2. ORTOPTYKA
mała profesja o wielkim znaczeniu
TO DZIAŁ OKULISTYKI ZAJMUJĄCY SIĘ ZABURZENIAMI WIDZENIA
OBUOCZNEGO I RUCHOMOŚCI GAŁKI OCZNEJ.
ZASTOSOWANIE ORTOPTYKI:
1) Diagnoza i terapia zaburzeń widzenia obuocznego oraz ruchomości
gałki ocznej u dzieci oraz dorosłych.
2) Udział w szeroko rozumianej diagnozie i rehabilitacji narządu wzroku.
3) Współpraca z: okulistą, pediatrą, neurologiem, endokrynologiem,
chirurgiem twarzowym, pedagogiem etc.
4) Prowadzenie badań przesiewowych, profilaktyka narządu wzroku.
5) Udział i prowadzenie badań naukowych.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska - ORTO-OPTICA
3. ORTOPTYKA
mała profesja o wielkim znaczeniu
ORTOPTYSTA WYKONUJE I
ASYSTUJE W BADANIACH
DOTYCZĄCYCH:
• UTRATY WIDZENIA:
niedowidzenie, zmiany
patologiczne
• ZABURZEŃ
GAŁKORUCHOWYCH:
zez, oczopląs, porażenia
nerwów, sakkady, konwergencja
• DIPLOPII: choroby, urazy
• DIAGNOZY CHORÓB OCZU:
np.jaskra, zaćma, AMD
• DOBORU KOREKCJI: okulary,
soczewki kontaktowe
• REHABILITACJI WZROKU:
ćwiczenia w zezie,
niedowidzeniu, zaburzeniach
widzenia obuocznego.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO-OPTICA
4. ORTOPTYKA
mała profesja o wielkim znaczeniu
W 1979 roku w Krakowie w
Medycznym Studium
Zawodowym nr. 1 powołano do
życia pierwszy w Polsce Wydział
Ortoptyczny, kształcący
ortoptystów w dwuletnim
systemie dziennym.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
5. ORTOPTYKA
mała profesja o wielkim znaczeniu
CO PIĄTY POLAK CIERPI NA PROBLEMY ZE WZROKIEM!
Oznacza to, że zjawisko dotyczy ok. 8 milionów osób, z czego 15
tysięcy jest niewidomych! Wśród tych osób znajdują się również
dzieci. Dzięki wcześnie podjętej diagnozie i leczeniu, można
stworzyć im szansę na prawidłowy rozwój wzrokowy i społeczny.
BADANIA ORTOPTYCZNE pozwalają na detekcję zaburzeń narządu
wzroku, a tym samym zwrócenie uwagi pacjenta na konieczność
podjęcia odpowiednich działań.
TERAPIA ORTOPTYCZNA jest najskuteczniejsza u dzieci, niemniej
jednak przynosi dobre efekty w leczeniu zaburzeń również u osób
dorosłych.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
6. ORTOPTYKA
mała profesja o wielkim znaczeniu
BADANIA PROF. SZAFLIKA Z 2007 ROKU PRZEPROWADZONE W
WARSZAWIE W GRUPIE 1500 OŚMIOLATKÓW – ALARMUJĄ!
20%
widzi dobrze
ma małą skorygowaną wadę
ma dużą skorygowaną wadę
50%
22% ma poważne upośledzenie
1%
7%
wzroku
zle widzi i potrzebuje pomocy
DIAGNOZA I REHABILITACJA ORTOPTYCZNA POMAGAJĄ
ZAPOBIEC POWAŻNYM ZABURZENIOM WZROKU!
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
7. ORTOPTYKA
mała profesja o wielkim znaczeniu
DIAGNOZA NARZĄDU WZROKU MOŻLIWA
JEST JUŻ U NOWORODKÓW!!
Badania okulistyczne powinny być
prowadzone rutynowo tuż po urodzeniu i
kontynuowane systematycznie co najmniej
raz w roku!
PODSTAWĄ WŁAŚCIWEJ DIAGNOZY I
TERAPII JEST WSPÓŁPRACA
INTERDYSCYPLINARNA – szczególnie
ortoptysty z lekarzem okulistą !
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
8. Cele terapii ortoptycznej
Leczenie ortoptyczne ma na celu pobudzenie czynności wyższych
ośrodków mózgowych (OUN) odpowiedzialnych za proces widzenia
oraz koordynację mięśni gałkoruchowych, a w konsekwencji uzyskanie
równoległego ustawienia oczu (oropozycji)
oraz pełnego widzenia obuocznego (stereoskopii).
Ćwiczenia ortoptyczne mają charakter reedukacyjny, odpowiednio
wcześnie rozpoczęte przynoszą bardzo korzystne rezultaty.
Uznawane są za dodatkową metodę terapeutyczną, nie zastępują korekcji
okularowej ani, leczenia operacyjnego, jeśli z uwagi na kąt zeza jest
ono wskazane.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
9. Terapia ortoptyczna
Ćwiczenia ortoptyczne odgrywają ważną rolę w:
- leczeniu niedowidzenia i uzyskaniu poprawy zdolności kontrolowania zeza
okresowego;
- wyrównaniu zeza ukrytego ulegającego okresowej dekompensacji
- leczeniu trudności w czytaniu i pisaniu (vision learning disorders);
- analizowaniu stanu widzenia obuocznego przed i po zabiegu operacyjnym.
Wskazaniem do podjęcia leczenia ortoptycznego, celem odzyskania
widzenia obuocznego, są przypadki, w których:
- ostrość wzroku na obu oczach jest prawidłowa i jednakowa (Visus PLO 1.0)
lub prawie jednakowa na obu oczach,
- wada refrakcji została wyrównana odpowiednio dobraną korekcją,
- istnieje fuzja (drugi stopień widzenia obuocznego),
- zez powstał nie wcześniej niż w 2 roku życia,
- ogólny stan zdrowia pacjenta jest dobry,
- pacjent wykazuje odpowiednią dojrzałość i zdolność do współpracy.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
10. Terapia ortoptyczna
• Diagnoza i terapia ortoptyczna
znajduje zastosowanie nie tylko u
dzieci, ale również u osób
dorosłych. Przynosi znakomite
efekty m.in. w przypadkach
związanych z kontrolowaniem
ustawienia oczu, niedomogą
konwergencji, poprawą zakresu
fuzji, stereopsji, koordynacji
wzrokowo - ruchowej.
10
12. Budowa i fizjologia narządu wzroku
Zdolność układu nerwowego do odbierania bodźców
świetlnych i przetwarzania ich w mózgu na wrażenia
wzrokowe jest określana jako zmysł wzroku.
Anatomiczną postacią tego zmysłu jest narząd
wzroku, który składa się z gałki ocznej, aparatu
ochronnego i aparatu ruchowego oka oraz połączeń
nerwowych siatkówki oka ze strukturami mózgu.
12
15. WIDZENIE OBUOCZNE – ZŁOŻONY PROCES
UWARUNKOWANY PRAWIDŁOWĄ PRACĄ UKŁADU
WZROKOWEGO I OUN
15
16. Połączenie oka z mózgiem
Sposób, w jaki siatkówka obu oczu,
połączona jest z korą wzrokową jest
mechanizmem niezwykle złożonym.
Nerwy wzrokowe obu oczu łączą się
bezpośrednio przed wejściem
do wgłębienia czaszki, tworząc tak zwane
skrzyżowanie wzrokowe.
Później nerwy wzrokowe dzielą się na
dwa rozgałęzienia, tak zwane drogi
wzrokowe, które łączą się z ciałem
kolankowatym bocznym, a następnie
prowadzą do obu części kory wzrokowej
półkul mózgowych.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
17. Widzenie obuoczne
Widzenie obuoczne to najdoskonalsza funkcja układu
wzrokowego. Jest to skoordynowana czynność obu gałek
ocznych prowadząca do uzyskania w mózgu
pojedynczego przestrzennego wrażenia wzrokowego.
Uwarunkowana jest m.in.:
- prawidłową budową anatomiczną narządu wzroku,
- równowagą mięśni gałkoruchowych,
- prawidłową ostrością wzroku,
- prawidłową fiksacją,
- prawidłową korespondencją siatkówkową.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
18. Rozwój widzenia obuocznego
Widzenie obuoczne zaczyna
kształtować się od pierwszych
miesięcy życia. Obrazy
pochodzące z siatkówek obu
oczu zaczynają zlewać się w
jeden obraz już w 2 mc. Życia
(jednoczesna percepcja).
Proces ten doskonali się na
bazie codziennych doświadczeń
przez kilka pierwszych lat życia
dziecka. Z tego względu
rehabilitacja dysfunkcji narządu
wzroku przynosi najlepsze
efekty u pacjentów
do ok. 6-7 r. ż.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
19. Zjawisko diplopii fizjologicznej
• To naturalne zjawisko związane z korespondencją
siatkówkową. W warunkach prawidłowych każdy punkt
siatkówki jednego oka, posiada odpowiadające sobie
miejsce w oku drugim. Przedmioty padające na te punkty
widziane są pojedynczo. Przedmioty lokalizowane w dwóch
różnych punktach siatkówki to miejsca dysparatne, których
oraz widziany jest podwójnie. Zatem wszystko to co
znajduje się poza obszarem fiksacji, uwarunkowanym
prawidłową korespondencją siatkówkową widziane jest
podwójnie – to jest zjawisko diplopii fizjologicznej.
• Obrazy znajdujące się przed punktem fiksacji widziane są
jako skrzyżowane, natomiast znajdujące się za punktem
fiksacji widziane są jako nie skrzyżowane.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
20. Horopter
• Pojęcia te wiążą się nieodzownie z prawidłowym
widzeniem obuocznym.
• Horopter jest to geometryczne miejsce wszystkich
punktów przestrzeni, które są widziane pojedynczo.
Punkty znajdujące się na horopterze odpowiadają
korespondującym miejscom siatkówek. Horopter cały
czas jest w ruchu w zależności od kierunku spojrzenia.
WYDAWAŁOBY SIĘ, ŻE WSZYSTKO CO ZNAJDUJE
SIĘ PRZED I ZA HOROPTEREM POWINNO BYĆ
WIDZIANE PODWÓJNIE, JEDNAK…
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
21. Przestrzeń Panuma
.. istnieje pewna ograniczona klinowata przestrzeń, przylegającą do
horoptera, gdzie mimo iż obrazy padają na niekorespondujące
punkty siatkówek, widziane są jako jeden obraz.
Ta przestrzeń to obszar fuzyjny Panuma.
Dowodzi to, iż korespondencja między siatkówkami nie dotyczy ściśle
punktów, a pewnych przestrzeni, im dalej od plamki znajduje się
punkt korespondujący, tym przestrzeń ta jest większa.
To właśnie w obrębie tej przestrzeni powstaje obraz trójwymiarowy,
dzięki któremu mamy poczucie głębi obserwowanych obiektów.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
22. Stopnie widzenia obuocznego
Proces widzenia obuocznego obejmuje 3 stopnie. Każdy niższy stopień
warunkuje wystąpienie wyższego:
• I stopień - jednoczesna percepcja. To zdolność nakładania dwóch
różnych obrazów w jedno wrażenie wzrokowe.
• II stopień – fuzja. To zjawisko ośrodkowe polegające na zlewaniu się
dwóch takich samych obrazów, różniących się jedynie drobnymi
szczegółami. Fuzja posiada zakres w konwergencji jak i
dywergencji, im jest on większy tym zapewnia większą stabilność
widzenia przestrzennego.
• III stopień – stereopsja – to najwyższy widzenia obuocznego
związany z poczuciem trzeciego wymiaru. Zdolność ta wynika z faktu
patrzenia na obraz każdym okiem pod nieco innym kątem.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
23. O istnieniu widzenia stereoskopowego mówimy tylko
wtedy, gdy istnieją wszystkie trzy stopnie widzenia
obuocznego tzn. istnieje poczucie głębi !!
To, że patrzymy obojgiem oczu nie znaczy jeszcze, że
posiadamy widzenie stereoskopowe!
Nie jesteś pewien czy posiadasz stereoskopię?
Zgłoś się do ortoptysty!
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
26. Astenopia
to zespół niespecyficznych objawów m.in.
wzrokowo-poznawczych spowodowany ukrytymi
zaburzeniami wzroku i widzenia obuocznego.
Astenopia powoduje: zawroty i bóle głowy,
szybkie zmęczenie oczu podczas czytania,
diplopię, uczucie napięcia w oczach,pieczenie
światłowstręt, nudności,nerwowość, problemy z
percepcja ideformacje obrazu oraz całkowite lub
częściowe tłumienie oka.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
27. Symptomy
Manifestacja objawów zależna
jest od indywidualnych
predyspozycji pacjenta:
wielkości wady, stanu widzenia
obuocznego, ogólnego stanu
zdrowia, dolegliwości
towarzyszących.
Zwykle objawy są bardziej
uciążliwe do bliży, niż do dali.
Jednym z najważniejszych
mechanizmów adaptacyjnych
jest mechanizm fuzyjny!!
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
29. Zez
STRABISMUS, SQUINT
• Zez to nierównoległe ustawienie gałek ocznych, czyli
zbaczanie jednego lub obojga oczu z prawidłowej osi
widzenia (na wprost).
• Przyczyny powstawania zeza są różnorakie, a w wielu przypadkach
współistnieją ze sobą. Znane przyczyny zeza można ująć w trzy
grupy:
• sensoryczne – np. choroby narządu wzroku, nerwu wzrokowego
oraz wady refrakcji
• motoryczne – np. zmiany w mięśniach ocznych, nieprawidłowości
rozwojowe, urazy
• ośrodkowe – urazy psychiczne, ogólna wzmożona pobudliwość
OUN.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
30. Zez i jego rodzaje
Ze względu na wiek, w którym zez nastąpił wyróżniamy:
- zezy wrodzone, występujące już od niemowlęctwa, najprawdopodobniej na
skutek wrodzonego defektu
- zezy nabyte, o późniejszym początku, poprzedzonym okresem prawidłowego
widzenia
Ze względu na fiksację (nastawność oczu) dzielimy zezy na:
- naprzemienne – zezuje raz jedno raz drugie oko
- jednooczne (jednostronne) – występuje zdecydowan a przewaga w
zezowaniu jednego oka.
Ze względu na typ odchylenia zezy dzielimy na:
- poziome – odchylenie zbieżne i rozbieżne,
- pionowe – odchylenie ku górze ku dołowi,
- skośne – odchylenie ku górze i do wewnątrz,
- skrętne – skrętne do wewnątrz i skrętne na zewnątrz,
- mieszane – jak wymieniono powyżej oraz wszelkie możliwe kombinacje
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
31. Zez i jego rodzaje
Ze względu na stany fuzyjne (fuzja jest procesem
ośrodkowym warunkującym obuoczne widzenie, pozwala na łączenie obrazów
pochodzących z obu siatkówek w jeden, przy istniejącej prawidłowej
korespondencji siatkówek)W związku z występowaniem fuzji zezy dzielimy
na:
- ukryte – niejawne, możliwe do zaobserwowania dzięki rozbiciu fuzji
(zasłonięciu oka, które wówczas ustawia się w pozycji zezującej). Zezy te są
zawsze kontrolowane przez fuzję.
- okresowe – ujawniające się od czasu do czasu, np. podczas zmęczenia,
zdenerwowania, częściowo kontrolowane przez fuzję.
- jawne - stałe, widoczne odchylenie zezowe, w którym fuzja nie
występuje.
Ze względu na zmienność odchylenia (w zależności od pozycji spojrzenia
lub od fiksującego oka) wyróżniamy
zezy towarzyszące – kiedy kąt spojrzenia we wszystkich kierunkach jest taki
sam, nie występuje podwójne widzenie,
- zezy nietowarzyszące – kiedy wielkość odchylenia zależy od kierunku
spojrzenia lub od fiksującego oka. Są to głownie zezy porażenne.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
32. FORIE I TROPIE
Jeżeli gałki oczne wykonują ruchy nastawcze
mamy do czynienia z zezem:
•Ukrytym (heteroforia), jeżeli oko pod zasłonką
wykonuje ruch nastawczy
•Jawnym (heterotropia), jeżeli oko odkryte
wykonuje ruch nastawczy
Zezy skośne są możliwe do wykrycia tylko za
pomocą badania w 9-kierunkach.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
34. Leczenie
Zez jest chorobą. Bezwzględnie wymaga leczenia zwłaszcza u małych
dzieci. Należy pamiętać, że w bardzo wielu przypadkach
niedowidzenie jest efektem nieleczonego zeza!
W pierwszym etapie leczenia konieczne jest dobranie okularów.
Doboru korekcji okularowej powinien dokonać specjalista znający
zasady wyrównywania wady refrakcji w zezie!
W wielu przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne, mające na
celu równoległe ustawienie gałek ocznych. O dokonaniu zabiegu
zawsze decyduje lekarz okulista /strabolog we współpracy z
ortoptystą.
Dodatkowo wskazane są ćwiczenia ortoptyczne wspomagające proces
koordynacji mięśniowej i uzyskanie widzenia obuocznego. Są one
także szczególnie ważne po zabiegu operacyjnym!
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
35. Pierwszy etap leczenia ortoptycznego…
… zarówno w przypadku niedowidzenia jaki i zeza
to zawsze wyrównanie istniejącej wady refrakcji
przy pomocą odpowiednio dobranej korekcji
okularowej.
Opracowanie: mgr Ewa Witowska – ORTO - OPTICA
36. Uwaga!
Niniejsza prezentacja stanowi jedynie źródło
podstawowej informacji. Nie zastępuje
specjalistycznego badania wzroku.
W razie wątpliwości, pytań – zgłoś się do
najbliższego ortoptysty
lub odwiedź
Centrum Dobrego Widzenia
w Krakowie
www.orto-optica.pl
13.04.12
