DA 122 telugu medium text books First of all, thank you for visiting my document you will follow me more information about education purpose Dsc, maths, ssc, gd, police constable, etc content book available here Thank you for your support friends My name is hemanth Kumar education related youtuber Please Subscribe my channel and like, share your friends.. My channel link https://youtube.com/@KUMAREDUCATION123?si=boD7gmZqr1LzhF-O

1. 1
ఆచార్య ఎన్.జి. ర్ంగా వ్యవ్సాయ విశ్వవిద్ాయలయము: గుంటూర్ు
డి.ఎ – 122
ప్ర
ా ధమిక మరియు మూల రసరయన శరస్త్ర విజ్ఞ
ా నము
సంకలనము
శ్రీ స్తురేష్ నాయక్ ఇసర
ా వత్, M.Sc(Ag.)
టీచింగ్ అసో సియేట్
వయవసరయ ప్రలిటెక్నిక్, ప్ొ దలకూరు
డా. యిం.సి.ఓబయయ, M.Sc(Ag.), Ph.D
ప్ిాన్సిప్రల్
వయవసరయ ప్రలిటెక్నిక్, సో మశిల.
డా. ప్ి. స్తుజ్ఞతమమ, M.Sc(Ag.), Ph.D
ప్ిాన్సిప్రల్
వయవసరయ ప్రలిటెక్నిక్, ప్ొ దలకూరు.
సహాయకులు
డా.వి.స్తురేఖా దేవి M. Sc (Ag.), Ph.D
శరస్త్రవేత్ (క్ీటక విభాగిం), ఎ.ఆర్.యస్.
ప్ొ దలకూరు.
శ్రీ బి.స్తింతోష్ కుమార్ నాయక్, M.Sc(Ag.)
శరస్త్రవేత్ (విత్న విభాగిం), ఎ.ఆర్.యస్.
ప్ొ దలకూరు.
శ్రీ వి.నరేిందా M.Sc (Ag.), టీచింగ్ అసో సియేట్
వయవసరయ ప్రలిటెక్నిక్,
సో మశిల.
సి.హెచ్.క్రవయ శ్రీ M.Sc(Ag.)
టీచింగ్ అసో సియేట్
వయవసరయ ప్రలిటెక్నిక్, సో మశిల
బి. రరజ్ేశ్వరి M.Sc(Ag.)
సరయల్ సైన్సి&అగ్ిీకలచరల్ క్ెమిస్రీ,
S.V అగ్ిీ.క్రలేజీ, తిరుపతి.
ప్ి. శైలజ్, టీచింగ్ అసిసరింట్,
అగ్ిీకలచరల్ ప్రలిటెక్నిక్,
ప్ొ దలకూరు.

2. 2
క్ోర్ి నింబర్: DA-122
క్ోర్ి ప్ేరు: ప్ర
ా థమిక మరియు మూల రసరయన శరస్త్ర విజ్ఞ
ా నము
బో ధనా గింటలు: 3(2+1)
థీయరీ
1. పరమాణువు-పరమాణువు న్సరరమణిం-డాలరన్స పరమాణు సిదా
ద ింతము-పరమాణు ఉపకణాలు-ఎలక్ర
రా న్స,
ప్ోా టాన్స, నయయటా
ా న్స
2. పరమాణువు నమూనా-థామిన్స పరమాణు నమూనా-లోప్రలు-రూథర్ ఫర్్ క్ే౦దాక పరమాణు
నమూనా-లోప్రలు-పరమాణు ఉపకణాల క్రవింటిం యాింతిాక భావనలు-క్రవింట సిదా
ద ింతము
3. మూలక్రల వరీీకరణ-ఆవశ్యకత- మూలక్రల ఆవర్న పటటరక ఆవిరరావము-మూలక్రల ధరరమలు, వరటట
పరమాణు భారరల ఆవర్న పామేయాలు, మిండలీవ్ ఆవర్న వయవస్తథ
4. ఆధున్సక ఆవర్న న్సయమిం-మూలక్రల భౌతిక మరియు రసరయన ధరరమలు, వరటట పరమాణు స్తింఖయల
ఆవర్న పామేయాలు-మూలక్రల ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము-ఆవర్న పటటరక మూలక్రల రక్రలు-ధరరమలు
5. వేలన్సి ఎలక్ర
రా ను
ా -రసరయన బింధాలు-క్ొసిల్ లూయీ రసరయన బింధాలు వివరణ-లూయీ స్తింక్ేతాలు-
అష్రక న్సయమము
6. రసరయన్సక బింధములు-అయాన్సక బింధము-స్త౦యోజ్న్సయ బింధములు- అష్రక న్సయమము
పరిమితులు-లోప్రలు-అయాన్సక లేదా ఎలక్ోరా క్ోవలింట్ బింధము
7. బింధ పరరమితులు-ఆరిిటాళ్ళ స్తింకరీకరణము-ముఖయ లక్షణాలు-స్తింకరీకరణాన్సక్న ముఖయమైన
పరిమితులు-స్తింకరీకరణములోన్స రక్రలు
8. sp స్తింకరీకరణము- sp2
స్తింకరీకరణము sp3
స్తింకరీకరణము
9. d ఆరిిటాళ్ళ స్తింకరీకరణము- sp3
d స్తింకరీకరణము- sp3
d2
స్తింకరీకరణము/SF6 అణువు ఏరపడటము
10. అణు ఆరిిటాళ్ళ సిదా
ద ింతము-పరమాణు ఆరిిటాళ్ళ రేఖీయ కలయక దావరర అణు ఆరిిటాళ్ళళ
ఏరపడటము-అణు ఆరిిటాళ్ళ రక్రలు
11. పదారథ సిథతులు-వరయువులు మరియు దావములు
12. అింతరరణుక చరయలు(అింతరణు చరయలు)
13. వరయు న్సయమాలు-బాయల్ న్సయమము
14. అవగ్రడరా న్సయమము-అవగ్రడరా స్తింఖయ-ఆదరశ వరయు స్తమీకరణము
15. దా
ా వణాలు-రక్రలు
16. గ్రఢత-మోలారిటట-నారరమలిటట-మోలారిటీ
17. మోల్ భాగము-గ్రఢత పామాణాలు-ప్ి.ప్ి.యిం-ప్ి.ప్ి.బి

3. 3
18. ఆమా
ా లు-క్షారరలు-లవణాలు
19. ఉదజ్న్స స్తయచక (PH
)- ప్ర
ా ధానయత
20. బఫర్ దా
ా వణాలు
21. క్ొన్సి ముఖయ స్తింయోగ పదారథముల తయారీ, ధరరమలు మరియు S,P బా
ా క్ మూలక్రల పరిచయము
22. న్సరు, ఆక్నిజ్న్స మరియు హాలోజ్నాతో రసరయన చరయలు, సో డియిం క్రరబినేట్, సో డియిం క్ో
ా రెైడ్- సో డియిం
హెైడరాజ్న్స క్రరబినేట్
23. క్ొన్సి ముఖయమైన క్రలిియిం స్తమేమళ్నాలు-క్రలిియిం ఆక్ెైిడ్ మరియు క్రలిియిం క్రరబినేట్
24. సో డియిం,ప్ొ టాషియిం,మగ్ీిషియిం మరియు క్రలిియిం యొకక జీవ స్తింబింధ ఉపయోగ్రలు
25. క్ొన్సి ముఖయమైన బో రరన్స స్తమేమళ్నాలు-బో రరక్ి-బో రిక్ ఆమ
ా ము-బో రరన్స హెైడ్ైరడల
ా
26. కరాన, రసరయన శరస్త్రము
27. కరాన, రసరయన శరస్త్రము-కరాన స్తమేమళ్నాలు వరీీకరణ
28. కరాన చతుర స్తింయోజ్కత-కరాన స్తమేమళ్నాల న్సరరమణాలు
29. హెైడరాక్రరాన్సల వరీీకరణ
30. ఆలేకన్స లు-భౌతిక మరియు రసరయన ధరరమలు
31. ఆలీకన్స మరియు ఆలైకన్స లు - భౌతిక మరియు రసరయన ధరరమలు
32. C-H-O-N లు ఉని కరాన స్తమేమళ్నాలు-ఆలకహాల్-ఫినాల్-ఈథర్-అమైడ్
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

4. 4
ప్ా
ా క్టికల్స్
1. రసరయన్సక పాయోగశరల న్సరవహణ-పరికరరల పరిశ్రలన-వరడలక పదదతులు-పామాదాల న్సవరరణలో
తీస్తుక్ోవలసిన జ్ఞగీత్లు
2. రసరయన్సక పాయోగశరల న్సరవహణలో జ్రిగ్ే పామాదాల న్సవరరణకు తీస్తుక్ోవలిిన జ్ఞగీతలు
3. దా
ా వణాలు-గ్రఢతలు
4. పామాణ దా
ా వణము-స్తయచకలు(Indicators) తయారు చేయడము
5. ఆక్రిలిక్ ఆమ
ా మును ఉపయోగ్ిించ సో డియిం హెైడా
ా క్ెైిడ్ (Standard Solutions) పామాణ
దా
ా వణమును తయారు చేయుట
6. సో డియిం క్రరబినేట్ ను ఉపయోగ్ిించ హెైడరాక్ో
ా రిక్ ఆమ
ా పామాణ దా
ా వణము (Standard
Solutions) తయారు చేయట
7. ఇచచన లవణములో క్రటయానులు మరియు ఆనయానులను గురి్ించుట
8. క్రటయాను
ా -లడ్ (Pb), క్రపర్ (Cu), అలూయమిన్సయిం (Al), ఐరన్స (Fe), మాింగన్సస్ (Mn),
న్సక్ెల్ (Ni), జింక్ (Zn), క్రలిియిం (Ca), బేరియిం (Ba), మగ్ీిషియిం (Mg), మరియు
అమోమన్సయిం (NH4)
9. ఆనయాను
ా : క్రరబినేటల
ా (CO3
-
), క్ో
ా రెైడల
ా (Cl-
), బోా మైడల
ా (Br), నైటరాటల
ా (NO3), ప్రసేపట్ (PO4)
మరియు అసిటరట్ (CH3COO-
)
10. నేలలో ఉదజ్న్స స్తయచక(PH
) న్సరర
ా రణ
11. నేలలో లవణ పరిమాణిం(EC) న్సరర
ా రణ
12. న్సటట క్రఠినయతను కనుగ్బనుట-న్సటట క్రఠినయతను తొలిగ్ిించే పదాతులు
13. న్సటటలో క్ో
ా రెైడ్(Cl-
) న్సరర
ద రణ
14. ఇవవబడిన కరాన స్తమేమళ్నములో నైటర
ా జ్న్స(N), గింధకము(S), మరియు హాలోజ్న్స లను
కనుగ్బనుట
15. ఆమా
ా ల, క్షారరల మరియు లవణాల తులయభారము కనుగ్బనుట
16. రసరయన్సక స్తమీకరణాన్సి తులయిం చేయడము
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

5. 5
1. పర్మాణువ్ు- పర్మాణు నిర్ాాణము-డాలిన్స పర్మాణు సిధా
ధ ంతము-పర్మాణు ఉపకణాలు-
ఎలక్ా
ిా న్స, ప్రా టాన్స, నయయటా
ా న్స
పరమాణు ఉన్సక్నన్స పూరివకులైన భారతీయ, గ్ీీకు తత్వవేత్లు క్ీీ.పూ.400 స్తింవతిరరలకు
ముిందే పాతిప్రదించారు. పరమాణువులే పదారర
థ ల న్సరరమణాలకు మూలకణాలు అన్స అభిప్ర
ా యపడేవరరు.
దీన్సక్న క్రరణ౦, ఏద్ైనా ఒక పదారర
థ న్సి చని చని ముకకలుగ్ర చేస్తయ
్ ప్ో తే చవరిక్న స్తయక్షమకణాలు
వసర
్ య. వరటటన్స ఇింక్ర చని ముకకలుగ్ర విడగ్బటరడాన్సక్న వీలు పడదు. ఈ అవిభాజ్య కణాలను
(ATOMS) పరమాణువులు అన్స అింటారు. ఆటిం అనే పదిం గ్ీీకు పదమైన a-tomio నుిండి వచచింద.
a-tomio అింటర క్ోయలేన్సద లేదా విభాజ్యము క్రన్సద అన్స అరథము.
1808 వ స్తింవతిరములో జ్ఞన్స డాలరన్స అనే బిాటీష్ ఉప్రదాయయుడల పరమాణువును పదారర
థ ల
ప్ర
ా థమిక కణింగ్ర పరమాణు సిదా
ద ింతాన్సి పాతిప్రదించాడల. దీన్సనే “డాలరన్స పరమాణు సిదా
ా ింతము” అన్స
అింటారు. తరువరత జ్రిగ్ిన క్ొన్సి పాయోగ్రల వలన పరమాణువులను ఉపపరమాణు కణాలుగ్ర అింటర
ఎలక్ర
రా న్స, ప్ోా టాన్స మరియు నయయటా
ా న్స లుగ్ర విభజించవచచన్స కనుగ్బనాిరు, క్రన్స ఇద డాలరన్స పరమాణు
సిధా
ా ింతాన్సక్న విభినిింగ్ర ఉింద. ఈ డాలరన్స పరమాణు సిధా
ా ింతము దావయరరశి న్సతయతవ న్సయమాన్సి,
సిథరరనుప్రత న్సయమాన్సి, బాహాయనుప్రత న్సయమాన్సి వివరిించగలిగ్ినద క్రన్స గ్రజు లేదా ఎబొ నైట్ ను
పటల
ర లేదా ఉన్సితో రుదదనపుపడల విదుయత్ ఉతపనిమయేయ పాయోగ ఫలితాలను వివరిించలేకప్ో యింద.
ప్ా
ా థమిక కణాలు:పరమాణువులోన్స ఎలక్ర
రా న్స, ప్ోా టాన్స మరియు నుయటా
ా న్స లను కలిప్ి “ప్ర
ా థమిక కణాలు”
అింటారు. వీటటనే “ఉప పరమాణు కణాలు”అన్స అింటారు.
ఎలక్ా
ిా న్స ఆవిష్కర్ణ: ఈ పరమాణు ఉప కణాల ఆవిష్కరణ అనేద ఫార్డే న్సరిమించన క్ేథరడ్ క్నరణ ఉతిరీ
నాళిక దావరర బీజ్ిం పడిిందన్స చ్పపవచుచను. గ్రజుతో తయారు చ్సిన ఈ నాళికలో రిండల లోహపు
ముకకలను ఎలక్ోరా డల
ా గ్ర ఉించ స్లు చేసర
్ రు.
క్రథరడ్ క్టర్ణ ఉత్ర్గ నాళిక
ఉతిరీ నాళికలో ఎకుకవ ఓలేర జ ఉిండి వరయు ప్్డనము తకుకవగ్ర ఉనిపుపడల మాతామే విదుయత్్
ఉతిరర
ీ న్సి గమన్సించారు. వరయువులలోన్స ప్్డనాలను స్తరు
ద బాటల చేసి రెిండల ఎలక్ోరా డా మధయ అధక
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

6. 6
ఓలేరజన్స అనువరి్ించనపుపడల ఋణ ఎలక్ోరా డ్ నుిండి ధన ఎలక్ోరా డ్ వైపునకు విదుయత్్ కణ పాభావము
ఉింటలింద. వీటటనే క్ాథోడ్ క్టర్ణాలు లేదా క్ాథోడ్ క్టర్ణ పుంజాలు అన్స అింటారు. ఈ క్రథరడ్ క్నరణాలు
స్తవయింగ్ర కనపడవు క్రన్స అవి క్ొన్సి పదారర
థ లను తాక్ననపుపడల పాక్రశిించే పాతిదీప్ి్ ఏరపడటము దావరర
వరటట పావరహమును త్లుస్తుక్ొనవచుచను.
ఉదా: ఉతిరీనాళికలో ఆనోడ్ గ్ర ఉపయోగ్ిించే ఫలక్రన్సక్న చని రిందాము చేసి దాన్స వనక నాళికప్ై
ZnSo4 పూత పూసినటెలాతే క్రథరడ్ నుిండి పాస్తరిించన క్నరణాలు ఎనోడ్ను తాక్న దాన్స రిందాము గుిండా
పాస్తరిించ వనక ఉని ZnSo4 పూతను తాకగ్రనే ఆనోడ్కు ఉని రిందాము పరిమాణములో ఒక చని
చుకక పాక్రశ్వింతింగ్ర కన్సప్ిస్తు
్ ింద.
అనోడ్ లో ర్ంద్ా
ా లు గల క్ాథోడ్ క్టర్ణ నాళిక
విదుయత్ అయసరకింత క్షేతా
ా లలో క్రథరడ్ క్నరణాల పావర్న ఋణ విధుయదావేశ్ కణాల పావర్నను
ప్ో లి ఉింటలింద. దీన్సన్స బటటర క్రథరడ్ క్నరణాలలో ఋణావేశ్ కణాలునాియన్స త్లుస్తు
్ ింద. వరటటనే ఎలక్ా
ిా న్స
అన్స అింటారు. అన్సి పరమాణువులకు ఎలక్ర
రా న్స లను ప్ర
ా థమిక అణుఘటక్రలు అన్స చ్పపవచుచను.
ఎిందుకింటర క్రథరడ్ గ్ర వరడిన పదారథము ప్ైగ్రన్స, నాళికలో ఉని వరయు స్తవభావము ప్ైగ్రన్స
ఆధారపడదు.
ఎలక్ా
ిా న్స ఆవేశానిక్ట, ద్ావ్యర్ాశి గల నిష్పత్తి: జ్ె.జ్ె.థామిన్స క్ేథరడ్ క్నరణాల ఉతిరీనాళికను ఉపయోగ్ిించ
ఎలక్ర
రా న్స దావయరరశిక్న, విదుయదావేశరన్సక్న గల న్సష్పతి్ న్స లక్నకించాడల. క్ేథరడ్ క్నరణాల చలనము ప్ై విదుయత్
అయసరకింత క్షేతా
ా ల పాభావరన్సి పరిమాణాతమకింగ్ర న్సరర
ా రిించడిం వలన ఎలక్ర
రా న్స ఆవేశరన్సక్న, దావయరరశిక్న
న్సష్పతి్న్స న్సరర
ా రిించారు.
ఒకదాన్సక్ొకటట లింబింగ్ర ఉని విదుయత్ అయసరకింత క్షేతా
ా లను ఎలక్ర
రా న్స మారర
ీ న్సక్న లింబదశ్లో
అనువరిించాడల. ఎలక్ర
రా న్స తన మారీము నుిండి విదుయత్ అయసరకింత క్షేతా
ా ల పాభావము వలన
విచలనము చ్ిందే తీవాత క్నీింద వరటటప్ై ఆధారపడి ఉింటలింద.
1.కణాల మీద ఉని ఋణ విదుయదావేశ్ పరిమాణము ఎకుకవైనటెలాతే విదుయత్ లేదా అయసరకింత
క్షేతా
ా లతో అనోయనయ చరయ ఎకుకవగ్ర ఉిండి అపవర్నము కూడా ఎకుకవగ్ర ఉింటలింద.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

7. 7
2.ఎలక్ోరా డా మధయ ఓలేర జన్స ప్ించనా లేదా అయసరకింత క్షేతా బలాన్సి ప్ించనా తన అస్తలు మారీము
నుిండి ఎలక్ర
రా న్స అపవర్నము ప్రుగుతుింద.
ఎలక్ా
ిా న్స ఆవేశానిక్ట, ద్ావ్యర్ాశిక్ట మధ్య గల నిష్పత్తిని కనుగొనే పర్ికర్ము
1.విదుయత్ క్షేతాము మాతామే ఉనిపుపడల ఎలక్ర
రా న్స తన మారీము నుిండి తొలిగ్ిప్ో య క్రథరడ్ క్నరణ
నాళికను A బిిందువు వదద తాకుతుింద.
2.అయసరకింత క్షేతా
ా న్సి మాతామే ఉించనపుపడల ఎలక్ర
రా న్స క్రథరడ్ క్నరణ నాళికను C బిిందువు వదద
తాకుతుింద.
3.విదుయత్్ మరియు అయసరకింత క్షేతా
ా లను రెిండిింటటన్స జ్ఞగీత్గ్ర స్తమానమయేయటటల
ా చేసినటెలాతే, విదుయత్,
అయసరకింత క్షేతా
ా లను రెిండిింటటన్స తీసివేసినపుపడల ఎలక్ర
రా న్స ఏ మారీమున పాయాణించిందర అదే మారీములో
పాయాణించ త్రను B బిిందువు వదద తాకుతుింద. ఈ క్రథరడ్ క్నరణాల చలనము ప్ై విదుయదయసరకింత క్షేతా
ా ల
పాభావమును న్సరర
ా రిించడిం దావరర ఎలక్ర
రా న్స యొకక ఆవేశరన్సక్న, దావయరరశిక్న న్సష్పతి్న్స
eme=1.758820×1011
CKg-1
గ్ర న్సరాయించారు. me-ఎలక్ర
రా న్స దావయరరశి Kg లలో ; e-ఎలక్ర
రా న్స ప్ై ఉని
ఆవేశ్ము కూలూింబ్(C) లలో
ఎలక్ా
ిా న్స మీద్ ఆవేశ్ము: ఆర్.ఎ.మిలిాకన్స నయన చుకకల పాయోగము దావరర ఎలక్ర
రా న్స ప్ై ఆవేశరన్సి -
1.6×10-19
C గ్ర న్సరర
ా రిించాడల. పాస్తు
్ తిం అద -1.6022×10-19
C. థామిన్స కనుగ్బని ఎలక్ర
రా న్స ఆవేశరన్సక్న,
దావయరరశిక్న గల న్సష్పతి్న్స (eme), మిలిాకన్స ఎలక్ర
రా న్స ప్ై ఆవేశ్ము విలువ (e) ను ఉపయోగ్ిించ ఎలక్ర
రా న్స
దావయరరశిన్స 9.1094×10-31
Kg గ్ర న్సరర
ా రిించారు.
ప్రా టాన్స, నయయటా
ా న్స ఆవిష్కర్ణ: క్ేథరడ్ క్నరణ నాళికలో విదుయత్ ఉతిరీమును పింపడిం దావరర ధనావేశ్ింతో
ఉని కణాలను కూడా గురి్ించారు. వీటటనే క్ెనాల్స క్టర్ణాలు అింటారు.
1.ఈ ధనావేశ్ కణాల స్తవభావము క్ేథరడ్ క్నరణ నాళికలో ఉని వరయువుప్ై ఆధారపడి ఉింటలింద.
2.ఆ కణాల ఆవేశరన్సక్న, దావయరరశిక్న గల న్సష్పతి్ (eme) అవి ఏ వరయువు నుిండి ఉదావిించాయో దాన్సప్ై
ఆధారపడి ఉింటలింద. అయసరకింత లేదా విదుయత్ క్షేతాములో ఈ కణాల పావర్న ఎలక్ర
రా న్స లేదా క్రథరడ్
క్నరణాల పావర్నకు వయతిరేకింగ్ర ఉింటలింద. రూథర్ ఫర్్ అనే శరస్త్రవేత్ తకుకవ ప్్డనములో హెైడరాజ్న్స
వరయువును విఘటనము చ్ిందించ అయన్సకరిించ హెైడరాజ్న్స దావయరరశిక్న, ఆవేశరన్సక్న స్తమానమైన కణాలను
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

8. 8
ఆవిష్కరిించారు. వీటటనే “ప్ోా టాన్స” అన్స అింటారు. చాడివక్ అను శరస్త్రవేత్ 1932లో పలుచన్స బెరీలియిం
రేకును ఆలాా కణాలతో తాడనము చేయగ్ర ప్ోా టాన్స కింటర క్ొించ్ిం ఎకుకవ దావయరరశి గల తటస్తథ కణాలు
ఉదా
ీ రమయాయయ. ఈ కణాలనే నయయటా
ా న్స అన్స అనాిరు.
మూల కణాల ధ్ర్ాాలు
పేర్ు సంక్ేతము
పర్మ
ఆవేశ్ము/C
సాపేక్ష
ఆర్్ాత
ద్ావ్యర్ాశి/Kg ద్ావ్యర్ాశి/U
ద్ాద్ాపుగా
ద్ావ్యర్ాశి/ U
ఎలక్ర
రా న్స e 1.6022×10-19
-1 9.10939×10-31
0.00054 0
ప్ోా టాన్స p +1.6022×10-19
+1 1.67262×10-27
1.00727 1
నయయటా
ా న్స n 0 0 1.67493×10-27
1.00867 1
2.పర్మాణువ్ు నమూనాలు-థామ్న్స పర్మాణు నమూనా-లోప్ాలు-ర్ూథర్ ఫర్్ క్ేంద్ాక
పర్మాణు నమూనా-లోప్ాలు-పర్మాణు ఉపకణాల క్ావంటము యాంత్తాక భావ్నలు-
క్ావంటం సిద్ా
్ ంతము
పర్మాణు నమూనా: డాలరన్స అవిభాజ్యమన్స చ్ప్ిపన పరమాణువులో ధనావేశ్ిం, ఋణావేశ్ము గల
కణాలు ఉనిటల
ా త్లిసిింద. పరమాణువులో విదుయదావేశ్ కణాల అమరికను వేరేవరు పరమాణు
నమూనాల పాతిప్రదనల దావరర వివరిించారు. ఈ పరమాణు నమూనాలో ముఖయమైనవి. జ్ె.జ్ె.థామిన్స,
రూథర్ ఫర్్, బో ర్ పరమాణు నమూనాలు.
జె.జె.థామ్న్స పర్మాణు నమూనా: జ్ె.జ్ె.థామిన్స 1898వ స్తింవతిరములో పాతిప్రదించన నమూనా
పాక్రరము, పరమాణు గ్బళీక్రరములో ధనావేశ్ము స్తమింగ్ర పింప్ిణీ జ్రిగ్ి ఉిండి, సిథరమైన సిథరవిదుయత్్
అమరిక క్ోస్తిం, తగ్ిన రీతిలో గ్బళ్ింలో ఎలక్ర
రా ను
ా కూరచబడి ఉింటాయ. ఈ నమూనాను పల మ్ పుడి్ంగ్,
ర్ెైజిన్స పుడి్ంగ్ లేద్ా పుచ్చక్ాయ నమూనా అన్స అింటారు. పుడి్ింగ్ లేదా పుచచక్రయను ధనావేశ్ముగ్ర,
దాన్సలో ప్ొ దగ్ి ఉని విత్నాలను ఎలక్ర
రా నులుగ్ర ఊహించవచుచను. ఈ నమూనాలో పరమాణు దావయరరశి
పరమణు అింతటా స్తమింగ్ర పింప్ిణీ చేయబడి ఉింటలింద.
థామ్న్స పరమాణు నమూనా
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

9. 9
లోప్ాలు:1. ఈ నమూనా విదుయత్ పరింగ్ర పరమాణు తటస్తథ స్తవభావరన్సి వివరిించనా, తరరవత జ్రిప్ిన
పాయోగ ఫలితాలతో సరనుకూలత లోప్ిించింద.
ర్ూథర్ ఫర్్ క్ే౦ద్ాక పర్మాణువ్ు నమూనా:
రూథర్ ఫర్్, ఆయన విదాయరు
థ లు ఆలాా కణాల పుింజ్ఞన్సి బింగ్రరు రేకుప్ైక్న తాడనము చ్ిందించనపుపడల
ఆలాా కణాలు అధకింగ్ర ప్దద మారుప లేకుిండా బింగ్రరు రేకు నుిండి ప్ో యాయ. క్ొన్సి మాతాము
మారీమును మారుచకునాియ. ఈ బింగ్రరు రేకు చుటట
ర గుిండాింగ్ర ZnS౦4 పాతిదీప్ి్ త్రను ఉించారు.
ఆలాా కణాలు త్రను తాక్ననపుపడల మరుపు క్రింతి చుకకలు ఆ బిిందువుల వదద ఏరపడా
్ య.
ర్ూథర్ ఫర్్ పర్ిక్షేపణ పాయోగం పథాక్ాతాక ర్ూపము
ఈ పాయోగములో గమన్సించన ముఖయమైన అింశరలు:
అ)చాలా వరకు ఆలాా కణాలు అపవర్నము చ్ిందకుిండానే బింగ్రరు రేకు నుడి వళిళప్ో యాయ. తకుకవ
భాగము ఆలాా కణాలు క్ొదద క్ోణాలలో అపవర్నము చ్ిందాయ.
ఆ)అతి తకుకవ భాగము కణాలు (20,000లలో ~1) దాదాపు వచచన మారీములోనే అనగ్ర 180°
క్ోణములో అపవర్నము చ్ిందాయ.
ఫలితాలు:
అ)ఎకుకవ ఆలాా కణాలు అపవర్నము చ్ిందకుిండానే బింగ్రరు రేకు నుిండి బయటకు ప్ో యాయ.
ఆ)తకుకవ స్తింఖయలో ధనావేశ్ ఆలాా కణాలు అపవర్నము చ్ిందాయ. ఈ అపవర్నము వికరిణ బలము
వలన కలిగ్ినద. దీన్సన్స బటటర ధనావేశ్ము పదారథము అింతటా క్రకుిండా అతి క్ొదద ప్ర
ా ింతములో మాతామే
క్ే౦దీాకృతమై ఉింటలింద.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

10. 10
ఇ)ఈ గణాింక్రల దావరర క్ే౦దాకము ఆకీమిించుకునే ఘనపరిమాణము పరమాణు ఘనపరిమాణముతో
ప్ో లిచనపుపడల చాలా తకుకవగ్ర ఉింటలిందన్స రూథర్ ఫర్్ న్సరాయించాడల. పరమాణు వరయసరరథము1×10-10
m
క్రగ్ర క్ే౦దాకము వరయసరరథము 1×10-15
m మాతామే.
ప్ై ఫలితాలను అధారింగ్ర చేస్తుక్ొన్స రూథర్ ఫర్్ క్ే౦దాక పరమాణు నమూనాను పాతిప్రదించడము
జ్రిగ్ిింద.
నమూనా ముఖాయంశాలు
1.పరమాణువు గ్బళీక్రర సౌష్రవరన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద.
2.పరమాణువులో చాలా భాగము ఖాళీగ్ర ఉింటలింద.
3.పరమాణు భారిం అింతా పరమాణు మధయ భాగములో క్ే౦దీాకృతమై ఉింటలింద. దీన్సనే క్ే౦ద్ాకము
అింటారు.
4.క్ే౦దాకములో ప్ోా టాను
ా మరియు నయయటా
ా ను
ా ఉింటాయ. వీటటనే నయయక్టలయాన్స లు అన్స అింటారు.
5.స్తయరుయడి చుటట
ర గీహాలు ఏ విధింగ్ర తిరుగుతునాియో అదేవిధింగ్ర పరమాణు క్ే౦దాకము చుటట
ర
ఎలక్ర
రా ను
ా పరిభామిస్తయ
్ ఉింటాయ. వీటటన్స కక్షయలు అన్స అింటారు.
లోప్ాలు:
1.నమూనా పరమాణువులో ఎలక్ర
రా నా న్సరరమణాన్సి విశ్దీకరిించలేదు అనగ్ర ఎలక్ర
రా ను
ా క్ే౦దాకము చుటట
ర
ఏ విధింగ్ర పింప్ిణీ అయాయయ అనే దాన్స గురిించ, వరటట శ్క్న్ సర
థ యల గురిించ త్లుపలేదు.
2.పరమాణువు యొకక సిథరతావన్సి విశ్దీకరిించలేకప్ో యింద.
3.ఎలక్ర
రా న్స చలనాన్సి సరింపాదాయ యాింతిాక శరసర
్ ీ న్సక్న విదుయదయసరకింత సిదా
ద ింతాన్సి అనుస్తరిించ సిథర
కక్షయలలో తిరుగుతునిటల
ా చతీాకరిించడిం దావరర పరమాణు సిథరతావన్సి విశ్దీకరిించలేనపుపడల ఎలక్ర
రా ను
ా
క్ే౦దాకము చుటట
ర ఆకరిిింపబడి చని పరిమాణము గల థామిన్స నమూనా అవుతుింద.
పర్మాణు సంఖయ: పరమాణువులోన్స ప్ోా టానా స్తింఖయను పర్మాణు సంఖయ అన్స అింటారు లేదా తటస్తథ
పరమాణువులోన్స ఎలక్ర
రా నా స్తింఖయను పర్మాణువ్ు సంఖయ అింటారు.దీన్సన్స Z అనే అక్షరింతో స్తయచసర
్ రు.
ద్ావ్యర్ాశి సంఖయ: పరమాణువులోన్స ప్ోా టాను
ా మరియు నయయటా
ా నా మొత్ిం స్తింఖయనే ద్ావ్యర్ాశి సంఖయ
అింటారు. దీన్సన్స A అనే అక్షరింతో స్తయచసర
్ రు.
A=Z+N ; A-దావయరరశి స్తింఖయ ; Z-ప్ోా టానా స్తింఖయ ; N-నయయటా
ా నా స్తింఖయ
ఐసర టోప్: ఒక మూలక్రన్సక్న చ్ిందన పరమాణువులు ఒక్ే పరమాణు స్తింఖయను కలిగ్ి ఉిండి వేరేవరు
దావయరరశి స్తింఖయలను కలిగ్ి ఉింటర దాన్సన్స ఐసర టోప్ అన్స అింటారు.
ఉదా: 1H1
-ప్ోా టటయిం, 1H2
-డలయటటరియిం, 1H3
-టటాటటయిం
ఐసర బార్: ఒక్ే దావయరరశి స్తింఖయ మరియు వేరేవరు పరమాణు స్తింఖయలు గల వేరేవరు మూలక
పరమాణువులను ఐసర బార్్ అింటారు.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

11. 11
ఉదా:6C14
, 7N14
బో ర్ పర్మాణు నమూనా: న్సల్ి బో ర్ అను శరస్త్రవేత్ క్రవింటిం సిదా
ద ింతమును మరియు హెైడరాజ్న్స
వరాపటమును ఆధారింగ్ర చేస్తుక్ొన్స ఒక పరమాణు నమూనాను పాతిప్రదించారు.
ముఖాయింశరలు:
1.ఎలక్ర
రా ను
ా పరమాణు క్ే౦దాకము చుటట
ర న్సరిదష్రమైన వృతా
్ క్రర మారర
ీ లలో తిరుగుతూ ఉింటాయ. వీటటనే
కక్షయలు అింటారు. పాతి కక్షయ న్సరిదష్రమైన శ్క్న్న్స కలిగ్ి ఉింటలింద. అిందువలన వీటటన్స శ్క్టిసా
ా యిలు అన్స
కూడా అింటారు.
2.ఎలక్ర
రా ను
ా వృతా
్ క్రర కక్షయలలో తిరిగ్ేటపుపడల శ్క్న్న్స గీహించడిం గ్రన్స లేదా క్ోలోపవడిం గ్రన్స చేయవు.
అిందువలన ఈ కక్షయలను సిార్ కక్షయలు అన్స అింటారు.
3.ఎలక్ర
రా ను
ా వృతా
్ క్రర కక్షయలలో తిరిగ్ేటపుపడల క్ోణీయ దావయవేగ్రన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. ఇద
h
2π
క్న స్తరళ్
పూరర
ా ింక గుణజ్ింగ్ర ఉింటలింద.
mvr=nh/2π
m-ఎలక్ర
రా న్స దావయరరశి, v-ఎలక్ర
రా న్స వేగము, r-కక్షయ వరయసరరథము, h-ప్ర
ా ింక్ సిథరరింకము, n-పాధాన క్రవింటిం
స్తింఖయ (n=1,2,3,----n).
4.కక్షయల స్తింఖయ ప్రిగ్ేక్ొలద వరటట శ్క్న్ కూడా కీమింగ్ర ప్రుగుతుింద. వీటటన్స 1,2,3,4---స్తింఖయ చేత గ్రన్స
లేదా K,L,M,N అను ఆింగా అక్షరరల చేతగ్రన్స స్తయచసర
్ రు.
5.ఎలక్ర
రా ను
ా ఒక కక్షయ నుిండి మరబక కక్షయకు పరివర్నము చ్ిందనపుపడల దాన్స శ్క్న్ మారుతుింద.
6.ఎలక్ర
రా ను
ా అధక శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి తకుకవ శ్క్న్ గల కక్షయలోన్సక్న దయక్ననపుపడల శ్క్న్
ఉదా
ీ రిించబడలతుింద.
7.ఎలక్ర
రా ను
ా తకుకవ శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి ఎకుకవ శ్క్న్ గల కక్షయలోన్సక్న దయక్ననపుపడల శ్క్న్
గీహించబడలతుింద.
8.విడలదలైన శ్క్న్ రెిండల కక్షయల మధయ శ్క్న్ భేదాన్సక్న స్తమానము.
E2-E1=∆E=hϑ
బో ర్ పర్మాణు నమూనాలోని గొపపద్నాలు మర్ియు లోప్ాలు:
గొపపద్నాలు:
1.హెైడరాజ్న్స పరమాణువు వరాపటాన్సి చకకగ్ర వివరిించగలిగ్ిింద.
2.ఎలక్ర
రా న్స క్ే౦దాకము చుటట
ర తిరుగుతునపుపడల క్ే౦దాకములో పడిప్ో క ఎిందుకు సిథరింగ్ర ఉింటలింద అనే
అింశరన్సి వివరిించగలిగ్ిింద.
3.పాయోగ పూరవకింగ్ర న్సరాయించబడిన వరాపటరేఖల ప్ౌన:పుణయిం విలువ బో ర్ స్తమీకరణము దావరర
రరబటటరన విలువలతో బాగ్ర ఏక్ీభవిించాయ.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

12. 12
4.పాయోగపూరవకింగ్ర న్సరాయించబడిన రిడ్ బర్ీ సిథరరింకము విలువ బో ర్ సిధా
ా ింతము దావరర గణించన
విలువతో ఏక్ీభవిస్తు
్ ింద.
లోప్ాలు:
1.ఒకటట కనాి ఎకుకవ ఎలక్ర
రా ను
ా గల పరమాణువు లేదా అయాన్స వరాపటాన్సి బో ర్ పరమాణు నమూనా
వివరిించలేదు.
2.బో ర్ నమూనా హెైడరాజ్న్స స్తయక్షమవరాపటాన్సి వివరిించలేదు.
3.జీమన్స మరియు సర
ర ర్క ఫలితాలను వివరిించలేదు.
4.ఎలక్ర
రా న్స యొకక దవింద స్తవభావరన్సి వివరిించలేదు.
5.ఎలక్ర
రా న్స యొకక క్ోణీయ దావయవేగము
h
2π
క్న స్తరళ్ పూరర
ా ింక గుణజ్ఞలుగ్ర ఉిండాలన్స బో ర్
పాతిప్రదించాడల. దీన్సక్న క్రరణము స్తరిగ్ర
ీ వివరిించలేదు.
జీమన్స ఫలితం: అయసరకింత క్షేతాములో వరాపటరేఖల విభజ్నను జీమన్స ఫలితిం అింటారు.
సా
ి ర్క ఫలితం: విదుయత్ క్షేతాములో వరాపటరేఖల విభజ్నను సర
ర ర్క ఫలితిం అింటారు.
బో ర్ హైడోాజన్స వ్ర్ణపటం వివ్ర్ణ: హెైడరాజ్న్స పరమాణువులో ఒక ఎలక్ర
రా న్స ఉిండి హెైడరాజ్న్స పరమాణువు
భూసర
థ యలో శ్క్న్న్స ఉదా
ీ రిించకుిండా మొదటట కక్షయలో తిరుగుతూ ఉింటలింద. అయతే హెైడరాజ్న్స
వరయువును వేడిచేసే్ లేదా విదుయత్ ఉతిరర
ీ న్సక్న గురిచేసే్ హెైడరాజ్న్స పరమాణువులోన్స ఎలక్ర
రా న్స శ్క్న్న్స
గీహించ పరమాణువు ఉతే్జత సిథతిక్న చేరుకుింటలింద.ఈ పాక్నీయలో ఎలక్ర
రా న్స భూసర
థ య నుిండి అధకశ్క్న్
సర
థ యక్న పరివర్నిం చ్ిందుతుింద. ఉతే్జత సిథతిలో ఎలక్ర
రా న్స అసిథరతావన్సి కలిగ్ి ఉింటలింద. అిందువలన
ఎలక్ర
రా న్స అధక శ్క్న్ గల కక్షయ నుిండి తకుకవ శ్క్న్ గల కక్షయలకు శ్క్న్న్స విక్నరణ రూపములో విడలదల చేస్తయ
్
స్తరరస్తరి లేదా అించ్లించ్లుగ్ర భినిదశ్లలో చేరుతుింద. ఇలా విడలదలైన విక్నరణాన్సి పటరకిం దావరర
పింప్ినపుపడల హెైడరాజ్న్స వరాపటిం ఏరపడలతుింద. దీన్సలో విభిని శరీణులకు చ్ిందన వరా పటరేఖలు
ఏరపడతాయ. వీటట తరింగ స్తింఖయలను ఈ క్నీింద స్తమీకరణముతో క్ొలవవచుచను.
n=7
n=6
n=5 ఫిండ్ శరీణ (అతి పరరరుణ)
n=4 బా
ా క్ెట్ శరీణ (పరరరుణ)
n=3 ప్రశ్చర్ శరీణ (స్తమీప పరరరుణ)
n=2 బామర్ శరీణ (దృశ్య ప్ర
ా ింతo)
n=1 లైమన్స శరీణ (అతిన్సలలోహత ప్ర
ా ింతిం)
లైమన్స శరేణి: ఎలక్ర
రా న్స అధక శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి మొదటట కక్షయకు దయక్ననపుపడల లైమన్స శరీణ
అతిన్సలలోహత ప్ర
ా ింతములో ఏరపడలతుింద.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

13. 13
బామర్ శరేణి: ఎలక్ర
రా న్స అధక శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి రెిండవ కక్షయకు దయక్ననపుపడల బామర్ శరీణ
దృశ్యప్ర
ా ింతములో ఏరపడలతుింద.
ప్ాశ్చర్ శరేణి: ఎలక్ర
రా న్స అధక శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి మూడవ కక్షయకు దయక్ననపుపడల ప్రశ్చర్ శరీణ స్తమీప
పరరరుణ ప్ర
ా ింతములో ఏరపడలతుింద.
బా
ా క్ెట్ శరేణి: ఎలక్ర
రా న్స అధక శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి నాలీ వ కక్షయకు దయక్ననపుపడల బా
ా క్ెట్ శరీణ పరరరుణ
ప్ర
ా ింతములో ఏరపడలతుింద.
ఫండ్ శరేణి: ఎలక్ర
రా న్స అధక శ్క్న్ గల కక్షయలో నుిండి ఐదవ కక్షయకు దయక్ననపుపడల ఫిండ్ శరీణ అతిపరరరుణ
ప్ర
ా ింతములో ఏరపడలతుింద.
పర్మాణువ్ు క్ావంటం యాంత్తాక నమూనా లక్షణాలు:
1.పరమాణువులోన్స ఎలక్ర
రా నా శ్క్న్ క్రవింటీకృతమై ఉింటలింద. (ఎలక్ర
రా న్స ఖచచతమైన విశిష్ర విలువలను
కలిగ్ి ఉింటాయ.)
2.ఎలక్ర
రా నాకు క్రవింటీకృత శ్క్న్ సర
థ యలు ఉిండడాన్సక్న క్రరణము ఎలక్ర
రా నా కు తరింగ ధరరమలు ఉిండటింతో
ప్రటల ష్ోా డిింగర్ తరహా స్తమీకరణాన్సక్న ఆమోదయోగయమైన విలువలు కూడా ఉిండటిం.
3.పరమాణువులో ఉని ఎలక్ర
రా న్స స్తమాచారిం అింతా ఆరిిటాల్ తరింగ పామేయిం φ లోనే ఉింటలింద. ఆ
స్తమాచార సరరరన్సి క్రవింటిం యాింతిాక శరస్త్రిం దావరర బయటకు తీయడిం సరధయమవుతుింద.
4.ఎలక్ర
రా న్స మారర
ీ న్సి ఖచచతింగ్ర కనుగ్బనలేము. క్రబటటర పరమాణువు చుటట
ర ఉని తిాభామిలేయ
పాదేశ్ములో వేరు వేరు బిిందువుల వదద ఎలక్ర
రా న్స స్తింభావయతను మాతామే కనుగ్బనవచుచను.
5.పరమాణువులో ఏద్ైనా ఒక బిిందువు వదద ఎలక్ర
రా న్స కనుగ్బను స్తింభావయత ఆరిిటాల్ తరింగ పామేయ
వరీ౦ φ2
కు అనులోమానుప్రతములో ఉింటలింద. తరింగ పామేయ వరీము φ2
ను స్తింభావయత సరిందాత
అన్స అింటారు. ఇద ఎపుపడల ధన విలువ అయ ఉింటలింద. పరమాణువులో వేరేవరు బిిందువుల వదద
స్తింభావయత సరిందాత φ2
విలువలు త్లిసినటెలా తే క్ే౦దాకము చుటట
ర ఎలక్ర
రా న్స ఉిండే గరిష్ర స్తింభావయత గల
పాదేశరన్సి గురి్ించవచుచను.
ష్రా డింగర్ సమీకర్ణము :
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

14. 14
m-ఎలక్ర
రా న్స దావయరరశి, E-మొత్ిం ఎలక్ర
రా న్స శ్క్న్ (K.E+P.E), V-ఎలక్ర
రా న్స సిథతిజ్ శ్క్న్ (P.E), h-ప్ర
ా ింక్
సిథరరింకిం,
φ − తరింగ పామేయిం: ఆమోదయోగయమైన తరింగ పామేయాలను ఐగన్స తరింగ పామేయాలు అింటారు.
వీటటన్స φ తో స్తయచసర
్ రు. తిాభామిలేయ పాదేశ్ములో x,y,z అక్షాలు స్తయచించే బిిందువు వదద ఎలక్ర
రా న్స ను
కనుగ్బను స్తింభావయతను φ2
(x,y,z) స్తయచసర
్ రు.
𝛗 యొకక నియమాలు:
1. φ విలువ అవిచచనిింగ్ర ఉిండాలి.
2. φ విలువ న్సశిచత విలువగ్ర ఉిండాలి.
3. φ కు ఏ బిిందువు వదదనైనా ఒక్ే విలువ ఉిండాలి.
4.-∞ నుిండి +∞ వరకు ఉిండే తిాభామిలేయ పాదేశ్ములో ఎలక్ర
రా న్స స్తింభావయత ఒకటట అయ ఉిండాలి.
క్ావంటం సంఖయలు: పరమాణువులో ఎలక్ర
రా న్స సర
థ నాన్సక్న మరియు శ్క్న్న్స పూరి్గ్ర వివరిించడాన్సక్న
స్తహాయపడే వరటటన్స క్ావంటం సంఖయలు అింటారు.
రక్రలు: 1.పాధాన క్రవింటిం స్తింఖయ
2.అజముతల్ క్రవింటిం స్తింఖయ
3.అయసరకింత క్రవింటిం స్తింఖయ
4.సిపన్స క్రవింటిం స్తింఖయ
1.పాధాన క్ావంటం సంఖయ: ఈ క్రవింటిం స్తింఖయను బో ర్ పావేశ్ప్టా
ర డల. దీన్సన్స n అనే అక్షరింతో స్తయచసర
్ రు.
దీన్స విలువలు n=1,2,3,4---- గ్ర ఉింటాయ. పాధాన క్రవింటిం స్తింఖయ విలువ ఎలక్ర
రా న్స ఏ పాధాన శ్క్న్
సర
థ యక్న చ్ిందుతుిందర త్లియజ్ేస్తు
్ ింద. n విలువ ప్రిగ్ే క్ొలద కక్షయ యొకక పరిమాణము మరియు శ్క్న్
ప్రుగుతుింద. ఇద కక్షయ యొకక పరిమాణమును ఎలక్ర
రా న్స శ్క్న్న్స త్లియజ్ేస్తు
్ ింద. n విలువను బటటర ఒక
శ్క్న్ సర
థ యలో ఉిండగల గరిష్ర ఎలక్ర
రా న్స స్తింఖయను 2n2
స్తయతాము దావరర త్లుస్తుక్ొనవచుచను.
2.అజిముతల్స క్ావంటం సంఖయ: ఈ క్రవింటిం స్తింఖయను సో మర్ ఫ్ల్్ అను శరస్త్రవేత్ పాతిప్రదించాడల. దీన్సన్స
క్ోణీయ దావయవేగ క్రవింటిం స్తింఖయ లేదా ఆరిిటాల్ క్రవింటిం స్తింఖయ అన్స కూడా అింటారు. దీన్సన్స l తో
స్తయచసర
్ రు. l విలువలు వరుస్తగ్ర 0 నుిండి n-1 వరకు ఉింటాయ. అనగ్ర l=0,1,2,3,----( n-1) మొత్ిం
l విలువలు n కు స్తమానము. ఇద ఒక పాధాన శ్క్న్ సర
థ యలో గల ఉపశ్క్న్ సర
థ యలను స్తయచస్తు
్ ింద
మరియు ఆరిిటాల్ ఆకృతిన్స త్లుపుతుింద. ఒక పాధాన శ్క్న్ సర
థ యలో ఉిండగల ఉపశ్క్న్ సర
థ యల స్తింఖయ
దాన్స n విలువకు స్తమానింగ్ర ఉింటలింద. మొదటట నాలుగు పాధాన శ్క్న్ సర
థ యలోన్స ఉపశ్క్న్ సర
థ యల
వివరరలు క్నీింద పటటరకలో ఇవవబడా
్ య.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

15. 15
పాధాన శ్క్న్ సర
థ య n విలువ l విలువ ఉపసర
థ య
K 1 0 s
L 2 0,1 s,p
M 3 0,1,2 s,p,d
N 4 0,1,2,3 s,p,d,f
3.అయసాకంత క్ావంటం సంఖయ: ఈ క్రవింటిం స్తింఖయను లాిండే అను శరస్త్రవేత్ పావేశ్ప్టా
ర డల. దీన్సన్స m తో
స్తయచసర
్ రు. జీమన్స మరియు సర
ర ర్క ఫలితాలను వివరిించడాన్సక్న ఈ క్రవింటిం స్తింఖయ పావేశ్ప్టరబడినద. m
విలువలు l విలువల ప్ైన ఆధారపడి ఉింటాయ. m విలువలు – l నుిండి 0 గుిండా +l వరకు ఉింటాయ.
న్సరిదష్రమైన l విలువకు మొత్ిం m విలువలు (2 l+1)కు స్తమానిం. ఒక ఇవవబడిన ఉపసర
థ యలో
ఉిండగల ఆరిిటాలు స్తింఖయ దాన్స m విలువకు స్తమానము. ఇద ఆరిిటాల్ యొకక సర
థ న న్సరేదశ్కతను
త్లియజ్ేస్తు
్ ింద. వివిధ ఉపశ్క్న్ సర
థ యలలో ఉిండగల ఆరిిటాల్ స్తింఖయ క్నీింద పటటరకలో ఇవవబడినద.
ఉప శ్క్న్ సర
థ య l విలువ m విలువ ఆరిిటాల్ స్తింఖయ
s 0 0 1
p 1 -1,0,+1 3
d 2 -2,-1,0,+1,+2 5
f 3 -3,-2,-1,0,+1,+2,+3 7
ఇద ఆరిిటాల్ ప్ర
ా దేశిక అమరికను త్లియజ్ేస్తు
్ ింద.
4.సిపన్స క్ావంటం సంఖయ: ఈ సిపన్స క్రవింటిం స్తింఖయను గ్ౌడ్ సిమత్ మరియు ఉలన్స బెక్ అను శరస్త్రవేత్లు
పాతిప్రదించారు. దీన్సన్స s తో స్తయచసర
్ రు. s యొకక విలువలు +
1
2
మరియు –
1
2
.
ప్ర
ా ముఖయత:
1.ఇద ఎలక్ర
రా న్స ఆతమభామణాన్సి త్లియజ్ేస్తు
్ ింద.(ఎలక్ర
రా న్స కు రెిండల ఆతమ భామణాలు ఉనాియ. A.స్తవయ
దశ్, B.అపస్తవయ దశ్)
2.ఎలక్ర
రా న్స స్తవయదశ్లో ఆతమభామణము గ్రవిించనపుపడల s=+
1
2
దీన్సనే ↑ చే స్తయచసర
్ రు.
3.ఎలక్ర
రా న్స అపస్తవయదశ్లో ఆతమభామణము గ్రవిించనపుపడల s=-
1
2
దీన్సనే ↓ చే స్తయచసర
్ రు.
4.ఆరిిటాలో
ా న్స రెిండల ఎలక్ర
రా ను
ా ఒక్ే విధమైన సిపన్స ను కలిగ్ి ఉనిటెలా తే ఆ ఎలక్ర
రా నాను జ్త కూడన్స
ఎలక్ర
రా ను
ా (↑↑) అింటారు.
5.ఆరిిటాలో
ా న్స రెిండల ఎలక్ర
రా ను
ా వయతిరేకమైన సిపన్స ను కలిగ్ి ఉనిటెలాతే ఆ ఎలక్ర
రా నా ను జ్త కూడిన
ఎలక్ర
రా ను
ా (↑↓) అింటారు.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

16. 16
3. మూలక్ాల వ్ర్గగకర్ణ-ఆవ్శ్యకత-మూలక్ాల ఆవ్ర్ిన పటటిక ఆవిర్ాావ్ము-మూలక్ాల
ధ్ర్ాాలు-వాటట పర్మాణు భార్ాల ఆవ్ర్ిన పామేయాలు, మండలీన్ ఆవ్ర్ిన వ్యవ్సా
- మూలక్రలను, వరటట ధరరమలను అనుస్తరిించ గూ
ీ పులుగ్ర విభజించడిం దావరర ఆవర్న పటటరకను, ఆవర్న
న్సయమాన్సి అరాిం చేస్తుకునుట స్తులభతరము అవుతుింద.
- ఆవర్న వరీీకరణకు పరమాణు స్తింఖయ,ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తిం ప్ర
ా ముఖయతను వివరిించడాన్సక్న
ఉపయోగపడలతుింద.
- IUPAC నామకరణిం దావరర మూలక్రల ప్ేరాను త్లుస్తుక్ోవడిం.
- మూలక్రలను బా
ా కులుగ్ర (s,p,d,f) గ్ర విభజించ, వరటట ధరరమలను త్లుస్తుక్ోవడిం.
- మూలక్రలు ఏవిధింగ్ర చరయలలో ప్రల్
ీ ింటయో ప్ో లిచ అవి పాకృతిలో లభిించే విధానాన్సి త్లుస్తుక్ోవడిం.
మూలక్రలు అన్సి పదారర
థ ల యొకక ప్ర
ా ధమిక పామాణాలు.
ఇపపటట వరకు కనుగ్బని మూలక్రల స్తింఖయ 118. వరటటలో క్ొన్సి స్తహజ్సిదదింగ్ర పాకృతిలో లభిసే్,
మరిక్ొన్సిింటటన్స మన శరస్త్రవేత్లు తయారు చేశరరు.
మూలక్రలు అధక స్తింఖయలో ఉిండడిం వలన వరటట గురిించ, వరటట స్తమేమళ్నాల గురిించ విడివిడిగ్ర
అధయయనిం చేయడిం చాలా కష్రిం. ఇద మూలక్రల వరీీకరణకు నాింద పలిక్నింద.
ఆవ్ర్ిన పటటిక – ఆవిర్ాావ్ం :
- John doberainer 1829 లో తిాక సిదా
ద ింతింను పావేశ్ప్టా
ర డల. దాన్స పాక్రరిం మూడల మూలక్రలు కలిగ్ి
ఉని అనేక రకములలో భౌతిక, రసరయన ధరరమల మధయ ప్ో లికను గురి్ించాడల.
- పాతి తిాకములో మధయ ఉని మూలకిం యొకక పరమాణు భారిం, ధరరమలు మొదటట మరియు మూడవ
మూలక్రలు పరమాణు భారరన్సక్న, ధరరమలకు సరరూపయతను చయపుతుింద.
- A.E.B. Deachan Cortaies’ అను శరస్త్రవేత్ 1862 లో త్లిప్ిన మూలక్రలను, వరటట పరమాణు భారరలు
ప్రిగ్ే కీమములో అమరరచడల.
- John Alexander Neuland’s అష్రక న్సయమాన్సి స్తయచించారు. అతడల పరమాణు భారరలు ప్రిగ్ే
కీమములో అమరరచడల. అిందులో పాతి 8వ మూలకిం, 1వ మూలకిం యొకక ధరరమలను ప్ో లి ఉింటలింద.
క్రన్స ఈ అష్రక న్సయమిం క్రలిియిం వరకు ఉని మూలక్రలకు మాతామే వరి్స్తు
్ ింద.
- Luther meyar : పరమాణు ఘనపరిమాణిం, దావీభవన సర
థ నిం, భాషిపభవన సర
థ నము వింటట భౌతిక
ధరరమలను పరమాణు భారరలకు మధయ రేఖా పటాన్సి గ్ీశరడల.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

17. 17
- Mandaleav : మూలక్రల ధరరమలు వరటట పరమాణు భారరల ఆవర్న పామేయాలు.
- మిండలీవ్ మూలక్రలను పటటరకలోన్స స్తమాoతర శరీణులలో, న్సలువు పటీరలలో వరటట పరమాణు భారరలు
ప్రిగ్ే కీమములో అమరిచన అమరిక వలన సరరూపయ ధరరమలు గల మూలక్రలు న్సలువు పటీర లేదా
గూ
ీ పులలో ఉనాియ.
- ఈయన మూలక్రలను వరీీకరిించడాన్సక్న విస్త్ృత శరీణలో మూలక్రల భౌతిక, రసరయన ధరరమలను
ఉపయోగ్ిించాడల.
- పరమాణు భారకీమాన్సి ఖచచతింగ్ర ప్రటటసే్ క్ొన్సి మూలక్రల వరీీకరణలో ఇమడడిం లేదు అన్స
త్లుస్తుక్ొనాిడల.
- పరమాణు భార కీమాన్సి ప్రటటించకుిండా, పరమాణు పరిమాణాలు గురియైనవి క్రకప్ో వచచన్స, సరరూపయ
ధరరమలుని మూలక్రలను ఒక్ే చబట ప్ొిందుపరిచాడల.
Eg : ధరరమలలో సరరుపయత ఉనిిందుకు టరలూరియిం (G.VI) కింటర తకుకవ పరమాణు భారముని
అయోడిన్సను Floine, Chlorine, Bromin లతో ప్రటల G.VI లో ప్ొిందుపరిచాడల.
- సరరూపయ ధరరమలు గల మూలక్రలను ఒక్ే Group లో అమరచడిం అనే ఉదేదశ్యముతో, ఇింక్ర క్ొన్సి
మూలక్రలు కనుగ్బనబడలేదన్స పాతిప్రదించ, వరటటక్ీ ఖాళీలను ఉించాడల.
Eg: Aluminum, Silicon క్నింద ఖాళీల నుించ, ఆ మూలక్రలను ఎక్ర అలూయమిన్సయిం, ఎక్ర సిలిక్రన్స
అన్స ప్ిలిచాడల. గ్రలియిం, జ్ేరేమన్సయింల ఉన్సకన్స ఉహించడమే క్రకుిండా, వరటట సరధారణ భౌతిక
ధరరమలను వరిాoచాడల.
మిండలీవ్ ఆవర్న న్సయమాన్సక్న అవధులు:
1. విస్త్ృత ఆవర్న పటటరకలో H కు స్తరియైన సర
థ నిం కలిపించబడలేదు.
2. VIIIA గూ
ీ ప్ లో 3 టాయోడ్లు ఉనాియ. అవి (Fe, Co, Ni); (Ru, Rh, Pd); (Os, Ir, Pt); ఈ
టాయోడ్ లను పరివర్న మూలక్రలు అింటారు.
3. క్ొన్సి జ్తల మూలక్రలో
ా పరమాణు భారరల వరుస్తలు అపకీమింగ్ర ఉనాియ.
Ex: Ar40
& K30
, Co 59
& Ni57
; Te128
& I127
4. మూలక్రల సర
థ నాలకు వరటట రసరయన ధరరమలకు ప్ో లిక లేదు.
Ex: పరివర్న మూలక్రలైన Cu, Ag, Au, లు K, Rb, Cs వింటట IA గూ
ీ ప్ మూలక్రలలో ఉనాియ.
5. పరమాణు భారరల పాక్రరింగ్ర లాింథనైడల
ా సర
థ నాలను న్సరిాించడిం చాలా కష్రిం.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

18. 18
మిండలీవ్ పాచురిించన తొలి ఆవర్న పటటరక
4.ఆధ్ునిక ఆవ్ర్ిన నియమం-మూలక్ాల భౌత్తక మర్ియు ర్సాయన ధ్ర్ాాలు, వాటట
పర్మాణు సంఖయల ఆవ్ర్ిన పామేయాలు-మూలక్ాల ఎలక్ా
ిా న్స వినాయసము-ఆవ్ర్ిన పటటిక
మూలక్ాల ర్క్ాలు-ధ్ర్ాాలు:
ఆధ్ునిక ఆవ్ర్ిన పటటిక :
న్సయమము : మూలక్రలు యొకక భౌతిక, రసరయన ‘ధరరమలు’ వరటట పరమాణు స్తింఖయల, ఆవర్న
పామేయాలు దీన్సనే ఆవ్ర్ిన నియమము అింటారు.
న్సల్ి బో ర్ అను శరస్త్రవేత్ మూలక్రల యొకక ఎలక్ర
రా న్స వినాయసరలను ఆధారింగ్ర చేస్తుక్ొన్స ఆధున్సక
ఆవర్న పటటరకను న్సరిమoచనాడల.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

19. 19
విసిృత ఆవ్ర్ిన పటటిక
ఈ పటటరకలోన్స ముఖయింశరలు.
పీర్ియడ్ : ఆవర్న పటటరకలోన్స అడల
్ వరుస్తలను పీర్ియడ్ అన్స అింటారు. ఆవర్న పటటరకలో 7 ప్్రియడల
ా
ఉింటాయ.
1. మొదటట ప్్రియడ్ లో రెిండల మూలక్రలు ఉింటాయ. ఇవి H & He. దీన్సనే అతి ప్ొ టటర ప్్రియడ్ అింటారు.
2. రెిండల మరియ మూడవ ప్్రియడా లో 8 మూలక్రలు చబపుపన ఉింటాయ. వీటటనే ప్ొ టటర ప్్రియడల
ా అన్స
అింటారు.
3. రెిండవ ప్్రియడ్ మూలక్రలను వరరధ మూలక్రలన్స మరియు మూడవ ప్్రియడ్ మూలక్రలను విలక్షణ
మూలక్రలు అన్స అింటారు.
4.నాలీవ మరియు ఐదవ ప్్రియడాలో 18 మూలక్రల చబపుపన ఉింటాయ. వీటటనే ప్ొ డవైన ప్్రియడల
ా అింటారు.
5.ఆరవ ప్్రియడ్ లో లాింథనైడ్ లతో కలిప్ి మొత్ము 32 మూలక్రలు ఉింటాయ. ఈ ప్్రియడ్ నే
అతిప్ొ డవైన ప్్రియడ్ అింటారు.
6.ఏడవ ప్్రియడ్ అస్తింపూరాింగ్ర ఉింటలింద. దీన్సలో ఆక్నరనైడ్లతో కలిప్ి మొత్ము 23 మూలక్రలు ఉింటాయ.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

20. 20
పీర్ియడ్ శ్క్టి సా
ా యిలు పీర్ియడ్ లో ఉనన మూలక్ాల సంఖయ
1 వ ప్్రియడ్ 1 s - - - 2
2 వ ప్్రియడ్ 2 s - - 2p 8
3 వ ప్్రియడ్ 3 s - - 3p 8
4 వ ప్్రియడ్ 4 s - 3d 4p 18
5 వ ప్్రియడ్ 5 s - 4d 5p 18
6 వ ప్్రియడ్ 6 s 4f 5d 6p 32
7 వ ప్్రియడ్ 7 s 5f 6d - -
గూ
ీ పులు : ఆవర్న పటటరకలోన్స న్సలువు వరుస్తలను గూ
ే పులు అింటారు. దీన్సలో మొత్ము 18 గూ
ే పులు
ఉింటాయ.
1. IA గూ
ీ పు మూలక్రలను క్షార్ లోహాలు అింటారు. ఈ గూ
ీ పు మూలక్రల సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము
ns1
2.IIA గూ
ీ పు మూలక్రలను క్షార్ మృత్తిక లోహాలు అన్స అింటారు. వీటట సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము ns2
3.IA & IIA గూ
ీ పులు మూలక్రలను s బా
ల క్ మూలక్ాలు అింటారు. వీటట సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము ns1-2
4.IIIA నుిండి VIIIA గూ
ీ ప్ వరకు గల మూలక్రలను p- బా
ల క్ మూలక్ాలు అింటారు. వీటట సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స
వినాయస్తము ns2
np1-6
5.IB నుిండి VIIIB వరకు గల గూ
ీ పు మూలక్రలను d-బా
ల క్ మూలక్ాలు అింటారు. వీటట సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స
వినాయస్తము (n-1) d1-10
ns1-2
6.IIB గూ
ీ ప్ మూలక్రలను తపప మిగ్ిలిన్స అన్సి d- బా
ా క్ మూలక్రలను పర్ివ్ర్ిన మూలక్ాలు అింటారు.
7.ఆవర్న పటటరక యొకక అడలగు భాగ్రన 4f & 5f ఉని శరీణ మూలక్రలను f-బా
ల క్ మూలక్ాలు అింటారు.
4f లాoథనైడల
ా (విరళ్ మృతి్కలు)
f-బా
ా క్ మూలక్రలు :
5f ఆక్నరనైడల
ా (టా
ా న్సి యూరన్సక్ మూలక్రలు)
ఆవర్న పటటరక పాయోజ్నాలు (లేక) లాభాలు :
1. ఆవర్న న్సయమము ఆధారింగ్ర త్లియన్స మూడల మూలక్రలు ఉన్సక్నన్స కనుగ్బనాిరు.
Ex: Eka B ---Sc, Eka Al--- Ga And Eka si ----- Ga
2. స్తునాి గూ
ీ పు మూలక్రలను కనుగ్బనక ముిందే ఆవర్న పటటరకలో వరటట సర
థ నాన్సి గురి్ించ ఖాళీలను వదలినారు.
3. ఒక మూలకము యొకక ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము త్లిసే్ ఆవర్న పటటరకలో దీన్స యొకక సర
థ నమును కనుగ్బనవచుచ.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

21. 21
4.ఎలక్ర
రా న్స వినాయసరల ఆధారింగ్ర మూలక్రలను జ్డ వరయువులగ్రను, ప్ర
ా తిన్సధయ మూలకలుగ్రను, పరివర్న
మరియు అింతర పరివర్న మూలక్రలుగ్ర విభజించారు.
లోప్ాలు:
1. f- బా
ా క్ మూలక్రలను ఎిందుకు ఆవర్న పటటరక యొకక అడలగు భాగ్రన అమరిచనారబ త్లియలేదు.
2. హెైడరాజ్న్స యొకక సర
థ నాన్సి ఆవర్న పటటరకలో ఖచచతింగ్ర న్సరిాయoచలేకప్ో యారు.
ఆవ్ర్ిన పటటిక, మూలక్ాల ఎలక్ా
ిా న్స వినాయసం:
ఎలక్ా
ిా న్స వినాయసం: ఒక పరమాణువు భూసర
థ యలో దాన్స పాధాన కరపరరలు, ఉప కరపరరలు, ఉప-
ఉపకరపరరలలో ఎలక్ర
రా న్స పింప్ిణీ అమరికను మూలక పరమాణువు ఎలక్ా
ిా న్స వినాయసం అింటారు.
(a) పీర్ియడ్ లో ఎలక్ా
ిా న్స వినాయసం :
ఆఖరి లేదా వేలన్సి కక్షయలో n విలువను ప్్రియడ్ స్తయచస్తు
్ ింద. ఆవర్న పటటరకలో కీమానుగత ప్్రియడ్
తరరవత ఉని అధక ప్ర
ా ధమిక శ్క్న్ సర
థ య (n=1, n=2) న్సిండటింలో స్తింబింధిం కలిగ్ి ఉింటలింద. పాతి
ప్్రియడ్ లో మూలక్రలు స్తింఖయ, న్సిండలతుని శ్క్న్ సర
థ యన్స పరమాణు ఆరిిటాల్ స్తింఖయ కింటర రెటటరoపన్స
గమన్ససర
్ o. మొదటట ప్్రియడ్ (n=1) అతయలప సర
థ య (1s) ను న్సింపడింతో మొదలవుతుింద. క్రబటటర
మొదటట కక్షయ (k) న్సింప్ేస్తరిక్న రెిండల మూలక్రలు హెైడరాజ్న్స (1s1
), హీలియిం (1s2
) ఉింటాయ. రెిండవ
ప్్రియడ్ (n-2) లిథయింతో మొదలవుతుింద. మూడవ ఎలక్ర
రా న్స 2s ఆరిిటాల్ లో చేరుతుింద.
తరువరత మూలకిం, బెరీలియింలో నాలుగు ఎలక్ర
రా ను
ా ఉింటాయ. దాన్స ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తిం 1s2
2s2
దాన్స
తరరవత మూలకిం బో రరన్స నుిండి ఎలక్ర
రా ను
ా 2p ఆరిిటాలో
ా చేరటిం మొదలై న్సయాన్స (2s2
2p2
) వదద
కక్షయ న్సిండలతుింద. ఆ విధింగ్ర రెిండవ ప్్రియడ్ లో 8 మూలక్రలు ఉింటాయ. మూడవ ప్్రియడ్ (n-3)
సో డియింతో మొదలై, భేదపరిచే ఎలక్ర
రా న్స 3s ఆరిిటాల్ లో చేరుతుింద. 3s,3p ఆరిిటాళ్ళళ కీమింగ్ర
న్సిండి, సో డియిం నుిండి ఆరర
ీ న్స వరకు 8 మూలక్రలు ఉని మూడర ప్్రియడ్ ను ఇసర
్ య. నాలుగ్బ
ప్్రియడ్ (n-4) ప్ొ టాషియిం తో మొదలై భేదపరిచే ఎలక్ర
రా న్స 4s ఆరిిటాల్ లోక్న చేరుతుింద. ఇపుపడల
4p ఆరిిటాల్ న్సిండే ముిందు 3d ఆరిిటాళ్ళళ న్సిండటిం అనేద శ్క్న్ పరింగ్ర సరనుకూలమన్స గమన్ససర
్ ిం.3d
పరివర్న మూలక శరీణులన్స చయప్ిసర
్ ిం. ఇద 3d1
4s2
ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తిం గల జింక్ (z=21) దగీర
మొదలవుతుింద. 3d10
4s2
ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము గల ఆరిిటాళ్ళళ న్సిండలతాయ. నాలుగ్బ ప్్రియడ్, 4p
ఆరిిటాళ్ళళ న్సిండలటింతో క్నీప్ర
ర న్స దగీర ముగుస్తు
్ ింద. మొత్ిం మీద నాలుగ్బ ప్్రియడ్ లో 18 మూలక్రలు
ఉింటాయ. రుబీడియింతో మొదలయేయ ఐదర ప్్రియడ్ (n-5) నాలుగ్బ ప్్రియడ్ లాగ్ర ఉింటలింద. ఈ
ప్్రియడ్ 5p ఆరిిటాళ్ళళ న్సిండటింతో జనాన్స వదద ముగుస్తు
్ ింద. అరవ ప్్రియడ్(n-6)లో 32
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

22. 22
మూలక్రలు ఉింటాయ. ఎలక్ర
రా ను
ా వరుస్త కీమములో 6s, 4f, 5d, 6p ఆరిిటాలో
ా చేరుతాయ. 4f
ఆరిిటాళ్ళళ స్రియింతో మొదలై లూయటటషియమ్ చేరుతాయ. 4f ఆరిిటాలో
ా లాింథనైడ్ శరీణులు ఉింటాయ.
ఏడర ప్్రియడ్ (n-7) లో 7s, 5f, 6d, 7p ఆరిిటాళ్ళళ కీమింగ్ర న్సిండి ఆరబ ప్్రియడ్ లాగ్రనే ఉింటాయ.
ఇద కృతిామింగ్ర తయారెైనా రేడియోధారిమక మూలక్రలను కలిగ్ి ఉింటలింద. ఈ ప్్రియడ్ ఉతకృష్ా
వరయువుల కుటలింబాన్సక్న చ్ిందన పరమాణు స్తింఖయ 118 గల మూలకముతో ముగ్ియాలి. ఆక్నరన్సయిం
(z=89) తరువరత 5f- ఆరిిటాళ్ళళ న్సిండి ఆక్నరనైడ్ శరీణులనే 5f-అింతర పరివర్న శరీణులన్ససర
్ య.
సరరూపయ ధరరమలు గల మూలక్రలను ఒక్ే న్సలువు పటటరలో ఉించాలనే వరీీకరణ స్తయతాము అమలు
అయేయటటల
ా , ఆవర్న పటటరక న్సరరమణము చేయడాన్సక్న 4f,5f అింతర పరివర్న శరీణులు మూలక్రలను
ఆవర్న పటటరకలో వేరుగ్ర ఉించారు.
b)గూ
ే పులలో ఎలక్ా
ిా న్స వినాయసము:
ఒక గూ
ీ పులోన్స మాలక్రలకు ఒక్ే బాహయ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము, బాహయ ఆరిిటాలో
ా స్తమాన స్తింఖయలో
ఎలక్ర
రా ను
ా , సరరూపయ ధరరమలు ఉింటాయ. ఉదాహరణకు, క్నీింద చయప్ిించన విధింగ్ర, గూ
ీ ప్ 1 మూలక్రలు
(క్షారలోహాలు) అన్సిింటటక్ీ బాహయ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము ns1
. క్రబటటర మూలక ధరరమల ఆవర్నము మూలక
దావయరరశి మీద క్రక పరమాణు స్తింఖయల ప్ై ఆధారపడి ఉింటలిందన్స గమన్ససర
్ ిం.
ఆవ్ర్ిన పటటికలోని మూలక్ాలను బా
ల కులుగా విభజించ్డం:
మూలక్రల యొకక ఎలక్ర
రా న్స వినాయసరలను ఆధారింగ్ర చేస్తుక్ొన్స ఆవర్న పటటరకలోన్స మూలక్రలు నాలుగు
బా
ా కులుగ్ర విభజించారు. అవి s, p, d, f బా
ా కులు. ఆవర్న పటటరకలో s-బా
ా కు మూలక్రలు ఎడమ వైపున,
p-బా
ా కు మూలక్రలు కుడి వైపున, d- బా
ా కు మూలక్రలు s, p బా
ా కుల మధయన మరియు f-బా
ా కు
మూలక్రలు ఆవర్న పటటరక అడలగుభాగ్రన ఉింటాయ.
భేద్పర్ిచే ఎలక్ా
ిా న్స: ఒక మూలకపు ఎలక్ర
రా న్స వినాయసరన్సక్న దాన్స ముిందు లేదా తరువరత మూలకపు
ఎలక్ర
రా న్స వినాయసరన్సక్న ఒక ఎలక్ర
రా న్స తేడా ఉింటలింద. ఆ ఎలక్ర
రా న్స ను భేదపరిచే ఎలక్ర
రా న్స అన్స అింటారు.
s-బా
ల కు మూలక్ాలు :
-భేదపరిచే ఎలక్ర
రా న్స s-ఆరిిటాలో
ా న్సక్న పావేశిసే్ దాన్సన్స s- బా
ా కు మూలక్రలన్స అింటారు.
-s-బా
ా కులో IA, IIA గూ
ీ పు మూలక్రలు ఉింటాయ. వీటట సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము ns1-2
.
-IA గూ
ీ పు మూలక్రల యొకక ఆక్ెైిడల
ా న్సటటలో కరిగ్ి క్షారరలను ఏరపరుసర
్ య. క్రవున వీటటన్స
క్షారలోహాలు అన్స అింటారు. వీటట సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము ns1
.
- IIA గూ
ీ పు మూలక్రల యొకక ఆక్ెైిడల
ా న్సటటలో కరిగ్ి క్షారరలను ఇసర
్ య మరియు ఇవి భూమి నుిండి
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

23. 23
లభిసర
్ య క్రవున వీటటన్స క్షార మృతికలోహాలు అన్స అింటారు. వీటట సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము ns2
.
-s-బా
ా కు మూలక్రలు మించ క్షయకరణులుగ్ర పన్సచేసర
్ య.
-s-బా
ా కు మూలక్రలు తమ దగీర ఉని వలన్సి ఎలక్ర
రా న్స లను క్ోలోపవడిం వలన ఇవి రసరయన
చరయలలో ప్రల్
ీ ింటాయ.
p-బా
ల కు మూలక్ాలు :
-భేదపరిచే ఎలక్ర
రా న్స p-ఆరిిటాలో
ా న్సక్న పావేశిసే్ వరటటన్స p- బా
ా కు మూలక్రలు అన్స అింటారు.
-p శ్క్న్ సర
థ యలో గరిష్రింగ్ర ఆరు ఎలక్ర
రా ను
ా ఉింటాయ. క్రవున వీటటలో ఆరు గూ
ీ పులు అవి.IIIA నుిండి VIIIA.
-VIIIA గూ
ీ పు మూలక్రలను జ్డవరయువులు అన్స అింటారు. వీటట బాహయతమ శ్క్న్సర
థ యలోన్స
ఆరిిటాళ్ళళ పూరి్గ్ర ఎలక్ర
రా నా తో న్సిండి రసరయన్సకింగ్ర జ్డతావన్సి పాదరిశసర
్ య. క్రవున వీటటక్న ఆ ప్ేరు
వచచింద.
-వీటట సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము ns2
np1-6
.
-p బా
ా కులో లోహాలు, అలోహాలు, అరాలోహాలు ఉింటాయ.
-ఈ బా
ా కు మూలక్రలలో VIIIA గూ
ీ పు మూలక్రలు తపప మిగ్ిలిన అన్సి మూలక్రలు ఎలక్ర
రా నాను
క్ోలోపవడిం వలన లేదా గీహించడిం వలన గ్రన్స రసరయన చరయలలో ప్రల్
ీ ింటాయ.
-ఈ బా
ా కు మూలక్రలలో VIIA గూ
ీ పు మూలక్రలు మించ ఆక్ీికరణులుగ్ర పన్స చేసర
్ య.
d-బా
ల కు మూలక్ాలు :
-భేదపరిచే ఎలక్ర
రా న్స d-ఆరిిటాలో
ా న్సక్న పావేశిసే్ వరటటన్స d- బా
ా కు మూలక్రలు అింటారు.
-d శ్క్న్సర
థ యలో గరిష్రింగ్ర 10 ఎలక్ర
రా ను
ా ఉింటాయ. క్రవున వీటటన్స 10 గూ
ీ పులుగ్ర విభజించారు. VIIIB
గూ
ీ పులో మూడల ఉపగూ
ీ పులు ఉింటాయ.
-వీటట సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము (n-1)d1-10
ns1-2
.
-ఆవర్న పటటరకలో d-బా
ా కు మూలక్రలు s, p బా
ా కుల మధయన ఉింటాయ. క్రవున ఇవి s, p బా
ా కు
మాలక్రల యొకక ధరరమలను ప్ో లి ఉింటాయ. వీటటన్స పరివర్న మూలక్రలు అన్స అింటారు.
-d-బా
ా కు మూలక్రలు నాలుగు శరీణులను కలిగ్ి ఉింటాయ. అవి ౩d, 4d, 5d మరియు 6d. 6d శరీణ
అస్తింపూరాింగ్ర ఉింటలింద.
ధ్ర్ాాలు:
-d-బా
ా కు మాలక్రలు వివిధ ఆక్ీికరణ స్తింఖయలను పాదరిశసర
్ య.
-ఇవి రింగు గల అయానా ను ఏరపరుసర
్ య.
-ఇవి స్తింక్నాష్ర స్తమేమళ్నాలను ఏరపరుసర
్ య.
-ఇవి అధక దావీభవన మరియు భాష్పభవన ఉష్ోా గీతలను కలిగ్ి ఉింటాయ.
-ఇవి మించ ఉతేరేరక్రలుగ్ర పన్స చేసర
్ య.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

24. 24
-ఇవి మిశ్ీమ లోహాలను ఏరపరుసర
్ య.
f-బా
ల కు మూలక్ాలు :
-భేదపరిచే ఎలక్ర
రా న్స f-ఆరిిటాలో
ా న్సక్న పావేశిసే్ వరటటన్స f- బా
ా కు మూలక్రలు అింటారు.
-f-శ్క్న్ సర
థ యలో గరిష్రింగ్ర 14 ఎలక్ర
రా ను
ా ఉింటాయ.
-వీటట సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము (n-2)f1-14
(n-1)d0-1
ns2
-f-బా
ా కులో రెిండల శరీణులు ఉింటాయ. అవి 4f మరియు 5f.
-4f శరీణ మూలక్రలను లాంథనైడల
ల అన్స అింటారు. ఇవి స్రియిం(Ce)తో ప్ర
ా రింభమయ
లూటటషియమ్(Lu) తో అింతమవుతాయ. ఇవి భూమిలో చాలా అరుదుగ్ర లభిసర
థ య. క్రవున వీటటన్స
విర్ళ మృత్తకలు అింటారు.
-5f శరీణ మూలక్రలను ఆక్టినైడల
ల అన్స అింటారు. ఇవి థరరియిం (Th)తో ప్ర
ా రింభమై లారేన్సియింతో
అింతమవుతాయ. ఈ శరీణ మూలక్రలనే టా
ా న్సి యూరన్సక్ మూలక్రలు అింటారు.
-ఈ బా
ా కు మూలక్రల యొకక సరధారణ ఆక్ీికరణ సిథతి +3.
-ఇవి కూడా రింగు గల స్తమేమళ్నాలను మరియు స్తింక్నాష్ర స్తమేమళ్నాలను ఏరపరిచే ధరరమలను కలిగ్ి ఉింటాయ.
ర్సాయన ధ్ర్ాాల ఆధార్ంగా మూలక్ాల వ్ర్గగకర్ణ:
మూలక్రల యొకక రసరయన ధరరమలను ఆధారింగ్ర చేస్తుకున్స ఆవర్న పటటరకలోన్స మూలక్రలను
నాలుగు రక్రలుగ్ర విభజించారు.
అవి.1.జ్డవరయువులు
2.సరధారణ (లేదా) ప్ర
ా తిన్సధయ మూలక్రలు
3.పరివర్న మూలక్రలు
4.అింతర పరివర్న మూలక్రలు
1.జడవాయువ్ులు:
-ఆవర్న పటటరకలో కుడివైపున గల VIIIA గూ
ీ పు మూలక్రలను జ్డవరయువులు అన్స అింటారు.
-అవి.He, Ne, Ar, Kr, Xe మరియు Rn.
- He తపప మిగ్ిలిన మూలక్రల యొకక సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము ns2
np6
. He యొకక ఎలక్ర
రా న్స
వినాయస్తము ns2
.
-ఈ మూలక్రల యొకక వలన్సి కక్షయలు ఎలక్ర
రా నాతో పూరి్గ్ర న్సిండి ఉింటాయ. క్రవున ఇవి రసరయన
చరయలలో ప్రల్
ీ నకుిండా జ్డతావన్సి పాదరిశసర
్ య. క్రబటటర వీటటన్స జ్డ వరయువులు అన్స అింటారు.
-ఈ మూలక్రలు 0 ఆక్ీికరణ స్తింఖయను పాదరిశించుట వలన వీటటన్స 0 గూ
ీ పు మూలక్రలు అన్స అింటారు.
-జ్డవరయు మూలక్రలు అన్సి కూడా ఏకపరమాణుకతను కలిగ్ి ఉింటాయ.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in

25. 25
2.సాధార్ణ (లేద్ా)ప్ా
ా త్తనిధ్య మూలక్ాలు:
- VIIIA గూ
ీ పు మూలక్రలు తపప మిగ్ిలిన అన్సి s, p బా
ా కు మూలక్రలను ప్ర
ా తిన్సధయ మూలక్రలన్స అింటారు.
- ఈ మూలక్రల యొకక సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము ns2
np1-5
.
- ఈ మూలక్రల యొకక వలన్సి కక్షయలు అస్తింపూరాింగ్ర ఎలక్ర
రా నాతో న్సిండి ఉింటాయ. క్రవున ఇవి
ఎలక్ర
రా నా ను గీహించడిం వలన గ్రన్స లేక క్ోలోపవడిం వలన గ్రన్స తమకు దగీరలో ఉని జ్డవరయు
ఎలక్ర
రా న్స వినాయసరన్సి ప్ొిందుతాయ.
-ఈ మూలక్రలు అన్సి కూడా రసరయన్సక చరరయశ్రలతను కలిగ్ి ఉింటాయ.
-ఈ మూలక్రలలో లోహాలు, అలోహాలు, అరాలోహాలు ఉింటాయ.
-ఈ మూలక్రలు మించ ఆక్ీికరణులుగ్రనయ, క్షయకరణులుగ్రనయ పన్సచేసర
్ య.
3.పర్ివ్ర్ిన మూలక్ాలు:
-IIB గూ
ీ పు మూలక్రలు తపప మిగ్ిలిన అన్సి d-బా
ా కు మూలక్రలను పరివర్న మూలక్రలు అింటారు.
-అన్సి పరివర్న మూలక్రలు d-బా
ా క్ మూలక్రలే క్రన్స అన్సి d-బా
ా కు మూలక్రలు పరివర్న మూలక్రలు క్రవు.
-ఈ మూలక్రల యొకక సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము (n-1)d1-10
ns1-2
.
-పరమాణువులలో స్తగము న్సిండిన లేదా పూరి్గ్ర న్సిండిన ఆరిిటాలుి కలిగ్ి ఉనిపుడల వరటటక్న అదనపు
సిథరతవము వస్తు
్ ింద. క్రవున క్ోీ మియిం మరియు క్రపర్ అసరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయసరన్సి కలిగ్ి
ఉింటాయ.
-పరివర్న మూలక్రల యొకక తకుకవ పరమాణు పరిమాణము, అధక క్ేిందాక ఆవేశ్ము మరియు
d-ఆరిిటాలో
ా ఉని ఒింటరి ఎలక్ర
రా నా వలన ఈ క్నీింద ధరరమలను పాదరిశసర
్ య.
a.పరివర్న మూలక్రలు చాలా కఠినమైన భారలోహాలు.
b.ఇవి అధక దావీభనవ మరియు ఘన్సభవన ఉష్ోా గీతలను కలిగ్ి ఉింటాయ.
c.ఇవి మించ ఉష్ా మరియు విదుయత్్ వరహక్రలుగ్ర పన్సచేసర
్ య.
d.ఈ మూలక్రలు మరియు వరటట యొకక ఆక్ెైిడల
ా మించ ఉతేరేకరక్రలుగ్ర పన్సచేసర
్ య.
e.ఈ మూలక్రలు వివిధ ఆక్ీికరణ స్తింఖయలను కలిగ్ి ఉింటాయ.
f.పరివర్న మూలక్రలు మరియు వరటట అయాను
ా ప్రరర అయసరకింత ధరరమన్సి కలిగ్ి ఉింటాయ.
g.ఇవి మిశ్ీమ లోహాలను ఏరపరిచే సరమరర
థ ాన్సి కలిగ్ి ఉింటాయ.
4.అంతర్ పర్ివ్ర్ిన మూలక్ాలు :
-f-బా
ా కు మూలక్రలనే అింతర పరివర్న మూలక్రలన్స అింటారు. అవి ఆవర్న పటటరక అడలగుభాగములో
ఉింటాయ.
-వీటట యొకక సరధారణ ఎలక్ర
రా న్స వినాయస్తము (n-2)f1-14
(n-1)d0-1
ns2
.
Vijay Kumar Agri Academy, Salur, VZM www.greencrossfoundation.in