1. 3 Trouw maandag 6 oktober 2008 d e 2 deVerdieping Ve r d i e p i n g Trouw maandag 6 oktober 2008
Samaritaanse
zorgen
Onlangs bezocht ik een vriendin die onver-wacht
in het ziekenhuis was beland. Haar
hart was de boosdoener, maar wat er precies
in het vitale orgaan was misgegaan, wisten
de artsen nog niet. Daarom lag ze er.
Hoewel ik in het ziekenhuis geboren ben,
ben ik toch geen liefhebber van dergelijke
instellingen. Vanzelfsprekend niet, hoor ik u
zeggen, maar dat is een oppervlakkige reac-tie.
Mijn moeder bijvoorbeeld, medisch ana-liste
van beroep, is dol op ziekenhuizen, op
de medicijnkastjes en de lucht van lysol.
Ook mijn beide zussen, die in dezelfde bran-che
werkzaam zijn, zouden er wel willen
wonen en ik neem aan dat mijn vader, als
predikant en pastor, ook geen grote afkeer
van ziekenhuizen voelde. Ik echter weet niet
hoe ik me er moet gedragen. Het begint al
voor de poort waar ambulante patiënten een
sigaretje roken, soms nog geketend aan een
infuus dat ze aan een karretje met zich mee-trekken.
Alles aan hen straalt een gezond-heidsprobleem
uit, ze staan daar als een
soort voorbode van wat de bezoeker te
wachten staat. Eenmaal binnen begint het
grote zoeken. Mijn patiënt lag op de intensi-ve
care, zo was mij verteld, maar toen ik me
daar meldde was ze alweer verhuisd, naar
een afdeling waarvan ik niet wist of die nu
milder of erger was en hoe ik dus met haar
om moest gaan. Bovendien was ik te vroeg.
Er zijn weinig plaatsen waar te vroeg komen
als een delict wordt beschouwd, maar het
ziekenhuis is er een van. Wat nu te doen?
Het bezoekuur begon over drie kwartier.
Naar huis gaan loonde de moeite niet, maar
in het ziekenhuis ronddwalen was ook geen
optie. Ten slotte ging ik maar weer terug
naar de parkeerplaats in mijn auto zitten en
zien wie er nog meer naar zo’n ziekenhuis
op weg waren. Ik telde de minuten op het
klokje en sjokte toen zo kalm mogelijk te-rug.
Ziek zijn is in mijn herinnering een
kwestie van sinaasappelpartjes en een koele
hand op het hoofd, maar professionele zie-ken
zijn anders. Ze liggen in kamertjes met
ongevraagde buren, die ofwel hun eigen na-drukkelijke
gasten hebben, die vol tragisch
ogende goede moed aan het bed zitten, of
voor wie, nog erger, niemand is gekomen.
Een goede zieke ligt in zijn pyjama en ook
daar weet ik niet goed weg mee. Opeens sta
je heel intiem in de slaapkamer van iemand
die je tot dan toe hoogstens aan tafels, op
stoelen of in andere civiele omstandigheden
kende. Bedden maken mensen kwetsbaar.
En het televisietoestelletje erboven, dat een
blik op de buitenwereld zou moeten geven,
maakt het alleen maar erger, want het staat
beleefdheidshalve uit, terwijl je juist nu een
journaal of een stukje ’Gooische Vrouwen’
met de lijder zou willen delen. Immers,
waarover moet je het hebben? Eerst maar
eens vragen wat er aan de hand is en hoe het
is gekomen. Aha, zo dus. En wat nu? Als dit
onderwerp is afgesloten valt een stilte. Ver-der
over Kierkegaard, Marco Borsato? En als
het je uiteindelijk lukt afscheid te nemen
bekruipt je het naargeestig gevoel dat je ie-mand
in de steek laat. Zo kost alles in een
ziekenhuis moeite en je vraagt je soms af
wat mensen er te zoeken hebben.
Rob Schouten
schouten
Jonathan Maas
’Meneer Balkenende”, be-gint
een zekere Cor uit
Leiden nog netjes op de
website van De Telegraaf. Cor reageert
op een nieuwsartikel waarin de pre-mier
een ’nieuw arbeidsethos’ van
de Nederlander bepleit. Om de toe-komstige
behoefte aan arbeids-krachten
op te vangen. Cors keurige
aanhef blijkt misleidend. „Wilt u
even bukken”, verzoekt hij. „Dan
kan ik mijn vuist in uw reet ram-men.”
De reactie is exemplarisch voor het
niveau waarmee Nederlanders zich
op nieuwsfora uiten, vooral als het
onderwerp politiek of integratie is.
De miljoenennota moet bij minister
Bos ’anaal worden ingebracht’. Als er
van de NOS tijdens een reportage een
camera wordt gestolen, weten de re-ageerders
al wel wie ervoor verant-woordelijk
zijn. Marokkanen, waar
het leger overheen moet. Of de jo-den,
die moeten worden opgepakt
en afgevoerd naar Drenthe. Zonder
enige aanleiding spuwen mensen
ongeremd hun gal.
Ook in België zijn integratie en de
multiculturele samenleving hot
items. Op de website van het Vlaam-se
dagblad De Morgen staat een artikel
over een onderzoek waaruit blijkt
dat respect en tolerantie de sleutel
zijn tot goede goede integratie. Daar
hoort ook het gedogen van een
hoofddoek bij. Het stuk is goed voor
dik veertig reacties, tegen twee of
drie lezers die reageren op ander
nieuws van de dag. Bezoekers van de
site klagen over de ’eenzijdige aan-passing’
en over ’allochtonen die in
koffiehuizen hangen in plaats van
zich goed te laten opleiden’. Maar: al-les
in keurige bewoordingen, zonder
gescheld. Een bericht op de website
van de Gazet van Antwerpen over jon-geren
die bussen hebben bekogeld
met stenen naar aanleiding van een
manifestatie van het Vlaams Belang
maakt ook heel wat ongenoegen los.
Maar wel beschaafd geformuleerd.
Bij de Gazet wordt afhankelijk van
het onderwerp vooraf of achteraf ge-modereerd.
Bij ’heikele onderwer-pen’
als ’politiek en criminaliteit al
dan niet begaan door allochtone jon-geren’
lezen moderators eerst alle re-acties
voordat ze worden gepubli-ceerd,
om ’scheldpartijen en veralge-menisering
te voorkomen’. De vijf-duizend
reacties op de artikelen van
Het Laatste Nieuws, De Morgen en 7sur7
(allemaal behorend tot dezelfde uit-geverij)
worden door drie modera-tors
net als bij De Telegraaf allemaal
vóór publicatie gelezen. Bart Frans-sen,
hoofdredacteur van deze sites:
„We vertrouwen op zich op onze le-zers
om ons ongepaste reacties te
melden, maar het is onze taak de site
beschaafd te houden. Het is een ima-gokwestie,
dat we vooraf screenen.
Ze moeten inhoudelijk ingaan op
een artikel en mogen niet racistisch
zijn. Schelden kan ook niet. Op pu-blieke
figuren mag je best hard in-hakken,
maar de premier een lul
noemen is plat en inhoudsloos.”
Op de site van De Telegraaf kan dit al-lemaal
wél, zo blijkt in de praktijk.
Ook al is schelden er volgens de ei-gen
huisregels niet toegestaan.
’Schijnheilige bende’, ’sukkels’ en
’rechts-extremistische christenen’ –
het is slechts een greep uit de scheld-kanonnade
die een artikel over het
ontslagrecht losmaakt. Vooral de
premier moet het opnieuw ontgel-den.
„Een eerste klas eikel en bedrie-ger,
een zakkenvuller en een kloot-zak!”,
roept Paul uit Den Haag.
Het bedrijf NoviaFacts in Almere
modereert de site van De Telegraaf
met achttien medewerkers en leest
alle reacties (acht- tot vijftiendui-zend
per dag) voordat ze worden ge-publiceerd.
„De premier voor lul uit-maken
mag van ons”, zegt directeur
Claudia van der Laan. „Als we dat niet
zouden toestaan, kunnen we bijna
alle reacties wel weggooien. Nor-maal
gesproken moeten we al dertig
procent van de reacties weg doen en
kunnen we zeventig procent publi-ceren.
Maar als het artikel over Wil-ders
of over allochtonen gaat, kun-nen
we slechts tien procent plaatsen.
Negentig procent is té grof en discri-minerend.
Soms direct bedreigend.
Dan moeten we de krant of de politie
waarschuwen. Het is geen onver-deeld
genoeg die reacties te lezen, ze-ker
niet voor sommige van onze mo-derators
die zelf moslim zijn.”
De negativiteit van de reacties in
het algemeen is opvallend, vindt Van
der Laan. „Nederlanders zeuren on-gelofelijk”,
zegt Van der Laan. „Zelfs
als Ankie van Grunsven goud haalt
op de Olympische Spelen, reageren
mensen met ’Daar heb je haar weer
met haar paardenbek’.”
De Britse sensatiepers staat be-kend
ongenadig hard te kunnen uit-halen,
vooral als het gaat om ver-krachters
en pedofielen. Maar ook
om geestige woordspelingen in de
schreeuwende krantenkoppen op de
voorpagina. Precies zo is het met de
reacties van lezers op deze kranten-sites.
„Hebzuchtig varken”, kopt de
Britse tabloid Daily Mirror naast een
foto van een Amerikaanse hedge-fondshandelaar
die miljoenen zou
hebben verdiend met het speculeren
tegen banken. De man schijnt een
varken als huisdier te hebben. Brit-ten
houden van hun taal en ironie.
Op nieuwssites regeert de humor.
Reageerders laten geen kans onbe-nut
om grappig te zijn of een slimme
indruk te maken. Tegelijkertijd kun-nen
ze fel uithalen. „Hij is een walge-lijke
freak zonder ruggengraat”,
luidt één van de heftigste reacties op
een artikel in The Sun over de belof-ten
van de premier die zwaar onder
vuur ligt om de financiële crisis aan
te pakken. „Brown is een absolute
clown, geen financiële tovenaar”,
merkt Doug in Hong Kong droogjes
op. „Geef Gordon Brown een toga en
een fluit, en hij kan wedijveren met
Nero”, zegt een ander.
De commentaren bij The Sun zijn
zelfregulerend en mensen wordt op-geroepen
te mailen als er ongepaste
taal wordt gebruikt. Bij de Daily Mir-ror
moeten mensen zich registreren
om aan de nieuwsfora te kunnen
meedoen en zich akkoord verklaren
geen ’obscene’, ’bedreigende’, ’bele-digende’
taal te bezigen, vertrouwe-lijke
informatie of auteursrechten te
schenden of welke wet of code dan
ook.
De aangekondigde privatisering
van La Poste houdt de Fransen erg be-zig.
Ook de lezers van dagblad Le
Monde. „Of de privatisering een goe-de
beslissing is, kan ik niet beoorde-len”,
schrijft ene Henri G. op de site
van de Franse krant. „Maar dezelfde
dienstverlening eisen als vijftig jaar
geleden toen de telefoon nog zeld-zaam
was, vind ik persoonlijk onzin.
Toen destijds de spoorwegen werden
aangelegd was er ook niemand die
pleitte voor het behoud van de dili-gence
(postkoets, JM).”
Met tegen de 3,5 miljoen unieke
bezoekers per maand wedijvert Le
Monde met Le Figaro om de plaats van
de best bezochte Franse nieuwssite.
Hier vind je geen scheldpartijen of
aanvallen op de man. Meestal zijn de
reacties juist welkome aanvullingen
op het artikel of bieden ze een ver-frissend
nieuw gezichtspunt. Het is
een wonder wat de reageerders van
Le Monde in de 500 toegestane tekens
aan argumenten naar voren kunnen
brengen. Opgemerkt moet wel wor-den
dat alleen abonnees van de krant
op de berichten op de website kun-nen
reageren en die behoren door-gaans
tot de hoog opgeleide en wel-bespraakte
elite. Toch zul je ook op
andere Franse nieuwssites meestal
vergeefs zoeken naar een stevige
scheldpartij.
Ook op Duitse nieuwsfora komen
schelden, beledigen en dreigen zel-den
voor. Lezers debatteren meestal
deftig en degelijk op internet, som-migen
beginnen hun reactie zelfs
met de aanhef ’Geachte meneer’ of
’Geachte mevrouw’. Het deftigst is
Zeit Online, waar bezoekers einde-loos
met elkaar in debat gaan over,
om waar wat te noemen, ’de vrije wil
in het licht van de neuropsycholo-gie’.
Het heftigst is recentelijk op de
nieuwssites gedebatteerd over de cri-sis
in de sociaal- democratische rege-ringspartij
SPD. De toon is dan vaak
hard, maar komt meestal niet verder
dan schamperen.
De Duitse nieuwssites hanteren
vrijwel allemaal een etiquette (geen
beledigende, seksistische, racisti-sche
of ’fecaliëntaal’). Maar net als in
Nederland verschillen ze in de mate
waarin ze zelf over die etiquette wa-ken:
moderatie voor- of achteraf. In
maart van het vorig jaar zijn de be-heerders
van internetforums door
het bondsgerechtshof tot extra voor-
Nederlanders laten zich op nieuwssites veel grover en botter uit dan andere
Europeanen. Van enige etiquette lijkt eigenlijk geen sprake. „Als we schelden niet
zouden toestaan, kunnen we bijna alle reacties op onze site wel weggooien.”
alleen
Nederland
heeft
geen
stijl
.nl
Een equivalent van GeenStijl
bestaat in Europese landen om
ons heen niet. Is er voor onze
mede-Europeanen dan wel een uit-laatklep
als ze eens lekker op inter-net
willen schelden en beledigen?
Ja.
Duitsers vinden die op kleinere, ge-specialiseerde
sites. De met tien- à
vijftienduizend bezoekers per dag
meest bezochte onder die sites is PI
(dat staat voor ’Politiek Incorrect’).
Het motto van de site: ’Nieuws tegen
de mainstream, pro-Amerikaans,
pro-Israëlisch, tegen de islamisering
van Europa, vóór de grondwet en de
mensenrechten’. Op de site staan
nieuwsberichten die met dit credo te
maken hebben en in de zin van het
credo zijn herschreven.
Vervolgens gaan per bericht tien-tallen
lezers er eens lekker tegenaan.
Geen debat, maar een elkaar over-troeven
in ironisch verhulde beledi-gingen
van alles wat links, multicul-ti,
soft en pro-islam is. Maar niet ba-naal,
zoals op het Nederlandse Geen-
Stijl, waar de scheldwoorden je om
de oren vliegen.
Onderwerpen waar het in Frank-rijk
hard aan toegaat zijn het Mid-den-
Oosten, religie en president Sar-kozy,
zo stelde Xavier Monnier van
de wat rebelse site Bakchich.info in
het Franse blad Médias. Zo hard zelfs
dat hij zich soms genoodzaakt ziet
tot tien procent van de reacties te
verwijderen.
Ook bij L’Express wordt van tijd tot
tijd ingegrepen. Zoals onlangs bij
een reactie op een artikel over het
relletje rond de filosoof Alain Fin-kielkraut
en de zojuist verschenen
sleutelroman die hem onwelgevallig
portretteert. De moderator verwij-derde
een commentaar omdat die ’te
agressief’ geweest zou zijn jegens
een andere reageerder.
Pascal Riché van de populaire link-se
website Rue 89 zegt desgevraagd
dat op hun site de interessantste re-acties
via een ratingsysteem worden
geselecteerd en bovenaan worden
geplaatst. „De bijdrage die geen of al-leen
slechte cijfers krijgt, verdwijnt
vanzelf.”
De Belgische hoofdredacteur Bart
Franssen is bekend met het Holland-se
fenomeen, maar kent geen Vlaam-se
versie. „Zoiets zou hier ook niet
aanslaan”, zegt hij. „Wij houden niet
van die verzuring. En Belgen houden
het graag een beetje netjes. Bepaalde
mensen zouden zoiets als GeenStijl
leuk vinden, maar de publieke opi-nie
zou het al snel tot zijn ware pro-porties
herleiden.”
Volgens journalist Francisco van
Jole, cultiveert GeenStijl ’de kanker-pitten’
in onze samenleving.
Dominique Weesie van GeenStijl
vindt dat je de mening van iemand,
onderbouwd of niet, maar hebt te
respecteren. „Ik vind Balkenende
ook een lul”, zegt Weesie. „Dat mag
ik zeggen ook. Hem doodmaken
vind ik niet verstandig.”
Meneer Balkenende, bukt u even?
In andere landen zijn
andere ’uitlaatkleppen’
zichtigheid gemaand. Dat hof be-paalde
dat in geval van beledigingen
in internetforums zowel de beheer-der
als de auteur verantwoordelijk
zijn. Maar het hof bepaalde ook dat
de beheerders niet verplicht zijn bij-dragen
van tevoren te screenen. Het
volstaat wanneer ze bij een klacht
onmiddellijk tot actie overgaan en
de bijdrage verwijderen. Doen ze dat
niet, dan zijn ze weliswaar niet straf-baar
in de zin van de strafwet, maar
krijgen ze een aanmaning die een
hoop geld kan kosten.
De sterke nadruk op individuele
vrijheid en met name de vrijheid van
meningsuiting verklaart de harde
toon in Nederland, zegt hoogleraar
cultuursociologie Dick Houtman,
verbonden aan de Erasmus universi-teit
Rotterdam . „Iedereen kent het
liedje wel over dat ’land wars van be-tutteling’
waar ’geen uniform heilig
is’. Waarnemers uit andere landen
beschouwden Nederlanders eeuwen
geleden al als lomperiken en botteri-ken.
Maar het begint nu steeds ver-der
uit de hand te lopen.”
Zoekend naar een verklaring hier-voor,
moet de geschiedenis worden
geraadpleegd, stelt Cas Wouters, his-torisch
socioloog aan de universitei-ten
van Utrecht en Amsterdam. De
negentiende eeuw eindigde in Ne-derland
later dan in Europese landen
om ons heen, doordat ons land neu-traal
was in de Eerste Wereldoorlog,
zegt de socioloog. In andere landen
werd het gezag vervangen maar in
Nederland bleef de elite zitten. „Tu s -
sen de ideale fatsoensnorm die deze
elite het volk oplegde en de praktijk
van alledag was een enorme kloof”,
zegt Wouters.
„Ook tijdens de verzuiling, een fe-nomeen
dat Nederland uniek maakt
ten opzichte van andere Europese
landen. De Nederlander zat in een
keurslijf. Het verzet tegen de fat-soensrakkers
in de jaren zestig en ze-ventig
heeft hierdoor een tsunami
veroorzaakt.”
Toen waren het volgens Wouters
de intellectuelen die er geen doekjes
om wonden: alles moest recht voor
z’n raap kunnen worden gezegd.
„Plat praten was door de idealisering
van de arbeidersklasse mode onder
intellectuelen. Om het hardst
schreeuwden ze dat kapitalisten kei-hard
moesten worden aangepakt.
Net zoals rechts nu roept dat de link-se
kerk en allochtone jongeren moe-ten
worden aangepakt. De woorden-strijd
gaat maar door, hij verandert
alleen van politieke kleur. En het
morele debat laait steeds opnieuw
op. Nederlanders hinken van het ene
been naar het andere.”
Huilen om de teloorgang van goe-de
fatsoensnormen heeft geen zin,
vindt Wouters, die het wel veelzeg-gend
vindt zelfs op sites van kwali-teitskranten
banaliteiten tegen te
komen van reageerders. „Het heeft
geen achtergrond. Deze mensen
hebben de diepgang van een surf-plank.
Ze schrijven op internet wel
’Balkenende moet aan het spit’,
maar als de premier van zijn fiets
valt, rapen ze hem op en bieden ze
hem een kop koffie aan. Ondertus-sen
doet Wilders zijn uiterste best
om niet voor het gerecht te worden
gesleept. Bulldozers over Marokka-nen?
Houd toch op! Daar is Neder-land
veel te beschaafd voor. We
schreeuwen alleen maar hard.”
Met medewerking van Marijn Kruk (Pa-rijs),
Antoine Verbij (Berlijn) en Maaike
Veen (Londen)
Duitsland: Elke
nieuwssite heeft
z’n eigen etiquette
FOTO HH
Nederland: ’Je mag
bij ons de premier
een lul noemen’
België: ’De premier
een lul noemen is
plat, inhoudsloos’
Voor deze artikelen werden de vol-gende
media onderzocht:
Nederland: De Telegraaf, GeenStijl,
AD, Vo l k s k r a n t .
Engeland: The Sun, Daily Mirror, BBC.
Frankrijk: Le Figaro, L’Express, Le
Monde, Bakchich.info
Duitsland: Bild, Spiegel Online,
Welt Online, Zeit Online, PI
België: De Morgen, De Gazet van Ant-werpen
en Het Laatste Nieuws