2. ANATOMIA
• Od góry ograniczone
bruzdą ciemieniowo-
potyliczną.
• Z boku nie ma wyraźnych
granic - zlewa się z
płatem ciemieniowym i
skroniowym (styk
skroniowo-ciemieniowo-
potyliczny).
3. CYTOARCHITEKTONIKA
• Brodmann na podstawie
zróżnicowanej budowy komórek
wyróżnił trzy obszary kory
potylicznej (pola 17, 18, 19).
• 17 - wzdłuż bruzdy ostrogowej,
przyśrodkowa powierzchnia
(biegun półkuli) - pole
prążkowane, tu mają
zakończenia włókna nerwowe
przewodzące informacje od
receptorów wzrokowych w
siatkówce. Pierwszorzędowa
kora wzrokowa.
4. CYTOARCHITEKTONIKA
• Pole 18 - przyprążkowie, otacza pole 17. Drugorzędowe
pole czuciowe. Przetwarza i syntezuje informacje wzrokowe.
Ma wiele połączeń międzypółkulowych przez włókna
spoidłowe z odpowiadającym mu polem w drugiej półkuli.
• Pole 19 - okołoprążkowie, otacza pole 18, z drugiej strony
graniczy z płatem ciemieniowym i skroniowym. Ma liczne
połączenia z innymi okolicami półkul mózgowych, bierze
udział w integrowaniu informacji wzrokowych z informacjami
z układu słuchowego i innych modalności. Może łączyć
informacje wzrokowe z układami odpowiadającymi za mowę
i funkcje wykonawcze. Odpowiada za pamięć wzrokową.
5. BADANIE POLA WIDZENIA
• Rutynowe badanie neurologiczne:
• Metoda konfrontacji: pacjent zakrywa jedno oko,
drugim patrzy w oko badającego.
• Prowadzący badanie sprawdza różne fragmenty
pola widzenia: bodźce lub ruch bodźca
wzrokowego na obrzeżach pola widzenia.
6. ŚLEPOTA MÓZGOWA
• Jedną z najczęstszych przyczyn
niedowidzenia połowiczego jest
niedokrwienie mózgu wskutek
zwężenia lub niedrożności tętnicy
mózgu tylnej.
• Utrata wzroku w przeciwległej
połowie pola widzenia jest objawem
niewystarczającego zaopatrzenia w
krew tylnej części jednej półkuli
przez tętnicę kręgową i podstawną.
• Kiedy niedokrwienie obejmuje oba
płaty potyliczne następuje
obustronne niedowidzenie połowicze
jednoimienne (hemianopsia
homonima), czyli całkowita ślepota.
7. • Ślepota mózgowa najczęściej powodowana jest epizodami
naczyniowymi, dlatego wcześniej mogą występować okresy
dezorientacji, a nawet utraty świadomości.
• Utrzymujące się zaburzenia świadomości mogą utrudniać badanie
pacjenta (czasem mogą minąć dni lub tygodnie od wystąpienia
majaczenia do pojawienia się objawów wzrokowych).
• Czasami ślepocie towarzyszy zespół amnestyczny wskutek
obustronnego niedokrwienia przyśrodkowych powierzchni płatów
skroniowych.
• U większości pacjentów z czasem objawy ustępują. Niektórzy
pacjenci odzyskują wzrok całkowicie inni tylko częściowo.
8. WIDZENIE MIMO ŚLEPOTY
(BLINDSIGHT)
• W przypadku utraty wzroku we
fragmentach pola widzenia
(uszkodzenie promienistości
wzrokowej) niektórzy pacjenci
twierdzą, że nie widzą
przedmiotu, jednak zachowują
szczątkowe funkcje wzrokowe,
np. zdolność widzenia ruchu.
• Niektóre osoby są w stanie
wykrywać i lokalizować
bodźce w obrębie ślepego
pola widzenia!
9. • Być może procesy detekcji bodźca zachodzą za
pośrednictwem połączeń siatkówki z pniem
mózgu, które stanowią podstawę odruchów
percepcyjnych i ocznych u ssaków - stąd chorzy są
w stanie różnicować bodźce bez świadomości (nie
widzą, że przedmioty tam są!)
10. ZESPÓŁ ANTONA -
ZAPRZECZANIE ŚLEPOCIE
• Przy uszkodzeniu
pierwszorzędowej kory
wzrokowej pacjenci
zaprzeczają defektom
widzenia.
• Być może zachowana
wyobraźnia wzrokowa
może pobudzać
spostrzeżenia w zakresie
innych zmysłów, wywołując
„niby doznania wzrokowe”.
11. ZESPÓŁ ANTONA I
KONFABULACJE
• Na prośbę o opisanie wyglądu jeden z pacjentów,
zwrócony twarzą do badacza, z dużą pewnością
siebie opisał jego wygląd, ale żadna z
wymienionych cech nie zgadzała się z
rzeczywistością!
• Pacjenci szukają racjonalnych wyjaśnień, np. „Teraz
jest noc, a w tym pokoju nie ma światła”.
12. ADAPTACJA DO UBYTKÓW W
POLU WIDZENIA
• Pacjenci z połowiczym
ubytkiem pola widzenia są w
stanie dostrzec cały
prezentowany przedmiot.
• Nawet gdy pokażemy
badanemu tylko połowę
rysunku, ale jego granica
pokrywa się w granicą pola
widzenia pacjent zobaczy
całość obrazu!
• Jest to zjawisko uzupełniania
pola widzenia.
?
13. DIAGNOZOWANIE ŚLEPOTY
MÓZGOWEJ
• Przy ślepocie mózgowej brak charakterystycznych odruchów:
• Odruch obronny - reakcja mrugnięcia wywołana przez
szybkie przybliżanie się zagrażającego obiektu do kącika
oka
• Odruch okoruchowy - skokowe ruchy oka, gdy patrzymy
na szybko poruszające się obiekty (np. obracający się
bęben w paski)
• Występuje zanik oczopląsu (np. przy wlaniu zimnej wody
do ucha)
14. DIAGNOZOWANIE ŚLEPOTY MÓZGOWEJ
- ELEKTROENCEFALOGRAFIA
• Zwykle, gdy mamy zamknięte oczy występuje rytm
alfa (9-13 Hz) w tylnej części głowy (ma świadczyć
o odprężeniu). Rytm alfa zanika, gdy otwieramy
oczy - pojawia się rytm beta.
• U osób ze ślepotą mózgową neurony w korze
potylicznej nie działają prawidłowo - nie ma reakcji
na otwieranie i zamykanie oczu, a w zapisie EEG
pojawiają się fale wolne.
15. AGNOZJA WZROKOWA
• Rozpad związku pomiędzy przedmiotami, a posiadanymi
przez pacjenta pojęciami tych przedmiotów (obiektów)
• Kilka typów:
• Wzrokowa agnozja przedmiotów
• Symultanagnozja
• Agnozja wzrokowo-przestrzenna
• Prozopagnozja
16. WZROKOWA AGNOZJA
PRZEDMIOTÓW
• Niezdolność rozpoznawania
przedmiotów wzrokowo (przy
zachowanym rozpoznawaniu
np. dotykowo).
• Mogą występować trudności
z rysowaniem przedmiotów z
pamięci lub opisywaniem ich.
• Przyczyna: uszkodzenie
powierzchni bocznej płata
potylicznego w półkuli
dominującej.
17. • Funkcje spostrzegania są prawidłowe - pacjenci
kopiują rysunki oraz potrafią dopasować do siebie
dwa identyczne przedmioty.
• Często łatwiej jest nazwać rzeczywisty przedmiot niż
rozpoznać go na zdjęciu.
• Pacjenci potrafią posługiwać się przedmiotami (np.
kombinerkami), ale gdy pokaże im się przedmiot nie
potrafią określić jego funkcji (to jest różnica w
porównaniu do afazji amnestycznej!).
18. AGNOZJA SYMULTATYWNA
• Symultanazgozja - zdolność do zapamiętywania
pojedynczych cech obiektów, ale brak
umiejętności do oceny więcej niż jednego
elementu konfiguracji naraz.
• Utrudnia granie w pokera ;)
19.
20. „Tu jest koło… i drugie koło… i laska…
i poprzeczka… no, to musi być rower.”
27. AGNOZJA SYMULTATYWNA
• Czasem występuje psychiczny paraliż spojrzenia
- skupienie uwagi na jakimś obiekcie uniemożliwia
zauważenie innych przedmiotów, ani nawet
popatrzenie na obwód pola widzenia!
28. PROZOPAGNOZJA
• Pacjenci mają trudności z
identyfikacją w obrębie
kategorii, którą niewątpliwie
rozpoznają.
• Trudności te mogą dotyczyć nie
tylko twarzy, lecz również
innych kategorii percepcyjnych,
takich jak krzesła, samochody, a
nawet zwierzęta hodowlane!
(okolice skroniowo-potyliczne,
potyliczno-przyśrodkowe,
zakręt wrzecionowaty - zawsze
obie półkule!)
29. • Problemy z konfiguracją: pacjent cierpi na upośledzenie analizy i
syntezy złożonych konfiguracji bodźców wzrokowych, a
rozpoznawanie twarzy poszczególnych osób jest zadaniem
wymagającym trudnego różnicowania.
• Problemy z fiksacją wzroku na okolicy oczu.
• Zespół dyskoneksji - przerwanie połączeń pomiędzy wzrokową korą
kojarzeniową i płatem skroniowym sprawia, że pamięć i percepcja
wzrokowa są upośledzone.
• Skutki - pacjenci potrafią powiedzieć, czy dwie twarze na zdjęciach
są takie same, czy różne, ale nie wiedzą, kto to jest (potrafią nazwać
przedmiot, ale nie rozpoznają go w grupie innych obiektów).
30. OMAMY I HALUCYNACJE
WZROKOWE
• Objawy w płatach
potylicznych są zwykle
proste.
• Bardziej złożone
halucynacje (obrazy ludzi
przedmiotów, scen)
wskazują na pobudzenie
w sąsiednich okolicach
(głównie płat skroniowy)
32. • Objawy elementarne występują często przy
napadach padaczkowych mających ognisko w
płatach potylicznych.
33. ZESPÓŁ CHARLESA BONNETA
• Złożone halucynacje wzrokowe
występujące u osób starszych
bez objawów obniżenia
sprawności umysłu.
• Są efektem powolnego
zamierania neuronów,
poszerzających się bruzd itd.
• 11% pacjentów w podeszłym
wieku ze słabym wzrokiem!
• Zachowane funkcje poznawcze
- pacjenci często wiedzą, że
halucynują.
34. DRAŻNIENIE PRĄDEM
ELEKTRYCZNYM
• Złożone doznania wzrokowe (obrazy postaci ludzkiej, grupy
osób) powstają wskutek drażnienie okolicy skroniowej,
skroniowo-potylicznej lub ciemieniowo-potylicznej.
• Drażnienie samych płatów potylicznych nie wywołuje takich
doznań.
• Drażnienie prawej półkuli może wywołać halucynacje
związane z uprzednim doświadczeniem życiowym (np.
filatelista widzi znaczki pocztowe, a leśnik - las)
• Bardzo jaskrawe kolory, obraz jest aż zbyt wyraźny.
