Urak gaiaren aurkezpena, Zubia-Santillana.

1. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA

2. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Gaiaren mapa
Orokortasunak
Itsasoko urak
URAK
Kontinenteetako urak
KONTINENTEETAKO URAK
ETA ITSASOKO URAK
URAREN ZIKLOA
IBAIAK
AINTZIRAK
LUR AZPIKO URAK
GLAZIARRAK
ITSASOAK ETA OZEANOAK

3. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Niloren ur-goraldiak
Antzina, Nilo ibaia oso garrantzitsua zen egiptoarrentzat, herrialdeko bizia eta
aberastasuna haren mende zeuden-eta. Niloren inguruan lehenengo
nekazaritza-zibilizazio nagusietako bat sortu zen: egiptoar zibilizazioa.
Udaro, Nilo ibaiak gora egiten du, euri asko eta asko egiten duelako. Presa
handiak egin arte, ibaiko urak soro guztiak hartzen zituen hiru hilabetez. Urritik
aurrera, urek behera egiten zutenean, lohiak metatu egiten ziren eta lurra
ongarritzen zuten. Apirilean uzta biltzen zuten, eta maiatzetik uztailera, lurrari
atseden hartzen uzten zioten.
Nilo ibaiak ohi baino gehiago gora egiten bazuen, hondamenezko uholdeak
izaten ziren, eta ohi baino gutxiago gora eginez gero, gosetea eragiten zuen.
Horregatik, duela 5.000 urte baino gehiago, Nilo ibaiaren inguruan bizi zirenek
presak eta dikeak egin zituzten, ura pilatzeko, eta kanalak ere egin zituzten, lur
gehiago ureztatzeko.

4. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Nilo ibaiaren mapa Nilo eta haren delta espaziotik ikusita

5. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Nola banatzen dira kontinenteetako urak eta itsasoko urak?
Grafikoa osatzeko,
idatzi itsasoko urak
eta kontinenteetako
urak, eta gero, idatzi
dagozkien
ehunekoak.

6. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Uraren zikloa

7. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Munduko ibai nagusien mapa

8. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Ibaiaren ibilbidea

9. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Ibaiaren goiko ibilbidea Ibaiaren erdiko ibilbidea
Ibaiaren beheko ibilbidea

10. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Arroila
Coloradoren Arroila Handia Arbaiungo arroila – Foz de Arbayun - Nafarroa
Miloika urteetan zehar Colorado ibaiak sorturiko
arroila, Arizonako iparraldean EE.BB-tan

11. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Ur-jauzia
Iguazuko ur-jauziak (Argentina eta Brasileko
mugan; 80mk-ko jauziak daude). Iguazu ibaia,
Parana ibaiaren ibaiadarra da.
Victoria lakuko ur-jauziak
(Zambeze ibaiaren ur-jauziak
dira Zambia eta Zimbabue-ko
mugan)
Niagarako ur-jauziak
(Niagara ibaia, EE.BB-ak
eta
Kanada artean)

12. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Goiuriko urjauzia (Gujuli - Araba).
Oiardo ibaiak sorturiko jauzia da,
105m-tako altuera duena.
Gorbeian kokatzen da, Orduña eta Murgia
bidean
Ur-jauzia
Nerbioi ibaiararen ur-jauzia
(Arabako ipar-mendebaldean
jaiotzen da, Gibijo mendizerraren
inguruan
Orduñako portutik gertu).
270m-tako jauzia sortzen da.

13. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Ibaiaren ibilbidean
Ordoki alubiala Ebroren ertzetan Amazonas ibaiko meandroak

14. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Animazioa: Ebro ibaiaren delta
IIRREEKKAAIIBBTTZZRREEIIRRKKOO

15. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Kanalak
Gaztelako kanala.
Ingeneritzako lan izugarria da. Burgos,
Palentzia eta Valladolid probintziak hartzen
ditu. Garia garraiatzeko eraiki zen.
Lodosako kanala

16. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Nola banatzen dira ozeanoen eta kontinenteen azalerak?

17. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Ozeanoak eta itsasoak

18. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Itsaslasterren mapa

19. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Olatuak
Olatuak konstaldean nola aldatzen diren ikusteko animazioa
JOAN WEB
ORRI HONETARA

20. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Olatuen mugimenduaren adierazpen grafikoa

21. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Kostaldeen mapa

22. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Munduko aintzirak

23. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Ariketa: lur azpiko urak
Idatzi testu bakoitzaren letra dagokion lekuan.
a) Harri iragazgaitzez osatutako geruzetara iristen da ura.
b) Geruzatan biltzen da ura eta akuiferoak osatzen ditu.
c) Ura lur azpian barneratzen da.

24. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Nola ateratzen dute lur azpiko ura basamortuetan?
Shaduf Usadiozko putzua
1. Oasi askotan, ura putzuen bidez ateratzen
dute, ontzi baten eta txardango baten
laguntzaz soilik (shaduf izeneko teknika).
2. Beste zenbait kasutan ere, ura putzuen bidez
ateratzen dute, baina poleen laguntzaz.
3. Zenbait oasitan, ohikoak dira lur azpiko
galeriak (foggarak Saharan); horien bidez,
mendien magalean dauden akuiferoetako ura
ateratzen dute (ehunka kilometrotara
dagoena ere atera dezakete).
Putzu
artesiarra
4. Gaur egun, putzu artesiarren bidez
ateratzen dute ura.
Foggara

25. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Glaziarra
Perito Moreno glaziarra - Argentina

26. GEOGRAFIA ETA HISTORIA
U R A K DBH 1 - 3. GAIA
Ariketa: interpretatu ibaiaren ibilbidearen grafikoa