1. REIS
Een
ode aan O
ok de tweede avond van mijn ver-
Boeddha
blijf in Yangon trek ik naar Shwe-
dagon Pagoda, het spirituele cen-
trum van het land. De negentig
meter hoge gouden stoepa, een
gigantische glimmende klok op
een heuvel, domineert de skyline
BIRMA / MYANMAR én het sociale leven van de groot-
stad. Anders dan gisteren klim ik
niet langs de lange overdekte
Vlakten bezaaid met pagodes, geen berg trap naar het heiligdom, maar
zonder Boeddha en eenbenige roeiers volg de forenzen in de lift. Van de
drukte van de parking naar het
peddelend tussen drijvende tuinen. Birma bedevaartsoord in enkele secon-
den. Opvallend: dit is een van de
heeft alles om te behagen, maar toen de armste landen ter wereld, maar
militairen het land omdoopten tot Myanmar de vestiaire, waar bezoekers ver-
plicht hun schoeisel achterlaten,
verstomde het toerisme. Nu de deur naar de biedt gratis wifi. In wijzerzin volg
ik de mensenstroom, slenterend
democratie op een kier staat, dringt een door een bos van vergulde stoe-
kennismaking zich op. pa’s, alsof rond de centrale
schrijn talloze scheuten als ui-
TEKST EN FOTO’S JO FRANSEN vormige paddenstoelen uit de
grond schieten. „Al jaren geldt
hier nu een bouwstop”, verduide-
lijkt gids Shine, een opgeschoten
jongeman met zwart sluikhaar
en een aanstekelijke lach. „Ieder-
een wil zo dicht mogelijk bij het
reliek een eigen bouwwerk op-
richten.”
Als een Belg geboren wordt met
een baksteen in de maag, dan
draagt elke Birmaan zeker een
pagode in zich. Gids Shine lacht:
„Een heuvel is pas perfect als een
heiligdom de top bekroont.”
Vrouwen offeren melk en bloe-
men, mannen mediteren in het
familieschrijn en her en der zit-
ten vrienden of familie samen.
Felgekleurde ledlampjes flikke-
ren als een opzichtige doornen-
kroon rond Boeddha’s hoofd,
60 61

2. REIS
DUIZENDEN STOEPA’S
Niets kan je voorbereiden op Ba-
„Een heuvel
gan, de indrukwekkendste ar- is pas perfect
cheologische site van het land.
„Ons Angkor Wat”, pocht Shine.
met een
Mijn gids heeft een punt. Marco heiligdom
Polo roemde de middeleeuwse
hoofdstad van de Bamar als een
op de top”
van de mooiste plekken op zijn
reizen. Ruim drieduizend pago- ongeziene bouwwoede. Op een
des, tempels en reliekschrijnen oppervlakte van veertig vierkan-
klein of groot liggen kriskras ver- te kilometer, destijds zesmaal
spreid over de savanne, een ver- groter dan het middeleeuwse
steend veld van naar de hemel Londen, lieten de heersers van de
reikende heiligdommen. „Ge- elfde tot de dertiende eeuw een
strande Titanics in een kale vlak- koningsstad met duizenden pa-
te”, volgens Cees Nooteboom. godes bouwen. De oudste heilig-
Vanaf het terras op de top van de dommen verwijzen in hun archi-
Shwesandaw stoepa — de enige tectuur naar donkere grotten,
plek waar het bij zonsondergang met minzame Boeddha’s glimla-
druk kan zijn met toeristen — ge- chend in het halfduister. Elke
nieten we vroeg in de ochtend vorst wou zijn voorganger over-
van een verstild panorama, ter- treffen. Ananda, een klassiek
wijl de nevel optrekt tussen de meesterwerk met trapsgewijze
talloze tempels. In de velden en
tussen de boomtoppen glimmen
de puntige piramides, witge-
kalkt, in ruwe rode baksteen of
met bladgoud bedekt.
Toen de koning van Bamar zich
Onderschrift onder- nieuwe verlichtingstechnologie het land. Sedertdien belichaamt Nergens komt de vervlogen voor- bekeerde tot het Theravada
schrift onderschrift tot glorie van de Verlichte. Ana- Aung San Suu Kyi — de nu 67-ja- oorlogse grandeur zo tot leven als boeddhisme, halfweg de elfde
onderschrift onder- chronistische kitsch of religieuze rige dochter van een legendari- tijdens high tea in The Strand, eeuw, deed hij dat met absolute
schrift onderschrift kunst? De vrolijke vredigheid op sche onafhankelijkheidsstrijder een pareltje van koloniale archi- overgave. Bekeerling Anawrahta
onderschrift onder- het tempelplein schept de ideale — de mensenrechtenstrijd in tectuur, een elegant monument roofde religieuze teksten en
schrift onderschrift omstandigheden om te verbroe- Birma, zoals ze haar vaderland tussen de afgebladderde gevels voorwerpen van de Mon (een na-
deren met de locals, steeds klaar consequent blijft noemen. Ter- van downtown Yangon. Even le- burig volk in het zuiden van het
om hun Engels te testen. Binnen wijl het een jaar geleden nog ta- gendarisch als het Raffles Hotel land) en voerde hun koning Ma-
de kortste keren willen nieuws- boe was haar naam of de histori- in Singapore of The Peninsula in nuha in gevangenschap mee. De
gierige studenten en monniken sche naam van het land te gebrui- Hongkong, maar nog niet over- tempel die de gekidnapte vorst
weten waar ik vandaan kom. ken, prijkt de afbeelding van de spoeld door toeristen. Ook wie er mocht bouwen, met drie giganti-
„Hoe heet jouw land?” repliceer oppositieleidster, die jarenlang niet overnacht, kan genieten van sche boeddha’s in evenveel te
ik. „Myanmar of Birma?” onder huisarrest leefde, tegen- de vergeelde foto’s, houten lam- kleine ruimten, provoceerde de
woordig op de T-shirts waar briseringen, obers als knipmes- diepgelovige Anawrahta. „Net als
AUNG SAN SUU KYI straatverkopers mee leuren. Een sen en copieuze torens sandwi- de gevangen Mahuna voelt
Ooit was dit koninkrijk aan de Ir- koopje, net als de pasta van ver- ches & scones met een kopje af- Boeddha zich benauwd in zijn
rawaddy een onderdeel van malen boomschors, een natuur- ternoontea. Orwell was hier, net gouden kooi,” vertelt Shine, „met
Onderschrift onderschrift onder-
Brits-Indië, tot Birma (net als In- lijke zonnemelk waarmee de als Somerset Maugham en Rud- als enige ontsnappingsmogelijk-
schrift onderschrift onderschrift
dia) na de Tweede Wereldoorlog vrouwen hun kaken insmeren, of yard Kipling, auteur van het on- heid de dood, uitgebeeld door de
onderschrift onderschrift onder-
onafhankelijk werd. Het moeilij- de pocketversie van Burmese sterfelijke gedicht Road to Man- liggende Boeddha aan de achter- schrift onderschrift
ke pad naar democratie liep aan days, het dagboek van George Or- dalay. Luidkeels zingt Shine de zijde van het heiligdom.”
het eind van de jaren tachtig vast well (die tussen 1922 en ’27 in hymne, tot de Britse dames kir- Kwam de boodschap over ? Ko-
in het bloed van de dictatuur. dienst was bij de Britse bezet- ren van vreugde. „Come you back ning Anawrahta en zijn opvol-
Myanmar, zo luidt sinds de mili- tingsmacht in Birma, de Indian you British soldier, come back to gers ontketenden in de vlakte
taire staatsgreep de naam van Imperial Service). Mandalay.” tussen de rivier en de heuvels een
62 63

3. REIS
hier ooit een metropolis van wijs- WEL OF NIET
heid zou floreren. En zie, in het NAAR BIRMA ?
midden van de negentiende Birma (Myanmar) blijft een
eeuw stichtte koning Mindon controversiële reisbestemming.
aan de voet van de heuvel zijn Nadat de militaire junta in 1988
hoofdstad, een gouden stad voor de macht greep, vroeg
het boeddhisme. Van zijn schit- oppositieleidster Aung San Suu
terend paleis restte na de Twee- Kyi (Nobelprijs voor de Vrede
de Wereldoorlog alleen de impo- 1991) buitenlanders niet naar
sante slotgracht en de omwalling het land te komen omdat (een
met twaalf poorten. Eeuwig- deel van) de opbrengst van
heidswaarde heeft ‘het grootste toerisme bij de junta
boek ter wereld’, de 729 marme- terechtkomt.
ren tabletten boeddhistische Als reactie op de
teksten, of de pagode van Maha- mensenrechtenschendingen
muni, waar gelovigen voortdu- voerden Europa en Amerika
rend flinterdunne laagjes blad- jarenlang een politiek van
goud kleven op het meest ver- economische en diplomatieke
eerde beeld van het land. sancties, waarvan vooral China
Anders dan het slaperige Bagan, profiteerde om zijn regionale
is Mandalay een drukke metro- macht te verstevigen. Begin
pool, een centrum van ambacht- 2011 verbaast de nieuwe
slui en kunstenaars. Een shop- president, ex-generaal Thein
pingronde leidt langs beeldhou- Sein, vriend en vijand met zijn
wers en houtsnijders, langs weef- belofte tot hervormingen en
getouwen en koperslagers. Op- overleg met Aung San Suu Kyi.
merkelijk zijn de bladgoudsla- Vreedzaam demonstreren is
niet langer verboden, politieke
gevangenen worden vrijgelaten
Streamer en de censuur opgeheven. De
Onderschrift onder-
schrift onderschrift
terrassen versierd met stukwerk streamer succesvol verlopen tussentijdse
en fresco’s, functioneert nog verkiezingen van 1 april 2012
onderschrift onder- steeds als pelgrimsoord. Werke- streamer zijn een eerste stap in een
schrift onderschrift
onderschrift onder-
lijk alomtegenwoordig zijn de streamer proces van normalisering en
stoepa’s! Drijvend in het zwem- democratisering dat loopt tot de
schrift onderschrift
bad van mijn hotel, tel ik er een streamer verkiezingen van 2015. Ter
goed dozijn. ondersteuning van het
gers, die met voorhamers een hervormingsproces besloot de
BLADGOUDSLAGERS klomp goud vermorzelen tot er EU de sancties tegen
De weg naar Mandalay bezong ragfijne, tengere blaadjes over- Birma/Myanmar voor 12
Kipling zo treffend, maar zelf be- blijven. Binnen de kortste keren maanden op te schorten, met
zocht hij de stad nooit. Weinig zullen gelovigen het fijne goud uitzondering van het
reizigers komen er tegenwoordig prevelend en voorzichtig op een wapenembargo. Sedert midden
aan per boot, maar nog minder Boeddha of stoepa kleven. 2011 pleit de Nationale Liga
bezoekers verlaten de laatste ko- Een bochtige rit door heuvels en voor Democratie (NLD) voor
ninklijke hoofdstad zonder een langs de wijngaarden van Red verantwoord toerisme, met
cruise op de Irrawaddy. Als een Mountain Vineyard leidt van He- respect voor het milieu en de
slang kronkelt de stroom door ho naar Nyaung Shwe, de toe- inheemse cultuur. Birma
rijstvelden en langs bosjes palm- gangspoort tot het meer van Inle. bezoeken is nu niet langer een
bomen, een intens groene vlakte Hier leven de Intha op en rond kwestie van impliciete steun aan
met glimmende stippen, de gou- hun meer, 160 vierkante kilome- een dictatoriaal bewind, maar
den stoepakoepels die weerkaat- ter moerassen en open water, een hart onder de riem voor de
sen in de zon. Volgens de overle- drijvende tuinen en paalwonin- gewone man.
vering bezocht Boeddha de Man- gen. In een kano met een buiten- www.freeburmacoalition.org ;
dalayheuvel en voorspelde hij dat boordmotor verkennen we de www.dassk.org
64

4. REIS
dorpen, houten huizen hoog bo-
ven het water. Met platbodems
verzamelen de Intha waterhya-
cinten, riet en modder, een aan-
gevlochten compostlaag die met
palen verankerend wordt in de
bodem. In hun drijvende tuinen
kweken de waterboeren bloem-
kolen, tomaten of bonen. Even
opmerkelijk als hun landbouw-
methode is hun roeitechniek.
Staand op hun kano peddelen de
vissers met één been rond de
roeispaan, als elegante flamin-
go’s glijdend over het gladde wa-
tervlak waarin de omliggende
bergen reflecteren.
Buiten het toeristische seizoen
vertonen de katten van het Jum-
ping Cat klooster hun kunstjes
niet, maar terecht prijkt Inle op
elke reisroute. Bruno Chagon, de
Franse manager van het Inle Re-
sort, ziet vol vertrouwen de toe-
PRAKTISCH
◆ Het land Birma, deels op het Indische subcontinent, grenst aan ◆ Beste reistijd Birma heeft een ◆ Vlucht We vlogen met Thai Air-
India, Bangladesh, China, Laos en Thailand. Het land is 677.000 tropisch klimaat, met een moes- ways naar Bangkok, met een erg
km² groot, heeft een grote diversiteit, van koraaleilanden voor son-periode van mei tot oktober. vlotte aansluiting naar Yangon.
de tropische kust tot besneeuwde pieken in de Himalaya op de De ‘koele’ periode van november Vanaf 17 november vliegt Thai
grens met Tibet. tot februari geldt als beste reis- Airways driemaal per week recht-
Na een halve eeuw militaire bureaucratie en een langdurige bur- tijd. Van maart tot mei is het heet, streeks van Brussel naar Bang-
geroorlog staat het toerisme in Birma nog in zijn kinderschoe- met temperaturen tot 40°C. kok.
nen. Ter vergelijking: Thailand telt jaarlijks 15 miljoen bezoekers, www.thaiairways.be
Vietnam 4 miljoen en Birma (in 2010) slechts 200.000. De
meesten beperken zich tot de route Yangon, Bagan, Mandalay 1. Bangladesh 4. Laos ◆ Geld De nationale bank (en dus
en het meer van Inle, waar een beperkte maar deugdelijke infra- 2. India 5. Thailand ook alle handelaars) aanvaarden
structuur is. Internationale investeerders staan te trappelen van 3. China 5. Indische enkel kreukvrije, smetteloze en
ongeduld. De veranderingen gaan snel: een jaar geleden was in- Oceaan ongeschonden dollarbiljetten.
ternettoegang nog uiterst beperkt, in september 2012 bieden Kredietkaarten worden nergens
de meeste hotels en restaurants gratis wifi. aanvaard en geldautomaten be-
2 staan (nog) niet.
3
1 ◆ Meer info We reisden naar Birma
BIRMA met Atlas Reizen, een specialist
in maatwerk die authentieke gast-
4
Mandalay vrijheid hoog in het vaandel
Bagan draagt.
Yangon 5 Atlas Reizen, Pand 270 bus 56,
Waregem, 056 60 58 58,
6 www.atlasreizen.be
66