Kort komen verschillende methode van risicotaxatie en hun kwaliteiten en tekortkomingen aanbod, wordt een behandelmodel (het Good Lives Model) besproken en wordt er in gegaan wat deze kunnen betekenen voor verstandelijk beperkte plegers van zedendelicten.

1. VERSTANDELIJK BEPERKTE PLEGERS
VAN SEKSUEEL MISBRUIK
Risicotaxatie en Behandeling
Seksueel misbruik van en door mensen met een verstandelijke beperking
Medile
3 april 201
Jan Willem van den Ber

2. Inhoud
 Inleiding
 Risicotaxatie – doel en methoden
 Van risicotaxatie naar behandeling
Wat behandel je wel en wat niet (per se)?
 Een behandelmodel
 Behandeling van verstandelijk beperkte
plegers – een specialisme!

3. Boodschap
Besteed je tijd en geld goed
Behandel wat je behandelen moet
Behandel je, doe het dan goed

4. INLEIDING

5. Risicotaxatie
≠
Risicomanagement
Risicotaxatie = het inschatten van de kans op
(seksuele) recidive
Risicomanagement =
het (proberen) te voorkomen
van (seksuele) recidive door
(therapeutische) interventies
of beheersingsmaatregelen

6. Een voorbeeld
Hans Brinker
de
risicomanager

7. Een voorbeeld
Hans Brinker
de
risicotaxateur

8. Hans wil zo veel mogelijk schade door
overstroming beperken. Waar moet hij heen?

9. Advies aan Hans?
Hans wil zo veel mogelijk schade door
overstroming beperken.
Hij heeft maar 1 vinger.
Wat moet hij heen?
Naar een gebied met een groot, gemiddeld of
klein overstromingsrisico?

10. Nu ons vakgebied
Kans op seksuele recidive
80%
35%
23%
10%
0,5-4%
Je mag drie
behandelingen
aanbieden.
Wie biedt
je deze
aan?

11. Nu ons vakgebied
Kans op seksuele recidive
80%
35%
23%
10%
0,5-4%
Antwoord:
De drie plegers
die de grootste
kans hebben op
recidive

12. Risicotaxatie is selectie
Dat houdt in voor zedenspecifieke behandeling:
Laag risico: 0 uur
Matig risico: 100 – 200 uur
Hoog risico: > 300 uur
Maar hoe bepaal je nu het recidive risico?
Hanson & Yates, 2013

13. RISICOTAXATIE

14. Methoden van
risicotaxatie
Ongestructureerd klinisch oordeel
Gestructureerd klinisch oordeel
Actuarieel

15. Ongestructureerd klinisch
oordeel

16. Gestructureerd klinisch
oordeel
en
actuarieel
Beide gebaseerd op door wetenschappelijk
onderzoek aangetoonde risicofactoren

17. Gestuctureerd
klinisch oordeel
Gekenmerkt
door
persoonlijke
afweging
risicofactoren
door professional

18. Actuarieel
gekenmerkt door het gebruik van
een normgroep om te komen tot
een classificatie van het
delictrisico.

19. De winnaar is
Instrumenten d (95% CI) N (k)
Empirisch Actuarieel .67 (.63-.72) 24,089 (81)
Mechanisch .66 (.58-.74) 5,838 (29)
Gestructureerd Klinisch .46 (.29-.62) 1,131 (6)
Ongestructureerd
Klinisch
.42 (.32-.51) 6,456 (11)
Hanson & Morton-Bourgon (2009)

20. Dus
Risicotaxatie gebruik je om te bepalen of en wie
je waar behandeling aanbiedt
Op deze manier kun je bij zoveel mogelijk plegers
het recidiverisico zo sterk mogelijk verminderen

21. Risicotaxatie bij
LVB plegers
MAAR
Kunnen de reguliere risicotaxatie-instrumenten
gebruikt worden bij plegers met een
verstandelijke beperking?

22. Risicotaxatie bij
LVB plegers (2)
1. Aantal items differentieert mogelijk niet (bv.
instabiliteit in relaties, problemen met het
werk, emotionele identificatie met kinderen,
etc.)
2. Zelfde dynamische risicofactoren?
3. Niet gevalideerd voor plegers met een
verstandelijke beperking

23. Voorlopige conclusies
1. Een aantal van de (reguliere) risicotaxatie-
instrumenten heeft een voldoende of goede
predictieve validiteit
2. Er is met name meer onderzoek nodig naar de
predictieve validiteit van het risico op seksueel
grensoverschrijdend gedrag na/zonder
behandeling
3. Meer onderzoek naar de predictieve validiteit
van de dynamische risicofactoren is gewenst
Berg & Vogel, 2011
Hanson, Sheahan, & VanZuylen, 2013

24. VAN RISICOTAXATIE
NAAR BEHANDELING

25. Behandeling
Wat pak je aan?
Wat pak je aan?
-Statische risicofactoren
-Stabiel dynamische risicofactoren
-Acuut dynamische risicofactoren
Andrews & Bonta, 2010

26. Geen dynamische
risicofactor
(algemene recidive)
Persoonlijke problemen / stress
Psychiatrische problematiek in engere zin
Laag/negatief zelfbeeld
(Lichamelijke) inactiviteit
Slechte leefomstandigheden (bv. huisvesting)
Zich niet willen aanpassen (aan het ‘normale’)
Weinig angst voor straf (wettelijke sancties)

27. Geen dynamische
risicofactor
(seksuele recidive)
Slachtofferempathie
Ontkenning/minimalisering van seksueel delict
Ontbreken van behandelmotivatie
Slachtoffer van seksueel misbruik
Gebrekkig seksueel voorlichting
Gebrekkige ‘dating’ en sociale vaardigheden
Hallucinaties en wanen

28. Dynamische
risicofactoren
zedendelinquenten
STABLE-2007
5 secties, 13 items
Secties:
- Belangrijke sociale contacten (1 item)
- Intimiteitsproblemen (5 items)
- Algemene zelfregulatie (3 items)
- Seksuele zelfregulatie (3 items)
- Samenwerking met toezichthouders (1
item)

29. BEHANDELMODEL

30. Good Lives Model
Positieve psychologie
• Positieve benadering / gebaseerd
op kracht
• Focus op zelfactualisatie
• Gericht op voordeel/doelen van
pleger
• Gericht op samenwerking en
motivatie

31. Intrinsiek belonende
behoeften
1. Lichamelijk welbevinden/gezondheid
2. Kennis
3. Competentie/excellentie
4. Autonomie/zelfsturing
5. Innerlijke rust/ vrij van stress
6. Vriendschap/verbondenheid
7. Deel van groter geheel zijn
8. Spiritualiteit
9. Genot/seksualiteit
10. Creativiteit
Good Lives Model
Primary Goods

32. Seksueel delict:
Verkeerde / antisociale manier om
‘primary goods’ (= intrinsiek
belonende, basale biopsychosociale
behoeften) te bevredigen
Good Lives Model

33. Voorbeelden
Vriendschap en genot vervullen
door seksueel contact met een
minderjarige
Autonomie en zelfsturing bereiken
door domineren en bedreigen van
anderen
Good Lives Model

34. Toekomstplan
Wonen
Werken/onderwijs
Relaties
Vrije tijd
Huidige situatie
Wonen
Werken/onderwijs
Relaties
Vrije tijd
Dynamische risicofactoren
Subdoel
1
Subdoel
2
Subdoel
3
Et cetera
Motivatie
en
behandelrelatieproblemen
Good Lives Model visueel

35. Zeker weten
Sterker nog….
Past dit model ook bij
LVB-plegers?

36. Old me/new me
Oude IK Nieuwe IK
Vroeger: Nu en Toekomst:
Denken:
Ik wil het nu, anders ….
Ik zorg dat ik het krijg
Denken:
Ik kan wachten
Ik wil het alleen als de ander ook
wil (is fijner)
Gedrag:
Veel seks (paar keer per dag)
Dwingen (geld, bedreigen)
Liegen
Gedrag:
Paar keer in de week seks
Ik vraag of de ander wil
Ik vertel groepsleiding met wie ik
seks wil
Seks
Haaven & Coleman, 2000

37. BEHANDELING VAN VERSTANDELIJK
BEPERKTE PLEGERS
EEN SPECIALISME!

38. Behandeling LVB plegers
totaal anders?
Is de behandeling van plegers met een verstandelijke
beperking anders?
Qua:
Dynamische risicofactoren
Manier van behandeling

39. Anders qua dynamische
risicofactoren?
Dezelfde risicofactoren als bij ‘gewone’ plegers
lijken een rol te spelen bij seksuele recidive.
Harris & Tough 2004
McGrath, Livingston & Falk 2007
Bij ‘gewone’ en LVG-plegers is evenveel sprake van
delictondersteunende opvattingen.
Lindsay, Steptoe & Beech 2008
Echter: LVG-plegers hebben in vergelijking meer
seksueel deviante interesse (prepuberale en zeer
jonge kinderen, jongens)
Rice, Harris, Lang & Chaplin 2008
Cantor, Blanchard, Robichaud &Christensen 2005

40. Antwoord
Zelfde statische en dynamische risicofactoren blijken
een rol te spelen bij seksuele recidive.
Toch ook: toets andere LVB-specifieke hypotheses!
Berg & Hesper, 2014
Hanson, Sheahan & VanZuylen, 2013
McGrath, Livingston & Falk, 2007

41. Anders qua manier van
behandeling
Het leren en denken verloopt anders:
• Situatiegebonden en concreet
• Taal- en begripszwakte
• Weinig gedifferentieerd
• Het geheugen functioneert minder goed
• Lager denktempo
Dus je past je als begeleider of therapeut aan!

42. Antwoord
Pas de behandeling aan, door:
Concrete voorbeelden
Visueel materiaal
Bij het niveau passend taalgebruik
Herhalen van de kern van de boodschap
Navragen of de boodschap begrepen wordt
Beperk therapietijd en hoeveelheid informatie
Betrek netwerk / groepsleiders bij therapie
(transfer)
Le Grand et al., 2003
Lambrick en Glaser, 2004

43. Boodschap
Risicotaxatie en behandeling voorkomen
recidive!
(Beter dan straf alleen)
Besteed je tijd en geld goed
Behandel wat je behandelen moet
Behandel je, doe het dan goed

44. Een specialisme!
Risicotaxatie en behandeling van licht verstandelijk
beperkte plegers van seksueel misbruik geeft extra
uitdagingen.
Kun je dit, dan kun je (bijna) alles!

45. Jan Willem van den Berg
Psychotherapeut / GZ-psycholoog
Van der Hoeven Stichting
Postbus 174, 3500 AD Utrecht
Telefoon 030-2758275
E-mail: jwvandenberg@hoevenkliniek.nl
www.linkedin.com/in/janwillemvandenberg