περιβαλλοντικό πρόγραμμα 5ου ΓΕΛ Ιλίου 2012-13

1. Αναζητώντας τη Βιομηχανική
Ελλάδα
Περιβαλλοντική Ομάδα 5ου Λυκείου Ιλίου
2012-2013
1

2. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑ΢ΣΑ΢Η
• Θ Βιομηχανική επανάςταςη ιταν ζνα ιδιαίτερα ςφνκετο ςφςτθμα
μεταβολϊν και ανακατατάξεων (όπωσ τεχνικϊν , οικονομικϊν ,
κοινωνικϊν αλλά και πνευματικϊν). Μζςα από τισ ανακατατάξεισ
και τισ μεταβολζσ αυτζσ, πρωτοεμφανίςτθκε θ ‘εκβιομθχανιςμζνθ
κοινωνία’ ςτθ Μ. Βρετανία γφρω ςτο 1760-1860. Από τθν αλλαγι
αυτι επθρεάςτθκαν και άλλεσ ευρωπαϊκζσ κοινωνίεσ , ιδιαιτζρωσ
ςτθν Γαλλία και τισ ΘΡΑ, ςε ςχζςθ με τον τρόπο λειτουργίασ και
ανάπτυξθσ τθσ οικονομίασ.
2

3. Ο όροσ ¨Βιομθχανικι Επανάςταςθ¨ πρωτοεμφανίςτθκε
ςτα μζςα του 19ου αιϊνα ςαν μζςον ςφγκριςθσ μεταξφ
τθσ Γαλλικισ Επανάςταςθσ και των οικονομικϊν και
τεχνικϊν μεταβολϊν που γίνονταν ςτθν Μ. Βρετανία.
3

4. Τα κύρια χαρακτηριστικά της Βιομηχανικής
Επανάστασης ήταν:
• Θ εκτεταμζνθ χριςθ νζων τεχνικϊν μζςων που περιόριηαν τθ
χειρονακτικι εργαςία, αυξάνοντασ τθν παραγωγι και
μειϊνοντασ το κόςτοσ των προϊόντων.
• Θ αξιοποίθςθ νζων μορφϊν ενζργειασ.
• Θ εφαρμογι καινοτομιϊν ςτθ μεταλλουργία.
• Θ ανάδειξθ του εργοςταςίου ωσ βαςικοφ τόπου παραγωγισ,
όπου ςυγκεντρϊκθκε θ πλειοψθφία των εργατϊν.
• Οι υψθλοί ρυκμοί ανάπτυξθσ 4

5. • Κορυφαία επιτεφγματα τθσ Βιομθχανικισ Επανάςταςθσ
κεωροφνται θ εφεφρεςθ τθσ ατμομθχανισ ςτθ Μ. Βρετανία, θ
μθχανι εςωτερικισ καφςθσ και θ παραγωγι θλεκτριςμοφ.
• Το 19ο αιϊνα, θ πρόοδοσ τθσ βιομθχανικισ παραγωγισ ζφερε
επανάςταςθ ςτθ ηωι των ανκρϊπων – εργοςτάςια χτίηονται, οι
πόλεισ μεγαλϊνουν και μεγάλα μθχανοκίνθτα οχιματα κάνουν τθν
εμφάνιςι τουσ. Χιλιάδεσ αγρότεσ ψάχνουν για δουλειά,
εγκαταλείπουν τθν φπαικρο και εγκακίςτανται ςτισ πόλεισ.
•
5

6. • Τα κζντρα των πόλεων γίνονται πιο ςφγχρονα, αλλά
ςτα προάςτια ςυναντάμε φτωχά ςπίτια όπου ηουν οι
εργάτεσ. Οι εργάτεσ δεν επωφελοφνται από τθν
πρόοδο. Συχνά τουσ απειλεί θ ανεργία, τα
ατυχιματα, οι αςκζνειεσ.
• Οι μεγάλοι βιομιχανοι παίρνουν δάνεια ι ενϊνουν
τα κεφάλαιά τουσ για να κτίςουν εργοςτάςια.
Δθμιουργοφν μεγάλεσ οικονομικζσ αυτοκρατορίεσ. Θ
μεγάλθ αςτικι τάξθ των επιχειρθματιϊν κριαμβεφει.
6

7. Ιστορία της Βιομηχανίας στην Ελλάδα
Δυςτυχϊσ οι ρυκμοί του εκςυγχρονιςμοφ ιταν
βραδείσ ςτθν ανεξάρτθτθ Ελλάδα και θ βιομθχανικι
ανάπτυξθ άρχιςε να εμφανίηεται μόλισ ςτα τζλθ
του 19ου αιϊνα, με τθν εξζλιξθ διαφόρων
βιοτεχνιϊν ςε βιομθχανίεσ.
Αρχικά κυριαρχεί ο αγροτικόσ χϊροσ με
πρωταγωνιςτι τθν κορινκιακι ςταφίδα και θ
οινοποιθτικι βιομθχανία ( 1850 – Ράτρα, θ πρϊτθ
ςτθ χϊρα). Ανκίηει θ αλευροβιομθχανία και θ
παραγωγι βαμβακιοφ. Ζχουμε μεταλλευτικζσ
επιχειριςεισ ςτθ Μιλο(κειωρυχεία) και ςτο Λαφριο
(μεταλλεία μολφβδου). 7

8. Ακολουκεί θ ναυτιλία, με κυρίαρχο το
ναυπθγείο - ναυπθγοεπιςκευαςτικό ςτακμό
τθσ Σφρου, θ οποία γνωρίηει άνευ
προθγουμζνου ναυτιλιακι και εμπορικι
ανάπτυξθ.
8

9. Θ Ερμοφπολθ ςτισ αρχζσ του 19ου αιϊνα εξελίςςεται
ςε πρωταρχικισ ςθμαςίασ βιομθχανικό κζντρο του
ελλαδικοφ χϊρου. Σφντομα κα δϊςει τθ κζςθ αυτι
ςτον Ρειραιά.
9

10. Ζτςι ο Ρειραιάσ γίνεται το μεγαλφτερο διαμετακομιςτικό κζντρο
μεταξφ Ευρϊπθσ και Μζςθσ Ανατολισ και αναπτφςςεται ςτθ
μεγαλφτερθ βιομθχανικι πόλθ τθσ χϊρασ.
10

11. Θ πραγματικι ανάπτυξθ, όμωσ, άρχιςε μετά το 1922, όταν
μετά από τθ Μικραςιατικι καταςτροφι ζφταςαν ςτθν
Ελλάδα 1,5 εκατομμφρια προςφφγων προςφζροντασ
φκθνά εργατικά χζρια. Κακϊσ το αγοραςτικό κοινό και
άφκονα εργατικά χζρια βρίςκονταν ςτισ πόλεισ, ςτθν
Ακινα, τον Ρειραιά και ςε ελάχιςτεσ πόλεισ ( Ράτρα, Βόλοσ,
Λάριςα, Καβάλα, Χαλκίδα, Ρτολεμαΐδα) ςυγκεντρϊκθκε
ολόκλθρθ ςχεδόν θ βιομθχανία τθσ χϊρασ.
11

12. Ελληνική Βιομηχανία Σήμερα
• Κφριοι κλάδοι τθσ ελλθνικισ βιομθχανίασ είναι τα
είδθ διατροφισ, ποτϊν και καπνοφ,
θ κλωςτοχφαντουργία, θ χθμικι βιομθχανία και
θ βιομθχανία μεταλλουργικϊν προϊόντων και
τςιμζντου.
• Θ βιομθχανία απαςχολοφςε το 2001 το 21.7% του
εργατικοφ δυναμικοφ και ςυμμετείχε κατά 21,4% ςτθ
διαμόρφωςθ του εκνικοφ πλοφτου / ΑΕΡ . Αντίκετα,
θ αγροτικι παραγωγι απαςχολοφςε το 14,4% του
εργατικοφ δυναμικοφ και ςυμμετείχε κατά 7% ςτθ
διαμόρφωςθ του εκνικοφ πλοφτου.
• Τισ ελλθνικζσ βιομθχανικζσ επιχειριςεισ χαρακτθρίηει
το μικρομεςαίο μζγεκοσ. Είναι ελαφριζσ βιομθχανίεσ
των οποίων τα προϊόντα απευκφνονται κυρίωσ ςτθν
εςωτερικι αγορά 12

13. Οι Βιομηχανίες της Ελλάδας
• Από τισ αρχζσ τθσ δεκαετίασ του ’70, οι
επιχειριςεισ εφαρμόηουν ςφγχρονεσ μεκόδουσ
παραγωγισ. Αυτό χαρακτθρίηει κυρίωσ τισ
βιομθχανίεσ επεξεργαςίασ βαμβακιοφ και φφανςθσ
βαμβακερϊν υφαςμάτων.
• Οι βιομθχανίεσ του κλωςτοχφαντουργικοφ τομζα
εμφανίηουν ομαλι γεωγραφικι κατανομι ςτισ
περιοχζσ τθσ χϊρασ. Τα μεγάλα κζντρα όπου
κατεξοχιν αναπτφχκθκε ο τομζασ ιταν οκτϊ. Οι
τρεισ πόλεισ τθσ Αττικισ (Ακινα, Ρειραιάσ, Λαφριο),
θ Μακεδονία (Ζδεςςα, Νάουςα, Κεςςαλονίκθ), θ
Ράτρα και θ Ερμοφπολθ (Σφροσ).
13

14. Υφαντουργία
• Θ υφαντικι βιομθχανία είναι από τουσ ςθμαντικότερουσ κλάδουσ
τθσ ελλθνικισ οικονομίασ και ζχει μεγάλθ προϊςτορία. Τα υφαντά
προϊόντα κατζχουν τθν πρϊτθ κζςθ ςτισ ελλθνικζσ εξαγωγζσ. Για
τθν καταςκευι τουσ χρθςιμοποιοφνται φυςικζσ ίνεσ αλλά και
τεχνθτά υποκατάςτατα.
14

15. Τα χαρακτηριστικά
 Στον τομζα τθσ κλωςτοχφαντουργίασ δφο είναι τα βαςικά χαρακτθριςτικά θ
ποικιλία πρϊτων υλϊν (βαμβάκι, μαλλί, μετάξι, λινάρι, ςυνκετικζσ ίνεσ, κ.α.) και
θ ποικιλία προϊόντων (νιματα, δαντζλεσ, ταινίεσ, κ.α.).
 Στθν Ελλάδα παρατθροφμε ότι ςθμαντικό ρόλο ζχει θ επεξεργαςία
βαμβακιοφ.
 Θ προςφορά ςτον ΑΕΡ τθσ χϊρασ ιταν πολφ ςθμαντικι και αφξανε χρόνο με
το χρόνο. Μετά όμωσ τθν είςοδο τθσ χϊρασ ςτθν ΕΟΚ και ςυγκεκριμζνα μετά το
1981 άρχιςε θ πτϊςθ τθσ παραγωγισ.
 Θ άνοδοσ ξεκίνθςε ςτα τζλθ του 19ου αιϊνα με τθν ζλευςθ των προςφφγων,
οι οποίοι πρόςφεραν πολφ και φκθνό εργατικό δυναμικό. Θ παραγωγι
ωκικθκε προσ τθν παραγωγι τθσ ταπθτουργίασ. Το αποκορφφωμα ιταν ςτα
μζςα του 20ου αιϊνα. Σιγά - ςιγά αρχίηουν οι αλλαγζσ ςτα μθχανιματα και ςτον
εξοπλιςμό παραγωγισ.
 Αυτό το διακρίνουμε ςτισ αρχζσ του ’70. 15

16. Κλωςτιριο και υφαντουργείο ςτον Πειραιά
16

17. Βιομηχανία Ειδών Διατροφής
• Στισ βιομθχανίεσ αυτζσ ανικουν οι βιομθχανίεσ τροφίμων, οι
αλευρόμυλοι, τα εργοςτάςια παραγωγισ ηάχαρθσ,
εργοςτάςια παραγωγισ γαλακτοκομικϊν προϊόντων.
Επίςκεψθ ςτο πεδίο
Βιομθχανία ΗΑΝΑΕ ςτθ Κεςςαλονίκθ
17

18. Χημική Βιομηχανία
• Υπάρχουν οι κλάδοι παραγωγισ
λιπαςμάτων, χθμικισ βιομθχανίασ
φαρμακευτικϊν προϊόντων, τα διυλιςτιρια
πετρελαίου κακϊσ και οι βιομθχανίεσ
ελαςτικϊν
18

19. Βιομηχανία Οικοδομικών Υλικών
• Στθν κατθγορία αυτι υπάγονται τα εργοςτάςια
που παράγουν τςιμζντα, πλάκεσ,
τςιμεντοςωλινεσ, είδθ υγιεινισ, γφψο, κεραμίδια,
χαλίκι, αςβζςτθ και κακετί που χρειάηεται ςτισ
οικοδομζσ και άλλα ζργα. Λδιαίτερθ ανάπτυξθ
παρουςιάηει θ παραγωγι τςιμζντου κάνοντασ
τεράςτιεσ εξαγωγζσ.
19

20. Καπνοβιομηχανία
• Ο καπνόσ είναι από τα βαςικά ελλθνικά προϊόντα, είναι
εξαιρετικισ ποιότθτασ και περιηιτθτοσ ςτισ ξζνεσ αγορζσ.
Τελευταία, όμωσ, θ ηιτθςθ ζχει μειωκεί .
20

21. Μεταλλουργικζσ Βιομθχανίεσ
Τα προϊόντα των μεταλλουργικϊν βιομθχανιϊν τα
χρθςιμοποιοφν οι μεταποιθτικζσ μεταλλουργικζσ
βιομθχανίεσ και καταςκευάηουν : αμαξϊματα
αυτοκινιτων, τρακτζρ, θλεκτρικζσ ςυςκευζσ,
αγροτικά εργαλεία και μθχανζσ, μεταλλικά
αντικείμενα κλπ. Ρολλά από αυτά τα προϊόντα
εξάγονται ςε ξζνεσ αγορζσ.
21

22. Ναυπηγική Βιομηχανία
Υπάρχουν μεγάλεσ καταςκευαςτικζσ ναυπθγικζσ
βιομθχανίεσ, όπωσ Ναυπθγεία Σκαραμαγκά, Ελευςίνασ
και Σφρου. Είναι από τισ μεγαλφτερεσ τθσ χϊρασ,
απαςχολοφν χιλιάδεσ άτομα ςε εργατικό, τεχνικό και
υπαλλθλικό προςωπικό.
22

23. 23

24. Βιομθχανικζσ Ρεριοχζσ
Οι βιομθχανίεσ ςτθν Αττικι (Λαφριο)
• Κδρυςθ το 1864 εταιρείασ για εκμετάλλευςθ και εξαγωγι
μολφβδου, μαγνθςίου, καδμίου, ψευδαργφρου και αργφρου.
• ΢θμαντικότερθ βιομθχανία το 1865. Απαςχόλθςθ 1.200
εργατϊν (τεράςτιοσ αρικμόσ απαςχόλθςθσ ςε εκνικό
επίπεδο)
• Μακροβιότερθ υπιρξε θ Γαλλικι Εταιρεία Μεταλλείων
Λαυρίου που αποτελεί και τθν μακροβιότερθ μεταλλευτικι-
μεταλλουργικι βιομθχανία τθσ Ελλάδα, κακϊσ λειτοφργθςε
μζχρι το 1992.
24

25. Οι βιομθχανίεσ ςτθν Αττικι (Ελευςίνα)
• Η Ελευςίνα υπιρξε το τρίτο και νεϊτερο ιςτορικό βιομθχανικό
κζντρο τθσ Αττικισ, ακολουκϊντασ με μικρι χρονικι απόκλιςθ τον
Πειραιά και το Λαφριο. Η βιομθχανικι δραςτθριότθτα ςτθν πόλθ
χρονολογείται από το τρίτο τζταρτο του 19ου αιϊνα με ςχετικά
μικρζσ μονάδεσ επεξεργαςίασ αγροτικϊν προϊόντων. Η ιςτορικι
βιομθχανικι ηϊνθ δθμιουργικθκε ςτο παράκτιο μζτωπο τθσ πόλθσ.
Ζνα ςθμαντικό άλμα πραγματοποιικθκε με τθν εγκατάςταςθ τθσ
τςιμεντοβιομθχανίασ Σιτάν το 1902, ενϊ ακολοφκθςε ζνα δεφτερο
με τισ χαλυβουργίεσ, τα ναυπθγεία και τισ πετροχθμικζσ βιομθχανίεσ
από τθ δεκαετία του 1960.
• ΢τθν Ελευςίνα και το Θριάςιο πεδίο, το φαινόμενο τθσ
αποβιομθχάνιςθσ του τελευταίου τζταρτου του 20οφ αιϊνα δεν
ζλαβε εκρθκτικζσ διαςτάςεισ, όπωσ ςυνζβθ ςε άλλεσ βιομθχανικζσ
περιοχζσ τθσ χϊρασ.
25

26. Οι βιομθχανίεσ ςτθν Αττικι (Νζα Ιωνία)
• Η βιομθχανικι δραςτθριότθτα που αναπτφχκθκε ςτθ Νζα
Λωνία αποτελεί ςθμαντικό ςτακμό ςτθ βιομθχανικι ιςτορία
τθσ Αττικισ, αλλά και τθσ χϊρασ. Η τοποκεςία των
Ποδαράδων διζκετε ςυνκικεσ (νερό, επικοινωνία με το
κζντρο και ελεφκερουσ χϊρουσ) κατάλλθλεσ για τθν
εγκατάςταςθ κλωςτοχφαντουργικϊν δραςτθριοτιτων, όπωσ
πλυντιριο ερίων και εργοςτάςιο μεταξουργίασ, που
λειτουργοφςαν ςτθν περιοχι από το 1919.
26

27. • Σα μεγάλα εργοςτάςια και οι μικρότερεσ βιοτεχνίεσ που τα
πλαιςίωναν, εξακτινωμζνα πλζον ςτουσ γφρω προςφυγικοφσ
ςυνοικιςμοφσ Ν. Φιλαδζλφεια, Νζα Χαλκθδόνα και Νζο
Ηράκλειο, δθμιοφργθςαν μια τεράςτια βιομθχανικι πόλθ, θ
οποία μετά τον Βϋ Παγκόςμιο πόλεμο ςυγκζντρωςε μεγάλο
όγκο τθσ εργατικισ εςωτερικισ μετανάςτευςθσ.
• Μετά το 1980, με τθν αποβιομθχάνιςθ τθσ χϊρασ και τθ
ςτροφι ςτο εμπόριο, οι βιομθχανικζσ ηϊνεσ υπζςτθςαν
δραματικζσ πιζςεισ από τισ ςφγχρονεσ οικιςτικζσ ανάγκεσ.
27

28. Βιομθχανικζσ περιοχζσ τθσ υπόλοιπθσ Ελλάδασ
• Στθ Μακεδονία οι πόλεισ Ζδεςςα, Νάουςα και
Κεςςαλονίκθ ιταν βαςικά κζντρα όπου
αναπτφχκθκε ο τομζασ, λόγω τθσ φπαρξθσ των
καταρρακτϊν και τθσ ντόπιασ εργατικισ
δφναμθσ. Τζλοσ, θ Ράτρα εκτόσ από κζντρο
επεξεργαςίασ και εξαγωγισ τθσ ςταφίδασ, είχε
αρκετζσ κλωςτοχφαντουργικζσ μονάδεσ.
• Για δφο δεκαετίεσ μετά το 2ο Ραγκόςμιο
Ρόλεμο, τα μόνα κζντρα όπου παρουςίαηε
άνκθςθ ο βιομθχανικόσ τομζασ ιταν θ Ακινα
και ο Ρειραιάσ.
28

29. Βιομηχανίες στην Αχαϊα
• Θ Αχάια Κλάουσ (Achaia Clauss) είναι οινοποιία, θ οποία
εδρεφει ςτθν Ράτρα.Το 1861 ιδρφει τθν οινοποιθτικι
εταιρεία Αχάϊα Κλάουσ
• Από το 1920, με ζνα μικρό διάλειμμα τθν περίοδο τθσ
Κατοχισ, θ εταιρεία αναπτφχκθκε ραγδαία.
29

30. • Το αποκορφφωμα ζφταςε το 1955 όταν τθν
επιχείρθςθ ανζλαβε ο Κωνςταντίνοσ Αντωνόπουλοσ,
ο οποίοσ εφοδίαςε με νζα μθχανιματα το
εργοςτάςιο ενϊ φρόντιςε και για τθν πρόςλθψθ
ειδικϊν επιςτθμόνων.
• Θ Αχάϊα Κλάουσ με το πζραςμα των χρόνων ζχει
τιμθκεί με 15 μεγάλα βραβεία, 51 χρυςά μετάλλια,
38 αργυρά και 32 διπλϊματα.
30

31. ΠΕΙΡΑΪΚΗ - ΠΑΣΡΑΪΚΗ
• Θ Ρειραϊκι - Ρατραϊκι Βιομθχανία Βάμβακοσ Α.Ε. , γνωςτι ςαν
«Ρειραϊκι-Ρατραϊκι» ιταν θ μεγαλφτερθ κλωςτοχφαντουργικι
βιομθχανία, βιομθχανία βάμβακοσ και ετοίμων ενδυμάτων τθσ
Ελλάδοσ. Λδρφκθκε το 1919 και λειτοφργθςε ωσ το 1996.
• Το 1924 θ Ρατραϊκι μετεξελίχτθκε ςε Ανϊνυμθ Εταιρεία και ιταν θ
πρϊτθ Ανϊνυμθ Εταιρία που ιδρφκθκε ςτθν Ράτρα, επίςθσ
εγκαταςτάκθκε και θ πρϊτθ ντιηελοκίνθτθ μθχανι 50 ίππων,
Γερμανικισ καταςκευισ, για τα ςτριπτικά και βαφικά μθχανιματα
αντικακιςτϊντασ τθν ατμοκίνθτθ περιοριςμζνων δυνατοτιτων.
31

32. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
‘Βιομθχανικζσ Περιοχζσ’(ΒΙ.ΠΕ)
• Θ μεγαλφτερθ βιομθχανικι παραγωγισ τθσ χϊρασ μασ
ςυγκεντρϊνεται ςτθ Βόρεια Ελλάδα, με κζντρο φυςικά τθ
Κεςςαλονίκθ. Είναι λοιπόν εμφανζσ γιατί ςτθ Βόρεια Ελλάδα
βρίςκονται οι περιςςότερεσ και οι πιο... «δθμοφιλείσ»
Βιομθχανικζσ Ρεριοχζσ (ΒΛ.ΡΕ.) τθσ χϊρασ μασ.
32

33. ΘΕ΢΢ΑΛΟΝΙΚΗ
33

34. ΒΛ.ΡΕ. Κεςςαλονίκθσ Σίνδου
• Θ ΒΛ.ΡΕ. Κεςςαλονίκθσ είναι εγκατεςτθμζνθ ςτθν
περιοχι τθσ Σίνδου, ςε μια ζκταςθ 10.000
ςτρεμμάτων, θ οποία είναι πλζον κορεςμζνθ αφοφ
δεν υπάρχουν διακζςιμα γιπεδα.
• Θ περιοχι διακζτει κζντρο εξυπθρζτθςθσ,
πυροςβεςτικό ςτακμό, μονάδα κακαριςμοφ
αποβλιτων, ευρυηωνικά δίκτυα και φυςικό αζριο.
Εκεί είναι εγκατεςτθμζνεσ πολλζσ μεγάλεσ αλλά και
μικρότερεσ βιομθχανίεσ, όπωσ θ «Ακθναϊκι
Ηυκοποιία Α.Ε.», θ «Αλλατίνθ Α.Ε.», θ «ΒΛ.Κ.Θ Α.Ε»,
θ «ΒΕΚΚΑ Α.Ε.», θ «Ορφζασ Βεϊνόγλου Α.Ε.», θ
«Palaplast», θ «Farma-Chem AE», θ εταιρεία
Κουφωμάτων-Κουηινϊν «ΡΛΑΛΣΛΟ» κ.α.
34

35. ΒΙ.ΠΕ. Κιλκίς
• Θ ΒΛ.ΡΕ ςτο Κιλκίσ είναι εγκατεςτθμζνθ ςε μια ζκταςθ
1612 ςτρ., ςτο Σταυροχϊρι. Τα ςυγκριτικά τθσ
πλεονεκτιματα είναι ότι βρίςκεται κοντά ςτθ
Κεςςαλονίκθ ενϊ ζχει εφκολθ πρόςβαςθ προσ Βαλκάνια.
Θ Ρεριοχι διακζτει βιολογικό κακαριςμό, φυςικό αζριο,
πυροςβεςτικό ςτακμό ενϊ ζχει άμεςθ ςφνδεςθ με το
εκνικό οδικό δίκτυο.
• Το Κιλκίσ είναι μια αναπτυςςόμενθ επαρχιακι πόλθ με
αξιοςθμείωτθ βιομθχανικι πρόοδο, μζςω των μονάδων
που εδρεφουν ςτθ Βι.Ρε. Σταυροχωρίου , μερικζσ από τισ
οποίεσ είναι θ «Αλουμφλ Μυλωνάσ», θ «Kleeman Ελλάσ»,
θ «Κονςερβοποιία Βορείου Αιγαίου» θ οποία πρόςφατα
εγκαινίαςε τθ νζα πτζρυγα ςτο κτίριο που διακζτει ςτθ
ΒΛ.ΡΕ., θ βιομθχανία δομικϊν προκαταςκευαςμζνων
ςτοιχείων Preconstructa, κ.λπ.
35

36. Βοιωτία - Φθιώτιδα
• Εδϊ βρίςκεται θ βιομθχανία αλουμινίου, όπου
γίνεται επεξεργαςία βωξίτθ. Ζνα άλλο μεγάλο
ςυγκρότθμα ςιδθρο-νικελίου υπάρχει για τθν
παραγωγι αργφρου – μολφβδου.
36

37. Βιομθχανικζσ μονάδεσ ςτθ Νάουςα
(επίςκεψθ ςτο πεδίο)
37

38. Αφίςα εργοςταςίου Νθματουργίασ ςτθ Νάουςα
38

39. Επίςκεψθ ςτο Βιομθχανικό Μονοπάτι ςτθ
Νάουςα
• 1θ ςτάςθ :Βιομθχανικό ΢υγκρότθμα Κφρτςθ –
Λαναρά- παρατιρθςθ βαςικϊν αρχιτεκτονικϊν
ςτοιχείων.
• 2θ ςτάςθ :Γζφυρα ΢τουμπάνων – αναηιτθςθ ίχνουσ
βιομθχανικισ δραςτθριότθτασ ςτθν κοίτθ του
ποταμοφ.
• 3θ ςτάςθ: Εργοςτάςιο Βαρβαρζςου
• 4θ ςτάςθ: Γζφυρα Μπατάνια – παρατιρθςθ
νερόμυλου, φραγμάτων- γνωριμία με τθ χριςθ του
νεροφ ςτθ βιομθχανία
39

40. Βιομθχανικό ΢υγκρότθμα
Κφρτςθ – Λαναρά
40

41. Επίςκεψθ ςτο Βιομθχανικό Μονοπάτι ςτθ
Νάουςα (ςυνζχεια)
• 5θ ςτάςθ: Γζφυρα Νοςοκομείου- παρατιρθςθ
παλιϊν βιομθχανιϊν και αναηιτθςθ τρόπων
επανάχρθςισ τουσ
• 6θ ςτάςθ : Βιομθχανικό ςυγκρότθμα Κφρτςθ -
Σουρπαλι – επανάχρθςθ
• 7θ ςτάςθ : Παλαιόσ υδρόμυλοσ – διαχείριςθ
μνθμείων βιομθχανικοφ εξοπλιςμοφ
41

42. Νερόμυλοσ του Ράιου
42

43. Περιγραφή των Τύπων Κτιρίων
• Το παραδοςιακό κτίριο
• Στον τφπο αυτό ανικουν 8 κτίρια.
• Θ καταςκευι των χϊρων δεν είναι κανονικι για να μθ μποροφν να τουσ
αναπαραςτιςουν ξανά. Το κάκε τμιμα είναι ξεχωριςτό, ακόμα κι ο
χϊροσ τθσ παραγωγισ δεν είναι ενιαίοσ.
• Το ςχιμα των κτιρίων είναι διαφορετικό. Επίςθσ τα περιςςότερα κτίρια
είναι μονϊροφα.
• Θ μορφι τθσ βιομθχανίασ είναι «ανεπίςθμθ». Είναι φτιαγμζνθ από ξφλο,
πζτρα, κεραμίδια, χυτοςίδθρο και χάλυβα.
43

44. Το οδοντωτό κτίριο
• Σ’ αυτόν τον τφπο ανικουν 3 κτίρια.
• Θ οργάνωςθ των χϊρων είναι απλι, χωρίσ χωρίςματα. Ξεχωρίηει
το τμιμα τθσ διοίκθςθσ.
• Ο κτιριακόσ όγκοσ ζχει οδοντωτι οροφι. Τα δφο κτίρια είναι
ανοικτά από πάνω, ζτςι το φωσ αφινεται να μπει ςτο
εςωτερικό.
• Το κυρίωσ κτίριο ζχει απλι μορφι, αντίκετα με τα γραφεία.
• Θ βιομθχανία είναι καταςκευαςμζνθ με μπετόν.
44

45. Το μνημειακό κτίριο
• Σ’ αυτόν τον τφπο ανικει ζνα κτίριο. Ζχει επιβλθτικό ςτυλ, πλοφςια
μοτίβα, λεπτομζρειεσ και ςυμβολικοφσ υπαινιγμοφσ.
• Θ οργάνωςθ των χϊρων είναι απλι και ιεραρχικά οργανωμζνθ.
• Είναι ζνα μεγάλο και ψθλό κτίριο με οριηόντια οροφι.
• Θ καταςκευι των όψεων εκφράηει τθν ιεραρχικι ςχζςθ των
δραςτθριοτιτων που γίνονται ςτο κτίριο.
• Ο ςκελετόσ του είναι από οπλιςμζνο ςκυρόδεμα και τα ςτοιχεία
πλιρωςθσ από τοφβλο.
45

46. Το πολύπλοκο κτίριο
• Στον τφπο αυτό ανικουν 6 κτίρια.
• Ο χϊροσ είναι πολφπλοκα οργανωμζνοσ με ποικιλία μορφϊν
ςτζγαςθσ.
• Ακανόνιςτθ οργάνωςθ χϊρων εξαιτίασ τθσ κάτοψθσ και των
πολλϊν διαχωριςτικϊν τοίχων. Και θ παραγωγι είναι άτακτα
οργανωμζνθ και κατανζμεται ςε διάφορα επίπεδα.
• Θ οροφι ζχει διάφορα επίπεδα και διάφορεσ μορφζσ.
46

47. Κτίριο «Μηναϊδης – Φωτιάδης»
• Θ μορφι του κτιρίου είναι διάκοςμθ ,δεν μπορεί
κανείσ να καταλάβει τθν λειτουργία που ζχει κάκε
αίκουςα λόγω τθσ ανφπαρκτθσ διαφοράσ ςτα
υλικά και ςτα χρϊματα.
47

48. Το πολυώροφο κτίριο
• Σφμφωνα με το κείμενο το ςυγκεκριμζνο κτίριο ζχει
πολλοφσ ορόφουσ, είναι με δομι αρκετά κατανοθτι
και βαςίηεται ςε διαφορετικζσ περιοχζσ.
• Ωσ γνωςτόν τα γραφεία βρίςκονται ςτον πρϊτο
όροφο, ο χϊροσ παραγωγισ είναι ελεφκεροσ και θ
διαδικαςία είναι ςυνεχζσ κτίριο ψθλό, ςυμπαγζσ και
εντυπωςιακό, ςτο οποίο τα ανοίγματα αρκρϊνονται
ςε οριηόντιεσ ςυνεχόμενεσ ηϊνεσ μεταξφ των
υποςτυλωμάτων και επαναλαμβάνεται με τον ίδιο
τρόπο ςε όλουσ τουσ ορόφουσ.
48

49. Κτίριο «Μουζάκης»
• Θ μορφι του είναι απλι και λυτι.
• Επίςθσ θ ποικιλία των δραςτθριοτιτων που ςτεγάηει αυτό το
κτίριο δεν προβάλλεται.
• Καμιά φορά θ κφρια είςοδοσ και τα γραφεία διαφοροποιοφνται
μορφολογικά και όχι για να ςθμειωκεί οπτικά θ κζςθ τουσ.
• Είναι φτιαγμζνο από μπετόν και τοφβλο.
49

50. Το πλουραλιστικό κτίριο
• Το πλουραλιςτικό εργοςτάςιο ζχει ςαφι
οργάνωςθ και άρκρωςθ των χϊρων και
χριςθ πλοφςιασ μορφικισ γλϊςςασ.
• Επίςθσ ο εςωτερικόσ χϊροσ είναι μεγάλοσ
και ανοικτόσ, γιατί υπάρχουν ελάχιςτοι
διαχωριςτικοί τοίχοι.
• Είναι ζνα άκαμπτο κτίριο και είναι ζνα
ςφνολο όγκων αρκρωμζνων με μία
λειτουργικι ταξινόμθςθ.
50

51. Το κουτί
• Το κουτί είναι ζνα κτίριο που ζχει ςαφισ
διαχωριςμό για τθν δραςτθριότθτα παραγωγισ.
• Ο χϊροσ παραγωγισ είναι τεράςτιοσ ,
μακρόςτενοσ και ενιαίοσ.
51

52. Ηλιοτέξ
• Είναι ζνα μεγάλο οριηόντια απλωμζνο κτίριο, αυςτθρά
ορκογϊνιο και ςτενά δεμζνο με τθ γθ.
• Θ μορφι του είναι απλι, μονότονθ και βαςίηεται ςε μία
επαναλθπτικι και ρυκμικι χριςθ γραμμικϊν ςτοιχείων.
52

53. Προβληματικές Περιπτώσεις
4 Εργοστάσια με Διαφορετική Τυπολογία
«Σουρνόπουλοσ» : Μερικά απ’ τα χαρακτθριςτικά του ανικουν ςτο είδοσ του
«πλουραλιςτικοφ κτιρίου», αλλά ζχει και μερικά που ανικουν ς’ άλλουσ τφπουσ κτιρίων.
«Νηματουργική Σφρου» : Ιταν ζνα αμιγζσ «παραδοςιακό κτίριο» μζχρι τθν προςκικθ
ενόσ νζου κτιρίου το 1973. Θ προςκικθ αυτι ζχει τθν ίδια οροφι με το υπάρχον κτίριο,
αλλά δεν ζχει κανζνα άλλο κοινό χαρακτθριςτικό μ’ αυτό. Το νζο αυτό κτίριο δεν είναι
ομοιόμορφο.
«Βέτλανσ-Νάουςα» : Πλα τα χαρακτθριςτικά του παραπζμπουν ς’ ζνα «πλουραλιςτικό
κτίριο», εκτόσ από ζνα: τθν αυςτθρι άρκρωςθ των όψεων του. Το κτίριο τθσ διοίκθςθσ
αποτελεί ζνα ςτοιχείο παραφωνίασ και αυτό γιατί ζχει ζναν ψευδό-παραδοςιακό
χαρακτιρα. Ωςτόςο, δεν μποροφμε να χαρακτθρίςουμε όλο το ςυγκρότθμα
«παραδοςιακό», γιατί αυτι θ ιδιότθτα εμφανίηεται ς’ ζνα μόνο μζροσ του.
«Βερλάν» : Αποτελεί μία νζα τάςθ ςτον ςχεδιαςμό των υφαντιριων. Κα μποροφςαμε να
ποφμε ότι είναι ζνα διϊροφο «κουτί», κακϊσ ζχει όλα ςχεδόν τα χαρακτθριςτικά του.
Σχεδιάςτθκε κατ’ αυτόν τον τρόπο για λόγουσ που αφοροφν τθ διαδικαςία φφανςθσ και
τον τελικό ζλεγχο του υφάςματοσ.
Γίνεται λόγοσ και για το εργοςτάςιο «Περφίλ» : Θ όψθ του γενικοφ κτιρίου είναι αντίκετθ
με τθν αρχιτεκτονικι του κτιρίου διοίκθςθσ. Ζτςι, δεν μποροφμε να αποδϊςουμε με
ευκολία τον τφπο του εργοςταςίου και περιςςότερο για τον λόγο ότι μοιάηει με
ςυγκρότθμα γραφείων. 53

54. Τεχνικόσ πολιτισμός
• Μζχρι πριν από λίγα χρόνια τα παλιά εργοςτάςια
χαρακτθριηόταν ωσ ιςτορικά μνθμεία, κυρίωσ με
αρχιτεκτονικό ι ιςτορικό ενδιαφζρον. Τα κτίρια
αυτά ςτζγαηαν μθχανιματα και εγκαταςτάςεισ,
γίνεται λοιπόν κατανοθτό ότι αποτελοφςαν
φορείσ τθσ ιςτορίασ του Τεχνικοφ πολιτιςμοφ, ο
οποίοσ εκφράηει τθ διαρκι προςπάκεια του
ανκρϊπου να επιλφςει βαςικζσ ανάγκεσ, να
βελτιϊςει τθν ποιότθτα τθσ ηωισ του να
υλοποιιςει φιλόδοξουσ ςτόχουσ και να αςκιςει
εξουςία.
54

55. Τα μθχανιματα, οι εγκαταςτάςεισ και θ
λειτουργία ενόσ βιομθχανικοφ χϊρου
αποτελοφν πλοφςια πθγι πλθροφόρθςθσ, όχι
μόνο τεχνικισ φφςθσ αλλά ςχετικά με πολιτικζσ
και οικονομικζσ ςυνκικεσ, τθν κοινωνικι
κατάςταςθ, τον κόςμο τθσ εργαςίασ, το δίκαιο
και τα νομικά κζματα, το περιβάλλον και τισ
οικολογικζσ ςυνκικεσ , τισ γεωλογικζσ ςυνκικεσ
και τα κοιτάςματα πρϊτων υλϊν, τθν ιατρικι
και τισ ςυνκικεσ υγιεινισ, τθν καλλιτεχνικι
αντίλθψθ, τθ κρθςκεία και τθν κοςμοκεωρία,
για πρόςωπα και μεμονωμζνα περιςτατικά.
55

56. Χαρακτθριςτικά παραδείγματα
αποκατάςταςθσ και επανάχρθςθσ
βιομθχανικϊν κτιρίων
• Γκάηι (επίςκεψθ ςτο πεδίο)
• Λαφριο
• ΡΛΛ ΡΟΥΛ (επίςκεψθ ςτο πεδίο)
• Ρλινκοκεραμοποιία Τςαλαπάτα
(επίςκεψθ ςτο πεδίο)
56

57. Εργοστάσιο Πλινκοκεραμοποιίασ
Ν. & ΢. Σςαλαπάτα - Βόλοσ
Στθν πόλθ του Βόλου ζχουμε το μεγαλφτερο αποκαταςτθμζνο
βιομθχανικό μνθμείο που λειτουργεί ωσ Μουςείο
Ρλινκοκεραμοποιίασ, το εργοςτάςιο ΤΣΑΛΑΡΑΤΑ. Υπάρχει θ
ζντονθ παρουςία του μθχανολογικοφ εξοπλιςμοφ που
διαςϊκθκε, ςυντθρικθκε και αναδείχκθκε ςχεδόν ςτο ςφνολό
του, παρουςιάηεται ολοκλθρωμζνα θ λειτουργία του εργοςταςίου
και θ αντίςτοιχθ τεχνολογία που χρθςιμοποιικθκε.
57

58. Εργοστάσιο Τσαλαπάτα
• Εκτόσ από τθν αιςκθτικι αποκατάςταςθ των
εγκαταςτάςεων, επιδιϊχκθκε θ κίνθςθ οριςμζνων
μθχανθμάτων, ενϊ λειτουργικά μοντζλα (μακζτεσ)
ςυμπλθρϊνουν τθν εικόνα τθσ παραγωγικισ διαδικαςίασ.
58

59. Σεχνολογικό Πάρκο Λαυρίου.
• Σο εργοςτάςιο τθσ εταιρείασ ςτον Κυπριανό του
Λαυρίου, μετά τθ διακοπι τθσ λειτουργίασ του
αγοράςτθκε από το Τπουργείο Πολιτιςμοφ και
κθρφχκθκε ςτο ςφνολο του διατθρθτζο μνθμείο. ΢ε
αυτό δθμιουργικθκε από το ΕΜΠ το Σεχνολογικό
Πάρκο Λαυρίου.
59

60. Ριλοποιείο Ρουλόπουλου
• Σο εργοςτάςιο που υψϊνεται ςτθ ςυμβολι των οδϊν
Θεςςαλονίκθσ και Ηρακλειδϊν, δίπλα ςτισ γραμμζσ του
Η΢ΑΠ, οικοδομικθκε το 1896 από τον επιχειρθματία Ηλία
Πουλόπουλο (1850-1930). Είναι το παλαιότερο πιλοποιείο
τθσ Ακινασ, ευρφτερα γνωςτό ωσ "ΡΛΛ-ΡΟΥΛ" (Πιλοποιείο
Πουλόπουλου), ςτο οποίο απαςχολοφνταν περίπου 250
εργαηόμενοι (1898).
60

61. 
61

62. Πρόκειται για ένα αξιόλογο δείγμα βιομηχανικής
αρχιτεκτονικής της εποχής του, το οποίο στην πλήρη ακμή
του καταλάμβανε όλο το οικοδομικό τετράγωνο
Θεσσαλονίκης, Ηναθιεηδώκ, Φλυέων και Αμφικτύονος στο
Θησείο, ανεπτυγμένο με διαδοχικά κτίσματα γύρω από ένα
κεντρικό προαύλιο.
Είκαη έκα αληόιμγμ βημμεπακηθό θηίνημ με πμιύ εκδηαθένμοζα
ιηζμδμμή, απιή θαη αοζηενή δηάηαλε ηςκ μμνθμιμγηθώκ
ζημηπείςκ ημο ζηηξ όρεηξ θαη θεναμμζθεπή. Η ιηζμδμμή
δηαθόπηεηαη από πέηνηκμοξ ρεοημθίμκεξ εκώ
παναθηενηζηηθή είκαη ε πνήζε ζηδήνμο ζηηξ όρεηξ. Η
θάημρε ημο είκαη ηναπέδημ, εκώ ε είζμδμξ ζ' αοηό γίκεηαη
από ηεκ πιασκή πιεονά ημο ηναπεδίμο.
Ωξ ενγμζηάζημ πηιμπμηίαξ, ιεηημύνγεζε γηα πμιιά
πνόκηα. Απμηειεί ζεμείμ ακαθμνάξ γηα ηεκ πενημπή ημο
Θεζείμο θαη είκαη ζοκδεδεμέκμ με ηε δςή ηςκ θαημίθςκ.
• Μέζα 1950: Η πηιμπμηία ζηαμαηά κα ιεηημονγεί.
62

63. • Η απογραφή του 1920 καταγράφει 198 γυναίκες εργαζόμενες
στην πιλοποιία. Στην απογραφή αυτή έχουμε την ευκαιρία
να παρατηρήσουμε τον αριθμό των εργαζομένων σε σχέση
με το μέγεθος της επιχείρησης.
• Στην απογραφή εμφανίζονται σε ολόκληρη την Ελλάδα 91
πιλοποιεία. Από αυτά, τα 82 είναι επιχειρήσεις με προσωπικό
από 1 έως 5 άτομα και απασχολούν 58 γυναίκες και 152
άνδρες. Στις 8 μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις, 6 έως 25
ατόμων, εργάζονται 94 γυναίκες και 26 άνδρες. Και στη 1 και
μοναδική επιχείρηση άνω των 25 ατόμων εργάζονται 46
γυναίκες και 17 άνδρες.
• Ο αριθμός των 198 εργαζομένων γυναικών στην πιλοποιία
για όλη την Ελλάδα που μας δίνει η απογραφή του 1920 είναι
πολύ υποτιμημένος
63

64. Εργοςταςίου παραγωγισ φωταερίου
(Γκάηι).
• Το πέραςμα των γενεών από τισ πόλεισ και την
φπαιθρο αφήνει, ανάμεςα ςε άλλα ίχνη, και
κτιριακά κατάλοιπα. Από τη βιομηχανική
επανάςταςη και μετά - ςημείο καμπήσ για το
ςφγχρονο κόςμο - πολλά από αυτά τα κατάλοιπα
είναι παλαιοί βιομηχανικοί χώροι, ένασ από τουσ
οποίουσ είναι και το εργοςτάςιο παραγωγήσ
φωταερίου ςτην Αθήνα
64

65. Εργοστάσιο παραγωγής φωταερίου στην Αθήνα.
• Πρϊτο βιμα για τθ μετατροπι τθσ Πειραιϊσ ςε
βιομθχανικό άξονα ιταν θ εγκατάςταςθ
εργοςταςίου παραγωγισ φωταερίου (Γκάηι).
65

66. Κδρυςθ εργοςταςίου φωταερίου.
Σο εργοςτάςιο φωταερίου τθσ Ακινασ ιδρφκθκε το 1857 με
βαςιλικό διάταγμα του Όκωνα.
66

67. Το αεριοφυλάκιο του εργοςταςίου
(ςε λειτουργία)
67

68. Σο τζλοσ του φωταερίου
Σο 1952 ιδρφεται θ Δθμοτικι Επιχείρθςθ
Φωταερίου Ακθνϊν (ΔΕΦΑ). Παρά τθν
οικοδομικι ανάπτυξθ που βιϊνει θ πόλθ τθ
δεκαετία του 1960 και τισ προςπάκειεσ
αναςυγκρότθςθσ που γίνονται, το εργοςτάςιο
υπολειτουργεί, κακϊσ θ μορφι ενζργειασ που
παράγει κεωρείται αναχρονιςτικι. Ήδθ, θ
θλεκτρικι ενζργεια ζχει αποκτιςει προβάδιςμα
και το δίκτυο κατανάλωςθσ φωταερίου
ςυρρικνϊνεται. Σο 1983 διακόπτεται ςταδιακά θ
διαδικαςία παραγωγισ.
68

69. Λεκάνεσ κακαριςμοφ του φωταερίου από το
υδρόκειο
• Μζςα ςτισ λεκάνεσ υπιρχαν ςχάρεσ με χϊμα μζςα από το
οποίο περνοφςε το αζριο και κακαριηόταν. Από τα εννζα
ηεφγθ λεκανϊν διατθρικθκαν τα δφο. Ο υπόλοιποσ
διακζςιμοσ χϊροσ χρθςιμοποιείται για πολιτιςτικζσ
εκδθλϊςεισ.
69

70. Αποκατάςταςθ υπάρχοντοσ κτιρίου και
επανάχρθςι του.
• Από τα αρχικά του αρχιτεκτονικά ςτοιχεία διατθρικθκε το
εξωτερικό του κζλυφοσ (χωροδικτφωμα), ενϊ εςωτερικά
χτίςτθκε και επενδφκθκε για να αποτελζςει το κτίριο
φιλοξενίασ του πρϊτου δθμοτικοφ ραδιοφωνικοφ ςτακμοφ
«Ακινα 9,84».
70

71. Τα δυο κτίρια των φούρνων Δ6 και Δ7, χτισμένα
το πρώτο το 1860 και το δεύτερο στο τέλος του
19ου αιώνα, αποκαταστάθηκαν πλήρως και
φιλοξενούν σήμερα πολιτιστικές εκδηλώσεις
71

72. Το κτίριο μετά την αποκατάςταςή του
72

73. Σεχνόπολισ Διμου Ακθναίων
• Η «Σεχνόπολισ» του Διμου Ακθναίων, είναι ζνα
«βιομθχανικό μουςείο» απαράμιλλθσ
αρχιτεκτονικισ και αποτελεί ςιμερα ζνα
πολυδφναμο χϊρο πολιτιςμοφ, αναβακμίηοντασ μια
ιςτορικι περιοχι τθσ πρωτεφουςασ και
δθμιουργϊντασ ζναν ακόμθ κετικό πόλο ςτθν
πολιτιςμικι ταυτότθτα τθσ Ακινασ.
73

74. Βιομθχανικι κλθρονομιά
΢τουσ ςφγχρονουσ καιροφσ είναι ηωτικισ ςθμαςίασ να
διαφυλαχτεί θ ιςτορικι βιομθχανικι κλθρονομιά. Από το
1920 κι μετζπειτα τα κτιρια κι ο μθχανολογικόσ εξοπλιςμόσ,
αναγνωρίηονται ωσ ιςτορικό υπόβακρο.
74

75. Γι’ αυτό είναι αναγκαίο εμείσ οι νζοι να μελετοφμε τον τόπο, το
περιβάλλον, τισ μθχανζσ, τα εργαλεία, τα προϊόντα ακόμα κι να
ρωτοφμε ανκρϊπουσ που ζχουν εργαςτεί εκεί ϊςτε να
κατανοιςουμε τθν εξζλιξθ τθσ βιομθχανίασ μασ. Με αυτόν τον
τρόπο οφζλθ κα ζχουν και ο τόποσ τθσ βιομθχανικισ
παραγωγισ, θ επιχειρθματικότθτα, οι εκπαιδευόμενοι αλλά κι
το ανκρϊπινο βιομθχανικό δυναμικό..
75

76. Η Περιβαλλονηική
ομάδα ηου
5ου Λυκείου Ιλίου
ζηη Θεζζαλονίκη
4 Μαρηίου 2013
76