ﻓــﻲ ﺍﻟــﻭﻁﻥ ﺍﻟﻤﻨﺼــﻭﺭ‬‫ﻴﻨﺒﺘـ‬ ‫ـﻪ‬‫ـل ﺍﻷﺭﺽ ﻤﻘﺎﻭﻤـــ‬‫ﺍﺯﺭﻉ ﻜـــ‬ ‫ـﻙ ـﺩﻩ ـﺭﺍﺡ‬ ‫ـﺎ ـﻲ ﺠﺭﺍﺤـ ﻭﺍﻟـ ﺠـ‬ ‫ﻴـ ﺍﻟﻠـ‬ ‫ـﺩﻱ ـﻼﺡ‬ ‫ﺴـ‬ ‫ـﻲ ـﻲ ـﺩ ﺍﻟﺠﻨـ‬ ‫ﺨﻠـ ﻓـ ﻴـ‬ ‫ﺯﻱ ﺍﻟﻌﺎﻤــــ ـل ﻭﺍﻟﻔــــ ـﻼﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻼﺡ‬ ‫ـﻭﺭﻩ ﻭﺍﻹﺼــــ‬ ‫ﺯﻱ ﺍﻟﺜــــ‬ ‫ﻭﻻ ﻴﻘـــﺩﺭ ﻤـــﺅﻤﻥ ﻴﺭﺘـــﺎﺡ‬ ‫ﻭﻻ ﻴﻔــﺭﺩ ﻋﻠــﻰ ﻋﺸــﻪ ﺠﻨــﺎﺡ‬ ‫ـﻼﺡ‬‫ـﻰ ﺃﻭﻻﺩﻩ ﻤــــ‬‫ﻭﻻ ﻴﻠﻘــــ‬ ‫ـﺒﺎﺡ‬‫ﻭﻻ ـﺭﻑ ـﻲ ـﺩﻨﻴﺎ ﺼـ‬ ‫ﻓـ ﺍﻟـ‬ ‫ﻴﻌـ‬ ‫ﺇﻻ ﻓـــﻲ ﺍﻟـــﻭﻁﻥ ﺍﻟﻤﻨﺼـــﻭﺭ‬ ‫ـﻪ‬‫ـل ﺍﻷﺭﺽ ﻤﻘﺎﻭﻤـــ‬‫ﺍﺯﺭﻉ ﻜـــ‬ ‫٩٤‬
‫ﻤﻥ ﻨﻭﺭ ﺍﻟﺨﻴﺎل ﻭﺼﻨﻊ‬ ‫ﺍﻷﺠﻴﺎل ﻓﻲ ﺘﺎﺭﻴﺦ ﺍﻟﻘﺎﻫﺭﺓ‬ ‫ـﻤﻌﻨﺎﻩ‬ ‫ـﺎ ـﺭﺍﺙ ﻤ ـﺯل ﻭﺴـ‬ ‫‪‬ﻨـ‬ ‫ﻭﻟﻨـ ﺘـ‬ ‫ـﻠﻴﻡ ـﺎﻩ‬ ‫ـﺏ ﺍﻟﺴـ ﻏﻨـ‬‫ـﺩﻨﻴﺎ ﻭﺍﻟﻘﻠـ‬‫ﻟﻠـ‬ ‫ﻟﻭﻻ ﺸﻬﻴﺩ ﺒـﻴﻥ ﺍﻟﺤﻴـﺎﻩ ﻭﺍﻟﻤـﻭﺕ‬ ‫ﺴــﺎﻋﺔ ﻤــﺎ ﻴﺘﻤﻨﺎﻫــﺎ ﻴﺘﻤ ﹼــﺎﻩ‬ ‫ﻨ‬ ‫ﻤﺎﻜ ـﺎﻨﺵ ﻴﺎﺴ ـﺭ ﺍﻨﺘﺼ ـﺭ ﺒﻀ ـﻨﺎﻩ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻻ ﻜﺎﻥ ﺒﻼل ﺍﻟﻌﺒﺩ ﻴﺭﻓـﻊ ﺼـﻭﺕ‬ ‫ـﺎﺭ‬‫ـﺯ ـﻪ ـﻪ ﻭﺍﻷﻤﺼـ‬ ‫ﺘﻬﺘـ ﻤﻨـ ﻤﻜـ‬ ‫ﻋﻠﻡ ﺍﻟﻴﺘـﺎﻤﻰ ﻓـﻙ ﺃﻟـﻑ ﺤﺼـﺎﺭ‬ ‫)ﺍﻟﻭﺠﻪ ﺍﻟﺼﺎﻤﺩ(‬ ‫٠٥‬
      ٥١
‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫ـﺩﻩ‬ ‫ـﺎ ـﺎﻤﻌﻴﻥ ـﺎﺀ ـﺩ ﻭﺍﺤـ‬ ‫ﺃﺒﻨـ ﺒﻠـ‬ ‫ﻴـ ﺴـ‬ ‫ﺘﺤﺕ ﺍﻟﺴﻤﺎ ﺍﻟﻭﺍﺤﺩﻩ ﻭﻴـﺎ ﻤـﺎ ﺠـﺭﻯ‬ ‫ـﺭﺕ ـﻨﻴﻥ ﻉ ـﺩﻨﻴﺎ ﻤﺘ ـﺩﺭﻩ‬ ‫ﻘـ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ﺴـ‬ ‫ﻤـ‬ ‫ﺍﻟﻐـﺭﺏ ﺴـﻤﺎﻫﺎ ﺍﻟﻌﺼـﻭﺭ ﺍﻟﻭﺴـﻴﻁﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻨﻅ ـﺭ ﻭﻗ ـﺎل ﻜ ـﺎﻥ ﺍﻟ ـﺯﻤﻥ ﻤﻅﻠ ـﻡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺃﻤﺎ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﺔ ﺍﻟﺒﺴﻴﻁـــﻪ‬ ‫ﺒﺘﻘﻭل ﻓﻲ ﺩﺍﺭ ﺍﻟﺸــﺭﻕ‬ ‫ﻤﻬﻤﺎ ﺠﺭﻯ ﻭﻤﻬﻤﺎ ﻴﺠﺭﻯ‬ ‫ﻤﻥ ﺃﻭل ﺘﺎﺭﻴﺦ ﺍﻟﻬﺠـﺭﻩ‬ ‫ﻜﺎﻥ ﻋﻨﺩﻱ ﻓﺠﺭ ﺍﻨﺸــﻕ‬ ‫ﻨ ـﻭﺭﻩ ﻓ ـﻲ ﻋ ـﻴﻥ ﺍﻟﺠﺒ ـﺎﺭﻴﻥ ﻤ ـﺅﻟﻡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺤﺘﻰ ﺇﺫﺍ ﻤﺎ ﺍﻟﺘﻘـﻭﺍ ﺒﺎﻟﻔـﺎﺭﺱ ﺍﻟﻤﺴـﻠﻡ‬ ‫ـﻭﺍ ـﺎﺭﺱ‬ ‫ـﺔ ﻭﻋﻅﻤـ ﻓـ‬ ‫ـﻭﺍ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘـ‬ ‫ﻋﺭﻓـ‬ ‫ﺼﻠﺏ ﺍﻟﻘﻭﺍﻡ ﻭﺍﻟـﺩﺭﻉ ﺘﺤـﺕ ﺍﻟﻌﻤﺎﻤـﻪ‬ ‫ﺤﺘﻰ ﺇﺫﺍ ﻤﺎ‬ ‫٢٥‬
‫ﻨﺯل ﻤـﻥ ﺍﻟﺴـﺭﺝ ﻭﻨﺼـﺏ ﺨﻴﻤﺘـﻪ‬ ‫ﺴـﻬل ﺍﻟـﺩﻤﻭﻉ ﺇﻻ ﺍﺒﺘﺴـﺎﻡ ﺍﻟﺭﺍﻀـﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻤﺎﻴ ـل ﺒﺠﺴ ـﻤﻪ ﻻﺴ ـﺘﻤﺎﻉ ﺍﻷﺭﺍﻀ ـﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻋﻠﻰ ﺍﻟﻌﻴﺩﺍﻥ ﺍﻟﻁﺭﻴﻪ‬ ‫ﺇﻴﺩﻴـﻪ ﻨﺩﻴـﻪ ﻜﻴـﻑ ﺇﻴـﺩﻴﻥ ﺍﻟﻐـﺎﺭﺱ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻫــﺫﺍ ﺍﻟــﺫﻱ ﺭﺩ ﺍﻟﺜﻐــﻭﺭ ﺍﻟﺒﻬﻴــﻪ‬ ‫ـﻪ ـﺩﺍﺭﺱ‬ ‫ـﻤﺎﺀ ﺍﻷﺌﻤـ ﺍﻟﻤـ‬ ‫ـﻰ ﺒﺄﺴـ‬ ‫ﻭﺒﻨـ‬ ‫ﻭﺤﻀﺭ ﻤﻊ ﺍﻟﺨﺼـﻡ ﻟﻤﻘـﺎﻡ ﺍﻟﻘﺎﻀـﻲ‬ ‫ـﺎ‬ ‫ـﻠﻴﺒﻴﻪ ﺍﺒﻨﻬـ‬ ‫ﻭ ـﺎﺩ ـﻰ ﺍﻷﻡ ﺍﻟﺼـ‬ ‫ﺃﻋـ ﺇﻟـ‬ ‫ﺃﻤﺎ ﻋﻥ ﺍﻟﻤﻨﻜﺭ ﻨﻬﻰ‬ ‫ـﺎﻡ‬ ‫ـﺎ ـﻲ ـﺔ ـﺠﻥ ﺒﺎﻟﺸـ‬ ‫ﻭﺃﻤـ ﻓـ ﻟﻴﻠـ ﺸـ‬ ‫ﺤﻠﻑ ﻴﻤﻴﻥ ﺃﻓﻀل ﻟﻪ‬ ‫ﻴﻔﻘــﺩ ﻭﻻﺩﻩ ﻭﻤﺅﻨﺴــﺘﻪ ﻭﻻ ﻴﻬــﺩﻡ‬ ‫ـﺫﺍ ـﻼﺡ ـﺩﻴﻥ ـﻰ ـﺩﻡ‬ ‫ﻓﺘـ ﻤﻘـ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ﻫـ ﺼـ‬ ‫ﺤﺎﻤــل ﻟــﻭﺍﺀ ﺍﻟﻔﺘﻴــﻪ ﻭﺍﻷﺠﻨــﺎﺩ‬ ‫ـﺎﺩ‬ ‫ـﺭﺠﺎﺕ ﺍﻟﺠﻴـ‬ ‫ـﻭل ﺍﻟﻤﺴـ‬ ‫ـﻭﻕ ﺍﻟﺨﻴـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـﻊ‬‫ـﻲ ـﻪ ـﻥ ـﺎﻟﻲ ﺭﺒﻴـ‬ ‫ﻭﻫـ ﻟﻴﻠـ ﻤـ ﻟﻴـ‬ ‫ﺃﻭ ـﻲ ـﻪ ـﻥ ـﺎﻟﻲ ـﺎﺩ‬ ‫ﺠﻤـ‬ ‫ﻫـ ﻟﻴﻠـ ﻤـ ﻟﻴـ‬ ‫٣٥‬
‫ـﻊ‬‫ـﺎﺕ ﺍﻟﺠﻤﻴـ‬‫ـﺎﻫﺭﻩ ﺃﻭ ـﻰ ﺭﺍﻴـ‬ ‫ﻟـ‬ ‫ﺍﻟﻘـ‬ ‫ﻋﻨــﺩ ﺍﻟﻤﻘﻁــﻡ ﻜﺒــﺭﺕ ﻟﻠﺠﻬــﺎﺩ‬ ‫- ﻴﺎ ﺭﺏ ﺘﺸﻔﻲ ﺍﻟﺼـﺩﻭﺭ‬ ‫ـﺎﺕ ـﺩﻭﺭ‬ ‫ﺍﻟﻨـ‬ ‫ـﺎ ﺭﺏ ـﻭﻓﻲ ﺍﻷﻤﻬـ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ﻴـ‬ ‫ﻴ ـﺎ ﺭﺏ ﺘﻤﻨ ـﻊ ﻋ ـﻥ ﻭﻻﺩﻨ ـﺎ ﺍﻟﻭﻴ ـل‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺯﺍﺤﻔﻴﻥ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺴـﺎﺤل ﺴﻼﺴـل ﻨـﻭﺭ‬ ‫ﻭﺍﻟﺒﺤﺭ ﻤـﻥ ﺩﻤﻴـﺎﻁ ﻴﺤﻴـﻲ ﺍﻟﺴـﻴل‬ ‫ﻭﺍﺘﺭﺘﺒﺕ ﻉ ﺍﻟﺨﻁـﻭﻩ ﺭﺠـل ﺍﻟﺸـﻬﻭﺭ‬ ‫ﻭﺍﻟﺼـﺒﺭ ﺃﻤﻠـﻙ ﻤـﻥ ﻋﻨـﺎﻥ ﺍﻟﺨﻴـل‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎ ـﺩﻭﺭ‬ ‫ـﺎ ـﻰ ـﺩﺍﻡ ﻭﺤﺘﻤـ ﺘـ‬ ‫ﺤﺘﻤـ ﻋﻠـ ﻗـ‬ ‫ﻭﺍﻟﺤﺼ ـﻥ ﻓ ـﻲ ﻋﻜ ـﺎ ﻋﻅ ـﻴﻡ ﺍﻟﻠﻴ ـل‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻕ ـﻭﻕ ـﻭﺭ‬ ‫ﺍﻟﺴـ‬ ‫ـﻰ ﺍﻷﺩﺍﻥ ﺒﻴﺸـ ﻓـ‬ ‫ﻴﻠﻘـ‬ ‫ـﻭﺭ‬ ‫ـﻕ ـﺎ ﻭﻻﺩ ـﺭﺏ ﻤﻨﺼـ‬ ‫ﺍﻟﻌـ‬ ‫ﺍﻟﺤـ ﻴـ‬ ‫ـﻲ‬ ‫ـﺕ ﻋﺭﺒـ‬ ‫ـﻲ ـل ﺃﺭﺽ ﺍﺘﻜﻠﻤـ‬ ‫ﻓـ ﻜـ‬ ‫ـﻲ ـﻭل ﺍﷲ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ـﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـ ﻭﻗـ‬ ‫ﺒﺘـ‬ ‫ﺃﻥ ﺍﻟﻔﺠﺭ ﻟﻤﻥ ﺼﻼﻩ‬ ‫ﻤﺎ ﺘﻁﻭﻟﺵ ﻤﻌﺎﻙ ﺍﻵﻩ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫٤٥‬
‫ـﻴﻥ‬ ‫ـﻲ ـﻥ ﺤﻁـ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ـﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـ ﻭﻤـ‬ ‫ﺒﺘـ‬ ‫ﺭﺩ ﻋﻠﻰ ﻗﺩﺱ ﻓﻠﺴﻁﻴـﻥ‬ ‫ﺃﺼﻠﻙ ﻤﻴﻪ ﻭﺃﺼﻠﻙ ﻁﻴﻥ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒــﻲ‬ ‫ـﻲ ﺴ ـﺒل ـﺭﻭﻡ‬ ‫ـ ﻭﻜـ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘ ـﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺘﺠﺭﻱ ﺍﻟﻠﻘﻤﻪ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻤﺤــﺭﻭﻡ‬ ‫ﻤﺎ ﺘﺜﺒﺘﺵ ﺤﺼﻭﻥ ﺍﻟــــﺭﻭﻡ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜـــﻠﻡ ﻋﺭﺒـــﻲ‬ ‫ـﻪ‬‫ـﻲ ـﺎ ﺨﻴﺎﻟـ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ـﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـ ﻴـ‬ ‫ﺒﺘـ‬ ‫ﻴﺴﻌﺩ ﺴﻴﻔﻙ ﺃﻡ ﻋﻴــﺎل‬ ‫ﻅﻬﺭﻙ ﻴﺎﻤﺎ ﻤﻥ ﺍﻷﺠﻴﺎل‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒــﻲ‬ ‫ـﻲ ـﻰ ـﻭﺭ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ـﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـ ﺤﺘـ ﺍﻟﺒـ‬ ‫ﺒﺘـ‬ ‫ﺒﻨﺕ ﺍﻟﺴﺎﻗﻴﺔ ﻭﺍﻟﻁﻨﺒـــﻭﺭ‬ ‫ﺤﺘﻰ ﻓﻲ ﺒﻁﻥ ﺍﻷﺭﺽ ﻗﺒﻭﺭ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـــﻲ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘ ـﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒ ـﻲ ﺒﻭﺠ ـﺩ ﻭﺸ ـﻭﻕ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺍﻟﻔﺭﻉ ﺍﻟﻠﻲ ﻴﻬﻡ ﻟﻔــــﻭﻕ‬ ‫٥٥‬
‫ﻻﺠـل ﺍﻟﺠـﺩﺭ ﻴﺸﻡ ﺍﻟﻀـﻭﺀ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـــــﻲ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـﻲ ﺠـﺩﻭﺭﻫﺎ ﺠـﺩﻭﺩ‬ ‫ﻤـﺩ ﺃﺘﻭﺴـﻊ ﺯﻱ ﺍﻟﻌـــﻭﺩ‬ ‫ﺃﻨﺕ ﺍﻟﺒــﺎﻜﺭ ﻭﺍﻟﻤــﻭﻟـﻭﺩ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋـــﺭﺒــﻲ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘــﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒــﻲ ﻭﻻ ﺘﺭﺘــﺎﺡ‬ ‫ﻭﺍﺼـل ﻜﺎﻟﺴﻴــل ﺍﻟﻤﺠﺘـﺎﺡ‬ ‫ﻓﺘﺤـﻙ ﻴﺎ ﻋﺒـﺩ ﺍﻟﻔﺘــــﺎﺡ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜــﻠﻡ ﻋــﺭﺒـﻲ‬ ‫ﻟﻤـ ـﺎ ﺍﻟﻌﻭﺍﻁـ ـﻑ ﺘﻜﺘﻤـ ـل ﺒﺎﻟﻌﻘـ ـل‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺏ‬ ‫ـﺏ ـﻥ ـﺯﺍﺝ ﺍﻟﺤﻠﻴـ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺃﻁﻴـ ﻤـ ﻤـ‬ ‫ـﺩل‬ ‫ـﻪ ﺒﺎﻟﻌــ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﺤﺎﻜﻤــ‬ ‫ﻭﺍﻷﺭﺽ ﻫــ‬ ‫ﺒـ ـﻴﻥ ﺍﺒﻨﻬـ ـﺎ ﻭﺍﻟﻤﺴـ ـﺘﺒﺩ ﺍﻟﻐﺭﻴـ ـﺏ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻠﻴﺏ‬‫ـﻭﺍ ﺒﺎﻟﺼـ‬‫ـﺎﺭﻴﻥ ـﻲ ﺍﺤﺘﻤـ‬ ‫ﺍﻟﻠـ‬ ‫ﺍﻟﺠﺒـ‬ ‫ﺩﺍﺴـﻭﺍ ﻋﻠـﻰ ﻋﻴﺴـﻰ ﻭﻜﺘـﺎﺏ ﺍﻟﻤﺤﺒـﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺏ‬‫ـل ﻭﺍﻟﺘﺨﺭﻴـ‬‫ـﻭﺍ ـﺩﻤﺎﺭ ﻭﺍﻟﻘﺘـ‬ ‫ﻋﻤﻠـ ﺍﻟـ‬ ‫ـﺎﻴﺭ‬‫ـل ﻭﺍﻟﺒﺸـ‬‫ـﻨﻌﺘﻬﺎ ﺍﻷﻤـ‬‫ﻭﺍﻷﺭﺽ ﺼـ‬ ‫٦٥‬
‫ـﺎﻭﺭ‬ ‫ـﺎ ﺘﺸــ‬ ‫ـﻤﺱ ﺩﻭﺍﺭﻩ ﻋﻠﻴﻬــ‬ ‫ﻭﺍﻟﺸــ‬ ‫ـﺎﻋﺭ‬ ‫ـﺩ ـﺩﻱ ـﻲ ـﺎل ﺍﻟﺸـ‬ ‫ﻓـ ﺨﻴـ‬ ‫ﺘﺎﺨـ ﻭﺘـ‬ ‫ـﺎﻩ ـﺏ ـﻲ ـﺩﻨﻴﺎ ـل ﻭﺭﺍﺝ‬ ‫ﺘﻠﻘـ ﻋﺠـ ﻓـ ﺍﻟـ ﻫﻠـ‬ ‫ﻓ ـﻲ ﺍﻟﺸ ـﺎﻡ ﻭﻤﺼ ـﺭ ﺘﻨ ـﺎﺩﺕ ﺍﻷﺒ ـﺭﺍﺝ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺍﻟﻔــﺘﺢ ﺘــﻡ ﻓــﻲ ﻟﻴﻠــﺔ ﺍﻟﻤﻌــﺭﺍﺝ‬ ‫ـﺏ‬ ‫ـﻭل ﺍﻟﺤﺒﻴـ‬ ‫ـﻠﻭﺍ ـﻰ ـﻪ ﺍﻟﺭﺴـ‬ ‫ﺼـ ﻋﻠـ ﻁـ‬ ‫ـﺏ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﻤﺠﻴـ‬ ‫ـﺘﺢ ـﺩﻱ ـﻭﻕ ﻭﺍﻻﻗـ‬ ‫ﺃﻓـ ﺇﻴـ ﻟﻔـ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻙ ﻤﻼﻟﻴــ‬ ‫ـﺎﻫﺭﻩ ﻨﺠﻭﻤــ‬ ‫ـﺎ ﻗــ‬ ‫ﻴــ‬ ‫ﻓﻴﻬـ ـﺎ ﺍﻟﻬﺩﺍﻴـ ـﻪ ﻵﺨـ ـﺭ ﺍﻟﻤﻌﻤـ ـﻭﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺃﻤـــﺎ ﺭﻴﺤـــﻙ ﺤﺎﻤﻠـــﻪ ﻟﻴـــﻪ‬ ‫ـل ـﻲ ـﺎﺕ ـﻭﺭ:‬ ‫ـﻭﺕ ﺍﻟﻤﺭﺘـ ﻓـ ﺁﻴـ ﺍﻟﻨـ‬ ‫ﺼـ‬ ‫»ﻨﺼــﺭ ﻤــﻥ ﺍﷲ ﻭﻓــﺘﺢ ﻗﺭﻴــﺏ«‬ ‫٧٥‬
‫ﺭﺴﺎﻟﺔ ﻤﻥ ﺍﻟﺤﻤﺎﻡ‬ ‫ـﺎﻡ‬ ‫ـﺎﻟﻪ ـﻥ ﺍﻟﺤﻤــ‬ ‫ﺭﺴــ ﻤــ‬ ‫ﻓــﻲ ﺍﻟﻤﺴــﺠﺩ ﺍﻟﺤــﺭﺍﻡ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺩﻴﻥ‬‫ـﻥ ﺃﺭﺽ ﺍﻟﺭﺍﺸــ‬‫ﻤــ‬ ‫ﺘﻬــﺩﻯ ﻟﺼــﻼﺡ ﺍﻟــﺩﻴﻥ‬ ‫ﻭﺍﻟﻘــــﺎﻫﺭﻩ ﺴــــﻼﻡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺕ ـﻲ ـﺎﻋﺔ ـﺩﻯ‬ ‫ﻨـ‬ ‫ﺠـ ﻓـ ﺴـ‬ ‫ـﺩﺍ‬ ‫ـﻲ ﺍﺒﺘــ‬ ‫ـﺭ ﺍﻟﻠــ‬ ‫ﺍﻟﻔﺠــ‬ ‫ﻴﺸـ ـﻕ ﻤـ ـﻥ ﺍﻟﻤﺸـ ـﺎﺭﻕ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺩﻯ‬ ‫ـﻭل ﺍﻟﻤــ‬ ‫ـﻰ ﻁــ‬ ‫ﻋﻠــ‬ ‫ـﻴﻥ‬ ‫ـﺕ ﺤﻨــــ‬ ‫ﻭﻁﻴﺒــــ‬ ‫ﺃﺨﻭﺍﺘﻬــ ـﺎ ﺍﻟﻔﺭﺤــ ـﺎﻨﻴﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎﻡ‬ ‫ـﺔ ﺍﻹﻤــ‬ ‫ـﻲ ﻤﺎﺩﻨــ‬ ‫ﻓــ‬ ‫ﺭﺴــﺎﻟﻪ ﻤــﻥ ﺍﻟﺤﻤــﺎﻡ...‬ ‫٨٥‬
‫ﺃﻨــﺎ ﻤــﻥ ﺃﺭﺽ ﺍﻟﻨﺒــﻲ‬ ‫ﻭﻗﻠﺒـــﻲ ﺤـــﻥ ﺒـــﻲ‬ ‫ـﻰ ـﻴﻑ ـﻲ ـﺭ‬ ‫ﺍﻟﻠـ ﺩﻤـ‬ ‫ﺇﻟـ ﺍﻟﺴـ‬ ‫ﺍﻟﻅﻠـــ ـﻡ ﺍﻷﺠﻨﺒـــ ـﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻴﻥ‬ ‫ـﻑ ﺍﻷﻤــ‬ ‫ـﺎ ﻴﻭﺴــ‬ ‫ﻴــ‬ ‫ـﻠﻤﻴﻥ‬ ‫ـﺎ ﺩﺭﻉ ﺍﻟﻤﺴـــ‬ ‫ﻴـــ‬ ‫ـﺎﻡ‬ ‫ـﺎﺭﻙ ﺍﻟﻤﻘــــ‬ ‫ﻤﺒــــ‬ ‫ﺭﺴــﺎﻟﻪ ﻤــﻥ ﺍﻟﺤﻤــﺎﻡ...‬ ‫ـل‬ ‫ـﻲ ﻻ ﺘﺴــ‬ ‫ـﻥ ﺤﺒــ‬ ‫ﻋــ‬ ‫ـل‬ ‫ـﻙ ﺒﺎﻟﻤﺜــــ‬ ‫ﻜﻠﻤﺘــــ‬ ‫ـﻙ‬‫ـﻙ ـﻥ ﺠﺭﺍﺤـ‬ ‫ﻭﻋﺭﻓﺘـ ﻤـ‬ ‫ـل‬ ‫ـﺎﻁﻑ ﺍﻟﻌﺴــ‬ ‫ـﺎ ﻗــ‬ ‫ﻴــ‬ ‫ﺘﺸـــﻔﻲ ﺍﻟﻤﺴﺘﻀـــﻌﻔﻴﻥ‬ ‫ـﻴﻥ‬ ‫ـﻥ ﺍﻟﺒﻨــ‬ ‫ـﻊ ﻋــ‬ ‫ﺘﺭﻓــ‬ ‫ـﺎﻡ‬ ‫ـﻘﺔ ﺍﻻﻨﺘﻘــــ‬ ‫ﻤﺸــــ‬ ‫ﺭﺴــﺎﻟﻪ ﻤــﻥ ﺍﻟﺤﻤــﺎﻡ...‬ ‫٩٥‬
‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ‬ ‫»ﺍﺴﺘﺸﻬﺎﺩ ﺠﻤﺎل ﻋﺒﺩ ﺍﻟﻨﺎﺼﺭ«‬ ‫ﺼﻔﺤﺎﺕ ﻜﺘﺎﺒﻨﺎ ﺁﻻﻑ ﻭﻋﻠﻰ ﺍﻟﻐـﻼﻑ ﺇﻫـﺩﺍﺀ‬ ‫ﻜل ﺍﻟﺠﺩﻭﺩ ﺍﻟﻠﻲ ﺸﻘﻭﺍ ﺍﻟﺘﺭﻋﻪ ﻓـﻲ ﺍﻟﺸـﻬﺩﺍﺀ‬ ‫ـﺎ‬ ‫ـﺩ ـﺭ ﺨﻴﺎﻟﻨـ‬ ‫ـﻁﻴﻨﻲ ﻴﻨﺸـ ﺫﻜـ‬ ‫ـﺎﻯ ﻓﻠﺴـ‬ ‫ﻭﻨـ‬ ‫ﻭﺍﻨ ـﺎ ﻤ ـﻥ ﺒ ـﻼﺩﻱ ﺒ ـﻼﺩﻱ ﺍﻤ ـﻪ ﺒﺘﻨ ـﺎﺩﻱ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ ـ‬ ‫ﻭﺼﺭﺨﺕ ﻤﺎ ﻴﻨﻘﻁﻌﺵ ﺍﻟﻠﺤـﻡ ﻤـﻥ ﹸﻔـﺭﻱ‬ ‫ﻅ‬ ‫ﻗﺎﻴﻡ ﻓﻲ ﻨﻭﺭ ﺍﻟﻤﻌـﺎﺭﻙ ﻟﺴـﻪ ﻤـﻥ ‪‬ـﻐﺭﻱ‬ ‫ﺼ‬ ‫ﻭﺩﻤﻲ ﻨﺎﺒﺕ ﺤﺩﺍ ﺍﻟﺜﻜﻨﺎﺕ ﻓـﻲ ﻗﺼـﺭ ﺍﻟﻨﻴـل‬ ‫ﻭﺼﻭﺘﻲ ﻓﻲ ﻤﻅﺎﻫﺭﻩ ﺯﻯ ﺇﻴـﺩﻱ ﺒﺎﻹﺯﻤﻴـل‬ ‫ـﺕ ـﻘﺎﻟﻪ‬ ‫ـﻭﺒﺭﻱ ـﺎﺱ ـﺄﻨﻲ ﻁﻠﻌـ ﺴـ‬ ‫ﻋﺒـ ﻜـ‬ ‫ﻭﻜـ‬ ‫ﻭﺜﻭﺭﺘﻙ ﻟﻤـﺎ ﺤﻘـﺕ ﻓـﻲ ﺍﻟﻔﺎﻟﻭﺠـﻪ ﺍﻟﻨـﺩﺭ‬ ‫ﻭﺒﻴﻀﺭﺒﻭﺍ ﻓﻲ ﺠﺒﻴﻨـﻙ ﻭﺍﻟﺼـﺒﺎﺡ ﻭﺍﻟﺼـﺩﺭ‬ ‫ﻭﻜـل ﻤـﺎ ﺘﻠﻴـل ﺍﻟـﺩﻨﻴﺎ ﻓـﻲ ﻁﺎﻗـﺔ ﻗـﺩﺭ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ ـ ـ‬ ‫)ﻤﻥ ﻜﺘﺎﺏ ﻤﺼﺭ ﻭﺠﻤﺎل(‬ ‫٠٦‬
         ٦١
‫ﺘﺎﺴﻊ ﺸﻌﺭ‬ ‫ﻤﻴﻥ ﺍﻟﻠﻲ ﺃﻜﺒﺭ ﻤﻘﺎﻤﻙ ﻓﻲ ﻗﻠﻭﺏ ﺍﻟﻨﺎﺱ‬ ‫ﻭﺍﻻ ﻤﻘﺎﻤﻬﻡ ﻓﻲ ﻗﻠﺒﻙ‬ ‫ﺍﻟﻌـ ـﺫﺍﺏ ﻁﺎﻟﺒـ ـﻙ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻙ ـﻭﻑ‬ ‫ـﻜﻭﻯ ﻋﻠﻴـ ﺒﻴﻠـ‬ ‫ـﻁﻴﻨﻲ ﺒﺎﻟﺸـ‬ ‫ـﻴﻡ ﻓﻠﺴـ‬ ‫ﻴﺘـ‬ ‫ﻓﻲ ﻜـل ﻜﻠﻤـﻪ ﻤـﻥ ﺍﻷﺨﺒـﺎﺭ ﻋـﺩﺩﻨﺎ ﺃﻟـﻭﻑ‬ ‫ﻴﺎﻤﺎ ﺍﻟﻠﻐـﻪ ﻭﺍﻟﻤﻁـﺎﺒﻊ ﺴـﺎﻗﻁﻪ ﻤﻨﻬـﺎ ﺤـﺭﻭﻑ‬ ‫ﺃﺼﺭﺥ ﻭﺘﺴـﻤﻊ ﻟـﻲ ﺯﻱ ﺍﻷﻤـﺭ ﺒـﺎﻟﻤﻌﺭﻭﻑ‬ ‫ﻭﺇﻥ ﻜﻨﺕ ﻤﺎﺍﻁﻠﻌﺸﻲ ﻓﻲ ﺍﻟﺼﻭﺭﻩ ﻋﻴﻨﻴﻙ ﺒﺘﺸﻭﻑ‬ ‫ﺍﻟﺩﻡ ﻁـﺎﺒﻕ ﻋﻠـﻰ ﺯﻏـﺏ ﺍﻟﻁﻴـﻭﺭ ﺍﻟﺨﻀـﺭ‬ ‫ﻴ ـﺎ ﺴ ـﺎﻤﻊ ﺍﻟﻤ ـﺅﻤﻨﻴﻥ ﺴ ـ ﹼﺕ ﺴ ـﻼﺡ ﺍﻟﻜﻔ ـﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻜ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ﺩﻤﻲ ﺭﻗﺩ ﻓـﻲ ﻋﺭﻭﻗـﻲ ﻟﺴـﻪ ﺤﺴـﻲ ﺼـﻐﻴﺭ‬ ‫ﺃﺩﻯ ﻜ ـل ﻤﻐ ـﺭﺏ ﻭﺤ ـﻲ ﻭﻜ ـل ﺤﻠ ـﻡ ﺃﺨﻴ ـﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎ ـﺎﻗﻲ‬ ‫ـﺔ ﺍﺒﻨﻬـ ﺍﻟﺒـ‬ ‫ـﻲ ﻴﺘﻴﻤـ‬ ‫ـﻲ ـﻲ ﺠﻨﺒـ‬ ‫ﺃﻤـ ﺍﻟﻠـ‬ ‫ﻋﻴﻨﻴﻬــﺎ ﻤﻔﺘﻭﺤــﺔ ﻻ ﺘــﺩﻭﺭ ﻭﻻ ﺘﻼﻗــﻲ‬ ‫ﻤﺵ ﻗﺎﺩﺭﻩ ﺘﻔﻬﻡ ﺴـﺒﺏ ﺒـﻴﻥ ﺍﻟﺤﻨـﺎﻥ ﻭﺍﻟﻭﻴـل‬ ‫ﻭﻻ ﺘﺴ ـﺘﻔﻴﺩ ﻤ ـﻥ ﺒ ـﺭﺍﺡ ﺍﻟ ـﺩﻨﻴﺎ ﻏﻴ ـﺭ ﺍﻟﻠﻴ ـل‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺠﻪ ـﻭﺕ‬ ‫ـﺎﻥ ﺍﻟﻀـ ﺒﺘﻤـ‬ ‫ـﻪ ﻋﺸـ‬ ‫ﺯﻱ ـﻲ ﻫﺎﺩﻴـ‬ ‫ﺍﻟﻠـ‬ ‫٢٦‬
‫ـﺎ ﺩﻭﺕ‬‫ـﺭﻩ ﻋﻤﺭﻫـ‬‫ـﻪ ﺍﻷﺨﻴـ‬‫ـﻲ ﺍﻟﺭﺼﺎﺼـ‬‫ﻫـ‬ ‫ﻋﻤــﺎﻥ ﻗﺘﻴﻠــﻪ ﻭﻗــﺎﺩﺕ ﻨﺠﻤــﻪ ﻭﻓﺘﻴﻠــﻪ‬ ‫ﺭﺤﺕ ﺍﻟﻌﺸـﺎ ﺃﺴـﺄﻟﻪ ﻜﺎﻨـﺕ ﺴـﻨﻴﻥ ﻭﺸـﻬﻭﺭ‬ ‫ـﻭﺭ‬ ‫ﻭﺍﻻ ـﺯﻤﻥ ـﻪ ـﺎﻫﺩ ـﻬﻘﺔ ﺍﻟﻤﻘﻬـ‬ ‫ﺸـ‬ ‫ﻜﻠـ ﺸـ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ـﺭ ـﺭﻩ ـﺘﻌﻠﻡ‬ ‫ـﻲ ﻵﺨـ ﻤـ ﺘـ‬‫ـﻲ ـﻲ ﺠﻨﺒـ‬ ‫ﺃﻤـ ﺍﻟﻠـ‬ ‫ﺘﻬــﻨﻥ ﺍﻟﺼــﺒﺭ ﻭﺘﻐﻨــﻲ ﻟــﻪ ﻭﺘﻭﺍﻋــﺩﻩ‬ ‫ـﻊ ـﺘﻜﻠﻡ‬ ‫ـﺎﻥ ـﻰ ـﻥ ـﻨﻌﺘﻪ ﻴﺭﻀـ ﻭﻴـ‬ ‫ﻜـ ﺒﻘـ ﻤـ ﺼـ‬ ‫ـﻼﻡ ـﺩﻩ‬ ‫ـﺎﻥ ـﺩﻱ ـﺎﻥ ـﻴﺤﻠﻡ ﺒﺎﻟﺴـ ﺒﻌـ‬ ‫ﻜـ ﺠـ ﺇﻨﺴـ ﺒـ‬ ‫ـﻲ‬ ‫ـﻴﻠﻴﻨﻲ ـﺎ ـﺎ ـل ـﻭﺭ ﻭﺤﻁﻴﻨـ‬ ‫ﻴـ ﺩﻨﻴـ ﻗﺒـ ﺍﻟﻨـ‬ ‫ﺸـ‬ ‫ـﻁﻴﻨﻲ‬ ‫ـﻪ ـﺎﻟﻘﻭﻩ ـﻲ ـﺭﻴﺢ ﺍﻟﻔﻠﺴـ‬ ‫ﻓـ ﺍﻟـ‬ ‫ﺒﺎﻟﺭﺍﺤـ ﺒـ‬ ‫ﻤــﻥ ﺍﻟﺨﻴــﺎﻡ ﻟﻠﺨﻴــﺎﻡ ﺃﻴــﺎﻡ ﻭﺭﺍ ﺃﻴــﺎﻡ‬ ‫ﻤﺸ ـﻴﻨﺎ ﺒ ـﺎﻟﻁﻭل ﺴ ـﺭﺤﻨﺎ ﻤ ـﻥ ﺍﻟﺒﻠ ـﺩ ﺃﻜ ـﻭﺍﻡ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـﻡ ﺍﻷ ـﻼﻡ‬ ‫ﺤـ‬ ‫ـﻴﺩﻩ ﻭﻨﺤﻠـ‬ ‫ـل ﻗﺼـ‬ ‫ـﺎﺵ ﻨﻜﻤـ‬ ‫ﻤﺎﻟﻨـ‬ ‫ﻴﺎ ﺃﺭﺽ ﻓﻲ ﺍﻷﺭﺽ ﻴﺎ ﺇﻴﺩﻴﻨﺎ ﺍﻟﻠـﻲ ﻓـﻲ ﺇﻴـﺩﻴﻨﺎ‬ ‫ﻴﺎﻤــﺎ ﺍﻷﻤــل ﺍﻨﺘﺤــﺭ ﻭﺍﻟﺠﺴــﺭ ﻋــﺩﻴﻨﺎ‬ ‫ـﺘﺤﻕ ـﺎﻡ‬ ‫ﻨﻨـ‬ ‫ـﺤﻰ ﻭﻨﺴـ‬ ‫ـﺩ ـﺎ ـﺩﺭﻨﺎ ﻨﺼـ‬ ‫ﻟﺤـ ﻤـ ﻗـ‬ ‫ﻭﻨﺴــﻤﻊ ﺍﻟﻜﻠﻤــﻪ ﻓﻴﻨــﺎ ﻭﻨﻠﺘﻔــﺕ ﻗــﺩﺍﻡ‬ ‫ﺸ ـﻔﻨﺎ ﺍﻟﻠ ـﻲ ﻤﻨﻌ ـﻭﺍ ﺍﻟﻔﺠ ـﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫٣٦‬
‫ﻋﻠــﻰ ﺍﻟﻠــﺒﻥ ﻭﺍﻟﻌــﻴﺵ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻬﺭ‬ ‫ـﻊ ﺸــ‬ ‫ـﻭﺍ ﺘﺎﺴــ‬ ‫ﺩﺍﺴــ‬ ‫ﺒــــﺩﺒﺎﺒﺎﺕ ﺍﻟﺠــــﻴﺵ‬ ‫ﻗﺘﻠﻭﺍ ﺍﻟﺤﺠـﺎﺭﻩ ﺍﻟﻠـﻲ ﺤﺒـﺕ ﺘﺘﺒﻨـﻰ ﻭﺘﺤﻀـﻥ‬ ‫ـﻑ ـﺩﻡ ـﻲ ﺍﻷﺭﺩﻥ‬ ‫ﺍﻟـ ﻓـ‬ ‫ـﻑ ﻨﺯﻴـ‬‫ـﺩ ﺘﻭﻗـ‬‫ﻻﺒـ‬ ‫٤٦‬
‫ﻋﻠﻰ ﻜل ﺸﻲﺀ ﻴﺘﺤﺭﻙ‬ ‫ـﻲ ـﺭﻭﺡ‬ ‫ـﻴل ﺒﻌﻴﻨــ ﺘــ‬ ‫ﺃﺸــ‬ ‫ـﻁﻭﺡ‬‫ـﻴﻑ ﻟﻠﺴـ‬‫ـﻥ ﺍﻟﺭﺼـ‬‫ﻤـ‬ ‫ـﻡ ـﻭﻁﻥ‬ ‫ـﻭﺏ ﺃﺸــ ‪ ‬ﺍﻟــ‬ ‫ﻤﻜﺘــ‬ ‫ـﺭ ـﺩﺒﻭﺡ‬ ‫ـﻲ ـل ﻁﻴـ ﻤـ‬ ‫ﻓـ ﻜـ‬ ‫ﻭﻋـ ـﺭﻕ ﺭﻤـ ـﺎﻩ ـﺯﻤﻥ‬ ‫ـ ﺍﻟــ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺍﺭﺒــﻁ ﺤﺒــﺎل ﺍﻟﺤــﻭﺍﺩﺙ‬ ‫ﻭﺍﻨــﺎ ﺒﺎﺴــﺘﻬﺠﻰ ﺍﻟﺜــﻭﺭﻩ‬ ‫ـﺎﻫﺭﻩ‬ ‫ـﺎﺵ ـﺎﺭ ﺍﻟﻤﻅـ‬ ‫ﻤﺎﺍﻨﺴـ ﻤﺴـ‬ ‫ﻤ ـﻊ ﺍﻟﺯﻨ ـﻭﺝ ﻓ ـﻲ ﺸ ـﻴﻜﺎﺠﻭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭﻩ‬ ‫ـﺭ ـﺭ ـﻲ ﺍﻟﻨﺸـ‬ ‫ﺁﺨـ ﺨﺒـ ﻓـ‬ ‫ﻤﻔﺘ ـﻭﺡ ﻋﻠ ـﻰ ﺃﻤ ـﺭ ﺼ ـﺎﺩﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎﻜﺭ‬ ‫ـﻠﺤﻪ ﻭﺍﻟﻌﺴـــ‬ ‫ﻟﻸﺴـــ‬ ‫ﺒﺎﻟﻀﺭﺏ‬ ‫ـﺭﻙ‬ ‫ـﻰ ـل ـﻲﺀ ﻴﺘﺤـ‬ ‫ﻋﻠـ ﻜـ ﺸـ‬ ‫ﺇﻥ ﻜــﺎﻥ ﺨﻴــﺎل ﻗﻨﺎﺼــﻪ‬ ‫٥٦‬
‫ﻁ ـﻭل ﺍﻟﺴ ـﻁﻭﺡ ﻭﺍﻟﺭﺼ ـﻴﻑ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺍﻥ ﻜﺎﻥ ﺭﻏﻴﻑ‬ ‫ﻭﺭﺼﺎﺼــﻪ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ـﺩﻱ ـﻼﻤﻲ‬ ‫ﺒﺴـ‬ ‫ﻜـ ﺇﻴـ‬ ‫ـﺎﺩﻴﻑ‬ ‫ـﻲ ﺒﺎﻟﻤﻘـــ‬ ‫ﻭﺩﺭﺍﻋـــ‬ ‫ـﺎﻤﻲ‬‫ﻭﺇﻥ ـﺎﻥ ـﻴﻥ ﻓﻴﺘﻨـ‬ ‫ﻜـ ﺠﻨـ‬ ‫ﻭﺇﻥ ﻜــﺎﻥ ﺭ ‪‬ــﻕ ﻋﺭﺒــﻲ‬ ‫ﻤ‬ ‫ـﺵ ـﺎﻤﻲ‬ ‫ﺃﻴـ‬ ‫ﻭﺇﻥ ـﺎﻥ ﻋﻁـ‬ ‫ﻜـ‬ ‫ـﺭﻙ‬ ‫ـﻰ ـل ـﺊ ﻴﺘﺤـ‬ ‫ﻋﻠـ ﻜـ ﺸـ‬ ‫ﻭﺃﻥ ﻜﺎﻥ ﻤﺜـل ﻤـﻥ ﻜﻼﻤـﻲ‬ ‫ﻭﺩﻨﺸــﻭﺍﻱ ﻤــﻥ ﺤﻤــﺎﻤﻲ‬ ‫ـﺎﻤﻲ‬ ‫ـﻥ ﺃﻭﻫــ‬ ‫ـﺯﻉ ﻤــ‬ ‫ﻭﻨــ‬ ‫ـﺩﻡ‬‫ـﺎﺩ ﺍﻟــ‬‫ـﻡ ﻗﺼــ‬‫ﻭﺭﻗــ‬ ‫ﻓـ ـﻲ ﺍﻻﻗﺘﺼـ ـﺎﺩ ﺍﻟﻨـ ـﺎﻤﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎل ـﺎﻴﺒﻴﻥ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ﺭﺠـ ﺴـ‬ ‫ﻜـ‬ ‫ـﺩﺍﺒﻴﻥ‬ ‫ـﺩﺏ ﻟﻠﻜــــ‬ ‫ﺍﻟﻜــــ‬ ‫ـﺭﻙ‬ ‫ـﻰ ـل ـﻲﺀ ﻴﺘﺤـ‬ ‫ﻋﻠـ ﻜـ ﺸـ‬ ‫ﻭﻨـــﻭﺤﻲ ﻭﺍﺴـــﺘﺭﺤﺎﻤﻲ‬ ‫٦٦‬
‫ـﺎﺕ‬ ‫ـﺔ ﺍﻷﻤﻬــــ‬ ‫ﻭﺯﻴﻨــــ‬ ‫ﺇﻥ ﻜـﺎﻥ ﺤﻠ ـﻕ ﻤ ـﻥ ﺃﺴ ـﺎﻤﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺍﻥ ﻜــﺎﻥ ﻨﺸــﻴﺩ ﺍﻟﺒﻼﺒــل‬ ‫ـل‬‫ـﺩﻴﻥ ﺒﺎﻟﺴﻼﺴـــ‬‫ﻤﺘﻘﻴـــ‬ ‫ـﺩﺍﻤﻲ‬ ‫ـﻭﺭﻴﻥ ﺇﻋـــ‬ ‫ﻤﺘﺼـــ‬ ‫ـﺩ‬‫ـﻭﻥ ﻭﺍﻟﻭﻟـ‬‫ﻭﺇﻥ ـﺎﻥ ﻋﻴـ‬ ‫ﻜـ‬ ‫ـﺩ‬‫ـﺎﻥ ﺍﻟﻭﺘــ‬‫ـل ﻤﻜــ‬‫ﺘﻨﻘــ‬ ‫ـﺎﻤﻲ‬ ‫ـﺩ ﻟﺨﻴــ‬ ‫ـﻲ ﺍﺘﻭﺠــ‬ ‫ﺍﻟﻠــ‬ ‫ـﺭﻙ‬ ‫ـﻰ ـل ـﻲﺀ ﻴﺘﺤـ‬ ‫ﻋﻠـ ﻜـ ﺸـ‬ ‫ﻭﺇﻥ ﻜــﺎﻥ ﺸــﺒﺎﺒﻲ ﻋﹶــﻰ‬ ‫‪‬ﻠ‬ ‫ﺨﻁ ـﻭﻩ ﻓ ـﻲ ﻋ ـﺭﺽ ﺍﻟﺨ ـﻼ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ ـ‬ ‫ـﺭ ـﺩﺍﻤﻲ‬ ‫ـﺎﺵ ﺃﺜــ ﻗــ‬ ‫ﻤﺎﻟﻬــ‬ ‫ﻭﺇﻥ ﻜﺎﻥ ﻓـﺯﻉ ﻓـﻲ ﻤﻨـﺎﻤﻲ‬ ‫ـﻪ‬‫ـﺭ ﺍﻟﻨﺘﻴﺠــ‬‫ـﺩ ﺘﻔــ‬‫ﻭﺇﻴــ‬ ‫ـﺎﻤﻲ‬ ‫ـﻥ ﺍﺒﺘﺴــ‬ ‫ـﻥ ﻤــ‬ ‫ﻭﻅــ‬ ‫ـﺭﻙ‬ ‫ـﻰ ـل ـﻲﺀ ﻴﺘﺤـ‬ ‫ﻋﻠـ ﻜـ ﺸـ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ـﺒﻕ ﻭﺍﺴﺘ ـﻬ‪‬ﺩ‬ ‫ﹸﺸـ‬ ‫ﻜـ ﺴـ‬ ‫ـﻰ‬‫ﺇﻥ ـﺎﻥ ـﺎﻭل ﻋﻼﻤـ‬ ‫ﻜـ ﻴﺤـ‬ ‫٧٦‬
‫ـﺠﺩ‬ ‫ـﺏ ﺍﻟﻤﺴـ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ﺨﻁﻴـ‬ ‫ﻜـ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ـﺎﺭﻴﺦ ـﻼﻤﻲ‬ ‫ﺇﺴـ‬ ‫ﻜـ ﺘـ‬ ‫ـﻤﺎﻥ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ـﺭﻑ ﻭﻀـ‬ ‫ﻜـ ﺸـ‬ ‫ـﺎﻤﻲ‬ ‫ـﻡ ﺤﻁــ‬ ‫ـﺩﻴﻥ ﺘﻠــ‬ ‫ﻹﻴــ‬ ‫ـﺎﻥ‬‫ـﺭﻕ ﻋﻤــ‬‫ـﻲ ﻤﻔﺘــ‬‫ﻓــ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ـﻠﻴﺏ ﺍﻟﻜﻨﻴﺴـ‬ ‫ﻜـ ﺼـ‬ ‫ﻜﺎﺘ ـﺏ ﻋﻠ ـﻰ ﺍﻟ ـﺩﻨﻴﺎ ﻋﻴﺴ ـﻰ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻭﻡ ـﻲ ـل ـﺎﻥ‬ ‫ﻤﻅﻠـ ﻓـ ﻜـ ﺯﻤـ‬ ‫ﻭﻻ ﺤﺒــل ﻋﻤــﺭﻩ ﺍﻨﺤــل‬ ‫ﻤﺎ ﺍﻨﺴـﺎﺵ ﻤﺴـﺎﺭ ﺍﻟﻤﻅـﺎﻫﺭﻩ‬ ‫ﻭﺍﻨــﺎ ﺒﺎﺴــﺘﻬﺠﻰ ﺍﻟﺜــﻭﺭﻩ‬ ‫ﻭﻓــﻲ ﺍﻟﻠﻴــﺎﻟﻲ ﺍﻟﺼــﺎﺒﺭﻩ‬ ‫ـل‬ ‫ـﺤﺭ ﻭﺍﻟﻁــ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﺴــ‬ ‫ﻭﻓــ‬ ‫ـﺭﻩ‬ ‫ـﺭ ـﺭ ـﻲ ﺍﻟﻨﺸـ‬ ‫ﺁﺨـ ﺨﺒـ ﻓـ‬ ‫ﻴﻘ ـﻭل: »ﻭﻗ ـﺩ ﻤ ـﺎﺕ ﻭﺍﺤ ـﺩ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻋﻠﻰ ﺍﻷﻗل«‬ ‫٨٦‬
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774
3774

Recommended

5475
54755475
5475
kotob arabia
 
655
655655
655
kotob arabia
 
1159
11591159
1159
kotob arabia
 
3765
37653765
3765
kotob arabia
 
أدولف هتلر ، كفاحي
أدولف هتلر ، كفاحيأدولف هتلر ، كفاحي
أدولف هتلر ، كفاحي
zied01
 
562
562562
562
kotob arabia
 
3748
37483748
3748
kotob arabia
 
554
554554
554
kotob arabia
 

Recommended

5475
54755475
5475
kotob arabia
 
655
655655
655
kotob arabia
 
1159
11591159
1159
kotob arabia
 
3765
37653765
3765
kotob arabia
 
أدولف هتلر ، كفاحي
أدولف هتلر ، كفاحيأدولف هتلر ، كفاحي
أدولف هتلر ، كفاحي
zied01
 
562
562562
562
kotob arabia
 
3748
37483748
3748
kotob arabia
 
554
554554
554
kotob arabia
 
157
157157
157
kotob arabia
 
3769
37693769
3769
kotob arabia
 
1381
13811381
1381
kotob arabia
 
1537
15371537
1537
kotob arabia
 
3751
37513751
3751
kotob arabia
 
1312
13121312
1312
kotob arabia
 
3764
37643764
3764
kotob arabia
 
3775
37753775
3775
kotob arabia
 
1653
16531653
1653
kotob arabia
 
209
209209
209
kotob arabia
 
1665
16651665
1665
kotob arabia
 
245
245245
245
kotob arabia
 
210
210210
210
kotob arabia
 
533
533533
533
kotob arabia
 
6156
61566156
6156
kotob arabia
 
127
127127
127
kotob arabia
 
3756
37563756
3756
kotob arabia
 
934
934934
934
kotob arabia
 
1581
15811581
1581
kotob arabia
 
5731
57315731
5731
kotob arabia
 
Medios colaborativos.
Medios colaborativos.Medios colaborativos.
Medios colaborativos.
marujuli
 
What is solid wast1 (1)
What is solid wast1 (1)What is solid wast1 (1)
What is solid wast1 (1)
hitfel45
 

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

157
157157
157
 
3769
37693769
3769
 
1381
13811381
1381
 
1537
15371537
1537
 
3751
37513751
3751
 
1312
13121312
1312
 
3764
37643764
3764
 
3775
37753775
3775
 
1653
16531653
1653
 
209
209209
209
 
1665
16651665
1665
 
245
245245
245
 
210
210210
210
 
533
533533
533
 
6156
61566156
6156
 
127
127127
127
 
3756
37563756
3756
 
934
934934
934
 
1581
15811581
1581
 
5731
57315731
5731
 

Viewers also liked

Medios colaborativos.
Medios colaborativos.Medios colaborativos.
Medios colaborativos.
marujuli
 
What is solid wast1 (1)
What is solid wast1 (1)What is solid wast1 (1)
What is solid wast1 (1)
hitfel45
 
Carillon giá rẻ, bán lỗ căn hộ carillon, 0989171123
Carillon giá rẻ, bán lỗ căn hộ carillon, 0989171123Carillon giá rẻ, bán lỗ căn hộ carillon, 0989171123
Carillon giá rẻ, bán lỗ căn hộ carillon, 0989171123
luongquocbao
 
Superintensivo1
Superintensivo1Superintensivo1
Superintensivo1
Estable
 
(Decreto ley medio ambiente)
(Decreto ley medio ambiente)(Decreto ley medio ambiente)
(Decreto ley medio ambiente)
Leire Pajín
 
1. tp2 etapa 2 historia dibujada de las ocurrencias, de la ausencia infinit...
1. tp2 etapa 2 historia dibujada de las ocurrencias, de la ausencia infinit...1. tp2 etapa 2 historia dibujada de las ocurrencias, de la ausencia infinit...
1. tp2 etapa 2 historia dibujada de las ocurrencias, de la ausencia infinit...
El Lapicito Indomable
 
Intensivo2
Intensivo2Intensivo2
Intensivo2
Estable
 
Ec ppi-mankiw6-cap18
Ec ppi-mankiw6-cap18Ec ppi-mankiw6-cap18
Ec ppi-mankiw6-cap18
Kariola M
 
5 consejos para decorar tu casa
5 consejos para decorar tu casa5 consejos para decorar tu casa
5 consejos para decorar tu casa
comodecorarunacasa
 
Capacidad de disolución del agua
Capacidad de disolución del agua Capacidad de disolución del agua
Capacidad de disolución del agua
Arturo Arana
 
Taller finanzas e impuestos
Taller finanzas e impuestosTaller finanzas e impuestos
Taller finanzas e impuestos
Gregory Rp
 

Viewers also liked (20)

Medios colaborativos.
Medios colaborativos.Medios colaborativos.
Medios colaborativos.
 
What is solid wast1 (1)
What is solid wast1 (1)What is solid wast1 (1)
What is solid wast1 (1)
 
Reinventemos el tornillo
Reinventemos el tornilloReinventemos el tornillo
Reinventemos el tornillo
 
Carillon giá rẻ, bán lỗ căn hộ carillon, 0989171123
Carillon giá rẻ, bán lỗ căn hộ carillon, 0989171123Carillon giá rẻ, bán lỗ căn hộ carillon, 0989171123
Carillon giá rẻ, bán lỗ căn hộ carillon, 0989171123
 
Superintensivo1
Superintensivo1Superintensivo1
Superintensivo1
 
Software
Software Software
Software
 
(Decreto ley medio ambiente)
(Decreto ley medio ambiente)(Decreto ley medio ambiente)
(Decreto ley medio ambiente)
 
1. tp2 etapa 2 historia dibujada de las ocurrencias, de la ausencia infinit...
1. tp2 etapa 2 historia dibujada de las ocurrencias, de la ausencia infinit...1. tp2 etapa 2 historia dibujada de las ocurrencias, de la ausencia infinit...
1. tp2 etapa 2 historia dibujada de las ocurrencias, de la ausencia infinit...
 
Intensivo2
Intensivo2Intensivo2
Intensivo2
 
Ec ppi-mankiw6-cap18
Ec ppi-mankiw6-cap18Ec ppi-mankiw6-cap18
Ec ppi-mankiw6-cap18
 
U1 b cesar-lazarte
U1 b cesar-lazarteU1 b cesar-lazarte
U1 b cesar-lazarte
 
5 consejos para decorar tu casa
5 consejos para decorar tu casa5 consejos para decorar tu casa
5 consejos para decorar tu casa
 
Avant95
Avant95Avant95
Avant95
 
Horario pablo
Horario pabloHorario pablo
Horario pablo
 
My last vacation
My last vacationMy last vacation
My last vacation
 
Comunicat Trofeu Isigna
Comunicat Trofeu IsignaComunicat Trofeu Isigna
Comunicat Trofeu Isigna
 
Capacidad de disolución del agua
Capacidad de disolución del agua Capacidad de disolución del agua
Capacidad de disolución del agua
 
Loa contenidos en la educación superior
Loa contenidos en la educación superiorLoa contenidos en la educación superior
Loa contenidos en la educación superior
 
Presentacion forma
Presentacion formaPresentacion forma
Presentacion forma
 
Taller finanzas e impuestos
Taller finanzas e impuestosTaller finanzas e impuestos
Taller finanzas e impuestos
 

More from kotob arabia

More from kotob arabia (20)

1086
10861086
1086
 
960
960960
960
 
764
764764
764
 
6487
64876487
6487
 
6205
62056205
6205
 
942
942942
942
 
96
9696
96
 
5962
59625962
5962
 
763
763763
763
 
6486
64866486
6486
 
745
745745
745
 
6204
62046204
6204
 
6435
64356435
6435
 
5961
59615961
5961
 
6182
61826182
6182
 
959
959959
959
 
941
941941
941
 
594
594594
594
 
762
762762
762
 
744
744744
744
 

3774

  • 1.
  • 2.   ‫ﻓﺆﺍﺩ ﺣﺪﺍﺩ‬
  • 3. ‫ﻃﺒﻘﺎ ﻟﻘﻮﺍﻧﲔ ﺍﳌﻠﻜﻴﺔ ﺍﻟﻔﻜﺮﻳﺔ‬ ‫א‬ ‫א‬ ‫א‬ ‫.‬ ‫אא‬ ‫א‬ ‫)ﻋـﱪ ﺍﻻﻧﱰﻧـﺖ ﺃﻭ‬ ‫א‬ ‫אא‬ ‫ﻟﻠﻤﻜﺘﺒــﺎﺕ ﺍﻻﻟﻜﱰﻭﻧﻴــﺔ ﺃﻭ ﺍﻷﻗــﺮﺍﺹ ﺍﳌﺪﳎــﺔ ﺃﻭ ﺍﻯ‬ ‫א‬ ‫ﻭﺳﻴﻠﺔ ﺃﺧﺮﻯ (‬ ‫א‬ ‫א‬ ‫.‬ ‫.‬ ‫א א‬
  • 4. ‫ﺍﻟﻔﻬﺭﺱ‬ ‫ﺍﻟﺤﻤل ﺍﻟﻔﻠﺴﻁﻴﻨﻲ ................................... ٦‬ ‫ﺍﻟﻤﺜﺎل ............................................ ٨١‬ ‫ﺨﻁ ﺍﻟﻨﺎﺭ ......................................... ٣٢‬ ‫ﺍﻷﻤل ............................................ ٦٢‬ ‫ﻤﻥ ﺍﻟﻤﺴﺤﺭﺍﺘﻲ ................................... ٩٢‬ ‫ﺍﻟﻘﺩﺱ ............................................ ١٣‬ ‫ﺸﺭﻴﺎﻥ ﻓﻠﺴﻁﻴﻨﻲ .................................. ٥٣‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ »ﻜﻠﻤﺔ ﻤﺼﺭ« ......................... ٩٣‬ ‫ﺇﻜﺒﺭ ﻴﺎ ﻟﻴل ....................................... ١٤‬ ‫ﺇﺯﺭﻉ ﻜل ﺍﻷﺭﺽ ................................ ٨٤‬ ‫ﻤﻘﺎﻭﻤﻪ ........................................... ٨٤‬ ‫ﻤﻥ ﻨﻭﺭ ﺍﻟﺨﻴﺎل ﻭﺼﻨﻊ ............................ ٠٥‬ ‫ﺍﻷﺠﻴﺎل ﻓﻲ ﺘﺎﺭﻴﺦ ﺍﻟﻘﺎﻫﺭﺓ......................... ٠٥‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒﻲ ............................. ٢٥‬ ‫ﺭﺴﺎﻟﺔ ﻤﻥ ﺍﻟﺤﻤﺎﻡ ................................. ٨٥‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ »ﺍﺴﺘﺸﻬﺎﺩ ﺠﻤﺎل ﻋﺒﺩ ﺍﻟﻨﺎﺼﺭ« .......... ٠٦‬ ‫ﺘﺎﺴﻊ ﺸﻌﺭ ....................................... ٢٦‬ ‫٣‬
  • 5. ‫ﻋﻠﻰ ﻜل ﺸﻲﺀ ﻴﺘﺤﺭﻙ ............................ ٥٦‬ ‫ﻻﺯﻡ ﺘﻌﻴﺵ ﺍﻟﻤﻘﺎﻭﻤﻪ .............................. ٩٦‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ ﺍﻟﻨﻘﺵ ﺒﺎﻟﻼﺴﻠﻜﻲ ....................... ٦٧‬ ‫ﻟﻴﺎﻟﻲ ﻭﺼﺒﺎﺤﻴﺎﺕ ................................. ٦٧‬ ‫ﺒﺭﻫﻭﻡ ........................................... ٨٧‬ ‫ﺤﺏ ﺍﻟﻭﻁﻥ ...................................... ١٨‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ ﻋﻴل ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻤﻌﺎﺵ »ﺍﻟﺸﺨﺎﻟﻴل« ......... ٥٨‬ ‫ﺘﺴﺘﻐﺭﺏ ﻤﻥ ﺇﻴﻪ ﺘﺴﺘﻐﺭﺏ ﻤﻥ ﻤﻴﻥ ................ ٧٨‬ ‫ﺍﻤﻠﻭﺍ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺍﻟﺒﻴﺕ ................................. ٦٩‬ ‫ﻏﻨﻭﻩ ﻤﺠﻨﻭﻨﻪ – ﺤﻠﻡ ﻁﻔل ﺤﺯﻴﻥ .................. ٩٩‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ ﺃﻴﺎﻡ ﺍﻟﻌﺠﺏ ﻭﺍﻟﻤﻭﺕ ................... ٢٠١‬ ‫ﺍﻟﻨﺒ‪‬ﺽ .......................................... ٤٠١‬ ‫ﺍﻟﻔﺭﺠﻪ .......................................... ٤١١‬ ‫ﺍﻟﻠﻭﺤﻪ .......................................... ٤٢١‬ ‫ﻏﻨﻭﺓ ﻓﻲ ﺃﻭل ﺍﻟﺸﺎﺭﻉ............................ ٤٣١‬ ‫ﺍﻟﻤﻭﺕ ﻜﺄﻨﻪ ﺍﻟﻐﻨﺎ ................................ ٩٣١‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ ﻤﻭﺍﻭﻴل ﻤﻥ ﺃﻭل ﺍﻟﺩﻨﻴﺎ ................. ٢٥١‬ ‫ﻤﻭﺍل ﺍﻟﻬﻨﺩﻱ ﺍﻟﺼﻐﻴﺭ ............................ ٤٥١‬ ‫٤‬
  • 6. ‫ﻤﻭﺍل ﺍﻟﺒﻴﺎﺕ ﻭﺍﻟﻨﻭﻡ .............................. ٣٦١‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ ﺍﻟﻌﻴﺎﺭ ﺍﻟﻔﺎﻟﺕ .......................... ١٧١‬ ‫ﺸﻤﺱ ﺍﻟﺸﺎﻡ ..................................... ٣٧١‬ ‫ﺴﻬ‪‬ﺭ ‪‬ﻪ .......................................... ٦٧١‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺭﺠﻊ ﺍﻟﻤﺫﻫﺏ .................................... ٨٧١‬ ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ ﻜﻠﻴﻡ ﺍﻟﺸﻴﺨﻪ ﺃﻡ ﺍﻵﻩ .................... ٠٨١‬ ‫‪‬‬ ‫٥‬
  • 7. ‫ﺍﻟﺤﻤل ﺍﻟﻔﻠﺴﻁﻴﻨﻲ‬ ‫)ﻤﺨﺘﺎﺭﺍﺕ ﻤﻥ ﺸﻌﺭﻱ ﻋﻥ ﺃﻴﺎﻡ ﺍﻟﻭﻁﻥ ﺍﻟﻼﺠﺊ ﺇﻟﻰ ﻴﻭﻡ‬ ‫ﺍﻟﻭﻁﻥ ﺍﻟﻤﻨﺼﻭﺭ(‬ ‫ﻓﺅﺍﺩ ﺤﺩﺍﺩ‬ ‫ﻭﻻ ﻓـــﻲ ﻗﻠﺒـــﻲ ﻭﻻ ﻋﻴﻨﻴـــﻪ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــ‬ ‫ﻭﺃﻨــﺎ ﺍﻟﻌﻁﺸــﺎﻥ ﻤــﺎﻟﻴﺵ ﻤﻴــﻪ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻴل ﺃﺭﺽ ﺭﺠﻠﻴــــ‬ ‫ﻭﻻ ﺘﺸــــ‬ ‫ﻭﺘﻨﻘــ ـل ﺨﻁــ ـﻭﺘﻲ ﺍﻟﺠﺎﻴــ ـﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــ‬ ‫٦‬
  • 8. ‫ﺒﺴﻡ ﺍﷲ ﺍﻟﺭﺤﻤﻥ ﺍﻟﺭﺤﻴﻡ‬ ‫ﺃﻭل ﻤﺎ ﻨﺒﺩﻱ ﺍﻟﻘﻭل ﻨﺼﻠﻲ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻨﺒـﻲ‬ ‫ﺴــﻴﺩ ﻭﻟــﺩ ﻋــﺩﻨﺎﻥ ﺭﺴــﻭل ﺍﷲ‬ ‫ﺇﺩﻋﻲ ﻟﻨـﺎ ﻭﺍﻨﺼـﺭﻨﺎ ﻋﻠـﻰ ﺍﻟﻜﻔـﺎﺭ‬ ‫ﺩﻭل ﺃﺨﺭﺠﻭﻨﺎ ﻴـﺎ ﻨﺒـﻲ ﻤـﻥ ﺍﻟـﺩﻴﺎﺭ‬ ‫ﻭﺍﺤﻨﺎ ﺍﻟﻠﻲ ﻓﻴﻨـﺎ ﻤﻬـﺎﺠﺭﻴﻥ ﻴـﺎ ﻨﺒـﻲ‬ ‫ﻭﺍﺤﻨﺎ ﺍﻟﻠـﻲ ﻓﻴﻨـﺎ ﻴـﺎ ﻨﺒـﻲ ﺃﻨﺼـﺎﺭ‬ ‫ﺤﺎﻓﻅﻴﻥ ﺘﺭﺍﺜـﻙ ﺤـﻲ ﺒـﻴﻥ ﺍﻟﻘﻠـﻭﺏ‬ ‫ﺃﺠل ﻤـﻥ ﻨﻘـﺵ ﺍﻷﻤـﻡ ﻓـﻲ ﺍﻵﺜـﺎﺭ‬ ‫ﺤﺎﻤﻠﻴﻥ ﺴﻁﻭﺭ ﺍﻟـﻭﺤﻲ ﻓـﻲ ﻋﻴﻨﻴﻨـﺎ‬ ‫ﻨﺘﺒﻊ ﻓﻲ ﻟﻴـل ﺍﻟﻐـﺭﺏ ﻨﺠـﻡ ﺍﻟﻤﺴـﺎﺭ‬ ‫ﻨﺸﺒﻪ ﻓﻲ ﺒﺤﺭ ﺍﻟﻠﻴـل ﺴـﻔﺎﻴﻥ ﺤﻴـﺎﺭﻯ‬ ‫ﻟﻠﻤﺴﺠﺩ ﺍﻷﻗﺼﻰ ﺍﻟﻠـﻲ ﻜـﺎﻥ ﺍﻟﻤﻨـﺎﺭ‬ ‫ﺃﺠﺩﺍﺩﻨﺎ ﻓﻲ ﺍﻷﻭﻁـﺎﻥ ﻗﺒـﻭﺭﻫﻡ ﺒﻌﻴـﺩﻩ‬ ‫ﺃﻭﻻﺩﻨﺎ ﻓـﻲ ﺨﻴـﺎﻤﻬﻡ ﻴﺘـﺎﻤﻰ ﺼـﻐﺎﺭ‬ ‫ﺍﻟﻠﻴــل ﻗﻴﺎﻤــﺎ ﺃﻭ ﻋﻠــﻰ ﺠﻨــﻭﺒﻬﻡ‬ ‫ـﺘﻐﻔﺎﺭ‬ ‫ـﻪ ﻭﺍﻻﺴـ‬ ‫ـﻲ ـﺫﻜﺭ ﻭﺍﻟﺭﺤﻤـ‬ ‫ﻓـ ﺍﻟـ‬ ‫٧‬
  • 9. ‫ﻭﻜل ﻴﻭﻡ ﻴﺩﻭﻱ ﺍﻟﻨﻔﻴـﺭ ﻓـﻲ ﻭﺩﺍﻨﻬـﻡ‬ ‫ـﺎﺹ ـﺎﺭ‬ ‫ﺃﻨﻔـ‬ ‫ـﻡ ـﺕ ﺍﻟﺭﺼـ‬ ‫ﻭﻜﻠﻬـ ﺘﺤـ‬ ‫ﻴــﺎ ﻗــﺩﺱ ﻴــﺎ ﻨــﻭﺍﺭﺓ ﺍﻟﺠﻨــﻪ‬ ‫ـﺭﺍﺭ‬ ‫ـﺎ ـﺎﻫﺭﻩ ـﺎ ـﺯل ﺍﻷﺒـ‬ ‫ﻴـ ﻤﻨـ‬ ‫ﻴـ ﻁـ‬ ‫ﺭﺩﻱ ﻋﻠﻴﻨ ـﺎ ﻤ ـﻥ ﻗﺭﻴ ـﺏ ﻴ ـﺎ ﺒﻠ ـﺩﻨﺎ‬ ‫ـ ـ ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـﺠﺎﺭ‬‫ـل ﻭﺍﻷﺸـ‬‫ـﺎ ﺍﻟﻅـ‬‫ـﺩﻱ ﻋﻠﻴﻨـ‬‫ﻤـ‬ ‫ﻭﻜﻠﻤﻴﻨـ ـﺎ ﻋـ ـﻥ ﺸـ ـﻘﺎ ﺍﻟﺤﺭﻴـ ـﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺤﻤﻠﻴﻨـــﺎ ﺭﺴـــﺎﻟﺔ ﺍﻷﺤـــﺭﺍﺭ‬ ‫ـﺩﻭﺍ‬ ‫ـﺎﺕ: ﻭﺃﻋـ‬ ‫ـﻤﻌﻴﻨﺎ ـﻥ ﺍﻵﻴـ‬ ‫ﻤـ‬ ‫ﻭﺴـ‬ ‫ـﺎﺭ‬ ‫ـﻪ ﻭﺍﻷﺒﺼـ‬ ‫ـﻲ ـﺫﺍﻜﺭﻩ ﻤﻨﻘﻭﺸـ‬ ‫ﻓـ ﺍﻟـ‬ ‫)ﻋﻠــﻰ ﺃﻋﺘــﺎﺏ ﺍﻟﺤﻀــﺭﺓ ﺍﻟﺯﻜﻴــﺔ(‬ ‫ﻤﺎﻴﻭ ٦٧٩١‬ ‫٨‬
  • 10. ‫ﺠﻨﺩﻱ ﺍﺴﺭﺍﺌﻴﻠﻲ‬ ‫ﻴﻘﺘﺤﻡ‬ ‫ﺍﻟﻤﺴﺠﺩ ﺍﻷﻗﺼﻰ‬ ‫ﻭﻴﻘﺘل ﻭﻴﺼﻴﺏ‬ ‫ﺍﻟﻌﺸﺭﺍﺕ‬ ‫ﺍﺭﺘﻜﺏ ﺠﻨﺩﻱ ﺇﺴﺭﺍﺌﻴﻠﻲ ﺃﻤـﺱ ﺠﺭﻴﻤـﺔ‬ ‫ﺠﺩﻴﺩﺓ ﺩﺍﺨل ﺍﻟﻤﺴﺠﺩ ﺒﻌﺩ ﺠﺭﻴﻤﺔ ﺇﺤﺭﺍﻕ‬ ‫ﺍﻟﻤﺴﺠﺩ ﻓﻲ ﺃﻏﺴﻁﺱ ﻋﺎﻡ ٩٦٩١ ﺍﻗﺘﺤﻡ‬ ‫ﺍﻟﺠﻨﺩﻱ ﺍﻹﺴﺭﺍﺌﻴﻠﻲ ﺴﺎﺤﺔ ﺍﻟﻤﺴﺠﺩ ﺃﺜﻨﺎﺀ‬ ‫ﺍﻻﺤﺘﻔﺎل ﺒﻌﻴﺩ ﺍﻟﻔﺼﺢ ﻭﺃﻁﻠﻕ ﺍﻟﻨﺎﺭ ﻋﻠﻰ‬ ‫ﻜل ﺍﻟﻤﻭﺠﻭﺩﻴﻥ ﻭﺃﺴﻘﻁ ﻋﺩﺩﺍ ﻜﺒﻴﺭﺍ ﻤـﻥ‬ ‫ﺍﻟﻀﺤﺎﻴﺎ .‬ ‫ﺍﻟﺘﻔﺎﺼﻴل ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺼﻔﺤﺔ ﺍﻟﺜﺎﻨﻴﺔ‬ ‫ﺠﺭﻴﺩﺓ ﺍﻟﺠﻤﻬﻭﺭﻴﺔ ﺍﻻﺜﻨﻴﻥ ٨١ ﻤﻥ ﺠﻤﺎﺩﻱ ﺍﻟﺜﺎﻨﻴﺔ ٢٠٤١ ﻫـ ٢١ ﻤﻥ ﺍﺒﺭﻴل )ﻨﻴﺴـﺎﻥ(‬ ‫٢٨٩١ ﻡ‬ ‫٩‬
  • 11. ‫ﺴــﺄﻟﺕ ﻨﻔﺴــﻲ ﺃﻡ ﻫــﻲ ﺍﻟﺴــﺎﺌﻠﻪ‬ ‫ـﻲ‬ ‫ـل ﺩﻤــ‬ ‫ـﻼ ﺒﻜــ‬ ‫ـﺎ ﻜــ‬ ‫ﻭﺃﺠﺒﺘﻬــ‬ ‫ـﺩﺍ‬‫ـﻪ ﺃﺒـــ‬ ‫ـﺄﻨﻨﻲ ﺠﻤﻌ ﹸـــ ‪‬‬ ‫ﺘ‬ ‫ﻭﻜـــ‬ ‫ـﻲ‬ ‫ـﺎﺠﺭﻱ ﻭﻓﻤـ‬ ‫ـﺘﻲ ﻭﻤﺤـ‬ ‫ـﻲ ﻗﺒﻀـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ﻭﺘﺤــﺩﺭ ﺍﻷﺤﻔــﺎﺩ ﻤــﻥ ﻋﻴﻨــﻲ‬ ‫‪‬‬ ‫ـﺎﺕ ـﻭﺍﺩﻱ‬ ‫ـﻸﺭﺽ ـﻲ ﺍﻟﻁﺭﻗـ ﻭﺍﻟـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ﻟـ‬ ‫ـﻭﻥ ـﻭل ـﻲ ﺍﻵﻥ‬ ‫ﻤﻨـ‬ ‫ﺍﻟﻘـ‬ ‫ـﻡ ﻴﺒﻌﺜـ‬‫ﻫـ‬ ‫ـﻤﻌﻭﻥ ـﻭل ـﻲ ـﺩﺍ‬ ‫ﻤﻨـ ﻏـ‬ ‫ﺍﻟﻘـ‬ ‫ﺃﻡ ﻴﺴـ‬ ‫ﺃﺒﻜ ـﻲ ﻜﻤ ـﺎ ﺘﺒﻜ ـﻲ ﺠ ـﺫﻭﺭ ـﺎﺕ‬ ‫ﺍﻟﻨﺒـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻗــﺩ ﺃﺤﺴــﺕ ﻤــﻭﺕ ﺃﻭﺭﺍﻗﻬــﺎ‬ ‫ﻜﻤـــﺎ ﺃﺤﺴـــﺕ ﺒﺎﻟﻌﺼـــﺎﻓﻴﺭ‬ ‫ـﻤﺎﺀ ـﺎ‬ ‫ـﺕ ﺍﻟﺴـ ‪ ‬ﺒﻬـ‬‫ـﻜﺘﺕ ﻭﺃﺠﻬﺸـ‬‫ﺴـ‬ ‫ﺼـ ـﻭﺘﻲ ﻴـ ـﺭﺩﺩ ﻓﺠـ ـﺄﺓ ﻓﺠـ ـﺄﻩ‬ ‫ـ‬ ‫ـﹰ‬ ‫ـ ‪‬‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭﺕ‬‫ـﺏ ﻭﺍﻨﻜﺴـ‬‫ـﻴﺭ ﺍﻟﻘﻠـ‬‫ـﻲ ﻜﺴـ‬‫ﺇﻨـ‬ ‫ـﻼﻋﻲ‬ ‫ـﺭ ـﺽ ﺃﻀـ‬ ‫ـﻲ ﻭﺘﻜﺴـ ﺒﻌـ‬ ‫ﻋﻴﻨـ‬ ‫ﻭﺇﺫﺍ ﺍﻟﻌـــﺩﻭ ﺃﺭﺍﺩﻨـــﻲ ﻫﻜـــﺫﺍ‬ ‫ـﻠﺒﻨﻲ‬ ‫ـﻭ ﻴﺴــ‬ ‫ـﺭ ﻭﻫــ‬ ‫ـﺎ ﻓﻘﻴــ‬ ‫ﻭﺃﻨــ‬ ‫ـﺠﻥ‬‫ـﺎﺏ ﻟﻠﺸــ‬‫ـﺩﻨﻲ ﺍﻷﺤﺒــ‬‫ﺃﻴﺭﻴــ‬ ‫٠١‬
  • 12. ‫ـﺠﻥ‬ ‫ـﺎ ﻗﺴ ـﻭﺓ ـﺩﻨﻴﺎ ـﺫﺍ ﺍﻟﺸـ ‪‬‬ ‫ﻭﻫـ‬ ‫ﻴـ ‪‬ـ ﺍﻟـ‬ ‫ـﻑ ـل ﺃﺭﺽ ـﺩﺍﺱ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ـﻲ ﺭﻫﻴـ ﻤﺜـ‬ ‫ﺇﻨـ‬ ‫ـﺩﻯ ـﻲ ـﺔ ـﺎﻋﻲ‬ ‫ـل ﺍﻟﺼـ ﻓـ ﻤﻘﻠـ ﺍﻟﻨـ‬ ‫ﻤﺜـ‬ ‫ـﻰ؟..‬ ‫ـﺫﻩ ـﺎﻟﻤﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟــ‬ ‫.. ﻤﺎﻫــ ﺒــ‬ ‫ـﻰ‬ ‫ـﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟــ‬ ‫ـﺎ: ﺍﻟﻤــ‬ ‫ـل ﺇﻨﻬــ‬ ‫ﺒــ‬ ‫ﻫـ ـﻲ ﺩﺍﺌ ‪‬ـ ـﺎ: ﺍﻟﻤـ ـﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟـ ـﻰ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻤ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺇﻨــﻰ ﺨﺼــﻴﻡ ﺍﻟﻅﻠــﻡ ﻻ ﺃﻋﺘــﺎﺩﻩ‬ ‫ﻗـ ـﺩ ﻜﻨـ ـﺕ ﻤﻐﻠﻭ ‪‬ـ ـﺎ ﻭﻤﻐﻠﻭ ‪‬ـ ـﺎ‬ ‫ﺒ ـ‬ ‫ﺒ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺃﻅـــل ﻤﻐﻠﻭ ‪‬ـــﺎ ﻭﻻ ﺃﻴـــﺄﺱ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﻗـﺩ ﻜ ـﺎﻥ ﻤ ـﻥ ﻗﺒﻠـﻲ ﺃﺒ ـﻲ ﻤﻐﻠﻭﺒ ـﺎ‬ ‫‪‬ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ ـ ـ‬ ‫ـﺱ ـﻴﻥ ـﺩﺍﺱ ـﻲ ـﺩﻱ‬ ‫ﻓـ ﻜﺒـ‬ ‫ﻭﺃﺤـ ﺤـ ﻴـ‬ ‫ـﻰ‬ ‫ـﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟـــ‬ ‫ـﻪ ﻟﻠﻤـــ‬ ‫ﺒﺒﻜﺎﺌـــ‬ ‫ـﻭﺍﻓﻲ ـﻪ‬ ‫ﻟــ‬ ‫ـﺕ ﺍﻟﻘــ‬ ‫ـﺩ ﺘﻌﻠﻤــ ﹸ‬ ‫ﻭﻟﻘــ‬ ‫ـﻴﺔ ﻭﺇﺩﺭﻜ ـﺎ‬ ‫ﹰـــ‬ ‫ـﺔ ﻭﻤﻌﺼـــ‬ ‫ﻟﻐـــ‬ ‫ﻭﻤﻌﻴﺸـــﺔ ﻀـــﻨ ﹰﺎ ﻭﻭﺍﺭﻓـــﺔ‬ ‫ﹰ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﺤﺘــﻰ ﺠﻌﻠــﺕ ﺒﻜــﺎﺀﻩ ﻴﺼــﺭﺥ‬ ‫ﹸ‬ ‫ـﺎ‬‫ـﺩ ـﺎﻥ ـﺩﻱ ـﻪ ﻤﻐﻠﻭﺒـ‬ ‫ﻗﺒﻠـ‬ ‫ﻗـ ﻜـ ﺠـ‬ ‫ﺨﻠــﺩﺕ ﻫﻨــﺎﻙ ﺍﻟﻤــﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟــﻰ‬ ‫ﹾ‬ ‫١١‬
  • 13. ‫ـﻴﻥ‬ ‫ـﺘﻴﻥ ﻤﻁﺒﻘﺘــ‬ ‫ـﻲ ﺒﻤﻐﻤﻀــ‬ ‫ﻴﺒﻜــ‬ ‫ـل ﺍﻵﻩ‬ ‫ـﻤﺕ ﻤﺜــ‬ ‫ـﺎﺩﻻﻥ ﺍﻟﺼــ‬ ‫ﺘﺘﺒــ‬ ‫ـﺎ‬‫ـﻭﺤﺘﻴﻥ ﺇﺫﺍ ﻓﺘﺤﺘﻬﻤــــ‬‫ﻤﻔﺘــــ‬ ‫ﻭﺘﺤــﺩﺭ ﺍﻷﺤﻔــﺎﺩ ﻤــﻥ ﻋﻴﻨــﻲ‬ ‫ـﺎ ـﺎﻟﻭﺍ‬ ‫ـﻼ ﻤﺜﻠﻤــ ﻗــ‬ ‫ـﻭل ﻜــ‬ ‫ﻷﻗــ‬ ‫ـﻭﺍ‬ ‫ﻭﺃﺭﻭﺡ ﻤﺭﺘﻌﺸ ـﺎ ﺇﺫ ﺍﺭﺘﻌﺸـــ‬ ‫ﹰـــ‬ ‫ﻭﺃﻤﻴـــل ﻋﻨـــﺩﻫﻡ ﺇﺫﺍ ﻤـــﺎﻟﻭﺍ‬ ‫‪‬‬ ‫ﺃﻡ ﻟــﻴﺱ ﺒﻌــﺩ ﺍﻟﻤــﻭﺕ ﺃﻋﻤــﹸل‬ ‫ﺎ‬ ‫ـﻌﺭﺍﺀ‬‫ـﻬﺩﺍﺀ ﻭﺍﻟﺸــ‬‫ـل ﺇﻥ ﻟﻠﺸــ‬‫ﺒــ‬ ‫ﺒﻌ ـﺩ ﺍﻟﻤ ـﻭﺕ ﺃﻋﻤﺎﻟ ـﺎ‬ ‫ﹰـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻑ ـل ﺃﺭﺽ ـﺩﺍﺱ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ـﻲ ﺭﻫﻴـ ﻤﺜـ‬ ‫ﺇﻨـ‬ ‫ﻴﺎ ﺤﺴـﺭﺘﻲ ﻓـﻲ ﺍﻟﻤﺴـﺠﺩ ﺍﻷﻗﺼـﻰ‬ ‫ﻴــﺎ ﺃﻴﻬــﺎ ﺍﻟﺒﻜــﺎﺀ ﻤــﺎ ﻴــﺩﺭﻴﻙ‬ ‫ـﺎﻟﻤﻭﺕ ﺘﺤــﺕ ﺴــﻨﺎﺒﻙ ﺍﻟﺨﻴــل‬‫ﺒـ‬ ‫ﺃﻡ ﻤـــﺕ ﺒﺎﻟﻁﻠﻘـــﺎﺕ ﻤﻘﺘـــﻭﻻ‬ ‫ﹼ‬ ‫ﻗل ﻟﻥ ﻴ ‪‬ﻴـﻙ ﺍﻟﻤـﻭﺕ ﺤـﻴﻥ ‪‬ﺭﻴـﻙ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﹸ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺇﻻ ﺫﻫـــﻭل ﺍﻟﻤـــﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟـــﻰ‬ ‫ـﻭﻡ ـﺩ ﻅ ـﺕ‬ ‫ـﺎ ـﺎ ﺍﻟﻤﻅﻠـ ﻗـ ﹸﻠﻤـ ﹾ‬ ‫ﻴـ ﺃﻴﻬـ‬ ‫٢١‬
  • 14. ‫ـﺎ‬ ‫ـﺕ ﺃﻭﻟﻬــ‬ ‫ـﻭﺍﻙ ﻓﻠﺴــ‬ ‫ـﻡ ﺴــ‬ ‫ﺃﻤــ ‪‬‬ ‫ﻗـ ـل ﺇﻨﻨـ ـﻲ ﺃﺼـ ـﺒﺤﺕ ﺃ ‪‬ﻟﻬـ ـﺎ‬ ‫ـ ﹸ ﻭ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺃﻋـــﺩﺕ ﺘـــﺎﺭﻴﺦ ﺍﻟﻤﻅـــﺎﻟﻴﻡ‬ ‫ﹸ‬ ‫ـﺎﺀ‬ ‫ـﻠﺨﺕ ـﻰ ـﺭﺓ ﺍﻹﻏﻀـ‬ ‫ﻭﺴـ ﹸ ﻋﻨـ ﻨﻅـ‬ ‫ﺃﺤﻼﻤﻬــﺎ ﺍﻟﺒﻴﻀــﺎﺀ ﻟــﻥ ﺘﺴــﻌﺩﺍ‬ ‫ـﺎﺀ‬‫ـﻴﻥ ﺍﻟﺒﻴﻀـ‬‫ـﺎﻟﻨﻭﻡ ـﺫﻯ ﺍﻷﻋـ‬ ‫ﻫـ‬ ‫ﺒـ‬ ‫ﻟ ـﻡ ﻴﻨﻔﺼ ـل ﻋﻨﻬ ـﺎ ﺒﻴ ـﺎﺽ ﺍﻟﻌ ـﺩﻯ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎﺀ‬ ‫ـل ـﻥ ـﺭﻥ ـﺭﻥ ﻴﻀـ‬ ‫ﻟﻘـ ٍ‬ ‫ﺍﻟﻠﻴـ ﻤـ ﻗـ‬ ‫ﺃﻴﺨــﺎﻑ ﻫــﺫﺍ ﺍﻟﻔﺠــﺭ ﺃﻥ ﻴﻁﻠــﻊ‬ ‫ﻻ ﺩﺭﻉ ﻟــﻲ ﻴــﺎ ﺃﻡ ﻻ ﺩﺭﻉ ﻟــﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻤﺜــل ﺍﻟﺠﻨــﻭﺩ ﻭﺸــﻤﺭﻭﺍ ﺍﻷﺫﺭﻉ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺏ‬‫ـﺩﺱ ﻭﻁﺒﻴـ‬ ‫ـﻭﻥ ﻤﻬﻨـ ‪‬‬‫ـﺭ ﺍﻟﺒﻁـ‬‫ﺒﻘـ‬ ‫ـﻁﻴﻨﻲ‬ ‫ـﻭﺍ ﺍﻟﺤﻤ ـل ﺍﻟﻔﻠﺴــ‬ ‫‪‬ــ‬ ‫ﻟﻴﺩﺭﺴــ‬ ‫ﻭﻟﻴﺸﺭﺤﻭﺍ ﺍﻟﺤﻤل ﺍﻟﻔﻠﺴﻁﻴﻨﻲ‬ ‫ـﻭﺡ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﻨــ‬ ‫ـﻭﺍﻗﻲ ﻋﻠﻤﺘﻨــ‬ ‫ﺇﻥ ﺍﻟﺴــ‬ ‫ﻤﻥ ﻓﺠﻭﺓ ﻓﻲ ﺍﻟﺒﺤـﺭ ﺃﻡ ﻓـﻲ ﺍﻟﺴـﻤﺎﺀ‬ ‫ـﺄﻟﻡ‬‫ـﺎﺱ ﺃﻥ ﺘــ‬‫ـﺩ ﺍﻟﻨــ‬‫ﺃﻡ ﻻ ﺃﺭﻴــ‬ ‫ﺃﻡ ﺃﻥ ﻫـــﺫﺍ ﺍﻟﺠﻴـــل ﻻ ﻴﻌﻠـــﻡ‬ ‫٣١‬
  • 15. ‫ـﻲ‬ ‫ـﻁﻴﻨﻲ ﻭﺍﻟﻌﺭﺒــــ‬ ‫ﺃﻥ ﺍﻟﻔﻠﺴــــ‬ ‫ﻤﺘﺭﺍﺩﻓــ ـﺎﻥ ﻟﺴــ ـﺎﻤﻊ ﻭﺍﺤــ ـﺩ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻟﻨـــﺎﻁﻕ ﻭﺍﺤـــﺩ‬ ‫ـﺩ‬ ‫ـﻰ ﺍﻷﺒــ‬ ‫ـﻰ ﺇﻟــ‬ ‫ـﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟــ‬ ‫ﻟﻠﻤــ‬ ‫ـﻑ ـل ﺃﺭﺽ ـﺩﺍﺱ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ـﻲ ﺭﻫﻴـ ﻤﺜـ‬ ‫ﺇﻨـ‬ ‫ﻓﻲ ﺍﻟﻤﺴـﺠﺩ ﺍﻷﻗﺼـﻰ ﻭﻗـﺩ ﺩﻴﺴـﺕ‬ ‫ـﻲ ﺃﻱ ـﻲﺀ ـﺭﻯ‬ ‫ﺠـ‬ ‫ﺸـ‬ ‫ـل ﺍﻷﺭﺍﻀـ‬ ‫ﻜـ‬ ‫ﻴـ ـﺎ ﺴـ ـﺎﻤ ‪‬ﺎ ﻨـ ـﺩﺒﻲ ﻭﺘﺭﺘﻴﻠـ ـﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ﻌ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻻ ﺘﺒﺘــﺌﺱ ﺃﺒــ ‪‬ﺍ ﻭﺘﺭﺜــﻰ ﻟــﻲ‬ ‫ﺩ‬ ‫ـﺕ ـﻲ ـﺎ ـﻲ ﺠﻨ ـﻪ‬ ‫ﹼـ‬ ‫ﺃﺭﺃﻴـ ﻗﺒﻠـ ﻴـ ﺃﺨـ‬ ‫ـﺎ‬ ‫ـﻁﻴﻥ ﺃﻏﻼﻟﻬـ‬ ‫ـﺤﺒﺕ ـﻰ ﺍﻟﺸـ‬ ‫ﻋﻠـ‬ ‫ﺴـ‬ ‫ﻤــﺎ ﻭﺴﻭﺴــﺕ ﻤﺜــل ﺍﻟﺨﻼﺨﻴــل‬ ‫ـﺎﺀ ـﻴﺱ ـﻪ ـﻭﻥ ـﺩﻡ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ﺒـ ﻜﻠـ‬ ‫ﺍﻟﻤـ ﻟـ‬ ‫ﻭﻤﺨـــﺎﺭﺝ ﺍﻷﻟﻔـــﺎﻅ ﺴـــﺎﻟﻤﺔ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻤ ـﻥ ـل ـﺏ ـل ـﻲ ـﻰ‬ ‫ـ ﻜـ ﻋﻴـ ﻗﻴـ ﻟـ ﻋﻨـ‬ ‫ـﻙ ـﺎﻓﻴﺘﻲ‬ ‫ـﺎﻨﻲ ﺘﻠــ ﻗــ‬ ‫ـﻰ ﻟﺴــ‬ ‫ﻋﻠــ‬ ‫ـﺎﻓﻴﺘﻲ‬‫ـﻭﻴﻤﻲ ﻭﻋــ‬‫ـﻬﺩﺕ ﺒﺘﻬــ‬‫ﺸــ‬ ‫٤١‬
  • 16. ‫ﺜــﻡ ﺃﺘﺯﺍﻨــﻲ ﻟــﻡ ﺃﻗــل ﺸــﻴ ًﺎ‬ ‫ﺌ‬ ‫ﻗﺒﻠـ ـﺕ ﻜـ ـﻑ ﻴﺘﻴﻤـ ـﺔ ﺴـ ـﻤﺭﺍﺀ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﹸ ـ‬ ‫ﻓــﻲ ﺭﺍﺤﺘﻴﻬــﺎ ﺍﻟﺨﺒــﺯ ﻭﺍﻟﺘ ‪‬ــﺭ‬ ‫‪ ‬ﻤ‬ ‫ﻜﺎﻨـــﺕ ﻤﺸـــﻭﻗﺔ ﻟﺘﻁﻌﻤﻨـــﻲ‬ ‫ـﻲ‬ ‫ـﺭ ـﻲ ﻭﻁﻨـ‬ ‫ـﻰ ـﺏ ﺍﻟﺨﻴـ ‪ ‬ﻓـ‬ ‫ﺇﻨـ ﺃﺤـ ‪‬‬ ‫ـﻲ ـﺏ ـﻭﺭ ـﻪ ـﺨ ‪‬ﺎ‬ ‫ﻓﻴـ ﺴـ ﻴ‬ ‫ﺇﻨـ ﺃﺤـ ﺍﻟﻨـ‬ ‫ﺇﻨــﻲ ‪‬ﻟــﺩ ﹸ ﻤﺴــﺎﻤ ‪‬ﺍ ﻋﺭﺒ ‪‬ــﺎ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺕ‬ ‫ﻭ‬ ‫ـﺔ ﺘﻘ ـل‬ ‫ـل ﻴﺘﻴﻤــ ٍ ﹸ ﹾﺘــ ْ‬ ‫ـﻲ ﻟﻜــ‬ ‫ﺃﺒﻜــ‬ ‫ـﺯ ـﻴﻥ ـﺎﻉ‬ ‫ـﻡ ـﺏ ﺍﻟﺨﺒـ ﺤـ ﻴﺒـ‬ ‫ﻭﺃﺸـ ﻁﻴـ‬ ‫ﻤﺴـــﺘﻐﻔ ‪‬ﺍ ﻟﻠﺒـــﺎﺌﻊ ﺍﻟﺸـــﺎﺭﻯ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺃﺸــﻘﻰ ﻋﻠــﻰ ﺍﻷﻴــﺎﻡ ﻭﺍﻟﻤﺄﻜــل‬ ‫ﻭﺃﺭﻯ ﻀـﻴﺎﺀ ﺍﻟﻘﻤـﺢ ﻓـﻲ ﺍﻟﻤﺼـﺒﺎﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺄل:‬ ‫ـﺎ ﻴﺴــ‬ ‫ـﻲ ﺃﻴﻨــ‬ ‫ـﺎ ﻭﻨﻔﺴــ‬ ‫ﻭﺃﻨــ‬ ‫ﻫـــل ﻟﻠﻨﻔـــﻭﺱ ﺍﻟﻤﻁﻤﺌﻨـــﺎﺕ‬ ‫ﻤـ ـﻥ ﺤﺎﺠـ ـﺔ ﺘﺭﺠـ ـﻰ ﺒﺄﻨـ ـﺎﺘﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ٍ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎ ـل ـﺕ ـل ـﺎ ـل‬ ‫ﻴـ ﻟﻴـ ﻟﺴـ ﺍﻟﻠﻴـ ﻴـ ﻟﻴـ ُ‬ ‫ـﺎﺭ‬ ‫ـﺎ ـﺎ ‪‬ﺍ ـﺕ ـﺕ ﺍﻟﻨﻬـ‬ ‫ﻭﻴـ ﻨﻬـ ﺭ ﻟﺴـ ﺃﻨـ‬ ‫ﻫﺫﻯ ﺍﻟﻌﻭﺍﻤﻴـﺩ ﺍﻟﺘـﻲ ﻓـﻲ ﺍﻟﺠﺭﻴـﺩﻩ‬ ‫٥١‬
  • 17. ‫ﻤ ـﻥ ﻗﺒ ـل ﻟ ـﻡ ﻴﻜﹾﺘ ـﺏ ﻭﻟ ـﻡ ﻴﻨﺸ ـﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ُ ـ ‪ ‬ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎ‬‫ـﺎ ـﻰ ﻴﻭﻤﻨـ‬ ‫ـﺎ ـﺫﻱ ﻓﻴﻬـ ﺇﻟـ‬ ‫ﻓﻴﻬـ ﺍﻟـ‬ ‫ﺃﻗﻤــﺕ ﻋﻴﻨــﻲ ﻨﺤﻭﻫــﺎ ﻓــﺄﻗﻴﻤﻭﺍ‬ ‫ـﻰ‬ ‫ـﺭﺓ ﺍﻷﻭﻟـــ‬ ‫ـﻭﻨﻜﻡ ﻟﻠﻤـــ‬ ‫ﻋﻴـــ‬ ‫ـﺎﺜﻠﻭﻥ‬ ‫ـﺔ ﺍﻟﻤــ‬ ‫ـﺎ ﺍﻟﺨﻴﺎﻟــ‬ ‫ـﺎ ﺃﻴﻬــ‬ ‫ﻴــ‬ ‫ـﻭﻥ ﺍﷲ‬ ‫ـﺎﺕ ﺇﺫﺍ ﺩﻋــــ‬ ‫ﻟﻸﻤﻬــــ‬ ‫ـﻭﻥ‬ ‫ـﻥ ـﻰ ـﺎ ـﺎﺭ ﺍﻟﺒﻁـ‬ ‫ﺁﻤـ ﻤﺜﻠـ ﻴـ ﺜﻤـ‬ ‫ﺒـــﺄﻥ ﻟﻠﺸـــﻬﺩﺍﺀ ﻭﺍﻟﺸـــﻌﺭﺍﺀ‬ ‫ﺒﻌ ـﺩ ﺍﻟﻤ ـﻭﺕ ﺃﻋﻤ ـﺎﻻ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎﻁ ـﺩﻴﻡ‬ ‫ـﺎ ـل ﺫﻴ ـﺎﻙ ﺍﻟﺭﺒـ ﺍﻟﻘـ‬ ‫ﻴـ ﺃﻫـ ‪‬ـ‬ ‫ـﻡ ـﻥ ـﺎﻟﺤﻕ ـﻴﻜﻡ ـﻴﻡ‬ ‫ﺃﻗـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ﺃﻟـ ﺃﻜـ ﺒـ‬ ‫ﻤﺴــﺎﻤ ‪‬ﺍ ﺘــﺩﻋﻭ ﺇﻟﻴﻨــﺎ ﺍﻟﻨﺴــﻴﻡ‬ ‫ﺭ‬ ‫ـﺄﺘﻲ ـﺎﺀ ـﻥ ـﺎﺽ ـﻴﻤﻥ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ﻴـ ﺭﺨـ ﻤـ ﺭﻴـ‬ ‫ـﺎ ـل ﻭﺩﻱ ـﻲ ـﺭﺍﺡ ـﺩﻯ‬ ‫ﺍﻟﻤـ‬ ‫ﻓـ ﺒـ‬ ‫ﻴـ ﺃﻫـ‬ ‫ﺴــﻭﺍﻋﺩ ﺍﻟﻤﺎﻀــﻴﻥ ﻟــﻥ ﺘﻌﻤــﺩﺍ‬ ‫ـﻭ ـﺩﺍ‬ ‫ـﻴﻥ ـﻭﻡ ﻨﺭﺠـ ﻏـ‬ ‫ﺍﻟﻤﺨﻠﺼـ ﺍﻟﻴـ‬ ‫ـﺎل ـﺯﻤﻥ‬ ‫ـﺎﺀ ـﺎ ـﺎﺀ ﺍﻜﺘﻤـ ﺍﻟـ‬ ‫ﻨﺸـ ‪ ‬ﻤـ ﺸـ‬ ‫٦١‬
  • 18. ‫ﻗﻠﺒﻲ ﺇﻟـﻰ ﻤـﻥ ﻀـل ﺃﻭ ﻤـﻥ ﺴـﻬﺎ‬ ‫ـﻠﺕ ﺃﻨﺴ ـﻬﺎ‬ ‫ﹾ ‪‬ــ‬ ‫ـﺔ ـﺩ ﺃﺭﺴــ‬ ‫ﻴﻤﺎﻤــ ﻗــ‬ ‫ـﻭﺩﺘﻲ ـﻡ ـﻪ‬ ‫ﻟـ ﻴﺘـ‬ ‫ـﻭﺩ ـﻲ ﺃﻨﺸـ‬ ‫ﻴﻌـ ﻓـ‬ ‫ـﺎ ﺘﻬﺘﻬ ـﺎ‬ ‫ـﺩﻨﻴﺎ ﻜﻤــ ‪ ‬ﹶ ‪‬ــ‬ ‫ـﻪ ﺍﻟــ‬ ‫ﺘﺘﻬﺘــ ‪‬‬ ‫ـﻭﻕ‬‫ـﺫﺍ ـﻡ ﺍﻟﺸـ‬ ‫ﻫـ ﺃﺘـ‬ ‫ﺇﻟــﻰ ﺃﺘــﻡ ﺍﻟﻔــﺩﺍﺀ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻫـ ـﺫﺍ ﺃﺘـ ـﻡ ﺍﻟـ ـﺩﻡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻟــﺩﻯ ﺃﺘــﻡ ﺍﻟﻨــﻭﺭ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻋﻠــﻰ ﺃﺘــﻡ ﺍﻷﺭﺽ‬ ‫‪‬‬ ‫ـﻰ‬‫ـﺠﺩ ﺍﻷﻗﺼـ‬‫ـﺩﺍﺱ ـﺩ ﺍﻟﻤﺴـ‬ ‫‪ ‬ﻋﻨـ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ﺍﻟﻘﺎﻫﺭﺓ‬ ‫٨١ ﺠﻤﺎﺩﻯ ﺍﻟﺜﺎﻨﻴﺔ ٢٠٤١‬ ‫٢١ ﺍﺒﺭﻴل ٢٨٩١‬ ‫٧١‬
  • 19. ‫• ﻤﺜل ﺍﻟﻔﺘﺎﺓ ﺍﻟﻔﻠﺴﻁﻴﻨﻴﺔ ﺍﻟﺒﺎﺴﻠﺔ، ﻤﺜل ﺍﻟـﺭﻭﺡ‬ ‫ﺍﻟﺸﻬﻴﺩﺓ ﻤﻊ ﻗﺭﻴﻨﻬﺎ ﺍﻟﺸـﻬﻴﺩ ﺍﻟﺒﻁـل ﻴﻭﺴـﻑ‬ ‫ﺍﻟﻨﺠﺎﺭ ﻓﻲ ﻤﻠﺤﻤﺔ ﺍﻟﻌﺭﺏ ﻜﺎﻟﻤﻌﺎﺼـﺭﺓ، ﻜﺎﻨـﺕ‬ ‫»ﺴﺎﻓﺘﺭﻯ« ﻓﻲ ﺍﻟﻤﻠﺤﻤﺔ ﺍﻟﻬﻨﺩﻴﺔ ﺭﻤﺯ ﺍﻟﺒﻁﻭﻟـﺔ‬ ‫ﻭﺍﻟﺤﺏ ﻭﺍﻟﺼﻤﻭﺩ، ﻭﻗﺩ ﻨﺫﺭﺕ ﻟﻜﻲ ﺘﻨﻘﺫ ﺯﻭﺠﻬﺎ‬ ‫ﺃﻥ ﺘﺼﻭﻡ ﺜﻼﺜﺔ ﺃﻴـﺎﻡ ﺒﻠﻴﺎﻟﻴﻬـﺎ ﻋـﻥ ﺍﻟﻁﻌـﺎﻡ‬ ‫ﻭﺍﻟﻜﻼﻡ ﻭﺍﻟﺤﺭﻜﺔ، ﻭﺃﻟﻬﻤﺕ ﻫﺫﻩ ﺍﻷﺴﻁﻭﺭﺓ ﺒﻭل‬ ‫ﻓﺭﻟﻴﻥ ﺃﻤﻴﺭ ﺍﻟﺸﻌﺭﺍﺀ ﺍﻟﻔﺭﻨﺴﻴﻴﻥ ﻓـﻲ ﺃﻭﺍﺨـﺭ‬ ‫ﺍﻟﻘﺭﻥ ﺍﻟﻤﺎﻀﻲ ﻗﺼﻴﺩﺓ ﺍﻟﺼﻤﻭﺩ ﻭﺍﻹﺨﻼﺹ.‬ ‫ﺍﻟﻤﺜﺎل‬ ‫ﻜﺄﻨﻬﺎ ﻓﻲ ﺍﻟﻐﺭﺍﻡ‬ ‫ﺸﻬﻴﺩﺓ ﻟﻸﺒﺩ‬ ‫ﺃﻫﺩﺍﺒﻬﺎ ﻻ ﺘﻨﺎﻡ‬ ‫ﻻ ﺘﻨﺜﻨﻲ ﻟﻠﻜﻼﻡ‬ ‫٨١‬
  • 20. ‫ﻻ ﺘﺴﺘﺤل ﺍﻟﻁﻌﺎﻡ‬ ‫ﻻ ﻋﻴﺵ ﺇﻻ ﻜﺒﺩ‬ ‫ﺇﺫﺍ ﺭﺃﺘﻬﺎ ﺍﻟﻌﻴﻭﻥ‬ ‫ﺭﺃﺕ ﻤﺜﺎل ﺍﻟﺴﻜﻭﻥ‬ ‫ﻓﻲ ﺍﻷﺭﺽ ﻤﺜل ﺍﻟﻭﺘﺩ‬ ‫ﺃﺘﻤﺕ ﺍﻟﻅﻬﺭ ﺸﻤﺱ‬ ‫ﺸﻘﺕ ﻏﻀﻭﻥ ﺍﻟﺠﺒﺎﻩ‬ ‫ﻨﺎﺩﻯ ﻴﺘﻴﻡ ﺃﺒﺎﻩ‬ ‫ﻫل ﻜﺎﻥ ﻟﻠﻴﻭﻡ ﺃﻤﺱ‬ ‫ﺃﻭ ﻜﺎﻥ ﻟﻠﻴﻭﻡ ﻏﺩ‬ ‫ﺃﻁل ﻟﻴل ﺘﻤﻬل‬ ‫ﻋﻠﻰ ﺭﺅﻭﺱ ﺍﻟﺠﺒﺎل‬ ‫ﻨﺒﺽ ﺍﻟﻭﺠﻭﺩ ﺘﻤﻠﻤل‬ ‫ﺃﻏﻔﻰ ﻏﺭﻴﺏ ﻭﻤﺎل‬ ‫ﺇﻟﻰ ﻅﻼل ﺍﻟﺒﻠﺩ‬ ‫ﺘﺎﻗﺕ ﺇﻟﻴﻬﺎ ﺍﻟﻅﻼل‬ ‫٩١‬
  • 21. ‫ﻭﺍﺭﺘﺞ ﻁﻴﻑ ﺍﻟﺨﻴﺎل‬ ‫ﻟﻜﻥ ﺃﻡ ﺍﻟﻭﻟﺩ‬ ‫ﺫﺍﺕ ﺍﻟﻐﺭﺍﻡ ﺍﻟﻜﺒﻴﺭ‬ ‫ﻟﻡ ﻴﻐﻑ ﻤﻨﻬﺎ ﺍﻟﻀﻤﻴﺭ‬ ‫ﺃﻭ ﻜل ﻤﻨﻬﺎ ﺍﻟﺠﺴﺩ‬ ‫ﻜﺎﻨﺕ ﻤﺜﺎل ﺍﻟﺠﻠﺩ‬ ‫ﺒﻨﻴﺎﻥ ﺤﻕ ﺼﻤﺩ‬ ‫ﻴﻔﻭﻕ ﻜل ﺍﻟﺩﺭﻭﻉ‬ ‫ﻤﺎ ﻀﻤﻨﺘﻪ ﺍﻟﻀﻠﻭﻉ‬ ‫ﻤﻥ ﻗﻭﺓ ﻻ ﺘﺤﺩ‬ ‫ﻋﻥ ﻤﻠﺤﻤﺔ »ﺍﻟﻤﻬﺎﺒﺭﺍﺘﺎ« ﺍﻟﻬﻨﺩﻴﺔ‬ ‫ﻭﻋﻥ ﺍﻟﺸﺎﻋﺭ ﺍﻟﻔﺭﻨﺴﻲ »ﺒﻭل ﻓﺭﻟﻴﻥ«‬ ‫٠٢‬
  • 22. ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ »ﺒﻘﻭﺓ ﺍﻟﻔﻼﺤﻴﻥ ﻭﺒﻘﻭﺓ‬ ‫ﺍﻟﻌﻤﺎل«‬ ‫ﻴﺎ ‪‬ﻋــــــﺎ ﺃﻡ ﻭﺤﺒﻴﺒــــــﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺩ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻭﻡ ﻜﺘﻴﺒــ‬ ‫ـﻭﻩ ﺘﻘــ‬ ‫ـل ﺩﻋــ‬ ‫ﻜــ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻁﻴﻥ ﺍﻟﻘﺭﻴﺒـــ‬ ‫ـﻲ ﻓﻠﺴـــ‬ ‫ﻓـــ‬ ‫ـﻤﻊ‬ ‫ـﻭﺩ ﻤﺸـ ـﺘﺎﻕ ﺒﻴﺴــ‬ ‫ـ‬ ‫ﻜـ ـل ﻋــ‬ ‫ـ‬ ‫ﺍﻟﻨﻔﻴــــــــــﺭ ﺯﻱ ﺍﻷﺩﺍﻥ...‬ ‫ـﺎﺭﻙ‬ ‫ـﻙ ﻨﻬــ‬ ‫ـﺎﻡ ﻟﻴﻠــ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﺨﻴــ‬ ‫ﻓــ‬ ‫ـﺎﺭﻙ‬ ‫ـﻙ ﺃﺭﺽ ﺍﻟﻤﻌــــ‬ ‫ﻭﻁﻨــــ‬ ‫ﺘﻭﻟــ ـﺩﻱ ﺇﺒﻨــ ـﻙ ﻓــ ـﻲ ﺩﺍﺭﻙ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻟﻤــ ـﺎ ﻜــ ـل ﺍﻷﺭﺽ ﺘﺴــ ـﻤﻊ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ ﺯﻱ ﺍﻷﺩﺍﻥ‬ ‫ﺍﻟﻨﻔﻴـــــــــــ‬ ‫١٢‬
  • 23. ‫• ﻓﻲ ﺨﻁ ﺍﻟﻨﺎﺭ‬ ‫• ﺍﻷﻤل‬ ‫٢٢‬
  • 24. ‫ﺨﻁ ﺍﻟﻨﺎﺭ‬ ‫ﻭﻻ ﻓـــﻲ ﻗﻠﺒـــﻲ ﻭﻻ ﻋﻴﻨﻴـــﻪ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــــــ‬ ‫ﻭﺃﻨــﺎ ﺍﻟﻌﻁﺸــﺎﻥ ﻤــﺎﻟﻴﺵ ﻤﻴــﻪ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــــــ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻴل ﺃﺭﺽ ﺭﺠﻠﻴــــ‬ ‫ﻭﻻ ﺘﺸــــ‬ ‫ﻭﺘﻨﻘـــل ﺨﻁـــﻭﺍﺘﻰ ﺍﻟﺠﺎﻴـــﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــــــ‬ ‫*‬ ‫ﻋﺸﺎﻥ ﺍﻷﺭﺽ ﺘﺘﻁﻬﺭ‬ ‫ﻭﻴﺭﺠﻊ ﻟﻲ ﺍﻟﺸﺠﺭ ﻭﺍﻟﺩﺍﺭ‬ ‫ﻋﻠﻰ ﻁﻭل ﺍﻟﺤﺩﻭﺩ ﺃﺴﻬﺭ‬ ‫ﻟﻴﺎﻟﻲ ﻤﺎ ﺘﻔﺎﺭﻗﺵ ﻨﻬﺎﺭ‬ ‫ﺃﻨﺎ ﺍﻟﻭﺍﻗﻑ ﻓﻲ ﺨﻁ ﺍﻟﻨﺎﺭ‬ ‫ﻭﺍﻨﺎ ﺍﻟﻠﻲ ﺤﻠﻔﺕ ﺒﺎﻷﺯﻫﺭ‬ ‫ﻭﺒﺎﻷﻗﺼﻰ ﻭﺒﺄﻤﻴﻪ‬ ‫ﻭﻻ ﻓﻲ ﻗﻠﺒﻲ ﻭﻻ ﻋﻴﻨﻴﻪ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴﻁﻴﻥ‬ ‫٣٢‬
  • 25. ‫*‬ ‫ﻋﻠــﻰ ﻁــﻭل ﺍﻟﺤــﺩﻭﺩ ﻭﺍﻗــﻑ‬ ‫ـﺩﻴﻥ‬ ‫ـﻼﺡ ﺍﻟــ‬ ‫ـﺔ ﺼــ‬ ‫ـﺎ ﻭﻗﻔــ‬ ‫ﻫﻨــ‬ ‫ﻭﺍﻨــﺎ ﺒﻤﻼﻴــﻴﻥ ﻋــﺭﺏ ﺯﺍﺤــﻑ‬ ‫ﻭﺒــﺎﻟﻴﻭﻡ ﺍﻟﻠــﻲ ﻅﻬــﺭﻩ ﺴــﻨﻴﻥ‬ ‫ﻭﺍﻨــﺎ ﺒﺎﺴــﻡ ﺍﻟﺸــﺭﻑ ﻭﺍﻟــﺩﻴﻥ‬ ‫ﻭﺍﻨـ ـﺎ ﺒﺎﺴـ ـﻡ ﺍﻟﺴـ ـﻼﻡ ﺤـ ـﺎﻟﻑ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻓـ ـﻲ ﻜـ ـل ﺭﺼﺎﺼـ ـﺔ ﺃﻏﻨﻴـ ـﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻻ ﻓـــﻲ ﻗﻠﺒـــﻲ ﻭﻻ ﻋﻴﻨﻴـــﻪ‬ ‫ـﻁﻴﻥ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴــــــ‬ ‫*‬ ‫ﺴﻼﺡ ﺍﻟﺜﻭﺭﻩ ﻤﺘﺩﺭﺏ‬ ‫ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺜﻭﺭﺓ ﻻﺒﺩ ﻴﺜﻭﺭ‬ ‫ﻴﺨﻠﻲ ﺍﻟﻐﺭﺏ ﻴﺘﻐﺭﺏ‬ ‫ﻴﺨﻠﻲ ﺍﻟﺸﺭﻕ ﺯﺍﻴﺩ ﻨﻭﺭ‬ ‫ﻭﺍﻨﺎ ﺒﺄﻤﺭ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﺃﻀﺭﺏ‬ ‫ﻭﺍﻨﺎ ﺒﺄﻤﺭ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﻤﻨﺼﻭﺭ‬ ‫ﺩﻱ ﻜل ﺭﺼﺎﺼﻪ ﺒﺘﻘﺭﺏ‬ ‫٤٢‬
  • 26. ‫ﻭﻻﺩﻱ ﻤﻥ ﺤﻭﺍﻟﻴﻪ‬ ‫ﻭﻻ ﻓﻲ ﻗﻠﺒﻲ ﻭﻻ ﻋﻴﻨﻴﻪ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴﻁﻴﻥ‬ ‫ﻭﺍﻨﺎ ﺍﻟﻌﻁﺸﺎﻥ ﻤﺎﻟﻴﺵ ﻤﻴﻪ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴﻁﻴﻥ‬ ‫ﻭﻻ ﺘﺸﻴل ﺃﺭﺽ ﺭﺠﻠﻴﻪ‬ ‫ﻭﺘﻨﻘل ﺨﻁﻭﺘﻲ ﺍﻟﺠﺎﻴﻪ‬ ‫ﺇﻻ ﻓﻠﺴﻁﻴﻥ‬ ‫٥٢‬
  • 27. ‫ﺍﻷﻤل‬ ‫ﺤﻴﻜﻭﻥ ﻴﻭﻡ ﺯﻱ ﺘﻼﺘﻪ ﻭﻋﺸﺭﻴﻥ‬ ‫ﻤﻥ ﺸﻬﺭﻯ ﺯﻱ ﻴﻭﻟﻴﻪ‬ ‫ﺘﻤﻭﺯ‬ ‫ﺤﻴﻜﻭﻥ ﻴﻭﻡ ﺯﻱ ﺍﻟﻔﺎﺘﺢ‬ ‫ﻤﻥ ﺸﻬﺭ ﺯﻱ ﻨﻭﻓﻤﺒﺭ‬ ‫ﻭﺍﻟﺩﻨﻴﺎ ﻜل ﺍﻟﺩﻨﻴﺎ ﺤﺘﻜﺒﺭ‬ ‫ﻓﻲ ﺼﻑ ﻭﺍﺤﺩ ﻤﻥ ﺘﻤﺎﻡ ﺍﻟﺼﻼﻩ‬ ‫ﺍﺴﺘﻐﻔﺭ ﺍﷲ‬ ‫ﻓﻲ ﺍﻴﺩﻴﻥ ﺍﻟﻌﺩﻭ ﻤﺴﺠﻭﻥ‬ ‫ﻤﺴﺭﻯ ﺍﻟﻨﺒﻲ ﻭﺠﺒل ﺍﻟﺯﻴﺘﻭﻥ‬ ‫ﺤﻴﻜﻭﻥ‬ ‫ﻴﻭﻡ ﻓﻲ ﺍﻟﺘﺎﺭﻴﺦ ﺃﻜﺒﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﺤﺭﻴﻪ‬ ‫ﺃﻜﺒﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﺤﺭﻴﻪ‬ ‫*‬ ‫ﻴﺎ ﺩﻤﻌﺔ ﺍﻟﻌﻴﻥ ﻤﺎ ﺘﺨﺎﻓﻴﺵ ﺘﺠﺭﻯ‬ ‫٦٢‬
  • 28. ‫ﻻﺒﺩ ﻤﻨﻙ ﻓﻲ ﺍﻟﺤﻤﺎﺱ ﺍﻟﺤﻕ‬ ‫ﺍﻟﺩﻨﻴﺎ ﺼﻴﻑ ﻭﺍﻟﺠﻭ ﻤﺵ ﺃﺨﻀﺭ‬ ‫ﻭﺍﻟﻤﻭﺕ ﻤﺎ ﻫﻭﺵ ﻓﻲ ﺼﻔﺤﺔ ﺍﻟﻭﻓﻴﺎﺕ‬ ‫ﻭﻻﺒﺩ ﻤﻥ ﺍﺘﻨﻴﻥ‬ ‫ﺍﻟﺠﻭﻉ ﻭﻨﺎﻜل‬ ‫ﺍﻟﻌﻁﺵ ﻭﻨﺸﺭﺏ‬ ‫ﺍﻟﺤﻴﺎﻩ ﻭﺍﻟﻤﻭﺕ‬ ‫ﺍﻟﻬﺯﻴﻤﻪ ﻭﻨﻨﺘﺼﺭ‬ ‫ﺍﻟﺼﺒﺭ‬ ‫ﻟﻜﻥ ﻤﺎ ﻓﻴﺵ ﺼﺒﺭ ﻓﻲ ﺍﻟﺩﻨﻴﺎ ﻴﻘﺩﺭ‬ ‫ﻭﺍﻥ ﻜﻨﺕ ﻋﻤﺭﻱ ﻤﻴﺕ ﺴﻨﻪ‬ ‫ﻭﺍﻥ ﻜﻨﺕ ﻤﻴﺕ ﺃﻟﻑ ﻻﺠﺊ‬ ‫ﻤﺎ ﻓﻴﺵ ﺼﺒﺭ ﻓﻲ ﺍﻟﺩﻨﻴﺎ ﻴﻘﺩﺭ‬ ‫ﻴﻔﻁﻤﻨﻲ ﻋﻥ ﻭﻁﻨﻲ‬ ‫ﻴﺎ ﻻﺠﺌﻴﻥ ﻁﺎﻟﻌﻴﻥ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻀﻔﻪ‬ ‫ﻤﺘﻐﺭﺒﻴﻥ ﻤﺴﺘﻐﺭﺒﻴﻥ ﺒﺎﺼﻴﻥ‬ ‫ﺒﻌﻴﻭﻥ ﻁﻭﻴﻠﻪ ﺯﻱ ﻨﻭﺭ ﺍﻟﺸﻤﻌﻪ‬ ‫ﺒﻭﺠﻭﻩ ﺸﺎﻤﻴﻪ ﺯﻱ ﻭﺍﻟﺩﻱ ﺼﻐﻴﺭ‬ ‫٧٢‬
  • 29. ‫ﺒﺈﻴﺩﻴﻥ ﺒﻁﻴﺌﻪ ﻤﻥ ﺍﻟﻁﺒﻕ ﻟﻠﻔﻡ‬ ‫ﺤﻴﻜﻭﻥ ﻴﻭﻡ ﻭﺤﻴﻜﻭﻥ ﺃﻡ ﻟﻸﻴﺎﻡ‬ ‫*‬ ‫ﻴﻭﻡ ﻓﻲ ﺍﻟﺘﺎﺭﻴﺦ ﺃﻜﺒﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﺤﺭﻴﻪ‬ ‫ﺃﻜﺒﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﺤﺭﻴﻪ ﻭﺍﻟﺒﺘﺭﻭل‬ ‫ﺍﻟﺩﻡ ﻭﺍﻟﺒﺘﺭﻭل‬ ‫ﺍﻟﺴﺎﻋﻪ ﻭﺍﻟﺯﻟﺯﺍل‬ ‫ﻓﻲ ﻜل ﺸﺒﺭ ﻫﻼل‬ ‫ﺒﺱ ﻨﻤﺸﻲ‬ ‫ﻭﺍﻷﺭﺽ ﺒﺎﻟﻨﺒﺽ ﺍﻟﻠﻲ ﻗﺎل ﺒﻭﺭﺴﻌﻴﺩ‬ ‫ﺘﻌﺭﻑ ﺘﻘﻭل ﻭﺘﻌﻴﺩ‬ ‫ﻭﺍﻷﻤل ﻭﺠﺩﻭﺭﻩ ﻤﻠﻴﻭﻥ ﺸﻬﻴﺩ‬ ‫ﻤﺎ ﻴﺘﻘﻠﻌﺸﻲ‬ ‫ﻭﻴﺎ ﺼﺒﺭ ﻟﻴل‬ ‫ﺍﻟﻔﺠﺭ ﻓﻲ ﺍﻟﻔﺠﺭ ﻴﺩﻥ‬ ‫٨٢‬
  • 30. ‫ﻤﻥ ﺍﻟﻤﺴﺤﺭﺍﺘﻲ‬ ‫ﺼﻭﻤﻭﺍ ﻭﻗﻭﻟـﻭﺍ ﺁﻤﻨـﺎ ﻴـﺎ ﻋﺒـﺎﺩ ﺍﷲ‬ ‫ﻜﻭﻨﻭﺍ ﻗﻠـﻭﺏ ﻤﻁﻤﺌﻨـﻪ ﻴـﺎ ﻋﺒـﺎﺩ ﺍﷲ‬ ‫ـﺎ ـﺎ ـﺎﺩ ﺍﷲ‬ ‫ـﺭ ـﺎ ﻭﻤﻨـ ﻴـ ﻋﺒـ‬ ‫ﺍﻟﻨﺼـ ﻓﻴﻨـ‬ ‫ﺇﺤﻨﺎ ﻋﺭﺏ ﻭﺍﻟﻨﺒـﻲ ﻋﺭﺒـﻲ ﻭﻀـﺎﻤﻨﻨﺎ‬ ‫ﻤﺎ ﺘﻨﻜﺴﺭﺸـﻲ ﻴﻤﻴﻨﻨـﺎ ﻴـﺎ ﻋﺒـﺎﺩ ﺍﷲ‬ ‫)ﺼﺎﺤﺏ ﻨﺩﺍ(‬ ‫٩٢‬
  • 31. ‫• ﺍﻟﻘﺩﺱ‬ ‫• ﺸﺭﻴﺎﻥ ﻓﻠﺴﻁﻴﻨﻲ‬ ‫٠٣‬
  • 32. ‫ﺍﻟﻘﺩﺱ‬ ‫ﺍﺼﺤﻲ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺩﺍﻴﻡ‬ ‫ﻭﻗﻭل ﻨﻭﻴﺕ‬ ‫ﺒﻜﺭﻩ ﺍﻥ ﺤﻴﻴﺕ‬ ‫ﺍﻟﺸﻬﺭ ﺼﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺍﻟﻔﺠﺭ ﻗﺎﻴﻡ‬ ‫ﺍﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺭﺯﺍﻕ‬ ‫ﺭﻤﻀﺎﻥ ﻜﺭﻴﻡ‬ ‫ﻤﺴﺤﺭﺍﺘﻲ ﻴﺎ ﻤﺅﻤﻨﻴﻥ‬ ‫ﻤﻨﻘﺭﺍﺘﻲ ﻤﺩ ﺍﻷﻨﻴﻥ‬ ‫ﺍﷲ ﻋﻠﻰ ﺭﻋﺸﺔ ﺍﻟﺤﻨﻴﻥ‬ ‫ﻋﻤﺭﻩ ﻤﺎ ﻜﺎﻥ ﺍﻷﻤل ﻀﻨﻴﻥ‬ ‫ﻴﺎ ﻗﺩﺱ ﻨﻭﺍﺭﺓ ﺍﻟﺴﻨﻴﻥ‬ ‫ﻜﺄﻥ ﻋﻴﻨﻲ ﻓﻲ ﻤﻴﺘﻤﻲ‬ ‫١٣‬
  • 33. ‫ﻴﺎ ﻗﺩﺱ ﻤﺎ ﻴﺤﺘﻤل ﺩﻤﻲ‬ ‫ﺇﻻ ﺃﺸﻭﻓﻙ ﻭﺃﺭﺘﻤﻲ‬ ‫ﻭﺍﺒﻭﺱ ﺘﺭﺍﺒﻙ ﺍﻟﻤﺭﻴﻤﻲ‬ ‫ﺃﺒﻭﻱ ﻭﺍﺒﻨﻲ ﻋﻠﻰ ﻓﻤﻲ‬ ‫ﻤﺎ ﺍﺘﻬﻭﺵ ﻴﺎ ﻗﺩﺱ ﻓﻲ ﺍﻟﻤﻁﺎل‬ ‫ﻴﺎ ﻋﺎﺼﺭﻩ ﻤﻬﺠﺔ ﺍﻟﺭﺠﺎل‬ ‫ﺴﻘﺎﻙ ﻤﻥ ﺩﻤﻌﺘﻪ ﺍﻟﻬﻼل‬ ‫ﻴﺎ ﻗﺩﺱ ﻴﺎ ﺴﺒﺤﺔ ﺍﻟﺸﻘﺎ‬ ‫ﺍﻷﻋﻤﻰ ﻓﻲ ﺴﺠﺩﺘﻙ ﺭﺃﻯ‬ ‫ﻭﺍﻟﻔﺠﺭ ﻤﻥ ﺼﺨﺭﺘﻙ ﺴﻘﻰ‬ ‫ﻴﺎ ﻗﺩﺱ ﺘﺘﻔﺠﺭ ﺍﻟﺠﺭﺍﺡ‬ ‫ﻭﺍﻟﺼﺒﺭ ﺤﺭﺏ ﻭﺃﻴﻭﺏ ﺼﻼﺡ‬ ‫ﻴﺎ ﺃﺨﺕ ﻤﻥ ﻤﻜﻪ ﻭﺍﻟﺒﻁﺎﺡ‬ ‫ﻗﻠﺒﻲ ﺍﻨﻀﺭﺏ ﻟﻠﻌﺭﺏ ﻭﺼﺎﺡ‬ ‫ﻻ ﺒﺩ ﻤﻥ ﻓﺘﺢ ﻓﻲ ﺍﻟﺼﺒﺎﺡ‬ ‫ﺍﻟﻤﺸﻲ ﻁﺎﺏ ﻟﻲ‬ ‫ﻭﺍﻟﺩﻕ ﻋﻠﻰ ﻁﺒﻠﻲ‬ ‫ﻨﺎﺱ ﻜﺎﻨﻭﺍ ﻗﺒﻠﻲ‬ ‫٢٣‬
  • 34. ‫ﻗﺎﻟﻭﺍ ﻓﻲ ﺍﻷﻤﺜﺎل‬ ‫»ﺍﻟﺭﺠل ﺘﺩﺏ ﻤﻁﺭﺡ ﻤﺎ ﺘﺤﺏ«‬ ‫ﻭﺍﻨﺎ ﺼﻨﻌﺘﻲ ﻤﺴﺤﺭﺍﺘﻲ ﻓﻲ ﺍﻟﺒﻠﺩ ﺠﻭﺍل‬ ‫ﺤﺒﻴﺕ ﻭﺩﺒﻴﺕ ﻜﻤﺎ ﺍﻟﻌﺎﺸﻕ ﻟﻴﺎﻟﻲ ﻁﻭﺍل‬ ‫ﻭﻜل ﺸﺒﺭ ﻭﺤﺘﻪ ﻤﻥ ﺒﻠﺩﻱ‬ ‫ﺤﺘﻪ ﻤﻥ ﻜﺒﺩﻱ‬ ‫ﺤﺘﻪ ﻤﻥ ﻤﻭﺍل:‬ ‫ﻟﻤﺎ ﺘﻘﻭل ﺃﺠﻤل ﻤﺎ ﻓﻲ ﺍﻟﺩﻨﻴﺎ، ﺍﻟﻤﻴﻪ ﻟﻠﻌﻁﺸﺎﻥ‬ ‫ﻴﻌﺭﻓﻭﻙ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫ﺃﻤﺎ ﻟﻠﺭﺍﻭﻱ ﺭﻴﺤﺔ ﺍﻟﺒﺭﺘﻘﺎﻥ ﻓﻲ ﻤﺩﺍﺨل ﻴﺎﻓﺎ‬ ‫ﻴﻌﺭﻓﻭﻙ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫ﻟﻤﺎ ﺘﻘﻭل ﺍﺒﻨﻲ ﺍﺘﻭﻟﺩ ﻻﺠﺊ‬ ‫ﻴﻌﺭﻓﻭﻙ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫ﻟﻤﺎ ﺘﻘﻭل ﻴﺎ ﺭﺏ‬ ‫ﻴﻌﺭﻓﻭﻙ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫ﻟﻤﺎ ﺘﺒﺎﺸﺭ ﺠﻬﺎﺩﻙ، ﺘﺭﻤﻲ ﺃﻭﺘﺎﺩﻙ‬ ‫٣٣‬
  • 35. ‫ﻓﻲ ﻗﻠﺏ ﺩﺍﺒﺢ ﻭﻻﺩﻙ‬ ‫ﻴﻌﺭﻓﻭﻙ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫ﺍﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺩﺍﻴﻡ‬ ‫ﺍﻟﺴﻌﻲ ﻟﻠﺼﻭﻡ‬ ‫ﺨﻴﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﻨﻭﻡ‬ ‫ﺩﻱ ﻟﻴﺎﻟﻲ ﺴﻤﺤﻪ‬ ‫ﻨﺠﻭﻤﻬﺎ ﺴﺒﺤﻪ‬ ‫ﺍﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻴﺎﻨﺎﻴﻡ ﺍﺼﺤﻰ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺭﺯﺍﻕ‬ ‫٤٣‬
  • 36. ‫ﺸﺭﻴﺎﻥ ﻓﻠﺴﻁﻴﻨﻲ‬ ‫ﺇﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺩﺍﻴﻡ‬ ‫ﻭﻗﻭل ﻨﻭﻴﺕ‬ ‫ﺒﻜﺭﻩ ﺍﻥ ﺤﻴﻴﺕ‬ ‫ﺍﻟﺸﻬﺭ ﺼﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺍﻟﻔﺠﺭ ﻗﺎﻴﻡ‬ ‫ﺇﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺭﺯﺍﻕ‬ ‫ﺭﻤﻀﺎﻥ ﻜﺭﻴﻡ‬ ‫ﻤﺴﺤﺭﺍﺘﻲ ﻤﻥ ﺠﻨﻭﺩ ﺍﻷﺭﺽ‬ ‫ﻤﻨﻘﺭﺍﺘﻲ ﻜل ﺩﻗﻪ ﺒﻔﺭﺽ‬ ‫ﺃﻁﻠﺏ ﻏﻨﺎﻴﺎ ﺯﻱ ﺃﺏ ﻀﻨﺎﻩ‬ ‫ﺍﻟﻘﺩﺱ ﻻﺤﺕ ﻓﻲ ﺍﻟﻁﺭﻴﻕ ﺤﺎﻀﻨﺎﻩ‬ ‫ﻴﺎﺭﺏ ﻋﻠﻤﻨﻲ ﺍﻟﻌﻁﺵ ﻭﺍﻟﺠﻭﻉ‬ ‫ﻭﺍﺠﻌل ﻟﻌﻴﻨﻰ ﺩﻤﻭﻉ‬ ‫٥٣‬
  • 37. ‫ﻭﺍﺠﻌل ﻟﻘﻠﺒﻲ ﻀﻠﻭﻉ‬ ‫ﻭﺍﺠﻌﻠﻨﻲ ﺼﻭﺕ ﺍﻟﺸﻬﻴﺩ‬ ‫ﻓﻲ ﺍﻟﻨﺒﺽ ﻭﺍﻟﺘﻨﻬﻴﺩ‬ ‫ﺸﺭﻴﺎﻥ ﻓﻠﺴﻁﻴﻨﻲ ﺸﺠﺭ ﻤﺯﺭﻭﻉ‬ ‫ﻓﻲ ﺍﻷﺭﺽ ﺠﺩﺭ ﻭﻓﻲ ﺍﻟﻠﻴﺎﻟﻲ ﻓﺭﻭﻉ‬ ‫ﻴﺴﻤﻌﻨﻰ ﺨﺎل ﻓﻲ ﻜل ﺒﻠﺩﻩ ﻭﻋﻡ‬ ‫ﺠﺭﺡ ﺍﻟﻤﻼﺠﺊ ﻋﻤﺭﻩ ﻤﺎ ﻴﺘﻠﻡ‬ ‫ﺘﻔﻨﻰ ﺍﻟﻠﻴﺎﻟﻲ ﻭﻻ ﻴﺒﻭﺭ ﺍﻟﺩﻡ‬ ‫ﻭﻻ ﻁﻴﺎﺭﺍﺕ ﺍﻷﻤﺭﻴﻜﺎﻥ ﺘﻤﻨﻊ‬ ‫ﺍﻟﻨﻭﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﻤﺼﻨﻊ‬ ‫ﻭﻻ ﻜل ﺭﻴﻑ ﺘﺤﺕ ﺍﻟﺴﻤﺎ ﻴﺴﻤﻊ‬ ‫ﻁﻴﺭ ﺍﻟﺤﻤﺎﻡ ﻴﺴﺠﻊ‬ ‫ﻭﻻ ﺍﺒﻥ ﺇﻨﺴﺎﻥ ﺍﻷﻤل ﻴﺭﻀﻊ‬ ‫ﻭﻻ ﻟﻴل ﺸﺠﺎﻉ ﻴﻭﻟﺩ ﻨﻬﺎﺭ ﺃﺸﺠﻊ‬ ‫ﻭﻻﺒﺩ ﻴﻭﻡ ﺍﺭﺠﻊ‬ ‫ﻭﻴﻤﺩ ﻓﻲ ﻜل ﺍﻟﻌﺭﺏ ﺤﺒﻠﻲ‬ ‫ﺍﻟﻤﺸﻲ ﻁﺎﺏ ﻟﻲ‬ ‫ﻭﺍﻟﺩﻕ ﻋﻠﻰ ﻁﺒﻠﻲ‬ ‫٦٣‬
  • 38. ‫ﻨﺎﺱ ﻜﺎﻨﻭﺍ ﻗﺒﻠﻲ‬ ‫ﻗﺎﻟﻭﺍ ﻓﻲ ﺍﻷﻤﺜﺎل:‬ ‫»ﺍﻟﺭﺠل ﺘﺩﺏ ﻤﻁﺭﺡ ﻤﺎ ﺘﺤﺏ‬ ‫ﻭﺍﻨﺎ ﺼﻨﻌﺘﻲ ﻤﺴﺤﺭﺍﺘﻲ ﻓﻲ ﺍﻟﺒﻠﺩ ﺠﻭﺍل‬ ‫ﺤﺒﻴﺕ ﻭﺩﺒﻴﺕ ﻜﻤﺎ ﺍﻟﻌﺎﺸﻕ ﻟﻴﺎﻟﻲ ﻁﻭﺍل‬ ‫ﻭﻜل ﺸﺒﺭ ﻭﺤﺘﻪ ﻤﻥ ﺒﻠﺩﻱ‬ ‫ﺤﺘﻪ ﻤﻥ ﻜﺒﺩﻯ‬ ‫ﺤﺘﻪ ﻤﻥ ﻤﻭﺍل:‬ ‫ﺸﻴﻠﻴﻨﻲ ﻴﺎ ﺩﻨﻴﺎ ﻗﺒل ﺍﻟﻨﻭﺭ ﻭﺤﻁﻴﻨﻲ‬ ‫ﺒﺎﻟﺭﺍﺤﻪ ﺒﺎﻟﻘﻭﻩ ﻓﻲ ﺍﻟﺭﻴﺢ ﺍﻟﻔﻠﺴﻁﻴﻨﻲ‬ ‫ﺨﻠﻴﻨﻲ ﻗﺒل ﺍﻟﺼﺒﺎﺡ ﺃﻋﺭﻑ ﺼﻼﺡ ﺩﻴﻨﻲ‬ ‫ﺍﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺩﺍﻴﻡ‬ ‫ﺍﻟﺴﻌﻲ ﻟﻠﺼﻭﻡ‬ ‫ﺨﻴﺭ ﻤﻥ ﺍﻟﻨﻭﻡ‬ ‫ﺩﻱ ﻟﻴﺎﻟﻲ ﺴﻤﺤﻪ‬ ‫٧٣‬
  • 39. ‫ﻨﺠﻭﻤﻬﺎ ﺴﺒﺤﻪ‬ ‫ﺍﺼﺤﻰ ﻴﺎ ﻨﺎﻤﻲ‬ ‫ﻴﺎ ﻨﺎﻴﻡ ﺍﺼﺤﻰ‬ ‫ﻭﺤﺩ ﺍﻟﺭﺯﺍﻕ‬ ‫٨٣‬
  • 40. ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ »ﻜﻠﻤﺔ ﻤﺼﺭ«‬ ‫ـﺩ‬ ‫ـﻭل ـﻨﻴﻥ ﺒﻨﻐﻨ ـﻰ ﻭﻨﺠﺎﻫـ‬ ‫ﹼـ‬ ‫ﻁـ ﺍﻟﺴـ‬ ‫ﻭﻨﺸﻕ ﻤﻁﻠﻊ ﺃﻏﻨﻴـﻪ ﻓـﻲ ﺍﻟﻀـﻲ‬ ‫ﻭﺃﻨﺎ ﺍﺴﻤﻲ ﻋﺒـﺩ ﺍﷲ ﺍﻟﻨـﺩﻴﻡ ﺸـﺎﻫﺩ‬ ‫ﻜﺎﻥ ﺍﻟﻀﻤﻴﺭ ﺍﻟﻤﺼﺭﻱ ﺩﺍﻴ ‪‬ـﺎ ﺤـﻲ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻤ‬ ‫)ﻤﻥ ﻗﺼﻴﺩﺓ ﻋﺒﺩ ﺍﷲ ﺍﻟﻨﺩﻴﻡ(‬ ‫٩٣‬
  • 41.       ٤٠
  • 42. ‫ﺇﻜﺒﺭ ﻴﺎ ﻟﻴل‬ ‫ﺍﷲ ﻴﻘــــﺩﺭﻨﻲ ﻋﻠــــﻰ ﺤــــﺎﻟﻲ‬ ‫ـﻭﺍﻟﻲ‬ ‫ـﻥ ﺩﻡ ﻤــ‬ ‫ـﻴﻁ ﻤــ‬ ‫ـﺩﻴﻨﻰ ﺨــ‬ ‫ﻴﻬــ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـل ـﻭﺍﻟﻲ ـﻭﺘﻲ ـﻲ ﺍﻟﻤﻌﺭﻜـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ﺼـ‬ ‫ﻴﻔﻀـ ﻴـ‬ ‫ـﻘﺘﻪ ـﻰ‬ ‫ﺒﻜـ‬ ‫ـل ـﺭﺍﺏ ـﻲ ﻋﺸـ‬ ‫ﺍﻟﻠـ‬ ‫ﻻﺠـ ﺍﻟﺘـ‬ ‫ﻴـﺎ ﻓﺠـﺭ ﻨـﺎﺯل ﻨـﻭﺭ ﻓـﻲ ﻜـل ﺍﻟـﺒﻼﺩ‬ ‫ـ ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ ـ‬ ‫ﻴـﺎ ﻤﺯﻫـﺭ ﺍﻟﺘـﻭﺏ ﺍﻟﺠﺩﻴـﺩ ﻓـﻲ ﺍﻟﻌﺯﺒـﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻼﻡ ﺍﻷﺤﺒــ‬ ‫ـل ﺴــ‬ ‫ـﻲ ﺘﺘﻘﺒــ‬ ‫ﻭﻤﺎﺸــ‬ ‫ـﺎﺩ‬‫ـل ـﻲ ﻤﻴﻌـ‬ ‫ـﺭ ﻟﻠﻌﻤـ ﻓـ‬‫ـﻭﺍﻟﻲ ﻴﺤﻀـ‬‫ﻤـ‬ ‫ﻭﺭﺩﻴــﺔ ﺍﻟﻠــﻲ ﺍﺴﺘﺸــﻬﺩﻭﺍ ﺍﻤﺒــﺎﺭﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﺎﺩ ﻴﺤﻀـ‬ ‫ـﺭﻱ ـﻲ ﺍﻟﻤﻴﻌـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـل ﻤﺼـ‬ ‫ﻭﻜـ‬ ‫ﻭﻤـ ـﺎ ﻴﻨﻘﻁﻌﺸـ ـﻲ ﺍﻟﺠـ ـﺎﻱ ﻭﺍﻟـ ـﺭﺍﻴﺢ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﻙ ـﻰ ـﻭل ـﺯﻤﻥ ﺃﺨﻀـ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ﺨﻠﻴـ ﻋﻠـ ﻁـ‬ ‫ﻭﺨﻠــﻲ ﻗﻠﺒــﻙ ﻋﻤــﺭﻩ ﻤــﺎ ﻴﺴــﺎﻤﺢ‬ ‫ـﺎﺒﺢ‬ ‫ﻨﺤﻤـ ـل ﻗـ ـﺩﻴﻤﻨﺎ ﻭﻨﺤﻤـ ـل ﺍﻟﺼــ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺫﻜﺭ‬‫ـﺩﺍﻡ ﻭﻨﺘــ‬‫ـﻰ ﻗــ‬‫ـﻴﺵ ﻋﻠــ‬‫ﻭﻨﻌــ‬ ‫١٤‬
  • 43. ‫ﻜــﺎﻥ ﺸــﺎﺏ ﻭﺍﻟــﺩﻨﻴﺎ ﺍﻟﻠــﻲ ﺒﺘﻨــﻭﺭ‬ ‫ـﺩﺭﻩ ـﻥ ـﺭ ﺇﺫﻥ‬ ‫ﻤـ ﻏﻴـ‬ ‫ـﻪ ﻭﺼـ‬ ‫ـﺩﺨل ﻟﻌﻴﻨـ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ـﻪ ـﻌﺩ ـﻲ ـﻭﻓﻬﺎ‬ ‫ـﺕ ﺤﺒﻴﺒـ ﺘﺴـ ﺍﻟﻠـ ﻴﺸـ‬‫ﻜﺎﻨـ‬ ‫ـﺎ‬‫ـﺏ ـﻥ ﻴﻠﻘﻔﻬـ‬ ‫ـﻪ ـﺎﻴﺭﻩ ﺘﺤـ ﻤـ‬ ‫ﻭﻜﻠﻤـ ﻁـ‬ ‫ﻭﺸــﺭﺒﻨﺎ ﺸــﺭﺒﺎﺕ ﺍﻟﻔــﺭﺡ ﻭﺍﻻﺒــﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻪ‬‫ـﻤﺎﻋﻪ ﻤﺘﻌﻠﻘـ‬‫ـﺎ ـﺩﻭﻡ ـﻰ ﺍﻟﺸـ‬ ‫ﻋﻠـ‬ ‫ﻴـ ﻫـ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻜل ﻭﺍﻟﺭﻴﺤــ‬ ‫ـﺎ ﺍﻟﺸــ‬ ‫ـﻪ ﻓﻴﻬــ‬ ‫ﻭﻟﺴــ‬ ‫ـﺵ ـﺎﻥ ـﺯﺍﺯ ـﺒﺎﻜﻨﺎ ـﺭﻴﺤﻪ‬ ‫ﺘﺴـ‬ ‫ﺸـ‬ ‫ﻤـ ﻜـ ﻗـ‬ ‫ـﻭﻗﻪ‬‫ـﺭﻩ ﻤﺘﺸـ‬‫ـﺢ ﻭﻨﻅـ‬‫ـﺎ ـﻴﺵ ﻭﻤﻠـ‬ ‫ﻴـ ﻋـ‬ ‫ﺃﻨﺎ ﺃﻜـﺭﻩ ﺍﻟﺤﺴـﻥ ﺍﻟﻠـﻲ ﻤـﻥ ﻏﻴـﺭ ﺸـﻘﺎ‬ ‫ـﻭل‬ ‫ـﻴﺔ ﺍﻟﻤﻘﺘــ‬ ‫ـﻲ ﻭﺼــ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﻤﻐﻨــ‬ ‫ﻨﺴــ‬ ‫ـﻘﻘﻪ‬ ‫ـﻪ ﻤﺘﺸــ‬ ‫ـﺩﻴﻥ ﻓﻼﺤــ‬ ‫ـﺕ ﺇﻴــ‬ ‫ﺤﺒﻴــ‬ ‫ـﺕ ـﺎﻗﻭل‬ ‫ـﺭﻱ ﻭﻜﻨـ ﺒـ‬ ‫ـﺎﻥ ـﺫﺍﺏ ﻤﺼـ‬ ‫ﻜـ ﺍﻟﻌـ‬ ‫ﺃﻨﺎ ﻗﺒل ﻤﺎ ﺍﻀـﺭﺏ ﻓـﻲ ﺍﻟﺸـﺩﺍﻴﺩ ﺒﻌﺯﻤـﻲ‬ ‫ﻭﻗﺒــل ﻤــﺎ ﺍﻨﻁــﻕ ﺤــﺭﻑ ﺤﺭﻴــﻪ‬ ‫ﻭﺍﺨـــﺩﻡ ﻟﻴـــﺎﻟﻲ ﺘﺤﻘـــﻕ ﺍﻟﻨﻴـــﻪ‬ ‫ﺃﻨﺎ ﻗﺒل ﻤﺎ ﻋﺭﻑ ﺍﺴﻤﻲ‬ ‫٢٤‬
  • 44. ‫ـﺭﻴﻪ‬ ‫ـﻪ ﻤﺼــ‬ ‫ـﻲ ﺠﻨــ‬ ‫ـﺕ ﺠﺭﺍﺤــ‬ ‫ﻜﺎﻨــ‬ ‫ـﻬﺎﺩ‬ ‫ـﺎﻨﻲ ﻭﺭﺯﻕ ﺍﻻﺴﺘﺸــ‬ ‫ـﺏ ﺍﻻﻤــ‬ ‫ﻁﻴــ‬ ‫ـﺎﺩ‬‫ـل ـﻲ ﻤﻴﻌـ‬ ‫ـﺭ ﻟﻠﻌﻤـ ﻓـ‬‫ـﻭﺍﻟﻲ ﻴﺤﻀـ‬‫ﻤـ‬ ‫ﻭﺭﺩﻴــﺔ ﺍﻟﻠــﻲ ﺍﺴﺘﺸــﻬﺩﻭﺍ ﺍﻤﺒــﺎﺭﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﺎﺩ ﻴﺤﻀـ‬ ‫ـﺭﻱ ـﻲ ﺍﻟﻤﻴﻌـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـل ﻤﺼـ‬ ‫ﻭﻜـ‬ ‫ـﺩﺭ‬‫ـﻲ ـﻴﺵ ﻭﺍﻗـ‬ ‫ـﺎﻥ ـﻲ ﺨﻼﻨـ ﺃﻋـ‬ ‫ﻜـ ﺍﻟﻠـ‬ ‫ـﺢ‬ ‫ـﺒﻴل ﻭﺍﻀــ‬ ‫ـﺩﺍﻤﻲ ﺴــ‬ ‫ـﻲ ﻗــ‬ ‫ﺃﻻﻗــ‬ ‫ـﺕ‬ ‫ـﺭﺤﻴﻡ ﺍﺘﺒﻠــ‬ ‫ـل ﺍﻟــ‬ ‫ـﻔﺎﻴﻔﻲ ﺒﺎﻟﻨﻴــ‬ ‫ﺸــ‬ ‫ﻭﺃﻨﺎ ﺍﺒﻥ ﻟﻠﺼـﺤﺭﺍ ﺍﻟﻤﻬـﺎﺠﺭﻩ ﺍﻟﻠـﻲ ﺨﻠـﺕ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻭل ﻟﻠﻨﺎﻗــ‬ ‫ـﻲ ﻴﻘــ‬ ‫ـﺎﻋﺭ ﺍﻟﻌﺭﺒــ‬ ‫ﺍﻟﺸــ‬ ‫ـﻴﻡ، ـل ـﻭﻡ‬ ‫ﻜـ ﻴـ‬ ‫ـﻲ ـﻰ ﺩﺍﺭ ﺍﻟﻴﺘـ‬ ‫ﻤﻴﻠـ ﻋﻠـ‬ ‫ـﻕ‬ ‫ـﺎﻥ ﻭﺍﻟﺤـــ‬ ‫ـﻙ ﺒﺎﻟﺤﻨـــ‬ ‫ﺃﻭل ﺤﻠﻴﺒـــ‬ ‫ﻻﻭﻻﺩ ﺃﺨﻭﻯ ﺍﻟﻤﻴﺕ‬ ‫ﻗﻨﻴــﺕ ﺘﺭﺍﺜــﻙ ﻤــﻥ ﺃﺘــﻡ ﺍﻟﺨﻠــﻕ‬ ‫ـﻤﻪ ـﻴﻥ ـﻭﻡ‬ ‫ـﺭﻭ ـﺭﻕ ﺠﺴـ ﺒـ ﺍﻟﻘـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ﻭﻋﻤـ‬ ‫ﺍﻴــﺩﻙ ﺘﻜــﻭﻥ ﺍﺨﺸــﻥ ﻭﻗﻠﺒــﻙ ﺃﺭﻕ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻨﻌــﻴﺵ ﻟــﺒﻌﺽ ﻤﻘــﺩﺭﻴﻥ ﺍﻟﻭﺍﺠــﺏ‬ ‫ﻤﺵ ﺤﻠـﻭﻩ ﺒـﻴﻥ ﺍﻻﺨـﻭﺍﺕ ﻴـﺎ ﻜﻤﻠـﺔ ﻷ‬ ‫٣٤‬
  • 45. ‫ـﺏ‬ ‫ـﻭﺕ ـﺒﻌﺽ ـﺎﻨﻼﻗﻴﺵ ﻨﺘﻌﺎﺘـ‬ ‫ﻭﻤـ‬ ‫ﻟـ‬ ‫ﺤﻨﻤـ‬ ‫ﻤﺵ ﺤﻠﻭﻩ ﺒـﻴﻥ ﺍﻷﺨـﻭﺍﺕ ﻴـﺎ ﻜﻠﻤـﺔ ﺃﻨـﺎ‬ ‫ﻜل ﺍﺒﻥ ﺁﺩﻡ ﻀﻨﻰ‬ ‫ﺼــﺎﺤﺒﻙ ﺃﺨــﻭﻙ ﺍﺒﻨــﻙ ﺸــﻬﻴﺩ ﻭ ‪‬ﺍﺩ‬ ‫ﺩ‬ ‫ـﺎﺩ‬‫ـل ـﻲ ﻤﻴﻌـ‬ ‫ـﺭ ﻟﻠﻌﻤـ ﻓـ‬‫ـﻭﺍﻟﻲ ﻴﺤﻀـ‬‫ﻤـ‬ ‫ﻭﺭﺩﻴــﺔ ﺍﻟﻠــﻲ ﺍﺴﺘﺸــﻬﺩﻭﺍ ﺍﻤﺒــﺎﺭﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﺎﺩ ﻴﺤﻀـ‬ ‫ـﺭﻱ ـﻲ ﺍﻟﻤﻴﻌـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـل ﻤﺼـ‬ ‫ﻭﻜـ‬ ‫ﺒﻴﺴــــﻠﻤﻭﻨﺎ ﻭﺍﻟﻤﻜــــﻥ ﻓــــﺎﺘﺢ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﻰ ـﺭﺨﻪ ـﺭﻯ ـﺩﻨﻴﺎ ﺘﺘﺒﻌﺘـ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ﺘﺠـ‬ ‫ﻋﻠـ ﺼـ‬ ‫ﻗﺎل ﺍﻟﺭﻏﻴﻑ ﺍﺒﻌﺕ ﻟﻲ ﺠﻭﻋﻙ‬ ‫ﺍﻟﺩﻭﺍ ﺍﺒﻌﺕ ﺠﺭﻭﺤﻙ‬ ‫ـل‬ ‫ـﺭ ـﻲ ﻁﻭﻴـ‬ ‫ـﺎ ـﺕ ـﻭﻡ ﺍﻟﻅﻬـ ﻟﻴﻠـ‬ ‫ﺃﻨـ ﻜﻨـ ﻴـ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻤﺱ ﻤﺠﻨﻭﻨـ‬ ‫ـﺵ ﻭﺍﻟﺸـ‬ ‫ـﺕ ـﻲ ﻋﻁـ‬ ‫ﻜﻨـ ﻓـ‬ ‫ﺒﺘﺠــﺭﻱ ﻉ ﺍﻻﺴــﻔﻠﺕ ﺠﻨــﺏ ﺍﻟﻨﻴــل‬ ‫ـﺎﻟﻲ‬ ‫ـﺎﻥ ﺍﻟﺨــ‬ ‫ـﺎﻡ ﺍﻟﺯﻤــ‬ ‫ـﻲ ﺃﻴــ‬ ‫ﻭﺒﺘﺭﻤــ‬ ‫ـﺩ‬ ‫ـﻲ ـﺎﻥ ﻗﺎﻋـ‬ ‫ـل ﺠﻨﺒـ ﻜـ‬ ‫ـﻤﻌﺕ ﺭﺍﺠـ‬ ‫ﻭﺴـ‬ ‫ـﺩ‬‫ـﻪ ﺯﻱ ـﺎ ـﻭﻥ ﻭﺍﺤـ‬ ‫ﻤـ ﻨﻜـ‬ ‫ـﺩﺃ ﻜﻼﻤـ‬‫ﺒـ‬ ‫ـﻪ ـل ـﺎ ـﺭﻑ ـﺅﺍﻟﻲ‬ ‫ﺴـ‬ ‫ـﺩﺃ ﻜﻼﻤـ ﻗﺒـ ﻤـ ﺍﻋـ‬ ‫ﺒـ‬ ‫٤٤‬
  • 46. ‫ﻴﺎ ﺃﻟﻑ ﺭﺤﻤﻪ ﻋﻠﻴـﻙ ﻴـﺎ ﺃﻭﺴـﻁﻰ ﻤﺤﻤـﺩ‬ ‫ﻜﺎﻥ ﻭﺍﻟﺩﻱ ﻓﻲ ﺍﻟﺴﻜﻪ ﺍﻟﺤﺩﻴـﺩ ﻭﺤﻜـﻰ ﻟـﻲ‬ ‫ـﺎ ـﺎل ـﺎ ـﺭﻭﺤﺵ ـﻥ ـﺎﻟﻲ‬ ‫ﻤـ ﺒـ‬ ‫ﺩﻨﻴـ ﺨﻴـ ﻤـ ﺘـ‬ ‫ﻤﺎ ﻴﺭﻭﺤﺵ ﻴﻭﻡ ﻤﻥ ﻋﻴﻨـﻲ ﻓـﻲ ﺍﻟﻭﺭﺸـﻪ‬ ‫ـﺯﻱ ﻴﺒــﺎﻫﻲ‬‫ـﺩﺱ ﺍﻹﻨﺠﻠﻴـ‬‫ـﻑ ﺍﻟﻤﻬﻨـ‬‫ﻭﻗـ‬ ‫ـﻰ‬ ‫ﺩﺍ ـﺭﺱ ـﻥ ـﻨﻊ ـﺒﻼﺩ ﺍﻷﻭﻟـ‬ ‫ﻤـ ﺼـ ﺍﻟـ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ـﺭﻩ ـﺎﻟﻤﻠﻲ‬ ‫ـﻴﺱ ﺍﻟﺸﺭﺸــ ﺒــ‬ ‫ـﺩﺭ ﺘﻘــ‬ ‫ﺘﻘــ‬ ‫ـﺎ ﺯﻭﺩﺵ‬ ‫ـﻤﻊ ـﻪ ﻭﻤــ‬ ‫ـﺎ ﻨﺴــ ﻟــ‬ ‫ﺨﻼﻨــ‬ ‫ـﻐﺭﻨﺎ‬ ‫ـﺤﻙ ﻴﺼــ‬ ‫ـﻪ ﻭﻀــ‬ ‫ـﺱ ﻋﻠﻴــ‬ ‫ﻤﻠــ‬ ‫ﺍﻷﻭﺴﻁﻰ ﻤﺤﻤـﺩ ﻗـﺎل ﺃﻨـﺎ ﺍﻋﻤـل ﺯﻴـﻪ‬ ‫ﻗﺎل ﺨـﺩ ﻋﺸـﺭﺓ ﺃﻴـﺎﻡ – ﺃﺨـﺫﻨﺎ ﻴـﻭﻤﻴﻥ‬ ‫ـﻙ ـﻴﻥ‬ ‫ـﺎ ﻋﻠﻤـ ﻓـ‬‫ـﻙ ﻭﺭﻴﻨـ‬‫ـﺩﻭﺭ ﻋﻠﻴـ‬‫ﺍﻟـ‬ ‫ﺃﺭﺒــﻊ ﺘــﺭﻭﺱ ﻗــﺩﺍﻤﻨﺎ ﻭﺍﻟﻤﻁﻠــﻭﺏ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻥ ﺍﻷﺭﺒﻌــ‬ ‫ـﺭﻱ ﻤــ‬ ‫ـﻊ ﺍﻟﻤﺼــ‬ ‫ﺘﻁﻠــ‬ ‫ﻭﻗــﻑ ﺍﻟﻤﻬﻨــﺩﺱ ﺒﺎﻟﻨﻬــﺎﺭ ﻤﻐﻠــﻭﺏ‬ ‫ـﺎ ـﻴﻥ‬ ‫ـﺎﻥ ـﺘﺤﻴل ـﺭﻕ ﺒﻴﻨﺎﺘﻬـ ﺍﻟﻌـ‬ ‫ﺘﻔـ‬ ‫ﻜـ ﻤﺴـ‬ ‫ـﺎ ـﺎل ـﺎ ـﺭﻭﺤﺵ ـﻥ ـﺎﻟﻲ‬ ‫ﻤـ ﺒـ‬ ‫ﺩﻨﻴـ ﺨﻴـ ﻤـ ﺘـ‬ ‫ﻜﺎﻥ ﻭﺍﻟﺩﻱ ﻓﻲ ﺍﻟﺴﻜﻪ ﺍﻟﺤﺩﻴـﺩ ﻭﺤﻜـﻰ ﻟـﻲ‬ ‫٥٤‬
  • 47. ‫ﺍﻹﻨﺠﻠﻴـ ـﺯ ﻗﻁﻌـ ـﻭﺍ ﺍﻴﺩﻴـ ـﻪ ﺍﻻﺘﻨـ ـﻴﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻭﻑ ـﺩ ـﺘﻬﻡ‬ ‫ﻭﺍﻴـ ﺒـ‬ ‫ـﺎ ـل ـﻴﻥ ﺒﺘﺸـ‬ ‫ﻴـ ﻜـ ﻋـ‬ ‫ﻭﻗﻠ ـﻭﺏ ﺩﻫ ـﺏ ﻤ ـﺵ ﻋ ـﺎﻭﺯﻩ ﺤ ـﺩ ﻴﻠ ـﻡ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻋـ ـﺎﻭﺯﻩ ﺍﻟﻜﺘـ ـﺎﺏ ﻭﺍﻟﻠﻘﻤـ ـﻪ ﻟﻌﻴﺎﻟﻨـ ـﺎ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻭﺍ ـﻲ ـﻡ‬ ‫ـﻴﻥ ـﻭ ـﺎ ﺭﺍﺤـ ﻓـ ﺤﻠـ‬ ‫ﻭﺍﻟﻤﻴﺘـ ﻟـ ﻫﻤـ‬ ‫ﻴﺨﺘــﺎﺭﻭﺍ ﺃﻴﺎﻤﻨــﺎ ﺍﻟﻠــﻲ ﺠﺎﻴــﻪ ﻟﻨــﺎ‬ ‫ـﺎﺭﻭﺵ ـﺎﻡ ـﺎ ـﺎﻨﻭﺍ ﻭﻻﺩ‬ ‫ﺃﻴـ ﻤـ ﻜـ‬ ‫ـﺎ ﻴﺨﺘـ‬ ‫ﻭﻤـ‬ ‫ـﺎﺩ‬‫ـل ـﻲ ﻤﻴﻌـ‬ ‫ـﺭ ﻟﻠﻌﻤـ ﻓـ‬‫ـﻭﺍﻟﻲ ﻴﺤﻀـ‬‫ﻤـ‬ ‫ﻭﺭﺩﻴــﺔ ﺍﻟﻠــﻲ ﺍﺴﺘﺸــﻬﺩﻭﺍ ﺍﻤﺒــﺎﺭﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﺎﺩ ﻴﺤﻀـ‬ ‫ـﺭﻱ ـﻲ ﺍﻟﻤﻴﻌـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـل ﻤﺼـ‬ ‫ﻭﻜـ‬ ‫ـﺎﺭﺡ‬ ‫ـﺯﻤﻥ ﻁــ‬ ‫ـﻪ ﻭﺍﻟــ‬ ‫ﻭﺍﻷﺭﺽ ﻋﺎﻴﺸــ‬ ‫ﻭﺍﻟﻠﻴـ ـل ﻁﺭﻴـ ـﻕ ﺍﻹﻨﺴـ ـﺎﻨﻴﺔ ﺒﻴﻜﺒـ ـﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺍﻜﺒـ ـﺭ ﻴـ ـﺎ ﻟﻴـ ـل ﻭﺍﻫـ ـﺩﻴﻨﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺃﻓـــﺩﻱ ﺘﺭﺍﺒـــﻲ ﻭﻁﻴﻨـــﻲ‬ ‫ـﻁﻴﻨﻲ‬‫ـﻲ ﻭﻓﻠﺴــ‬‫ـﺎﻡ ﻭﻻﺩﻱ ﻭﺤﻠﻤــ‬‫ﺃﻴــ‬ ‫ﺃﻜﺒ ـﺭ ﻴ ـﺎ ﻟﻴ ـل ﻗ ـﺭﺏ ﻋﻴ ـﻭﻨﻲ ﺍﻟﺸ ـﺎﻴﻔﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ ـ ـ‬ ‫ـﺎ‬ ‫ـﺎ ﻟﺤﻴﻔــ‬ ‫ـﺎ ـﻴﻥ ﺃﺭﻴﺤــ‬ ‫ﻤــ ﺒــ‬ ‫ﺃﻨﺼـــﺭ ﻜﺘﺎﻴـــﺏ ﺤﺎﻟﻔـــﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫٦٤‬
  • 48. ‫ـﺎﻗﻲ‬ ‫ـﺎ ﺍﻟﺒـــ‬ ‫ـﺩ ﻨﻬﺎﺭﻨـــ‬ ‫ﺘﻭﻟـــ‬ ‫ﺍﻜﺒ ـﺭ ﻴ ـﺎ ﻟﻴ ـل ﺒ ـﺎﻟﻤﻭﺕ ﻋﻠ ـﻰ ﺃﻋ ـﺩﺍﺌﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ ـ ـ‬ ‫ﻭﺒـــــﺄﻤﺘﻰ ﻭﺸـــــﻬﺩﺍﺌﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺩﺍﺌﻲ‬ ‫ـﺭﺏ ـﻲ ﺍﻻﺒﺘـ‬ ‫ﻭﻓـ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﺤـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻪ ﻤﻜﺘﻭﺒــ‬ ‫ـﺭﺍ ﻜﻠﻤــ‬ ‫ـﻲ ﻻ ﺍﻗــ‬ ‫ﻋﻠﻤﻨــ‬ ‫ﻭﻻ ﺍﺒﻨــﻲ ﻁﻭﺒــﻪ ﺇﻻ ﻀــﺩ ﺍﻟﻌـ ـﺩﻭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺏ‬ ‫ـﺭ ـﺎ ـل ـﻡ ـﻭﻨﻲ ﺘﺼـ‬ ‫ﺍﻜﺒـ ﻴـ ﻟﻴـ ﻋﻠـ ﻋﻴـ‬ ‫ﻤـــﻥ ﺍﻟﺴـــﻼﺡ ﺍﻟﺼـــﻠﺏ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻻ ﻴﻨﺘﺼـــﺭ ﻓـــﻲ ﺃﺭﺽ ﻤﺤﺒﻭﺒـــﻪ‬ ‫ـﺏ‬‫ـﻰ ـﻭﻁﻥ ﻭﺍﻟﺤـ‬ ‫ـﺩﻱ ﻟﻤﻌﻨـ ﺍﻟـ‬‫ﻭﻻ ﻴﻬﺘـ‬ ‫ـﻲ ﻉ ـﻭﻁﻥ ـﺯﺍﺩ‬ ‫ﻭﺍﻟـ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ـﺭ ـﻲ ﻴﺤﻔـ‬ ‫ﻏﻴـ ﺍﻟﻠـ‬ ‫ـﺎﺩ‬‫ـل ـﻲ ﻤﻴﻌـ‬ ‫ـﺭ ﻟﻠﻌﻤـ ﻓـ‬‫ـﻭﺍﻟﻲ ﻴﺤﻀـ‬‫ﻤـ‬ ‫ﻭﺭﺩﻴــﺔ ﺍﻟﻠــﻲ ﺍﺴﺘﺸــﻬﺩﻭﺍ ﺍﻤﺒــﺎﺭﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭ‬ ‫ـﺎﺩ ﻴﺤﻀـ‬ ‫ـﺭﻱ ـﻲ ﺍﻟﻤﻴﻌـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـل ﻤﺼـ‬ ‫ﻭﻜـ‬ ‫٧٤‬
  • 49. ‫ﺇﺯﺭﻉ ﻜل ﺍﻷﺭﺽ‬ ‫ﻤﻘﺎﻭﻤﻪ‬ ‫ـﻪ‬‫ـل ﺍﻷﺭﺽ ﻤﻘﺎﻭﻤـــ‬‫ﺍﺯﺭﻉ ﻜـــ‬ ‫ـﻲ ـﻲ ـل ﺍﻷﺭﺽ ـﺩﻭﺭ‬ ‫ﺠـ‬ ‫ﺘﺭﻤـ ﻓـ ﻜـ‬ ‫ﺇﻥ ﻜـ ـﺎﻥ ﻅﻠﻤـ ـﻪ ﺘﻤـ ـﺩ ﺍﻟﻨـ ـﻭﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺍﻥ ﻜــﺎﻥ ﺴــﺠﻥ ﺘﻬــﺩ ﺍﻟﺴــﻭﺭ‬ ‫ﻜــﻭﻥ ﺍﻟﺒــﺎﺩﺉ ﻜــﻭﻥ ﺍﻟﺒــﺎﺩﺉ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎﺩﻕ‬ ‫ـﻕ ﺒﻨــ‬ ‫ـل ـﺭﻭﻉ ﺍﻟﺤــ‬ ‫ﻜــ ﻓــ‬ ‫ـﺭ ـﺩﻡ ـﺎ ـﺩﺵ ـﺎﺩﻕ‬ ‫ﺼـ‬ ‫ﻏﻴـ ﺍﻟـ ﻤـ ﺤـ‬ ‫ـﺊ‬ ‫ـﺎﻡ ـﻭﻁﻥ ﺍﻟﻼﺠــ‬ ‫ـﻥ ﺃﻴــ ﺍﻟــ‬ ‫ﻤــ‬ ‫ﺇﻟــﻰ ﻴــﻭﻡ ﺍﻟــﻭﻁﻥ ﺍﻟﻤﻨﺼــﻭﺭ‬ ‫ـﻪ‬‫ـل ﺍﻷﺭﺽ ﻤﻘﺎﻭﻤـــ‬‫ﺍﺯﺭﻉ ﻜـــ‬ ‫ﺨﻠــﻲ ﺍﻷﺼــل ﻭﺨﻠــﻲ ﺍﻟــﺩﻴﻥ‬ ‫ﻭﺍﻟﺤـــﻕ ﺍﻟﻭﺍﺤـــﺩ ﺸـــﺎﻫﺩﻴﻥ‬ ‫ـﻲ ـﻼﺤﻨﺎ ـﻲ ـل ـﻴﻥ‬ ‫ﻓـ ﻜـ ﻴﻤـ‬ ‫ﺨﻠـ ﺴـ‬ ‫ﻭﻻ ﻴﻀـ ـﻌﻑ ﻭﻻ ﻋﻤـ ـﺭﻩ ﻴﻠـ ـﻴﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺨﻠــﻲ ﺍﻟﺼــﺒﺭ ﺸــﻬﻭﺭ ﻭﺴــﻨﻴﻥ‬ ‫ـﺩﻴﻴﻥ‬‫ـﺭ ﻤﻌـــ‬‫ـﻨﺩ ﻅﻬـــ‬‫ﻴﺴـــ‬ ‫٨٤‬
  • 50. ‫ﺨﻠـ ـﻲ ﻋﺭﻗﻨـ ـﺎ ﻴﻼﻗـ ـﻲ ﺠﺒـ ـﻴﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻴﻘﻁـ ـﺭ ﻤﻨـ ـﻪ ﻋﻠـ ـﻰ ﻓﻠﺴـ ـﻁﻴﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻋﻴــ ـﺩﺍﻥ ﺍﻟﺤــ ـﻲ ﺍﻟﺠــ ـﺎﻴﻴﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻭﺍ ﻓــﻲ ﺍﻟــﻭﻁﻥ ﺍﻟﻤﻨﺼــﻭﺭ‬‫ﻴﻨﺒﺘـ‬ ‫ـﻪ‬‫ـل ﺍﻷﺭﺽ ﻤﻘﺎﻭﻤـــ‬‫ﺍﺯﺭﻉ ﻜـــ‬ ‫ـﻙ ـﺩﻩ ـﺭﺍﺡ‬ ‫ـﺎ ـﻲ ﺠﺭﺍﺤـ ﻭﺍﻟـ ﺠـ‬ ‫ﻴـ ﺍﻟﻠـ‬ ‫ـﺩﻱ ـﻼﺡ‬ ‫ﺴـ‬ ‫ـﻲ ـﻲ ـﺩ ﺍﻟﺠﻨـ‬ ‫ﺨﻠـ ﻓـ ﻴـ‬ ‫ﺯﻱ ﺍﻟﻌﺎﻤــــ ـل ﻭﺍﻟﻔــــ ـﻼﺡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻼﺡ‬ ‫ـﻭﺭﻩ ﻭﺍﻹﺼــــ‬ ‫ﺯﻱ ﺍﻟﺜــــ‬ ‫ﻭﻻ ﻴﻘـــﺩﺭ ﻤـــﺅﻤﻥ ﻴﺭﺘـــﺎﺡ‬ ‫ﻭﻻ ﻴﻔــﺭﺩ ﻋﻠــﻰ ﻋﺸــﻪ ﺠﻨــﺎﺡ‬ ‫ـﻼﺡ‬‫ـﻰ ﺃﻭﻻﺩﻩ ﻤــــ‬‫ﻭﻻ ﻴﻠﻘــــ‬ ‫ـﺒﺎﺡ‬‫ﻭﻻ ـﺭﻑ ـﻲ ـﺩﻨﻴﺎ ﺼـ‬ ‫ﻓـ ﺍﻟـ‬ ‫ﻴﻌـ‬ ‫ﺇﻻ ﻓـــﻲ ﺍﻟـــﻭﻁﻥ ﺍﻟﻤﻨﺼـــﻭﺭ‬ ‫ـﻪ‬‫ـل ﺍﻷﺭﺽ ﻤﻘﺎﻭﻤـــ‬‫ﺍﺯﺭﻉ ﻜـــ‬ ‫٩٤‬
  • 51. ‫ﻤﻥ ﻨﻭﺭ ﺍﻟﺨﻴﺎل ﻭﺼﻨﻊ‬ ‫ﺍﻷﺠﻴﺎل ﻓﻲ ﺘﺎﺭﻴﺦ ﺍﻟﻘﺎﻫﺭﺓ‬ ‫ـﻤﻌﻨﺎﻩ‬ ‫ـﺎ ـﺭﺍﺙ ﻤ ـﺯل ﻭﺴـ‬ ‫‪‬ﻨـ‬ ‫ﻭﻟﻨـ ﺘـ‬ ‫ـﻠﻴﻡ ـﺎﻩ‬ ‫ـﺏ ﺍﻟﺴـ ﻏﻨـ‬‫ـﺩﻨﻴﺎ ﻭﺍﻟﻘﻠـ‬‫ﻟﻠـ‬ ‫ﻟﻭﻻ ﺸﻬﻴﺩ ﺒـﻴﻥ ﺍﻟﺤﻴـﺎﻩ ﻭﺍﻟﻤـﻭﺕ‬ ‫ﺴــﺎﻋﺔ ﻤــﺎ ﻴﺘﻤﻨﺎﻫــﺎ ﻴﺘﻤ ﹼــﺎﻩ‬ ‫ﻨ‬ ‫ﻤﺎﻜ ـﺎﻨﺵ ﻴﺎﺴ ـﺭ ﺍﻨﺘﺼ ـﺭ ﺒﻀ ـﻨﺎﻩ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻻ ﻜﺎﻥ ﺒﻼل ﺍﻟﻌﺒﺩ ﻴﺭﻓـﻊ ﺼـﻭﺕ‬ ‫ـﺎﺭ‬‫ـﺯ ـﻪ ـﻪ ﻭﺍﻷﻤﺼـ‬ ‫ﺘﻬﺘـ ﻤﻨـ ﻤﻜـ‬ ‫ﻋﻠﻡ ﺍﻟﻴﺘـﺎﻤﻰ ﻓـﻙ ﺃﻟـﻑ ﺤﺼـﺎﺭ‬ ‫)ﺍﻟﻭﺠﻪ ﺍﻟﺼﺎﻤﺩ(‬ ‫٠٥‬
  • 52.       ٥١
  • 53. ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫ـﺩﻩ‬ ‫ـﺎ ـﺎﻤﻌﻴﻥ ـﺎﺀ ـﺩ ﻭﺍﺤـ‬ ‫ﺃﺒﻨـ ﺒﻠـ‬ ‫ﻴـ ﺴـ‬ ‫ﺘﺤﺕ ﺍﻟﺴﻤﺎ ﺍﻟﻭﺍﺤﺩﻩ ﻭﻴـﺎ ﻤـﺎ ﺠـﺭﻯ‬ ‫ـﺭﺕ ـﻨﻴﻥ ﻉ ـﺩﻨﻴﺎ ﻤﺘ ـﺩﺭﻩ‬ ‫ﻘـ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ﺴـ‬ ‫ﻤـ‬ ‫ﺍﻟﻐـﺭﺏ ﺴـﻤﺎﻫﺎ ﺍﻟﻌﺼـﻭﺭ ﺍﻟﻭﺴـﻴﻁﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻨﻅ ـﺭ ﻭﻗ ـﺎل ﻜ ـﺎﻥ ﺍﻟ ـﺯﻤﻥ ﻤﻅﻠ ـﻡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺃﻤﺎ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﺔ ﺍﻟﺒﺴﻴﻁـــﻪ‬ ‫ﺒﺘﻘﻭل ﻓﻲ ﺩﺍﺭ ﺍﻟﺸــﺭﻕ‬ ‫ﻤﻬﻤﺎ ﺠﺭﻯ ﻭﻤﻬﻤﺎ ﻴﺠﺭﻯ‬ ‫ﻤﻥ ﺃﻭل ﺘﺎﺭﻴﺦ ﺍﻟﻬﺠـﺭﻩ‬ ‫ﻜﺎﻥ ﻋﻨﺩﻱ ﻓﺠﺭ ﺍﻨﺸــﻕ‬ ‫ﻨ ـﻭﺭﻩ ﻓ ـﻲ ﻋ ـﻴﻥ ﺍﻟﺠﺒ ـﺎﺭﻴﻥ ﻤ ـﺅﻟﻡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺤﺘﻰ ﺇﺫﺍ ﻤﺎ ﺍﻟﺘﻘـﻭﺍ ﺒﺎﻟﻔـﺎﺭﺱ ﺍﻟﻤﺴـﻠﻡ‬ ‫ـﻭﺍ ـﺎﺭﺱ‬ ‫ـﺔ ﻭﻋﻅﻤـ ﻓـ‬ ‫ـﻭﺍ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘـ‬ ‫ﻋﺭﻓـ‬ ‫ﺼﻠﺏ ﺍﻟﻘﻭﺍﻡ ﻭﺍﻟـﺩﺭﻉ ﺘﺤـﺕ ﺍﻟﻌﻤﺎﻤـﻪ‬ ‫ﺤﺘﻰ ﺇﺫﺍ ﻤﺎ‬ ‫٢٥‬
  • 54. ‫ﻨﺯل ﻤـﻥ ﺍﻟﺴـﺭﺝ ﻭﻨﺼـﺏ ﺨﻴﻤﺘـﻪ‬ ‫ﺴـﻬل ﺍﻟـﺩﻤﻭﻉ ﺇﻻ ﺍﺒﺘﺴـﺎﻡ ﺍﻟﺭﺍﻀـﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻤﺎﻴ ـل ﺒﺠﺴ ـﻤﻪ ﻻﺴ ـﺘﻤﺎﻉ ﺍﻷﺭﺍﻀ ـﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﻋﻠﻰ ﺍﻟﻌﻴﺩﺍﻥ ﺍﻟﻁﺭﻴﻪ‬ ‫ﺇﻴﺩﻴـﻪ ﻨﺩﻴـﻪ ﻜﻴـﻑ ﺇﻴـﺩﻴﻥ ﺍﻟﻐـﺎﺭﺱ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻫــﺫﺍ ﺍﻟــﺫﻱ ﺭﺩ ﺍﻟﺜﻐــﻭﺭ ﺍﻟﺒﻬﻴــﻪ‬ ‫ـﻪ ـﺩﺍﺭﺱ‬ ‫ـﻤﺎﺀ ﺍﻷﺌﻤـ ﺍﻟﻤـ‬ ‫ـﻰ ﺒﺄﺴـ‬ ‫ﻭﺒﻨـ‬ ‫ﻭﺤﻀﺭ ﻤﻊ ﺍﻟﺨﺼـﻡ ﻟﻤﻘـﺎﻡ ﺍﻟﻘﺎﻀـﻲ‬ ‫ـﺎ‬ ‫ـﻠﻴﺒﻴﻪ ﺍﺒﻨﻬـ‬ ‫ﻭ ـﺎﺩ ـﻰ ﺍﻷﻡ ﺍﻟﺼـ‬ ‫ﺃﻋـ ﺇﻟـ‬ ‫ﺃﻤﺎ ﻋﻥ ﺍﻟﻤﻨﻜﺭ ﻨﻬﻰ‬ ‫ـﺎﻡ‬ ‫ـﺎ ـﻲ ـﺔ ـﺠﻥ ﺒﺎﻟﺸـ‬ ‫ﻭﺃﻤـ ﻓـ ﻟﻴﻠـ ﺸـ‬ ‫ﺤﻠﻑ ﻴﻤﻴﻥ ﺃﻓﻀل ﻟﻪ‬ ‫ﻴﻔﻘــﺩ ﻭﻻﺩﻩ ﻭﻤﺅﻨﺴــﺘﻪ ﻭﻻ ﻴﻬــﺩﻡ‬ ‫ـﺫﺍ ـﻼﺡ ـﺩﻴﻥ ـﻰ ـﺩﻡ‬ ‫ﻓﺘـ ﻤﻘـ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ﻫـ ﺼـ‬ ‫ﺤﺎﻤــل ﻟــﻭﺍﺀ ﺍﻟﻔﺘﻴــﻪ ﻭﺍﻷﺠﻨــﺎﺩ‬ ‫ـﺎﺩ‬ ‫ـﺭﺠﺎﺕ ﺍﻟﺠﻴـ‬ ‫ـﻭل ﺍﻟﻤﺴـ‬ ‫ـﻭﻕ ﺍﻟﺨﻴـ‬ ‫ﻓـ‬ ‫ـﻊ‬‫ـﻲ ـﻪ ـﻥ ـﺎﻟﻲ ﺭﺒﻴـ‬ ‫ﻭﻫـ ﻟﻴﻠـ ﻤـ ﻟﻴـ‬ ‫ﺃﻭ ـﻲ ـﻪ ـﻥ ـﺎﻟﻲ ـﺎﺩ‬ ‫ﺠﻤـ‬ ‫ﻫـ ﻟﻴﻠـ ﻤـ ﻟﻴـ‬ ‫٣٥‬
  • 55. ‫ـﻊ‬‫ـﺎﺕ ﺍﻟﺠﻤﻴـ‬‫ـﺎﻫﺭﻩ ﺃﻭ ـﻰ ﺭﺍﻴـ‬ ‫ﻟـ‬ ‫ﺍﻟﻘـ‬ ‫ﻋﻨــﺩ ﺍﻟﻤﻘﻁــﻡ ﻜﺒــﺭﺕ ﻟﻠﺠﻬــﺎﺩ‬ ‫- ﻴﺎ ﺭﺏ ﺘﺸﻔﻲ ﺍﻟﺼـﺩﻭﺭ‬ ‫ـﺎﺕ ـﺩﻭﺭ‬ ‫ﺍﻟﻨـ‬ ‫ـﺎ ﺭﺏ ـﻭﻓﻲ ﺍﻷﻤﻬـ‬ ‫ﺘـ‬ ‫ﻴـ‬ ‫ﻴ ـﺎ ﺭﺏ ﺘﻤﻨ ـﻊ ﻋ ـﻥ ﻭﻻﺩﻨ ـﺎ ﺍﻟﻭﻴ ـل‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺯﺍﺤﻔﻴﻥ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺴـﺎﺤل ﺴﻼﺴـل ﻨـﻭﺭ‬ ‫ﻭﺍﻟﺒﺤﺭ ﻤـﻥ ﺩﻤﻴـﺎﻁ ﻴﺤﻴـﻲ ﺍﻟﺴـﻴل‬ ‫ﻭﺍﺘﺭﺘﺒﺕ ﻉ ﺍﻟﺨﻁـﻭﻩ ﺭﺠـل ﺍﻟﺸـﻬﻭﺭ‬ ‫ﻭﺍﻟﺼـﺒﺭ ﺃﻤﻠـﻙ ﻤـﻥ ﻋﻨـﺎﻥ ﺍﻟﺨﻴـل‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎ ـﺩﻭﺭ‬ ‫ـﺎ ـﻰ ـﺩﺍﻡ ﻭﺤﺘﻤـ ﺘـ‬ ‫ﺤﺘﻤـ ﻋﻠـ ﻗـ‬ ‫ﻭﺍﻟﺤﺼ ـﻥ ﻓ ـﻲ ﻋﻜ ـﺎ ﻋﻅ ـﻴﻡ ﺍﻟﻠﻴ ـل‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻕ ـﻭﻕ ـﻭﺭ‬ ‫ﺍﻟﺴـ‬ ‫ـﻰ ﺍﻷﺩﺍﻥ ﺒﻴﺸـ ﻓـ‬ ‫ﻴﻠﻘـ‬ ‫ـﻭﺭ‬ ‫ـﻕ ـﺎ ﻭﻻﺩ ـﺭﺏ ﻤﻨﺼـ‬ ‫ﺍﻟﻌـ‬ ‫ﺍﻟﺤـ ﻴـ‬ ‫ـﻲ‬ ‫ـﺕ ﻋﺭﺒـ‬ ‫ـﻲ ـل ﺃﺭﺽ ﺍﺘﻜﻠﻤـ‬ ‫ﻓـ ﻜـ‬ ‫ـﻲ ـﻭل ﺍﷲ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ـﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـ ﻭﻗـ‬ ‫ﺒﺘـ‬ ‫ﺃﻥ ﺍﻟﻔﺠﺭ ﻟﻤﻥ ﺼﻼﻩ‬ ‫ﻤﺎ ﺘﻁﻭﻟﺵ ﻤﻌﺎﻙ ﺍﻵﻩ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒﻲ‬ ‫٤٥‬
  • 56. ‫ـﻴﻥ‬ ‫ـﻲ ـﻥ ﺤﻁـ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ـﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـ ﻭﻤـ‬ ‫ﺒﺘـ‬ ‫ﺭﺩ ﻋﻠﻰ ﻗﺩﺱ ﻓﻠﺴﻁﻴـﻥ‬ ‫ﺃﺼﻠﻙ ﻤﻴﻪ ﻭﺃﺼﻠﻙ ﻁﻴﻥ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒــﻲ‬ ‫ـﻲ ﺴ ـﺒل ـﺭﻭﻡ‬ ‫ـ ﻭﻜـ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘ ـﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺘﺠﺭﻱ ﺍﻟﻠﻘﻤﻪ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻤﺤــﺭﻭﻡ‬ ‫ﻤﺎ ﺘﺜﺒﺘﺵ ﺤﺼﻭﻥ ﺍﻟــــﺭﻭﻡ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜـــﻠﻡ ﻋﺭﺒـــﻲ‬ ‫ـﻪ‬‫ـﻲ ـﺎ ﺨﻴﺎﻟـ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ـﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـ ﻴـ‬ ‫ﺒﺘـ‬ ‫ﻴﺴﻌﺩ ﺴﻴﻔﻙ ﺃﻡ ﻋﻴــﺎل‬ ‫ﻅﻬﺭﻙ ﻴﺎﻤﺎ ﻤﻥ ﺍﻷﺠﻴﺎل‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒــﻲ‬ ‫ـﻲ ـﻰ ـﻭﺭ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ـﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـ ﺤﺘـ ﺍﻟﺒـ‬ ‫ﺒﺘـ‬ ‫ﺒﻨﺕ ﺍﻟﺴﺎﻗﻴﺔ ﻭﺍﻟﻁﻨﺒـــﻭﺭ‬ ‫ﺤﺘﻰ ﻓﻲ ﺒﻁﻥ ﺍﻷﺭﺽ ﻗﺒﻭﺭ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـــﻲ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘ ـﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒ ـﻲ ﺒﻭﺠ ـﺩ ﻭﺸ ـﻭﻕ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺍﻟﻔﺭﻉ ﺍﻟﻠﻲ ﻴﻬﻡ ﻟﻔــــﻭﻕ‬ ‫٥٥‬
  • 57. ‫ﻻﺠـل ﺍﻟﺠـﺩﺭ ﻴﺸﻡ ﺍﻟﻀـﻭﺀ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـــــﻲ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒـﻲ ﺠـﺩﻭﺭﻫﺎ ﺠـﺩﻭﺩ‬ ‫ﻤـﺩ ﺃﺘﻭﺴـﻊ ﺯﻱ ﺍﻟﻌـــﻭﺩ‬ ‫ﺃﻨﺕ ﺍﻟﺒــﺎﻜﺭ ﻭﺍﻟﻤــﻭﻟـﻭﺩ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜﻠﻡ ﻋـــﺭﺒــﻲ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘــﺘﻜﻠﻡ ﻋﺭﺒــﻲ ﻭﻻ ﺘﺭﺘــﺎﺡ‬ ‫ﻭﺍﺼـل ﻜﺎﻟﺴﻴــل ﺍﻟﻤﺠﺘـﺎﺡ‬ ‫ﻓﺘﺤـﻙ ﻴﺎ ﻋﺒـﺩ ﺍﻟﻔﺘــــﺎﺡ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺒﺘﺘﻜــﻠﻡ ﻋــﺭﺒـﻲ‬ ‫ﻟﻤـ ـﺎ ﺍﻟﻌﻭﺍﻁـ ـﻑ ﺘﻜﺘﻤـ ـل ﺒﺎﻟﻌﻘـ ـل‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺏ‬ ‫ـﺏ ـﻥ ـﺯﺍﺝ ﺍﻟﺤﻠﻴـ‬ ‫ﺍﻷﺭﺽ ﺃﻁﻴـ ﻤـ ﻤـ‬ ‫ـﺩل‬ ‫ـﻪ ﺒﺎﻟﻌــ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﺤﺎﻜﻤــ‬ ‫ﻭﺍﻷﺭﺽ ﻫــ‬ ‫ﺒـ ـﻴﻥ ﺍﺒﻨﻬـ ـﺎ ﻭﺍﻟﻤﺴـ ـﺘﺒﺩ ﺍﻟﻐﺭﻴـ ـﺏ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻠﻴﺏ‬‫ـﻭﺍ ﺒﺎﻟﺼـ‬‫ـﺎﺭﻴﻥ ـﻲ ﺍﺤﺘﻤـ‬ ‫ﺍﻟﻠـ‬ ‫ﺍﻟﺠﺒـ‬ ‫ﺩﺍﺴـﻭﺍ ﻋﻠـﻰ ﻋﻴﺴـﻰ ﻭﻜﺘـﺎﺏ ﺍﻟﻤﺤﺒـﻪ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺏ‬‫ـل ﻭﺍﻟﺘﺨﺭﻴـ‬‫ـﻭﺍ ـﺩﻤﺎﺭ ﻭﺍﻟﻘﺘـ‬ ‫ﻋﻤﻠـ ﺍﻟـ‬ ‫ـﺎﻴﺭ‬‫ـل ﻭﺍﻟﺒﺸـ‬‫ـﻨﻌﺘﻬﺎ ﺍﻷﻤـ‬‫ﻭﺍﻷﺭﺽ ﺼـ‬ ‫٦٥‬
  • 58. ‫ـﺎﻭﺭ‬ ‫ـﺎ ﺘﺸــ‬ ‫ـﻤﺱ ﺩﻭﺍﺭﻩ ﻋﻠﻴﻬــ‬ ‫ﻭﺍﻟﺸــ‬ ‫ـﺎﻋﺭ‬ ‫ـﺩ ـﺩﻱ ـﻲ ـﺎل ﺍﻟﺸـ‬ ‫ﻓـ ﺨﻴـ‬ ‫ﺘﺎﺨـ ﻭﺘـ‬ ‫ـﺎﻩ ـﺏ ـﻲ ـﺩﻨﻴﺎ ـل ﻭﺭﺍﺝ‬ ‫ﺘﻠﻘـ ﻋﺠـ ﻓـ ﺍﻟـ ﻫﻠـ‬ ‫ﻓ ـﻲ ﺍﻟﺸ ـﺎﻡ ﻭﻤﺼ ـﺭ ﺘﻨ ـﺎﺩﺕ ﺍﻷﺒ ـﺭﺍﺝ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺍﻟﻔــﺘﺢ ﺘــﻡ ﻓــﻲ ﻟﻴﻠــﺔ ﺍﻟﻤﻌــﺭﺍﺝ‬ ‫ـﺏ‬ ‫ـﻭل ﺍﻟﺤﺒﻴـ‬ ‫ـﻠﻭﺍ ـﻰ ـﻪ ﺍﻟﺭﺴـ‬ ‫ﺼـ ﻋﻠـ ﻁـ‬ ‫ـﺏ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﻤﺠﻴـ‬ ‫ـﺘﺢ ـﺩﻱ ـﻭﻕ ﻭﺍﻻﻗـ‬ ‫ﺃﻓـ ﺇﻴـ ﻟﻔـ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ـﻙ ﻤﻼﻟﻴــ‬ ‫ـﺎﻫﺭﻩ ﻨﺠﻭﻤــ‬ ‫ـﺎ ﻗــ‬ ‫ﻴــ‬ ‫ﻓﻴﻬـ ـﺎ ﺍﻟﻬﺩﺍﻴـ ـﻪ ﻵﺨـ ـﺭ ﺍﻟﻤﻌﻤـ ـﻭﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﺃﻤـــﺎ ﺭﻴﺤـــﻙ ﺤﺎﻤﻠـــﻪ ﻟﻴـــﻪ‬ ‫ـل ـﻲ ـﺎﺕ ـﻭﺭ:‬ ‫ـﻭﺕ ﺍﻟﻤﺭﺘـ ﻓـ ﺁﻴـ ﺍﻟﻨـ‬ ‫ﺼـ‬ ‫»ﻨﺼــﺭ ﻤــﻥ ﺍﷲ ﻭﻓــﺘﺢ ﻗﺭﻴــﺏ«‬ ‫٧٥‬
  • 59. ‫ﺭﺴﺎﻟﺔ ﻤﻥ ﺍﻟﺤﻤﺎﻡ‬ ‫ـﺎﻡ‬ ‫ـﺎﻟﻪ ـﻥ ﺍﻟﺤﻤــ‬ ‫ﺭﺴــ ﻤــ‬ ‫ﻓــﻲ ﺍﻟﻤﺴــﺠﺩ ﺍﻟﺤــﺭﺍﻡ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺩﻴﻥ‬‫ـﻥ ﺃﺭﺽ ﺍﻟﺭﺍﺸــ‬‫ﻤــ‬ ‫ﺘﻬــﺩﻯ ﻟﺼــﻼﺡ ﺍﻟــﺩﻴﻥ‬ ‫ﻭﺍﻟﻘــــﺎﻫﺭﻩ ﺴــــﻼﻡ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺕ ـﻲ ـﺎﻋﺔ ـﺩﻯ‬ ‫ﻨـ‬ ‫ﺠـ ﻓـ ﺴـ‬ ‫ـﺩﺍ‬ ‫ـﻲ ﺍﺒﺘــ‬ ‫ـﺭ ﺍﻟﻠــ‬ ‫ﺍﻟﻔﺠــ‬ ‫ﻴﺸـ ـﻕ ﻤـ ـﻥ ﺍﻟﻤﺸـ ـﺎﺭﻕ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺩﻯ‬ ‫ـﻭل ﺍﻟﻤــ‬ ‫ـﻰ ﻁــ‬ ‫ﻋﻠــ‬ ‫ـﻴﻥ‬ ‫ـﺕ ﺤﻨــــ‬ ‫ﻭﻁﻴﺒــــ‬ ‫ﺃﺨﻭﺍﺘﻬــ ـﺎ ﺍﻟﻔﺭﺤــ ـﺎﻨﻴﻥ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎﻡ‬ ‫ـﺔ ﺍﻹﻤــ‬ ‫ـﻲ ﻤﺎﺩﻨــ‬ ‫ﻓــ‬ ‫ﺭﺴــﺎﻟﻪ ﻤــﻥ ﺍﻟﺤﻤــﺎﻡ...‬ ‫٨٥‬
  • 60. ‫ﺃﻨــﺎ ﻤــﻥ ﺃﺭﺽ ﺍﻟﻨﺒــﻲ‬ ‫ﻭﻗﻠﺒـــﻲ ﺤـــﻥ ﺒـــﻲ‬ ‫ـﻰ ـﻴﻑ ـﻲ ـﺭ‬ ‫ﺍﻟﻠـ ﺩﻤـ‬ ‫ﺇﻟـ ﺍﻟﺴـ‬ ‫ﺍﻟﻅﻠـــ ـﻡ ﺍﻷﺠﻨﺒـــ ـﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻴﻥ‬ ‫ـﻑ ﺍﻷﻤــ‬ ‫ـﺎ ﻴﻭﺴــ‬ ‫ﻴــ‬ ‫ـﻠﻤﻴﻥ‬ ‫ـﺎ ﺩﺭﻉ ﺍﻟﻤﺴـــ‬ ‫ﻴـــ‬ ‫ـﺎﻡ‬ ‫ـﺎﺭﻙ ﺍﻟﻤﻘــــ‬ ‫ﻤﺒــــ‬ ‫ﺭﺴــﺎﻟﻪ ﻤــﻥ ﺍﻟﺤﻤــﺎﻡ...‬ ‫ـل‬ ‫ـﻲ ﻻ ﺘﺴــ‬ ‫ـﻥ ﺤﺒــ‬ ‫ﻋــ‬ ‫ـل‬ ‫ـﻙ ﺒﺎﻟﻤﺜــــ‬ ‫ﻜﻠﻤﺘــــ‬ ‫ـﻙ‬‫ـﻙ ـﻥ ﺠﺭﺍﺤـ‬ ‫ﻭﻋﺭﻓﺘـ ﻤـ‬ ‫ـل‬ ‫ـﺎﻁﻑ ﺍﻟﻌﺴــ‬ ‫ـﺎ ﻗــ‬ ‫ﻴــ‬ ‫ﺘﺸـــﻔﻲ ﺍﻟﻤﺴﺘﻀـــﻌﻔﻴﻥ‬ ‫ـﻴﻥ‬ ‫ـﻥ ﺍﻟﺒﻨــ‬ ‫ـﻊ ﻋــ‬ ‫ﺘﺭﻓــ‬ ‫ـﺎﻡ‬ ‫ـﻘﺔ ﺍﻻﻨﺘﻘــــ‬ ‫ﻤﺸــــ‬ ‫ﺭﺴــﺎﻟﻪ ﻤــﻥ ﺍﻟﺤﻤــﺎﻡ...‬ ‫٩٥‬
  • 61. ‫ﻤﻥ ﺩﻴﻭﺍﻥ‬ ‫»ﺍﺴﺘﺸﻬﺎﺩ ﺠﻤﺎل ﻋﺒﺩ ﺍﻟﻨﺎﺼﺭ«‬ ‫ﺼﻔﺤﺎﺕ ﻜﺘﺎﺒﻨﺎ ﺁﻻﻑ ﻭﻋﻠﻰ ﺍﻟﻐـﻼﻑ ﺇﻫـﺩﺍﺀ‬ ‫ﻜل ﺍﻟﺠﺩﻭﺩ ﺍﻟﻠﻲ ﺸﻘﻭﺍ ﺍﻟﺘﺭﻋﻪ ﻓـﻲ ﺍﻟﺸـﻬﺩﺍﺀ‬ ‫ـﺎ‬ ‫ـﺩ ـﺭ ﺨﻴﺎﻟﻨـ‬ ‫ـﻁﻴﻨﻲ ﻴﻨﺸـ ﺫﻜـ‬ ‫ـﺎﻯ ﻓﻠﺴـ‬ ‫ﻭﻨـ‬ ‫ﻭﺍﻨ ـﺎ ﻤ ـﻥ ﺒ ـﻼﺩﻱ ﺒ ـﻼﺩﻱ ﺍﻤ ـﻪ ﺒﺘﻨ ـﺎﺩﻱ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ ـ‬ ‫ﻭﺼﺭﺨﺕ ﻤﺎ ﻴﻨﻘﻁﻌﺵ ﺍﻟﻠﺤـﻡ ﻤـﻥ ﹸﻔـﺭﻱ‬ ‫ﻅ‬ ‫ﻗﺎﻴﻡ ﻓﻲ ﻨﻭﺭ ﺍﻟﻤﻌـﺎﺭﻙ ﻟﺴـﻪ ﻤـﻥ ‪‬ـﻐﺭﻱ‬ ‫ﺼ‬ ‫ﻭﺩﻤﻲ ﻨﺎﺒﺕ ﺤﺩﺍ ﺍﻟﺜﻜﻨﺎﺕ ﻓـﻲ ﻗﺼـﺭ ﺍﻟﻨﻴـل‬ ‫ﻭﺼﻭﺘﻲ ﻓﻲ ﻤﻅﺎﻫﺭﻩ ﺯﻯ ﺇﻴـﺩﻱ ﺒﺎﻹﺯﻤﻴـل‬ ‫ـﺕ ـﻘﺎﻟﻪ‬ ‫ـﻭﺒﺭﻱ ـﺎﺱ ـﺄﻨﻲ ﻁﻠﻌـ ﺴـ‬ ‫ﻋﺒـ ﻜـ‬ ‫ﻭﻜـ‬ ‫ﻭﺜﻭﺭﺘﻙ ﻟﻤـﺎ ﺤﻘـﺕ ﻓـﻲ ﺍﻟﻔﺎﻟﻭﺠـﻪ ﺍﻟﻨـﺩﺭ‬ ‫ﻭﺒﻴﻀﺭﺒﻭﺍ ﻓﻲ ﺠﺒﻴﻨـﻙ ﻭﺍﻟﺼـﺒﺎﺡ ﻭﺍﻟﺼـﺩﺭ‬ ‫ﻭﻜـل ﻤـﺎ ﺘﻠﻴـل ﺍﻟـﺩﻨﻴﺎ ﻓـﻲ ﻁﺎﻗـﺔ ﻗـﺩﺭ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ ـ ـ‬ ‫)ﻤﻥ ﻜﺘﺎﺏ ﻤﺼﺭ ﻭﺠﻤﺎل(‬ ‫٠٦‬
  • 62.          ٦١
  • 63. ‫ﺘﺎﺴﻊ ﺸﻌﺭ‬ ‫ﻤﻴﻥ ﺍﻟﻠﻲ ﺃﻜﺒﺭ ﻤﻘﺎﻤﻙ ﻓﻲ ﻗﻠﻭﺏ ﺍﻟﻨﺎﺱ‬ ‫ﻭﺍﻻ ﻤﻘﺎﻤﻬﻡ ﻓﻲ ﻗﻠﺒﻙ‬ ‫ﺍﻟﻌـ ـﺫﺍﺏ ﻁﺎﻟﺒـ ـﻙ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻙ ـﻭﻑ‬ ‫ـﻜﻭﻯ ﻋﻠﻴـ ﺒﻴﻠـ‬ ‫ـﻁﻴﻨﻲ ﺒﺎﻟﺸـ‬ ‫ـﻴﻡ ﻓﻠﺴـ‬ ‫ﻴﺘـ‬ ‫ﻓﻲ ﻜـل ﻜﻠﻤـﻪ ﻤـﻥ ﺍﻷﺨﺒـﺎﺭ ﻋـﺩﺩﻨﺎ ﺃﻟـﻭﻑ‬ ‫ﻴﺎﻤﺎ ﺍﻟﻠﻐـﻪ ﻭﺍﻟﻤﻁـﺎﺒﻊ ﺴـﺎﻗﻁﻪ ﻤﻨﻬـﺎ ﺤـﺭﻭﻑ‬ ‫ﺃﺼﺭﺥ ﻭﺘﺴـﻤﻊ ﻟـﻲ ﺯﻱ ﺍﻷﻤـﺭ ﺒـﺎﻟﻤﻌﺭﻭﻑ‬ ‫ﻭﺇﻥ ﻜﻨﺕ ﻤﺎﺍﻁﻠﻌﺸﻲ ﻓﻲ ﺍﻟﺼﻭﺭﻩ ﻋﻴﻨﻴﻙ ﺒﺘﺸﻭﻑ‬ ‫ﺍﻟﺩﻡ ﻁـﺎﺒﻕ ﻋﻠـﻰ ﺯﻏـﺏ ﺍﻟﻁﻴـﻭﺭ ﺍﻟﺨﻀـﺭ‬ ‫ﻴ ـﺎ ﺴ ـﺎﻤﻊ ﺍﻟﻤ ـﺅﻤﻨﻴﻥ ﺴ ـ ﹼﺕ ﺴ ـﻼﺡ ﺍﻟﻜﻔ ـﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻜ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ﺩﻤﻲ ﺭﻗﺩ ﻓـﻲ ﻋﺭﻭﻗـﻲ ﻟﺴـﻪ ﺤﺴـﻲ ﺼـﻐﻴﺭ‬ ‫ﺃﺩﻯ ﻜ ـل ﻤﻐ ـﺭﺏ ﻭﺤ ـﻲ ﻭﻜ ـل ﺤﻠ ـﻡ ﺃﺨﻴ ـﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎ ـﺎﻗﻲ‬ ‫ـﺔ ﺍﺒﻨﻬـ ﺍﻟﺒـ‬ ‫ـﻲ ﻴﺘﻴﻤـ‬ ‫ـﻲ ـﻲ ﺠﻨﺒـ‬ ‫ﺃﻤـ ﺍﻟﻠـ‬ ‫ﻋﻴﻨﻴﻬــﺎ ﻤﻔﺘﻭﺤــﺔ ﻻ ﺘــﺩﻭﺭ ﻭﻻ ﺘﻼﻗــﻲ‬ ‫ﻤﺵ ﻗﺎﺩﺭﻩ ﺘﻔﻬﻡ ﺴـﺒﺏ ﺒـﻴﻥ ﺍﻟﺤﻨـﺎﻥ ﻭﺍﻟﻭﻴـل‬ ‫ﻭﻻ ﺘﺴ ـﺘﻔﻴﺩ ﻤ ـﻥ ﺒ ـﺭﺍﺡ ﺍﻟ ـﺩﻨﻴﺎ ﻏﻴ ـﺭ ﺍﻟﻠﻴ ـل‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺠﻪ ـﻭﺕ‬ ‫ـﺎﻥ ﺍﻟﻀـ ﺒﺘﻤـ‬ ‫ـﻪ ﻋﺸـ‬ ‫ﺯﻱ ـﻲ ﻫﺎﺩﻴـ‬ ‫ﺍﻟﻠـ‬ ‫٢٦‬
  • 64. ‫ـﺎ ﺩﻭﺕ‬‫ـﺭﻩ ﻋﻤﺭﻫـ‬‫ـﻪ ﺍﻷﺨﻴـ‬‫ـﻲ ﺍﻟﺭﺼﺎﺼـ‬‫ﻫـ‬ ‫ﻋﻤــﺎﻥ ﻗﺘﻴﻠــﻪ ﻭﻗــﺎﺩﺕ ﻨﺠﻤــﻪ ﻭﻓﺘﻴﻠــﻪ‬ ‫ﺭﺤﺕ ﺍﻟﻌﺸـﺎ ﺃﺴـﺄﻟﻪ ﻜﺎﻨـﺕ ﺴـﻨﻴﻥ ﻭﺸـﻬﻭﺭ‬ ‫ـﻭﺭ‬ ‫ﻭﺍﻻ ـﺯﻤﻥ ـﻪ ـﺎﻫﺩ ـﻬﻘﺔ ﺍﻟﻤﻘﻬـ‬ ‫ﺸـ‬ ‫ﻜﻠـ ﺸـ‬ ‫ﺍﻟـ‬ ‫ـﺭ ـﺭﻩ ـﺘﻌﻠﻡ‬ ‫ـﻲ ﻵﺨـ ﻤـ ﺘـ‬‫ـﻲ ـﻲ ﺠﻨﺒـ‬ ‫ﺃﻤـ ﺍﻟﻠـ‬ ‫ﺘﻬــﻨﻥ ﺍﻟﺼــﺒﺭ ﻭﺘﻐﻨــﻲ ﻟــﻪ ﻭﺘﻭﺍﻋــﺩﻩ‬ ‫ـﻊ ـﺘﻜﻠﻡ‬ ‫ـﺎﻥ ـﻰ ـﻥ ـﻨﻌﺘﻪ ﻴﺭﻀـ ﻭﻴـ‬ ‫ﻜـ ﺒﻘـ ﻤـ ﺼـ‬ ‫ـﻼﻡ ـﺩﻩ‬ ‫ـﺎﻥ ـﺩﻱ ـﺎﻥ ـﻴﺤﻠﻡ ﺒﺎﻟﺴـ ﺒﻌـ‬ ‫ﻜـ ﺠـ ﺇﻨﺴـ ﺒـ‬ ‫ـﻲ‬ ‫ـﻴﻠﻴﻨﻲ ـﺎ ـﺎ ـل ـﻭﺭ ﻭﺤﻁﻴﻨـ‬ ‫ﻴـ ﺩﻨﻴـ ﻗﺒـ ﺍﻟﻨـ‬ ‫ﺸـ‬ ‫ـﻁﻴﻨﻲ‬ ‫ـﻪ ـﺎﻟﻘﻭﻩ ـﻲ ـﺭﻴﺢ ﺍﻟﻔﻠﺴـ‬ ‫ﻓـ ﺍﻟـ‬ ‫ﺒﺎﻟﺭﺍﺤـ ﺒـ‬ ‫ﻤــﻥ ﺍﻟﺨﻴــﺎﻡ ﻟﻠﺨﻴــﺎﻡ ﺃﻴــﺎﻡ ﻭﺭﺍ ﺃﻴــﺎﻡ‬ ‫ﻤﺸ ـﻴﻨﺎ ﺒ ـﺎﻟﻁﻭل ﺴ ـﺭﺤﻨﺎ ﻤ ـﻥ ﺍﻟﺒﻠ ـﺩ ﺃﻜ ـﻭﺍﻡ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـﻡ ﺍﻷ ـﻼﻡ‬ ‫ﺤـ‬ ‫ـﻴﺩﻩ ﻭﻨﺤﻠـ‬ ‫ـل ﻗﺼـ‬ ‫ـﺎﺵ ﻨﻜﻤـ‬ ‫ﻤﺎﻟﻨـ‬ ‫ﻴﺎ ﺃﺭﺽ ﻓﻲ ﺍﻷﺭﺽ ﻴﺎ ﺇﻴﺩﻴﻨﺎ ﺍﻟﻠـﻲ ﻓـﻲ ﺇﻴـﺩﻴﻨﺎ‬ ‫ﻴﺎﻤــﺎ ﺍﻷﻤــل ﺍﻨﺘﺤــﺭ ﻭﺍﻟﺠﺴــﺭ ﻋــﺩﻴﻨﺎ‬ ‫ـﺘﺤﻕ ـﺎﻡ‬ ‫ﻨﻨـ‬ ‫ـﺤﻰ ﻭﻨﺴـ‬ ‫ـﺩ ـﺎ ـﺩﺭﻨﺎ ﻨﺼـ‬ ‫ﻟﺤـ ﻤـ ﻗـ‬ ‫ﻭﻨﺴــﻤﻊ ﺍﻟﻜﻠﻤــﻪ ﻓﻴﻨــﺎ ﻭﻨﻠﺘﻔــﺕ ﻗــﺩﺍﻡ‬ ‫ﺸ ـﻔﻨﺎ ﺍﻟﻠ ـﻲ ﻤﻨﻌ ـﻭﺍ ﺍﻟﻔﺠ ـﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫٣٦‬
  • 65. ‫ﻋﻠــﻰ ﺍﻟﻠــﺒﻥ ﻭﺍﻟﻌــﻴﺵ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻬﺭ‬ ‫ـﻊ ﺸــ‬ ‫ـﻭﺍ ﺘﺎﺴــ‬ ‫ﺩﺍﺴــ‬ ‫ﺒــــﺩﺒﺎﺒﺎﺕ ﺍﻟﺠــــﻴﺵ‬ ‫ﻗﺘﻠﻭﺍ ﺍﻟﺤﺠـﺎﺭﻩ ﺍﻟﻠـﻲ ﺤﺒـﺕ ﺘﺘﺒﻨـﻰ ﻭﺘﺤﻀـﻥ‬ ‫ـﻑ ـﺩﻡ ـﻲ ﺍﻷﺭﺩﻥ‬ ‫ﺍﻟـ ﻓـ‬ ‫ـﻑ ﻨﺯﻴـ‬‫ـﺩ ﺘﻭﻗـ‬‫ﻻﺒـ‬ ‫٤٦‬
  • 66. ‫ﻋﻠﻰ ﻜل ﺸﻲﺀ ﻴﺘﺤﺭﻙ‬ ‫ـﻲ ـﺭﻭﺡ‬ ‫ـﻴل ﺒﻌﻴﻨــ ﺘــ‬ ‫ﺃﺸــ‬ ‫ـﻁﻭﺡ‬‫ـﻴﻑ ﻟﻠﺴـ‬‫ـﻥ ﺍﻟﺭﺼـ‬‫ﻤـ‬ ‫ـﻡ ـﻭﻁﻥ‬ ‫ـﻭﺏ ﺃﺸــ ‪ ‬ﺍﻟــ‬ ‫ﻤﻜﺘــ‬ ‫ـﺭ ـﺩﺒﻭﺡ‬ ‫ـﻲ ـل ﻁﻴـ ﻤـ‬ ‫ﻓـ ﻜـ‬ ‫ﻭﻋـ ـﺭﻕ ﺭﻤـ ـﺎﻩ ـﺯﻤﻥ‬ ‫ـ ﺍﻟــ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺍﺭﺒــﻁ ﺤﺒــﺎل ﺍﻟﺤــﻭﺍﺩﺙ‬ ‫ﻭﺍﻨــﺎ ﺒﺎﺴــﺘﻬﺠﻰ ﺍﻟﺜــﻭﺭﻩ‬ ‫ـﺎﻫﺭﻩ‬ ‫ـﺎﺵ ـﺎﺭ ﺍﻟﻤﻅـ‬ ‫ﻤﺎﺍﻨﺴـ ﻤﺴـ‬ ‫ﻤ ـﻊ ﺍﻟﺯﻨ ـﻭﺝ ﻓ ـﻲ ﺸ ـﻴﻜﺎﺠﻭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺭﻩ‬ ‫ـﺭ ـﺭ ـﻲ ﺍﻟﻨﺸـ‬ ‫ﺁﺨـ ﺨﺒـ ﻓـ‬ ‫ﻤﻔﺘ ـﻭﺡ ﻋﻠ ـﻰ ﺃﻤ ـﺭ ﺼ ـﺎﺩﺭ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎﻜﺭ‬ ‫ـﻠﺤﻪ ﻭﺍﻟﻌﺴـــ‬ ‫ﻟﻸﺴـــ‬ ‫ﺒﺎﻟﻀﺭﺏ‬ ‫ـﺭﻙ‬ ‫ـﻰ ـل ـﻲﺀ ﻴﺘﺤـ‬ ‫ﻋﻠـ ﻜـ ﺸـ‬ ‫ﺇﻥ ﻜــﺎﻥ ﺨﻴــﺎل ﻗﻨﺎﺼــﻪ‬ ‫٥٦‬
  • 67. ‫ﻁ ـﻭل ﺍﻟﺴ ـﻁﻭﺡ ﻭﺍﻟﺭﺼ ـﻴﻑ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺍﻥ ﻜﺎﻥ ﺭﻏﻴﻑ‬ ‫ﻭﺭﺼﺎﺼــﻪ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ـﺩﻱ ـﻼﻤﻲ‬ ‫ﺒﺴـ‬ ‫ﻜـ ﺇﻴـ‬ ‫ـﺎﺩﻴﻑ‬ ‫ـﻲ ﺒﺎﻟﻤﻘـــ‬ ‫ﻭﺩﺭﺍﻋـــ‬ ‫ـﺎﻤﻲ‬‫ﻭﺇﻥ ـﺎﻥ ـﻴﻥ ﻓﻴﺘﻨـ‬ ‫ﻜـ ﺠﻨـ‬ ‫ﻭﺇﻥ ﻜــﺎﻥ ﺭ ‪‬ــﻕ ﻋﺭﺒــﻲ‬ ‫ﻤ‬ ‫ـﺵ ـﺎﻤﻲ‬ ‫ﺃﻴـ‬ ‫ﻭﺇﻥ ـﺎﻥ ﻋﻁـ‬ ‫ﻜـ‬ ‫ـﺭﻙ‬ ‫ـﻰ ـل ـﺊ ﻴﺘﺤـ‬ ‫ﻋﻠـ ﻜـ ﺸـ‬ ‫ﻭﺃﻥ ﻜﺎﻥ ﻤﺜـل ﻤـﻥ ﻜﻼﻤـﻲ‬ ‫ﻭﺩﻨﺸــﻭﺍﻱ ﻤــﻥ ﺤﻤــﺎﻤﻲ‬ ‫ـﺎﻤﻲ‬ ‫ـﻥ ﺃﻭﻫــ‬ ‫ـﺯﻉ ﻤــ‬ ‫ﻭﻨــ‬ ‫ـﺩﻡ‬‫ـﺎﺩ ﺍﻟــ‬‫ـﻡ ﻗﺼــ‬‫ﻭﺭﻗــ‬ ‫ﻓـ ـﻲ ﺍﻻﻗﺘﺼـ ـﺎﺩ ﺍﻟﻨـ ـﺎﻤﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﺎل ـﺎﻴﺒﻴﻥ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ﺭﺠـ ﺴـ‬ ‫ﻜـ‬ ‫ـﺩﺍﺒﻴﻥ‬ ‫ـﺩﺏ ﻟﻠﻜــــ‬ ‫ﺍﻟﻜــــ‬ ‫ـﺭﻙ‬ ‫ـﻰ ـل ـﻲﺀ ﻴﺘﺤـ‬ ‫ﻋﻠـ ﻜـ ﺸـ‬ ‫ﻭﻨـــﻭﺤﻲ ﻭﺍﺴـــﺘﺭﺤﺎﻤﻲ‬ ‫٦٦‬
  • 68. ‫ـﺎﺕ‬ ‫ـﺔ ﺍﻷﻤﻬــــ‬ ‫ﻭﺯﻴﻨــــ‬ ‫ﺇﻥ ﻜـﺎﻥ ﺤﻠ ـﻕ ﻤ ـﻥ ﺃﺴ ـﺎﻤﻲ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻭﺍﻥ ﻜــﺎﻥ ﻨﺸــﻴﺩ ﺍﻟﺒﻼﺒــل‬ ‫ـل‬‫ـﺩﻴﻥ ﺒﺎﻟﺴﻼﺴـــ‬‫ﻤﺘﻘﻴـــ‬ ‫ـﺩﺍﻤﻲ‬ ‫ـﻭﺭﻴﻥ ﺇﻋـــ‬ ‫ﻤﺘﺼـــ‬ ‫ـﺩ‬‫ـﻭﻥ ﻭﺍﻟﻭﻟـ‬‫ﻭﺇﻥ ـﺎﻥ ﻋﻴـ‬ ‫ﻜـ‬ ‫ـﺩ‬‫ـﺎﻥ ﺍﻟﻭﺘــ‬‫ـل ﻤﻜــ‬‫ﺘﻨﻘــ‬ ‫ـﺎﻤﻲ‬ ‫ـﺩ ﻟﺨﻴــ‬ ‫ـﻲ ﺍﺘﻭﺠــ‬ ‫ﺍﻟﻠــ‬ ‫ـﺭﻙ‬ ‫ـﻰ ـل ـﻲﺀ ﻴﺘﺤـ‬ ‫ﻋﻠـ ﻜـ ﺸـ‬ ‫ﻭﺇﻥ ﻜــﺎﻥ ﺸــﺒﺎﺒﻲ ﻋﹶــﻰ‬ ‫‪‬ﻠ‬ ‫ﺨﻁ ـﻭﻩ ﻓ ـﻲ ﻋ ـﺭﺽ ﺍﻟﺨ ـﻼ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ ـ‬ ‫ـﺭ ـﺩﺍﻤﻲ‬ ‫ـﺎﺵ ﺃﺜــ ﻗــ‬ ‫ﻤﺎﻟﻬــ‬ ‫ﻭﺇﻥ ﻜﺎﻥ ﻓـﺯﻉ ﻓـﻲ ﻤﻨـﺎﻤﻲ‬ ‫ـﻪ‬‫ـﺭ ﺍﻟﻨﺘﻴﺠــ‬‫ـﺩ ﺘﻔــ‬‫ﻭﺇﻴــ‬ ‫ـﺎﻤﻲ‬ ‫ـﻥ ﺍﺒﺘﺴــ‬ ‫ـﻥ ﻤــ‬ ‫ﻭﻅــ‬ ‫ـﺭﻙ‬ ‫ـﻰ ـل ـﻲﺀ ﻴﺘﺤـ‬ ‫ﻋﻠـ ﻜـ ﺸـ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ـﺒﻕ ﻭﺍﺴﺘ ـﻬ‪‬ﺩ‬ ‫ﹸﺸـ‬ ‫ﻜـ ﺴـ‬ ‫ـﻰ‬‫ﺇﻥ ـﺎﻥ ـﺎﻭل ﻋﻼﻤـ‬ ‫ﻜـ ﻴﺤـ‬ ‫٧٦‬
  • 69. ‫ـﺠﺩ‬ ‫ـﺏ ﺍﻟﻤﺴـ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ﺨﻁﻴـ‬ ‫ﻜـ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ـﺎﺭﻴﺦ ـﻼﻤﻲ‬ ‫ﺇﺴـ‬ ‫ﻜـ ﺘـ‬ ‫ـﻤﺎﻥ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ـﺭﻑ ﻭﻀـ‬ ‫ﻜـ ﺸـ‬ ‫ـﺎﻤﻲ‬ ‫ـﻡ ﺤﻁــ‬ ‫ـﺩﻴﻥ ﺘﻠــ‬ ‫ﻹﻴــ‬ ‫ـﺎﻥ‬‫ـﺭﻕ ﻋﻤــ‬‫ـﻲ ﻤﻔﺘــ‬‫ﻓــ‬ ‫ـﻪ‬ ‫ﻭﺍﻥ ـﺎﻥ ـﻠﻴﺏ ﺍﻟﻜﻨﻴﺴـ‬ ‫ﻜـ ﺼـ‬ ‫ﻜﺎﺘ ـﺏ ﻋﻠ ـﻰ ﺍﻟ ـﺩﻨﻴﺎ ﻋﻴﺴ ـﻰ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـﻭﻡ ـﻲ ـل ـﺎﻥ‬ ‫ﻤﻅﻠـ ﻓـ ﻜـ ﺯﻤـ‬ ‫ﻭﻻ ﺤﺒــل ﻋﻤــﺭﻩ ﺍﻨﺤــل‬ ‫ﻤﺎ ﺍﻨﺴـﺎﺵ ﻤﺴـﺎﺭ ﺍﻟﻤﻅـﺎﻫﺭﻩ‬ ‫ﻭﺍﻨــﺎ ﺒﺎﺴــﺘﻬﺠﻰ ﺍﻟﺜــﻭﺭﻩ‬ ‫ﻭﻓــﻲ ﺍﻟﻠﻴــﺎﻟﻲ ﺍﻟﺼــﺎﺒﺭﻩ‬ ‫ـل‬ ‫ـﺤﺭ ﻭﺍﻟﻁــ‬ ‫ـﻲ ﺍﻟﺴــ‬ ‫ﻭﻓــ‬ ‫ـﺭﻩ‬ ‫ـﺭ ـﺭ ـﻲ ﺍﻟﻨﺸـ‬ ‫ﺁﺨـ ﺨﺒـ ﻓـ‬ ‫ﻴﻘ ـﻭل: »ﻭﻗ ـﺩ ﻤ ـﺎﺕ ﻭﺍﺤ ـﺩ‬ ‫ـ‬ ‫ـ ـ‬ ‫ـ‬ ‫ﻋﻠﻰ ﺍﻷﻗل«‬ ‫٨٦‬