A presentation about methods of preparing for public participation, identification of participants, tools for boosting participation and evaluation of results.

1. Տեղեկատվության հավաքագրում,
շահառուների ներգրավում և հանրային
մասնակցության խթանում
Համազասպ Դանիելյան
Ծաղկաձոր, 23.01.2014
ԱՄՆ ՄԶԳ│Հայաստան, Հայաստանի Ազգային ժողովին աջակցման ծրագրի
շրջանակում
Սույն պրեզենտացիան հնարավոր է դարձել Ամերիկայի ժողովրդի աջակցության շնորհիվ ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության
միջոցով: Արտահայտված տեսակետները պատկանում են հեղինակներին և հնարավոր է, որ չհամընկնեն ԱՄՆ Միջազգային զարգացման
գործակալության կամ ԱՄՆ կառավարության տեսակետների հետ:

2. Մեր քննարկման ուղղությունները
1. Հանրային լայն մասնակցության հնարավոր
առավելությունները և խնդիրները՝ մեր
տեսակետից:
2. Հանրային մասնակցության հիմնական
դերակատարները (շահառու և քաղաքացի) և
նրանց հավաքագրումը:
3. Հանրային մասնակցության գործիքների
բազմազանությունը և դրանցից մի քանիսի
համեմատությունը:

3. Մասնակցության ապահովման
առավելությունները
Ձեր տեսակետը
Տեղեկատվություն՝ երկկողմանի (ոչ միայն քննարկվող խնդրի
հետ կապված ավելի լավ պատկերացում, այլ կողմերի
ընկալումների, կարողությունների և այլն):
+
Աջակցություն՝ որոշման, նախաձեռնության նկատմամբ
(կարճաժամկետ ձեռքբերում), ինչը նշանակում է նաև նպաստել
այդ որոշման իրականացմանը:
+
Վստահության ստեղծում և հեղինակության հաստատում
(երկարաժամկետ ձեռքբերում):
=
Առավել որակյալ որոշումներ և արդյունավետ կառավարում:

4. Մասնակցության հնարավոր բացասական
կողմեր
• Մասնակցության ապահովումը կարող է
ժամանակատար լինել,
• առանձին դեպքերում կարող է նաև պահանջել այլ
ռեսուրսներ (գումար, կարողություններ և այլն),
• վատ կազմակերպելու դեպքում կարող է նվազեցնել
որոշում կայացնողի նկատմամբ վստահությունը,
• որևէ կոնկրետ մասնակցության ընթացքից կամ
արդյունքներից հիասթափությունը կարող է
բացասաբար ազդել նաև հետագա մասնակցության
վրա՝ նվազեցնելով համագործակցության
պատրաստակամությունը:

5. Մասնակցության գնահատում
ԻՆՉՈ՞Ւ ԳՆԱՀԱՏԵԼ
ԻՆՉԸ ԳՆԱՀԱՏԵԼ
Արդյունավետություն
Գործընթաց
Հաշվետվողականություն
Կառավարում
Ֆինանսներ և այլ
ռեսուրսներ
Էթիկա
Ուշադրությունը
«մուտքերի» և դրանց
հավաքագրման ու
համադրման վրա:
Հիմնական հետաքրքրում է
կազմակերպիչներին
Ազդեցություն
Ուշադրությունը «ելքերի»
վրա, որքանով մասնակ-
ցության արդյունքները
բավարարում են կողմերին:
Ներգրավում
Հիմնական հետաքրքրում է
կազմակերպիչներին, պաշՀետազոտություն և
տոնյաներին, մասնակիցտեսության մշակում* ներին և քաղաքացիներին:
ԻՆՉՊԵ՞Ս ԳՆԱՀԱՏԵԼ
Մասնակիցների
գոհունակության
գնահատում
(Հավելված 5)
Երկարաժամկետ
վերլուծություն
Ծախսարդյունավետության վերլուծություն
Առանձին դեպքի
ուսումնասիրություն
Գիտափորձի
իրականացում

6. Շահառու և քաղաքացի
Շահառուն կազմակերպված խմբի
ներկայացուցիչն է, ով հանրային քննարկման
ընթացքում ներկայացնում է որոշակի խմբային
շահ (մասնագիտական և քաղաքացիական
խմբեր, շահերի խմբեր, լոբիստական
կառույցներ և այլն):
Քաղաքացին անհատ է, ով մաս է կազմում այն
համայնքի, որի վրա ուղղակի ազդեցություն է
գործում հանրային քննարկման արդյունքը:

7. Տարբերությունները մասնակցության
տեսակետից
ՇԱՀԱՌՈՒ
ՔԱՂԱՔԱՑԻ
Ներկայացնում են իրենց շահերը առավել
համակարգված ձևով, կան փորձագետներ
Արդյունավետ է որոշման նկատմամբ
լեգիտիմության բարձրացման առումով
Պակաս հավանական է քննարկման միջոցով
փոխել շահառուի դիրքորոշումը
Հավանական է քննարկման միջոցով կփոխվի
քաղաքացու դիրքորոշումը հարցի շուրջ:
Ներկայացնում են կազմակերպված,
հետևաբար նաև կարող խմբեր, որոնք կարող
են նպաստել կամ խոչընդոտել թե՛ որոշման
կայացման և թե՛ իրականացման փուլում
Քաղաքացիների ներգրավումը հետագա
գործընթացում պակաս հավանական է, քանի
որ հիմնականում մասնակցությունը
սահմանափակվում է լսումներով:
Շահառուների ընտրությունը կարող է
սահմանափակ լինել և չներկայացնել
տեսակետների ամբողջությունը
Կարող են դժվարություններ առաջանալ
արդյունավետ հաղորդակցության
տեսակետից
Որոշակի շահառուների ընտրությունը
կարող է մեկնաբանվել որպես
կողմնակալություն և վնասել կազմակերպչի
հեղինակությանը
Մասնակիցների միջև ազդեցության
անհավասարության դեպքում պետք է հաշվի
առնել բոլորի տեսակետները լսելի
դարձնելու հետ կապված դժվարությունները:
Ազեցիկ շահառուները կարող են գերակայել
հանրային լսումների ընթացքում
Նոր տեսակետների և տեղեկատվության
ստանալու առավել մեծ հավանականություն

8. Մասնակիցների հավաքագրում
ՇԱՀԱՌՈՒ
ՔԱՂԱՔԱՑԻ
Մասնակցությունը որոշումների
կայացման գործընթացին շահառուների
գործունեության կարևոր բաղադրիչ է:
Հետևաբար շահառուները առավել
նախապատրաստված են և հաճախ
իրենք են հետևողական լինում
լսումներին իրենց մասնակցությունը
ապահովելու համար՝ հետևելով
զարգացումներին և
հայտարարություններին:
Քաղաքացիների մասնակցության
ապահովում առավել դժվար է, սակայն
առկա են բազմաթիվ մոտեցումները և
գործիքներ այն ապահովելու համար:
Կախված առակ միջոցներից այն կարող
է նախատեսել ինչպես խնդրին առնչվող
բոլոր քաղաքացիների մասնակցություն
կամ ներկայացուցչական
մասնակցությունը:
Սակայն երկու դեպքում էլ մասնակիցների հավաքագրումը ապահովելու համար
չպետք է բավարարվել լսումների մասին հայտարարության տարածմամբ:
Առկա են մի քանի սկզբունքներ, թե ինչպես կարելի է որոշել լսումների
մասնակիցներին (ներկայացուցչական ընտրանք, մասնակիցների բազմազանության ապահովում, ինստիտուցիոնալ/շահերի ներկայացում):

9. Մասնակցություն. նպատակները
Իրազեկում
Խորհրդատ Ներգրավում
-վության
հայցում
Համագործակցում
Արտոնում
Հանրության
ներկայացնել
հավասարակշռ
ված և օբյեկտիվ
տեղեկատվություն, որը
հնարավորություն կտա
հասկանալ
խնդրի
էությունը,
լուծման
այլընտրանքային
տարբերակներ:
Հանրության
տեսակետի
պարզում
խնդրի
լուծման
եղանակների,
դրա այլընտրանքների
կամ արդեն
ընդունված
որոշումների
մասին:
Հանրության հետ
համագործակցություն
որոշման ընդունման նպատակով՝
ներառյալ
այլընտրանքային
տարբերակների
մշակում և
նախընտրելի
լուծումների
վերհանում և
կիրառում:
Վերջնական
որոշման
կայացման
լիազորութ
յունը
փոխանցվում է
հանրությ
անը:
Հանրության ուղղակի
ներգրավում
որոշ.
ընդունման
գործընթացում՝
նպատակ
ունենալով
շարունակաբար
հաշվի առնել
հանրային
ձգտումներն ու
մտահոգությունները:
Հավելված 4. Ադապտացված է ՀՆՄԱ-ի կայքից
http://c.ymcdn.com/sites/www.iap2.org/resource/resmgr/imported/IAP2%20Spectrum_vertical.pdf

10. Մասնակցություն. գործիքները
Իրազեկում
Խորհրդատվության
հայցում
Ներգրավում
Համագոր Արտոնում
-ծակցում
Մենք ձեզ
տեղյակ
կպահենք
Մենք ձեր
մտահոգությունները կլսենք և
կտեղեկացնենք,
թե ինչպես ենք
հաշվի առել:
Մենք կաշխատենք
ձեզ հետ, որ
երաշխավորենք, որ
ձեր մտահոգությունները արտացոլված
են որոշման
այլընտրանքներում:
Մենք ձեր
կարծիքը
կներառենք
ընդունվելիք
որոշման
մեջ:
Մենք
կիրականացնենք այն, ինչ
դուք որոշեք:
Բաց
դռներ,
փաստահավաք
զեկույցներ,
կայքեր:
Հանրային
հանդիպումներ,
ֆոկուս խմբեր,
հանրային
կարծիքի
հարցումներ,
ինտերակտիվ
կայքեր:
Մասնագիտական
քննարկումներ,
Հանրային կարծիքի
խորհրդակցական
հարցումներ,
ուիքիպլանավորում:
Քաղաքացին
երի խորհըրդակցական
հանձնաժողղովներ,
կոնսենսուս
համաժողով
ներ:
Հանրաքվե,
պատվիրակված որոշում,
քաղաքացիների ժյուրի,
մասնակցային
բյուջետավորում:
Հավելված 4. Ադապտացված է ՀՆՄԱ-ի կայքից
http://c.ymcdn.com/sites/www.iap2.org/resource/resmgr/imported/IAP2%20Spectrum_vertical.pdf

11. Գործիքների բազմազանությունը
Անվանումը
Առավելությունները
Թերությունները
Հանրային
կարծիքի
հարցումներ
Ներկայացնում է մարդկանց մեծ
զանգված, եթե համապատասխան
կերպով է իրականացված,
ներկայացուցչական է,
Հնարավորություն է ստեղծում
պատկերացում կազմել, թե
երկարաժամկետ հատվածում ինչպես
են փոխվում տեսակետները
• Հարցերը պետք է պարզ և
հստակ լինեն,
• Տեղեկատվությունը կարող է
մակերեսային լինել,
• Ծախսատար և
ժամանակատար է
Ֆոկուս խմբեր • Մասնակիցների կարիքների
բացահայտման լավ
հնարավորություն,
• Հիմնականում ոչ ֆորմալ միջավայր,
• Քիչ ծախսեր պահանջող հիմնական
մոտեցումների բացահայտման
նպաստավոր գործիք է
Բաց դռներ
• Անմիջական միջավայր,
• Ցավոտ հարցերի քննարկման
հնարավորություն,
• Կապերի ստեղծում կողմերի միջև
• Ընտրության սկզբունքը
կարող է խեղել պատկերը,
• Մասնակիցների սահմանափակ թվի հնարավորություն,
• Ոչ ներկայացուցչական
արդյունք,
• Ծախսատար է
•
•
Հստակ խնդիրների
բացակայություն,
Պահանջում է
աշխատակազմի
ժամանակն ու
ուշադրությունը

12. Գործիքների բազմազանությունը (II մաս)
Անվանումը
Առավելությունները
Թերությունները
Քաղաքացիների
ժյուրի
• Տեղեկացված ակտիվ քաղաքացիներ,
• Խնդրի առավել մանրակրկիտ
քննարկում,
• Միտված է փոխհամաձայնության
ստեղծմանը,
• Կառավարողների և կառավարվողների
միջև հաղորդակցություն:
• Էքսկլուզիվ մասնակցություն,
• Արդյունքները պարտադիր
չեն,
• Ժամանակատար է
մասնակիցների և
կազմակերպիչների համար,
• Խնդիրներ խմբի որոշման
առումով:
Կոնսենսուս
համաժողովներ
Ուժեղ կրթական բաղադրիչ,
փորձագիտական տեսակետների
համադրում շահագրգիռ կողմերի
տեսակետների հետ
• Ներկայացուցչական
մասնակցության ապահովման
անհրաժեշտություն
• Ժամանակատար է
մասնակիցների և
կազմակերպիչների համար,
Քաղաքացիների • Արդյունավետ քննարկումներ,
որոնք երկկողմանիորեն
խորհըրդակփոխշահավետ են,
ցական հանձնա• Նպաստում է քաղաքացիների
ժողովներ
տեղեկացվածությանը,
• Նպաստում է կողմերի միջև
վստահության բարձրացման և
նվազեցնում է կոնֆլիկտը
• Խումբը
ներկայացուցչական չէ,
• Պահանջում է
երկարաժամկետ
ներգրավածություն
կողմերի միջև

13. Առցանց քննարկումներ
Հատկություն
Դեմ առ դեմ
Առցանց
Քննարկման
Վարողը քննարկում
բովանդակութ տանում է մեկ
-յունը
հիմնական ուղղությամբ
Միաժամանակյա զուգահեռ
քննարկումներ ստեղծելու և վարելու
հնարավորություն
Ժամանակ
Իրական ժամանակում
քննարկումներ
Քննարկումը կարելի է կազմակերպել
երկար ժամանակի ընթացքում, նոր
մասնակիցներ ներառում, հների
հեռացում
Ուշադրություն
Կարևորը ակտիվորեն
լսելու ունակությունն է
Կարևորը ընթերցելու ունակությունն
է, և առանձին խմբերում կիրառելի չէ
Տեղեկատվութ Սահմանափակ
-յուն
տեղեկատվություն է
հասանելի
Հնարավորություն է տալիս
մասնակիցներին օգտագործել և կիսել
տարբեր տեղեկատվություն:
Տեղը և
միջավայր
Մասնակցիները պետք է
ներկալինեն վայրում
Առանց աշխարահարգրական և այլ
սահմանափակումների
Արդյունքների
ամփոփում/
արխիվացում
Դժվար է, լրացուցիչ
ջանքեր է պահանջում
Համակարգիչը հնարավորություն է տալիս
հավաքագրման, ամփոփման և
արխիվացման նոր հնարավորություններ

14. Աղբյուրներ
• Հանրային մասնակցության գնահատման վերաբերյալ,
http://www.businessofgovernment.org/report/manager%E2%80%99sguide-evaluating-citizen-participation,
• Հանրային մասնակցության գործիքների նկարագրություն և
համեմատություն,
http://www.citizenshandbook.org/compareparticipation.pdf,
• Հանրային մասնակցության գործիքներ՝ այդ թվում նաև առցանց
քննարկումների կազմակերպում,
http://www.whitehouse.gov/files/documents/ostp/opengov_inbox/ibm
pubdelib.pdf,
• Քաղաքացի և շահառու հասկացությունները, դրանց դերը
հանրային լսումներիում,
http://www.publicdeliberation.net/cgi/viewcontent.cgi?article=1250&co
ntext=jpd

15. Այլ ռեսուրսներ
• Հանրային մասնակցության միջազգային ասոցիացիա
(International Journal of Public Particpation), www.iap2.org
• Հանրային քննարկումների հանդես (Journal for Public Deliberation),
http://www.publicdeliberation.net/jpd/
• Քաղաքացիների ներգրավման մեթոդների և միջոցների
նկարագրություն, Ավստրալիայի Քուինզլենդ նահանգի
կառավարության ձեռնարկը
http://www.qld.gov.au/web/community-engagement/guidesfactsheets/documents/engaging-queenslanders-methods-andtechniques.pdf
• Հանրային լսումների ձեռնարկ, պատրաստված Ազգային
դեմոկրատական ինստիտուտ (NDI),
http://www.ndi.org/files/Service%20and%20accountability%20Public%2
0Hearing%20Manual.pdf
• Հանրային լսումների ձեռնարկ, պատրաստված ԵԱՀԿ Բոսնիա և
Հերցեգովինայի գրասենյակի կողմից,
http://www.oscebih.org/documents/osce_bih_doc_2010122016042890
eng.pdf