2. 2. ERRADIOLOGIA KONBENTZIONALEKO EKIPOAK
2.1. X IZPIKO HODIA
X izpiko hodia beirazko anpulu bat da, bi elektrodo dituena:
· Katodoa (elektrodo negatiboa): bertan sortzen dira elektroiak.
· Anodoa (elektrodo positiboa): bertan egiten dute talka elektroiek.
a) Katodoaren barruan, filamentu bat dago, eta bertatik igortzen dira
elektroiak; tungstenozko (wolframezko) eta zesiozko espirala da.
Elektroiak igortzeko, filamentuak 2.200 °C baino tenperatura altuagoa
hartu behar du; hori dela eta erabiltzen da tungstenoa filamentuok egiteko:
izan ere, urtze-puntua oso altua du (3.370 °C). Itxaron-fasean, tenperatura
1.500 °C-koa izaten da gutxi gorabehera.
Hodi modernoek bi filamentu dituzte:
– luzea: korronte altuagoa / bereizmen txikiagoa
– motza: korronte baxuagoa / bereizmen hobea
b) Anodoa molibdenozko disko batez eta tungstenozko eta reniozko pista
batez osatuta dago.
X izpiko hodia hermetikoki itxita dago, eta hutsa eginda dauka barnean
elektroiek ez izateko inongo oztoporik katodotik anodora joatean. Hodia olio
mineral batez inguraturik dago, beroa kanporatzeko.
Nola funtzionatzen duen hodiak:
1. Katodoa behe-tentsioko zirkuitura konektatzen da (10 volt); orduan,
katodoaren filamentua gori jartzen da, eta elektroiak igortzen ditu.
2. Aldi berean, katodoa eta anodoa goi-tentsioko zirkuitu batera
konektatzen dira.
3. Katodoaren eta anodoaren arteko potentzial-diferentzia dela eta,
elektroiak azeleratu egiten dira (izugarri asko azeleratzen dira). Anodoak
erakarri egiten ditu.
4. Anodoaren kontra talka egin, eta bat-batean geldiarazten dira elektroiak.
Hala, zeukaten energia zinetiko osoa aldatu egiten da: % 99, energia
kaloriko bihurtzen da; eta gainerako % 1a bakarrik, X izpi.
5. Elektroiek anodoaren atomoen kontra talka egin, eta fotoiak sortzen dira.
Irudian ikusten den bezala, hodiak duen leihotik irteten dira. Fotoi horiek,
materiaren kontra talka egin, hura zeharkatu, eta irudia sortzen dute
pelikulan.
2
3. Beirazko anpulua / Filamentua / Katodoa / Anodoa / Leihoa / Izpi sorta erabilgarria
2. KONTROL-MAHAIA
Mahai honetan, elementu hauek daude:
· pizteko eta itzaltzeko etengailua
· esposizio-balioak erregulatzeko aginteak (kV, mA)
Behe-kV: ugatzen (titiak), gorputz-atal bigunen, gorputz-atal txikien...
erradiografiak ateratzeko erabiltzen da.
Goi-kV: toraxaren, digestio-aparatuaren… erradiografiak ateratzeko
erabiltzen da (kontrastearekin).
· foku-hautagailua
Fokua zenbat eta handiagoa izan (foku lodia), hainbat eta karga
handiagoa har dezake denbora laburragoan; beraz, bereizmen
txikiagoa ematen dio irudi erradiologikoari. Foku mehearekin,
berriz, bereizmen handiagoko irudiak (zehatzagoak, argiagoak)
lortzen dira, baina karga gutxiago onartzen du denbora berberean.
(Karga: kV eta mA direlakoen arteko biderkadura).
· prestatze- eta esposizio-botoia
3
4. Posizio neutroa / Prestatze-posizioa / Esposizio-posizioa
· pazientearen mahaia maneiatzeko aginteak
· pareteko buckya, mahaiko buckya edo zuzeneko erradiografia erabiltzea
edo ez erabiltzea kontrolatzeko aginteak
· hodiaren mugimenduak kontrolatzeko agintea
Esposizio-balioekin erlazionatutako faktoreak
Eman dezagun esposizio erradiografiko bat egin behar diogula paziente jakin
bati proiekzio erradiografiko jakin batean. Horrelakoetan, geure buruari
galdetzen diogu: “Erradiografia hau egiteko, zenbat emango diot?”; hau da,
geure artean galdetzen dugu zenbateko esposizio-balioak eman behar
dizkiogun irudiari, zenbat kV eta zenbat mA aukeratu behar dugun kontrol-mahaian
kalitatezko irudi bat lortzeko (irizpide hauen
arabera: dentsitatea, kontrastea eta bereizmena).
Azaldu ditzagun hiru irizpideok banan-banan:
· Dentsitatea: Behin errebelatuta, plaka batean
zenbat beltz agertzen den. Dentsitate
erradiografikoaren faktore nagusia mA kantitatea
da.
2 mA (60 kV). Esposizio gutxi.
4 mA (60 kV). Errepikatuta, mA kantitate bikoitza.
Dentsitatea eta efektu anodikoa:
X izpien SORTAREN INTENTSITATEA
ez da uniformea (berdina) zona
guztietan. Intentsitatea nabarmen
txikiagoa da anodo aldean
katodoaren aldean baino.
Zergatik gertatzen da hori?: Anodoaren
geruza sakonenetan sortutako fotoiek,
X izpien sortan “anodoaren alderantz”
joateko, azalerago sortzen direnek
baino ibilbide handiagoa zeharkatu
behar dutelako.
4
5. Orpoa / Erdiko ardatza / Kolimagailua / Anodoaren aldea / Katodoaren aldea
Sortaren intentsitatea aldatzen denez, fotografiaren dentsitatea edo
belztura ez da uniformea izaten pelikula osoan: anodoaren aldean
txikiagoa da, eta katodoaren alderantz egin ahala handitu egiten da,
pixkanaka.
Gorputzaren alderdi batean lodiera uniformea ez bada (zati batzuk
beste batzuk baino lodiagoak badira), efektu anodikoa erabili behar
da erradiografietan dentsitatea orekatzeko: alde estuena (burua)
anodoaren aldera jarri behar da.
Pelikulako dentsitatearen formula (mA eta kV magnitudeen arteko
erlazioa)
Kontuan hartuta zer efektu daukan mA magnitudeak (X izpien
sortetako fotoien kopuruaren gainean) eta zer efektu kV delakoak
(kalitatearen edo energiaren gainean), formula klasiko hau ezarri zen:
E = kV5 · mA
(100 kV-era arte, kV magnitudearen berretzailea 5 da –formulan ikusten
den bezala–; 100 kV-etik gora, 4 da).
E letrak pelikularen dentsitate fotografikoa adierazten du –
belztura–, eta bi esposizio-balioen biderkadura moduan kalkula
daitekeela diosku goiko formulak.
Formularen ondorioak:
1. Tentsioa (kV):
· Dentsitate fotografikoa, beraz, ez da kV tentsioaren
zuzenki proportzionala (berretzailea 1 ez delako).
· Pelikulako belzturaren gainean (dentsitate
fotografikoaren gainean), beraz, mA intentsitateak baino
eragin nabarmen handiagoa du kV tentsioak
(berretzailea handia duelako: 5 edo 4). Hala, kV apur
bat aldatuta, pelikularen dentsitatea ere nabarmen
aldatuko da optikoki.
2. Intentsitatea (mA):
· mA eta dentsitatea, berriz, badira zuzenki
proportzionalak (horrexegatik aldatzen da mA
magnitudea kV finko utzita).
5
6. · kV finko utzita pelikularen dentsitatean aldaketaren bat
nabaritzeko, askotxo aldatu behar da mA: % 25, edo
baita % 30 ere.
3. Dentsitatea (E):
· Erradiografia baten dentsitate egokia (esposizio egokia)
kV eta mA balioak ondo uztartuta lortzen da.
· kV eta mA ‘% 15eko erregela’ klasikoaren arabera
aldatuta, eutsi dakioke dentsitate egokiari: dentsitate
bera lortzen da (baina beste kontraste bat) kV % 15
igotzen bada eta mA erdira jaisten bada.
mA
kV + % 15 2
Hori dela eta, balio-pare hauek baliokideak dira
dentsitateari dagokionez:
50 kV / 400 mA
58 kV / 200 mA
66 kV / 100 mA
76 kV / 50 mA
· Kontrastea: Erradiografiako alderdi argien dentsitatearen eta alderdi ilunen
dentsitatearen arteko aldea.
Kontrastea sortaren energiaren funtzioan dago.
Aldameneko irudian, zenbait energia ikusten dira
(mailaz maila, 40 kV-etik 100 kV-era). Ikus
daitekeenez, kV handitzean, irudiaren dentsitate
globala ere handitu egiten da, eta kontrastea
gutxitu.
6
7. · Bereizmena (edo xehetasuna): Zenbat eta zehatzago eta argiago ikusi
irudiaren egiturak, bereizmena handiagoa izango da. Bereizmen faltari
gandua edo lausotasuna deitzen zaio. Gandua mugimenduen ondorio izan
liteke (eta mugimendu horiek, borondatezko edo oharkabekoak), edo fokutik
pelikularainoko distantziarena, edo fokuaren tamainarena (foku mehea, foku
lodia).
Borondatezko mugimendua (arnasketa eta mugimendua); gandua torax osoan, eta zehaztasun
globalik eza.
Ez-borondatezko mugimendua (peristaltismoa); gandua abdomenaren goi-ezkerraldean.
Esposimetria automatikoa
Zenbat kV eta mA aukeratu behar izaten diren erabakitzen oso ohituta egonda
ere, litekeena da akatsak egitea teknika librean. Bada, esposizioaren kontrol
automatikoak (kontrolak erabakitzea zenbat mA behar ditugun dentsitate egokia
lortzeko, ez teknikariak) teknikarien hutsegiteak saihesteko balio du ().
Adibidea.- Baliteke jakitea zein den paziente baten lodiera, baina ez erradiografiatu
behar den zonaren dentsitatea. Nola dakigu pazientearen toraxean pleurako isurketa
larri bat dagoen ala ez?
Nola funtzionatzen dute kontrol automatikoek? Dentsitate egokia lortzeko
zenbateko erradiazioa behar den neurtzen dute kontrol automatikoek.
Horretarako, lehenengo eta behin, aukeratu behar da zenbat kV eman,
7
8. magnitude horrexek erabakitzen baitu zer teknika erradiografiko erabili; gero,
aukeratutako kV-aren eta generadoreko potentziaren arabera, kontrol edo
esposimetro automatikoek neurtzen dute zenbat mA eman, eta, gutxieneko
denbora-tarte egokia pasatu eta gero, moztu egiten dute esposizioa.
Baldintza hauek bete behar dituzte:
· Erradiazioa detektatu behar dute.
· Aldez aurretik doitutako erradiazio-dosia neurtu behar dute.
· Dosi horri seinale elektriko txiki batekin erantzun behar diote (seinale
horrexek irekitzen du esposizio-etengailua).
Detektagailuak edo esposimetria automatikoko kamerak hiru
izaten dira, desberdinak formari dagokionez (erdiko detektagailua
angeluzuzena da, eta zirkularrak edo karratuak bi albokoak).
Instalazioa piztu ondoren, hiru detektagailuak argitu egiten dira;
erabil ditzakegula esan nahi du argituta egoteak. Zer detektagailu
aukeratu behar den, teknikariaren erabakia da.
Adibidea.- Paziente baten abdomen (sabelaldea) operatu berriaren
erradiografia egiteko: erdiko detektagailua bakarrik erabiltzen baldin bada, dentsitate
egokia lortuko da bizkarrezurrean, baina abdomena gehiegi irradiatuta geratuko da
(kasu honetan, alboetako detektagailuak aukeratu behar dira).
Gaur egun oso prefekzionatuta egon arren, esposimetria automatikoko ekipoak
pertsona normalentzat diseinatuta daude, nolabait esateko. Paziente batzuekin
teknika librea erabili behar da, gorpuzkera berezia dutelako edo patologiaren
bat dutelako, adibidez.
Kontrol automatikoa tenporizadore batek babesten du: sisteman akatsik egonez
gero, moztu egiten du esposizioa (adibidez: 50 kV-ekin, 600 mA-ra iristen
denean mozten da esposizioa).
Laburpena:
· Erradiografiatu behar dugun zona kolimatu.
· Zenbat kV eman aukeratu.
· Detektagailua (edo detektagailuak) aukeratu.
· Ez arduratu esposizio-denboraz (beti izango da egokiena, bai eta
generadorearen potentziaren arabera gutxienekoa ere).
8
