1. zorgplicHt loont!
in zes artikelen behandelen de auteurs van het boek
Zorgplicht loont!, Silvia Janssen en Dik van Velzen, de
diverse aspecten van zorgplicht. Na het portefeuillerecht,
de nazorg, de declaraties en execution only, nu aandacht
voor de portefeuilleovername.
Aflevering 5:
ZORGPLICHT BIJ
porteFeuilleovername
Als een verzekeringsportefeuille (of een deel Met andere woorden: is een por-
tefeuille overgedragen van de ene
daarvan) wordt overgenomen: hoe zit het dan met de financieel dienstverlener naar de
zorgplicht? Is de nieuwe eigenaar meteen zorgplichtig? andere (activa/passivatransactie) of
is het gehele bedrijf van een finan-
En meteen verantwoordelijk voor alles wat er in het cieel dienstverlener door een ander
verleden is misgegaan? En wat moet hij doen als de overgenomen (bijvoorbeeld door
geschiedenis van een dossier, een klant of een product overdracht van alle aandelen)?
Vanuit het oogpunt van het
niet zo goed is vastgelegd? vermijden van zorgplichtrisico’s
is het overnemen van uitsluitend
een portefeuille aantrekkelijker
dan een bedrijfsovername. Wel
H
et overnemen van een Over de vraag wanneer de moet ook in dat geval rekening
(deel van een) portefeuille zorgplicht ontstaat, kan geen dis- worden gehouden met een even-
betekent dat zowel de cussie zijn. Dat is meteen bij de tuele gedeeltelijke terugbetaling
rechten als de plichten van de tot portefeuilleovername. Maar dat van afsluitprovisies bij voortijdige
(dat deel van) die portefeuille betekent nog niet dat de overne- beëindiging/opzegging van finan-
behorende financiële producten mer ook meteen verantwoordelijk ciële producten.
worden overgenomen. Tot de rech- is voor alle gebreken en eventuele
ten behoort het recht op beloning. tekorten uit het verleden. Kan de enkele porteFeuille­
Daarbij kan het gaan om doorlo- overnemer ook geconfronteerd overdracHt
pende provisie en nog niet betaal- worden met maatregelen, boetes Bij een enkele portefeuilleover-
de afsluitprovisie (balansregel). en/of claims dracht is het antwoord strikt ge-
Bij beloning kan het ook gaan om voor ge- zien vanuit de Wft eenvoudig. De
abonnementstarieven die met de dragingen de wijze van portefeuille­ overnemende partij is niet verant-
klant zijn afgesproken of – als dat van zijn overname is belangrijk woordelijkheid voor wat er in het
de afspraak was – een periodieke voorganger? verleden is gebeurd. De zorgplicht
controle op feebasis. Tot de plich- Dat hangt ten eerste af van de van een financieel dienstverlener
ten behoren het risico dat provisie wijze waarop de portefeuilleover- heeft betrekking op zijn gedrag.
moet worden terugbetaald (zie name tot stand is gekomen en ten Als hij niet aan zijn zorgplicht (of
ook art. 151 Bgfo) en de zorgplicht. tweede van de vraag of de over- aan een ander wettelijk vereiste)
nemer zijn zorgplicht vanaf het voldoet, dan kan de toezicht-
zorgplicHt tijdens de moment van overname deugdelijk houder maatregelen treffen. Die
looptijd nakomt. Beide aspecten komen maatregel kan de toezichthouder
Zorgplicht voor een overgeno- aan de orde. Uiteraard moet daar- óók opleggen aan een financieel
men (deel van een) portefeuille naast altijd beoordeeld worden dienstverlener die zijn portefeuille
is per definitie ‘zorgplicht tijdens welke (individuele) afspraken zijn al heeft overgedragen. Het gaat
de looptijd’. Het verschil met de gemaakt met klanten over de dien- tenslotte om gedragstoezicht. De
gebruikelijke zorgplicht is dat bij sten gedurende de looptijd. maatregel is het gevolg van het
portefeuilleovername plotseling niet-zorgplichtige gedrag van de-
een zorgplicht ontstaat voor een de wijze van porteFeuille­ gene die tekort is geschoten. Dat
(groot) aantal verzekeringen te- overname is dus per definitie gedrag uit het
gelijk, meestal zonder dat de zorg- Het maakt verschil of het alleen verleden. De intermediair (of ver-
plichtgeschiedenis gedetailleerd gaat om een portefeuilleovername zekeraar) die zijn portefeuille al
bekend is. of (ook) om een bedrijfsovername. verkocht heeft, kan dus nog beboet
16 de Beursbengel | nr. 806 | juli­augustus 2011
0611_bs_binnenwerk_v3.indd 16 29-06-11 15:57

2. worden voor gedragingen die hij
heeft verricht vóór het moment
van verkoop. De overnemende
partij staat daar geheel buiten en
kan niet worden aangesproken op
het gedrag van een vorige eigenaar
van de portefeuille.
Voor de uit het BW voortvloeien-
de zorgplicht is dat niet veel an-
ders. Maar wel met enige nuances.
Deze zorgplicht ontstaat normaal
gesproken op het moment dat de
financieel dienstverlener de op- bedrijf op het andere overgegaan. planmatige aanpak
dracht van de klant aanvaardt om Dus ook alle gevolgen van een Een goed begin is de klant te infor-
hem te adviseren of voor hem in niet-zorgplichtig gedrag in het meren dat u de portefeuille hebt
een of meer financiële producten verleden. In dat geval kan het overgenomen. In die informatie
te bemiddelen. Voor de uitvoering overnemende bedrijf ook worden aan de klant kunt u tegelijk uw
van die opdracht is hij verant- geconfronteerd met fouten van (voorlopige) plan van aanpak
woordelijk. Als hij daarbij niet zijn voorganger. Zowel wat de presenteren. Daarvoor hebt u
handelt als een ‘redelijk bekwaam Wft betreft (maatregelen, boetes) verschillende mogelijkheden.
en redelijk handelend tussenper- als de civielrechtelijke zorgplicht Het mooist is als u op korte ter-
soon’, dan is hij aansprakelijk voor (aansprakelijkheidsclaims voor mijn persoonlijk contact met alle
de schade die de klant daardoor – naar achteraf blijkt – verkeerde klanten op kunt nemen. Bij een
lijdt. Dat geldt adviezen). portefeuille van een beetje om-
ook voor de vang is dat echter niet mogelijk en
periode dat de klanten hoeven niet na de porteFeuilleovername ook bij een kleine portefeuille zijn
overeenkomst spontaan te snappen dat u Zoals gezegd: na de portefeuille- persoonlijke contacten niet altijd
tot zijn porte- een andere dienstverlening overname geldt de normale zorg- verantwoord, gezien de relatie tus-
feuille behoort. biedt plicht die altijd tijdens de looptijd sen tijd en inkomsten. Dan ligt het
Tijdens de geldt. De Wft kent geen aparte meer voor de hand om te kiezen
looptijd moet hij (tenzij anders zorgplichtbepalingen daarvoor; voor een snelle schriftelijke eerste
afgesproken) ‘een actieve en voort- het BW ook niet. Wel zult u een aankondiging. Dat kan met een
durende bemoeienis betrachten’. eventuele zorgplichtachterstand standaardbrief die naar alle klan-
Bij overdracht van de portefeuille binnen redelijke termijn moeten ten gaat, maar meer aan te beve-
eindigt die verantwoordelijkheid. wegwerken. len is om onmiddellijk klantgroe-
Maar ook ná de overdrachtsdatum Dat betekent niet dat u zich daar pen te selecteren die onderling iets
kan hij nog aansprakelijk worden erg ongerust over hoeft te maken afwijkende informatie krijgen.
gesteld voor fouten die hij heeft in elk geval niet als u dat voort- Klanten (klantgroepen) met
gemaakt in de periode tot de over- varend doet. In de jurisprudentie alleen enkele weinig onderhouds-
drachtsdatum. zijn geen voorbeelden te vinden gevoelige producten kunt u bij-
van financieel dienstverleners die voorbeeld toezeggen dat zij binnen
BedrijFsovername aansprakelijk worden gehouden drie maanden van u een overzicht
In de situatie van een bedrijfsover- vrij kort na het overnemen van een krijgen met de bij u beschikbare
name is dat anders. Dan zijn met portefeuille omdat een zorgplicht- klantgegevens (waaronder een
de portefeuille ook alle andere achterstand niet snel genoeg is overzicht van de financiële pro-
rechten en plichten van het ene weggewerkt. ducten) met het verzoek of zij dat »
de Beursbengel | nr. 806 | juli­augustus 2011 17
0611_bs_binnenwerk_v3.indd 17 29-06-11 15:57

3. zorgplicHt loont!
willen controleren en als daar zijn of niet voldoende betrouw-
aanleiding toe is contact met u baar lijken? En zo ja, binnen welke
opnemen. Andere klanten (klant- termijn moet dat dan gebeuren?
groepen) met meer onderhouds- Vooropgesteld: altijd geldt dat
gevoelige producten (inkomens- dergelijke gegevens het invullen
verzekeringen, bedrijfs-, gebou- van de zorgplicht een stuk eenvou-
wen- en inboedelverzekeringen diger maken. Aan de andere kant
waarvan langere tijd het verzekerd kost het maken van klantprofielen
bedrag niet is aangepast) kunt u tijd en dus geld. Niemand mag van
maak een goede analyse van wat u eigenlijk wilt
dan een eerdere plaats in uw plan u verwachten dat u dat voor niets overnemen. kijk naar:
van aanpak geven. Een aantal doet. - de portefeuillesamenstelling;
klanten zult u waarschijnlijk op De Wft-eis van een klantprofiel - de samenstelling van de klantengroep (passen de
korte termijn juist wel willen be- is bedoeld voor een verantwoord klanten bij u?);
zoeken, zowel om kennis te maken advies- en/of bemiddelingstraject. - de opbouw van het bedrijfsinkomen (afsluitprovisie,
doorloopprovisie, fee-inkomen, abonnementstarieven);
als om concreet te controleren of Dat is iets anders dan een beheers- - het onnatuurlijke verloop en risico op provisieterug-
er aanpassingen nodig zijn in het traject (waarvan sprake is bij een betaling;
totaalpakket aan financiële pro- overgenomen portefeuille). Kort- - de wijze waarop klantgegevens zijn vastgelegd;
ducten en diensten. om, van een Wft-verplichting tot - de match tussen beschikbare klantgegevens en de
In alle gevallen is het belangrijk het maken van nieuwe klantprofie- uitgebrachte adviezen (doe een steekproefcontrole).
dat u de klant ook informeert over len lijkt ons geen sprake zolang de
de aard van uw dienstverlening en financiële producten blijven voort-
de wijze waarop u daarvoor be- bestaan zoals deze bij overname in het wegregelen van de totale achter-
loond wordt. De klant is tenslotte de portefeuille aanwezig waren. stand méér dan zes tot negen maan-
niet gewend aan de wijze waarop Of er een den duurt, achten wij dat risicovol.
u met uw zorgplicht omgaat. Op contractuele
grond van de Wft mag u volstaan zorgplicht een zorgplichtachterstand BeroepsaansprakelijkHeids­
met een dvd voor een beperkte bestaat om moet je risicogeoriënteerd verzekering
groep (hoofdzakelijk complexe) een nieuw wegwerken Bij elke portefeuilleovername geldt:
producten. Uit het oogpunt van klantpro- ga na of uw beroepsaansprakelijk-
zorgplicht en transparantie is het fiel te maken hangt af van de heidsverzekering voldoende dekking
verstandiger om naast uw dvd omstandigheden. Meestal niet, biedt. Zo’n controle is vooral belang-
algemene voorwaarden te hante- denken wij. Met als uitzondering: rijk als er sprake is van een bedrijfs-
ren. Met een samenvatting waarin bij inkomensverzekeringen, zoals overname: het is niet vanzelfsprekend
u de kern van uw dienstverlening de AOV, zeker als daar ook een (maar wel nodig) dat uw verzekering
uiteenzet. De klant weet dan (of doorlopende beloning over afge- dan ook dekking biedt voor in het
kan in elk geval weten) waar hij sproken is. Of als de oude dienst- verleden gemaakte fouten.
aan toe is. verlener (schriftelijke) afspraken
Hou daarbij in de gaten: een dvd heeft gemaakt met de klant over conclusie
en andersoortige informatie over de werkzaamheden die hij tijdens Het is verstandig om voorafgaand aan
uw dienstverlening zijn geen recla- de looptijd verricht. een portefeuille- of bedrijfsovername
meteksten. Als u pretendeert dat Van nieuwe klantprofielen is alle zorgplichtrisico’s goed in kaart
van nu af aan alle zorgen ten aan- altijd sprake als het gaat om wijzi- te brengen. En te zorgen voor een
zien van de financiële producten gingen in complexe en impactvolle concreet plan van aanpak, waarbij de
en diensten van de klant bij u in producten. Daarbij kunnen van- nieuwe klanten zo snel mogelijk wor-
goede handen zijn, belooft u waar- zelfsprekend ook afspraken over den geïnformeerd over de overname,
schijnlijk meer dan u kunt waar- de beloning worden gemaakt. uw dienstverlening, uw beloning en
maken. Maar de klant mag wel op over wat u van de klant verwacht.
die informatie vertrouwen. U kunt Hoe snel moet de zorgplicHt
Drs. Silvia Janssen en
dus het beste reëel zijn in wat de geregeld zijn?
mr. Dik van Velzen
klant van u mag verwachten en Eerder hebben we de term ‘voort- Silvia Janssen is partner bij
wat u van de klant zelf verwacht. varend’ gebruikt, maar daar kunt adviesbureau Oostdam & Partners,
Als u een ander beloningsmodel u misschien niet zo veel mee. We te Nijmegen.
Dik van Velzen is hoofdredacteur van
hanteert dan uw voorganger, dan zouden ook kunnen zeggen: pro-
de Beursbengel en consultant
moet dat natuurlijk ook met de actief, transparant. Dat maakt het bij NIBE-SVV te Amsterdam.
klant worden afgesproken. Klan- niet veel beter. Het blijft een erg
ten zijn niet gebonden aan eenzij- open norm. Toch is het lastig er
dig veranderde spelregels. veel meer over te zeggen en het is Het boek Zorgplicht loont!
zeker niet mogelijk om er een con- biedt de helpende hand bij alle
nieuwe klantproFielen? crete invulling aan te geven. praktijkvragen over zorgplicht
en beloning.
Moeten er nieuwe klantprofielen Het lijkt ons van belang het ISBN: 978 90 5516 284 0
worden gemaakt als de klantpro- risicogeoriënteerd te doen. Hoe Uitgever: NIBE-SVV
fielen in de overgenomen porte- adviesgevoeliger het product, hoe www.nibesvv.nl
feuille ontbreken, niet compleet eerder de actie. Als u vermoedt dat
18 de Beursbengel | nr. 806 | juli­augustus 2011
0611_bs_binnenwerk_v3.indd 18 29-06-11 15:57