SlideShare a Scribd company logo
1 of 87
Download to read offline
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
Hkk[ky nfj;k lkgsc lr lqd`r cUnh NksM+ eqfDr ds nkrk uke fu'kku lghA
xzUFk Kku jru
¼Hkk[ky nfj;k lkgsc½
lk[kh & 1
Kku jru efu eaxy] foey lq/kk futq ukeA
djks foosd fopkfj ds] tk; vej iqj /kkeAA
pkSikbZ
foey uke efu eLrd VhdkA fouk foosd Hks[k lc QhdkA1A
fujf[k uke futq çse lesrkA dkfV dje dfy eaxy gsrkA2A
iwju czã iafMr lksb KkrkA fujkysi iqjbu T;ksa ikrkA3A
iq#"k uke futq ikjl vgbZA Hko eqDrkgy tx esa ygbZA4A
foey uke futq çsefga iksosA lqjfr /kxk eag tk; leksosA5A
iq#"k uke futq foey fojksxkA Kku ;qfDr tu NhtS uk tksxkA6A
uke fouk nq%[k nk#u nkoSA rir f'kyk ij rkou rkoSA7A
ek;k vrhr eu 'kfDr la;ksxkA gjs uk dfy&efy fojg fo;ksxkA8A
ek;k eafnj ekuks vke`r Nk;kA u`i ukfg usfr uke xqu xk;kA9A
thou dafpr datuesa ykxkA uke fclkfj Hkksx jl ikxkA10A
lk[kh & 2
Bkdk ewy futq uke gS] jgks pju fpr yk;sA
gal oa'k eqDrkbgSa] ftUnk tx esa vk;sAA
pkSikbZ
foey çse uke ukfg pk[kSA dfy eg dFkk cgqr fpr jk[kSA11A
dfo vk[kj dfj cgqr cukbZA ek;k Hksn Kku ufga ikbZA12A
Jqfr iqjku dFkfg eqfu KkrkA thou inkjFk lks HkzejkrkA13A
dfFk fojkx eqfu LokjFk lk/khA vius gkFk vki ixq cka/khA14A
çse rRo çse tc phUgSA futq xfg uke lqjfr efg HkhUgSA15A
n`jefr nksfo/kk dcfga u HkklSA dke Øks/k vius eu =klSA16A
djgq d`ik eksfga lrxq# n;kykA lquh opu eu gksr fugkykA17A
1
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
dks gS dke Øks/k dj ewykA iki iq.; dSls tx QwykA18A
dS çd`fr jgs ,fg vaxkA frjxqu rhu dou gS jaxkA19A
dou uke futq eqfDr la;ksxkA dou iou phfUg lk/kS ;ksxkA20A
lk[kh & 3
fooj.k djks fopkfj ds] lquks Jou fpr yk;sA
foXrh foey futq uke gS] lks n`f"V nsm fn[kk;sAA
pkSikbZ
vkre ?kkr iki dS ewykA ij ds nhtS /kje jgq QwykA21A
iPphl çd`fr ru LokjFk vgbZA vkiu vkiu lq[k lc ygbZA22A
czã :i ;g jtxqu dfg;kA jksx lksx lq[k LokjFk yfg;kA23A
fc'kqu :i dga lc tx ykxkA Hkjefr fQjs vkre ufga tkxkA24A
:æ :i tx ijyS djbZA oks gadkj rexqu tks dgbZA25A
dj"kk iou ân; tc vkoSA vfXu Lo:i Øks/k rgk¡ /kkoSA26A
'kjn iou tx gks; vadwykA daæi lax jgs le rwykA27A
fu%v{kj futq uke leksbZA nqbZ ckrh fueZy rgk¡ gksbZA28A
lwj iou pkfUg lk/kS ;ksxkA fueZy Kku gks; dcfg u jksxkA29A
lk[kh & 4
Kku lehi lq/kk le] ns[kgq ifjey jaxA
vxz?kkfu yS yiV gS] eu Hkqoax gks; HkaxAA
pkSikbZ
e/kqdj ekyrh ckl jl ikxkA 'kfDr Lo:i ;ksx fdfe tkxkA30A
dkfefu dud txr te tkykA ru Hko Fkfdr O;kikS lkykA31A
ewjfr ebfy dje ru ykxkA dkx diwr Hkje tksx tkxkA32A
eqfu gfj dhfrZ cgqr cukbZA LokjfFk ykfx Hkxfr fcljkbZA33A
;g n`"VkUre n`f"V esa is[kSA Å¡p uhp efg e.My ns[kSA34A
dksbZ en ekfr Hkxfr ufga tkukA dksbZ nq%f[k;k nq%[k dgr HkqykukA35A
dksbZ lar lqtku Hkxfr xq# KkukA rsft fo"k; jl ve`r lkukA36A
nfj;k niZ.k flfdy lekukA foey >ydS lsr fulkukA37A
efu ekfud efg e.My ewykA lal`r çse lgL= ny QwykA38A
njl fnokdj dey esa ykxkA re lHk nwfj foey jl ikxkA39A
2
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 5
dkfV dje lr 'kCn ls] feys xfgj xq# KkuA
Hkje dje lc ukfl dS] Hk;ks vejiqj /;kuAA
NUn & 1
te tky dky folkfjds] lÙk 'kCn esa /kqfu ykoghaA
xq# Kku foey fojksx en ;g] dqefr dfy foljkoghaA
vej yksd esa 'kksd ugha] flfdy 'kksHkk ikoghaA
Hko Hkje dje uk C;kiq dcgh] mfnr eaxy xkoghaA
lksjBk & 1
djsks foosd fopkfj] vej yksd ve`r fi;ksA
Hko ty tkfg u gkj] lrxq# n;k rjuh fn;ksAA
pkSikbZ
T;ksa Hkqoax Hkje esa ykxkA LokjFk dkj.k ;ksx tks tkxkA40A
mits efu ;g fueZy uhdkA efu ds vkxs nhid gS QhdkA41A
dkf<+ egh efu nhid dhUgkA mM+h irax Hkkstu Hkksx yhUgkA42A
ljx ujd ukfga vfoxfr tkukA Hkou Hkjfe ukgha in igpkukA43A
Jqfr iqjk.k dfFk iafMr KkrkA 'khy larks"k çse jl ekrkA44A
r`"kquk pkSxqu fo[kS fodkjkA lÙk 'kCn ufga djS fopkjkA45A
eferk en eu eksfnr iklkA l[kk lfgr eqfDr bUg uk'kkA46A
rsft dey ny dqeqfnfu iklkA fof[k ekyk eag pkgS lqoklkA47A
,sls u`i uj tkr HkqykbZA ldy 'kksHkk ;g eksg cukbZA48A
lar lqcqf) opu lÙk Hkk"kkA 'khy larks"k jks"k jfp jk[kkA49A
eksg dksg ;g frjxqu QUnkA fo"k; Hkou esa pkgs vuUnkA50A
lk[kh & 6
fo"k; Hkko jl ekaxr] R;kxr lar LusgA
pkSjklh ds Hkou esa] fQj fQj /kfjgSa nsgAA
pkSikbZ
eSa lsod rqEg lÙk xq# nkrkA rqels vkSj dkSu cM+ KkrkA51A
vkfn vUr futq dFkk lqukbZA gksgq n;kyq HkeZ lHk tkbZA52A
dks gS jke tkfg ykxkA osn fofnr eqfu iafMr tkxkA53A
3
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
dks gS fl;k ldy tx xkoSA lks lkgc lÙk Hksn crkoSA54A
Hkyh erh HkS iwNk rqe KkukA vkfn vUr Hkk[kksa ijokukA55A
Bhdk ewy lÙk ;g Hkk[kksaA rqels xksb dkgs ds jk[kksaA56A
dgks dFkk ;qx&;qx pfy tkbZA lar lq[kn eqy eaxy xkbZA57A
v{k; o`{k oks; iq#"k vdsykA lqr fujatu lks lax psykA58A
lksjg lqr lc yksd usoklkA lqd`r lnk iq#"k ds iklkA59A
lksb lqd`r lksbZ tksx thrkA efgek vy[k çse futq ghrkA60A
lk[kh & 7
mrifr ldy Lusg ;g] çxV dgwa lc tkuhA
lquks lar fpr fgr ns] ysgq opu lÙk ekuhAA
pkSikbZ
lÙkj ;qx jgq 'kwU; cslwukA rc ufga gksrs iki uk iwukA61A
rc ufga jke jferk tx vk;sA tkds osn yksd lc xk;sA62A
rc ufga gksrs iou ufga ikuhA rc ufga lax uk lho HkokuhA63A
rc ufga gksrs osn dj ewykA rc ufga xoZ uk Kku vadwykA64A
rc ufga dPN cjkg l:ikA jko jad ufga vfoxfr :ikA65A
rc ufga gksrs Qy ufga QwykA rc ufga gksrs xoZ vadwykA66A
rc ufga czãk osn mpkjhA rc ufga xaxk jgyh cspkjhA67A
rc ufga dka/k jgs dj tksjhA rc ufga eqjyh eq[k ega eksjhA68A
rc ufga pkan lw;Z foLrkjkA rc ufga Hk;y nlks vorkjkA69A
vkfn vUr ukgha dqy dsÅA ukgha dqy iafMr ukgha dqy nsÅA70A
lÙkj ;qx lSu lq[k cklkA lÙk iq#"k dS vtc rek'kkA71A
;qxu tkr mfUg tkukA lÙk lqd`r fefy nhUgksa ikukA72A
lk[kh & 8
lÙk iq#"k futq vki ls] dhUg ek;k foLrkjA
lÙk opu ;g cwf> dS] lar djgq fu#vkjAA
pkSikbZ
ifgys gqdqe /kjfr rc dhUgkA Vkfj lqesj rc tkdu rc nhUgkA73A
tks dU;k lriq#"k us dhUgkA tksx Hkksx jl çxV yhUgkA74A
'kfDr lax fujatu cklkA rhu nso dhUg ijxklkA75A
4
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
rhu nso l[kk cgq ckuhA i= vuUr fdfe dgksa c[kkuhA76A
vc fdNq dFkk dgkS futq vkxsA lqugq lUr futq çse lqHkkxksA77A
eu ek;k dj vblu lktkA v#>s jko jad vkSj jktkA78A
dgha ;ksx dgha Hkksx foyklkA dgha nku dgha iq.; dS vk'kkA79A
dgksa dFkk lc larfUg ykxhA tkrs eksg ldy Hkze HkkxhA80A
dgksa jke fl;k dj ckrkA vkfn vUr tks cw>S KkrkA81A
lk[kh & 9
ek;k tud x`g vkb;k] çxV HkbZ rhu yksdA
'kksHkk ldy l¡okfj dS] nhoks lHkfu ds 'kksdAA
pkSikbZ
vfr fofp= 'kksHkk cgq HkkarhA iwju pUæ 'kjn tuq jkrhA82A
fujdsoy T;ksfr lqUnj vfr dkarhA foey l:i jpk ,fg HkkarhA83A
rkdj dfo fdfe djgq c[kkukA ldy ek;k dj tkukA84A
_f"k lkspr eu HkkS oSjkxkA cSBr mBr lksor tkxkA85A
djc fookg dou fof/k HkkarhA dh dqy usfr jkt x`g tkrhA86A
xq# lksa ea= eSa iwNksa tkbZA vkKk gksb lks djksa mikbZA87A
x;s _f"k 'kadj ds iklkA dS ijuke opu ijxkekA88A
nqbZ dj tksfj opu dgkSa LokehA fl;k fookg ewy eaxy /kkehA89A
dh dqy dksbZ ldy lalkjkA dh jkt dkt x`g C;kg fopkjkA90A
dh _f"k eqfu ds lkSaiks tkbZA vkKk gks; ls djksa mikbZA91A
lk[kh & 10
'kadj eu ega cwf> ds dgk opu leq>k;sA
/kuq"k Lo;Ecj jfp;s] ,fg fof/k C;kg mik;sAA
pkSikbZ
,fg tx /kuq"k rqjs tks dksbZA fl;k fookg vo'; ds gksbZA92A
,s Lokeh eksfga la'k; HkkjhA dks ;g pki p<+k; mrkjhA93A
lhrk lrh lksbZ oj ofjgSaA ;k tx thfr lej tks dfjgSaA94A
lr opu jk[kksa ijrhrhA f=Hkqou ukFk Lo;Ecj thrhA95A
pys rqjUr tudiqj vk;sA ;K ifo= dfj /kuq"k /kjk;sA96A
eqfu iafMr dfj vkfu cqykbZA ;K vkgqfr dfj eaxy xkbZA97A
5
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
/kuq"k dS iwtk dhUgk cgq Hkk¡rhA pUnu xa/k iqgqi vkSj ikrhA98A
fuf'k fnu lkspr eU= fopkjhA fof/k ifjiap dfBu ;g MkjhA99A
x;s tud tgka Hkou fuoklkA jkuh vk; cSBh pagq iklkA100A
jkuh fefy ds ea= fopkjhA çdV dfj tx esa ijpkjhA101A
rc canh ds osx cqykbZ xqIr eU= lc çdV lqukbZA102A
tkgq tgka rgka dg leq>kbZA lqt'k lnk xqu HkkaV cM+kbZA103A
lk[kh & 11
ldy jko tx tks dksbZ] lcls dgk iqdkjhA
/kuq"k rqjs lks cjS tkudh] feurh ea= fopkjhAA
NUn & 2
u`i u`i v# jko jad lc] lHkk ldy ijpkjghaA
lquks Jo.k efga eaMy Hkwifr] lc canh HkkaV iqdkjghaAA
egk dfBu çu jksis;ks tud ;g] 'kadj pk¡i p<+koghaA
/kuq"k rqjs lks egkohj HkV] osn fofnr lc xkoghaAA
lksjBk & 2
_f"k efu cksys fopkjh] tks tu esa tx jke vlA
lksb iq#"k fl;k ukjh] tud la'k; lc esfVgSaAA
pkSikbZ
dgSa HkkV lquq Hkwi lqtkukA lquks Jo.k ns fofnr ij/kkukA104A
/kuq"k rqjs lkS C;kgS lhrkA jko jad tksbZ çu thrkA105A
lqfu ds Hkwi pys ny lkthA nsf[k /kuq"k ewy eaxy jkthA106A
ns'k&ns'k ds Hkwifr vk;sA jaxHkwfe tgka /kuq"k /kjk;saA107A
gks dqy gkfu fudV ugh tkbZA ,d&,d ea= iwNfga lc vkbZA108A
dksbZ Kkuh u`i cksys fopkjhA lquks ldy fefy opu gekjhA109A
dsfg ufga ije lqUnjh lq[k 'kksHkkA dsfg ufga dfg, ek;k dj yksHkkA110A
ds ufga Hkw[ku Hkou lq[k lsT;kA ds ufga jkt dkt dqy yT;ksA111A
dsfg tx dUæi dsfg ufga HkhukA lc tx lfyrk dgka uk ehukA112A
ds ufg Hkksx Hkkx lq[k ekaxsA ds ufg ;ksx tqxfr ls tkxsA113A
ds ufga iafMr lqcqf) lqtkukA ds ufga fl;k djS euekukA114A
6
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
dksbZ&dksbZ Hkwi fudV HkS fn[kkA Vjs u Vkjs /kuq"k dS js[kkA115A
fy[kk fojafp tks vad cukbZA ds rsfg esfV djS vf/kdkbZA116A
lk[kh & 12
chl Hkqtk n'k 'kh'kk jkouk] jaxHkwfe jtuh vk;sA
cy ikS#"k lc rkSfydS] yadk pYks ytk;sAA
pkSikbZ
ns[kfga /kuq"k Hk;adj HkkjhA cSfB jgs lc ikS#"k gkjhA117A
yfTtr Hk;s ekFkk dfj uhpkA x`fga ufga tkfga /kuq"k ukfga ?khapkA118A
nsf[k fody HkbZ jktdqekjhA cSBs Hkwi ldy lc gkjhA119A
lkjax 'kfDr Hk;adj HkkjhA VwVs uk /kuq"k ijhgs tx xkjhA120A
fl;k eq[k nsf[k fody HkbZ jkuhA ;g çu dfBu /kuq"k rqe vkuhA121A
vkxs dFkk vo/kiqj x;ÅA jketUe tx ijxV Hk;ÅA122A
vkjfr eaxy lc fefy xk;kA dfg dfo vk[kj 'kCn lquk;kA123A
lgu HkaMkj yqVkofga >kjhA nsfg jfuokl tjdlh lkjhA124A
cktu cktr cgqr lqgkbZA uV ukxfj lc ukp cukbZA125A
eu ds euksjFk lcdS iwtkA jke fi;kj vkSj ufga nwtkA126A
pk# iq= tuesa vfr uhdkA lc xqu yk;d oa'k dS VhdkA127A
tSls efu efUny esa jk[kkA nsf[k gj"k Hk;ks pk# lk[kkA128A
lk[kh & 13
;K ifo= ewy eaxy] vkuUn eafny esa >kjhA
gj"k Hk;s lc nsf[k ds] czkã.k HkkaV fHk[kkjhAA
pkSikbZ
;K leku fd;k iqfu vkxsA xquh Kku osn er tkxsA129A
dfj Hkkstu lc dqVqEc lektkA vkuUn eaxy cktu cktkA130A
[ksyfga pk# iq= fi;kjkA ,d ls ,d 'kksHkk vf/kdkjkA131A
tSls efu eLrd dk VhdkA jke njl nsf[k lc uhdkA132A
fo'okfe= nqf[kr eu HkkjhA eqfu nq%][k nsf[k vo/k ixq <kjhA133A
igqaps _f"k tgka u`i jk;kA vknj Hkkafr cgqr fpr yk;kA134A
dgs u`i _f"k vk;lq nhtSA egk çlkn Hkkstu Qy dhtSA135A
d`ik lesr nk;k cgq dhUgkA Hkkx gekfj vo/k ixq nhUgkA16A
7
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
rc _f"k vblu cksys fopkjhA jke ds nhtS vkKk gekjhA137A
_f"k opu u`i ykxs dkjhA T;ksa Hkqoax efu ysr fudkjhA138A
jkuh fody nqf[kr egrkjhA dfj jksnu iqgqaeh ru MkjhA139A
vo/k cqM+k ekuks ty eg 'kksxkA çku nqf[kr Hko foifr fo;ksxkA140A
_f"k rc Øks/k dhUg çp.MkA ekuks dky fy, f'kj MaMkA141A
jkefga u`i vkxs rc nhUgkA pju Nqb ds fourh dhUgkA142A
pyS rqjUr futq _f"k ds lkFkkA ihNs y[ku vkxs j?kqukFkkA143A
lqjlfj ekag eatu tks dhUgkA jxfj pUnu flj pUnu nhUgkA144A
e`R;q rkMqdk fudV rqykukA ekj;ks ân; rkfd dS ckukA145A
gj"ks _f"k eqfu vkjfr dhUgkA vk'kh"k opu jke dga nhUgkA146A
osn fofnr dfj foey i<+k;sA _f"k rc pys tudiqj vk;sA147A
uxj nsf[k okfVdk x;ÅA mfB çkr% vkxs pfy v;ÅA148A
fl;k lf[ku lax xbZa QqyokjhA in iadt nsf[k ân; lq[kkjhA149A
yyfp yxh ewfj enu e;axhA rS fudyadh gS fueZy vaxh150A
lax l[kh fy, tud dqekjhA x;s rqjUr tgka fp= lkjhA151A
jko jad u`i cSBs >kjhA jke ds nsf[k rgka ixq <kjhA152A
tud lqrk vkS lf[kUg lesrkA jke ds nsf[k Hkxu eu gsrkA153A
ukgha la'k; lq[klkxj uhdkA VwVs /kuq"k rks lcS cuhdkA154A
fl;k çse çhfr fut gwyhA ekuks dyh dey dh QwyhA155A
fnu euh fnu vEcqt Nfo Nk;sA Hk`axk Hkko jl vfe; lqgk;sA156A
pys jke /kuq"k ig¡ dSlsA ekuks ohj egk HkV tSlsA157A
ns[kr ny lc vfr vdqykukA ekuks dfEir dky MsjkukA158A
lk[kh & 14
egk dfBu djkyiu] jaxHkwfe Hko HkhfjA
dj xfg pkai p<+kbds] rkfu rqjk j?kqchjAA
pkSikbZ
e/kqj euksgj cktu cktkA gj"ks jke fl;k flj NktkA159A
VwVs /kuq"k 'kCn Hko HkkjhA ij'kqjke lqfu ykxq xksgkjhA160A
pyk dksfi dfj vk;s rgok¡A jke&y[ku cSBs jgs tgok¡A161A
cksys opu Øks/k dfj rhrkA dks rksfj /kuq"k fc;kgs lhrkA162A
8
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
y"ku dgk lquks gks LokehA dk rqe dgks xjc vfr xkehA163A
;g fiukd rks cgqr iqjkukA rsfg rksjs dk fd;ks iNrkukA164A
vfr lqUnj gS fof"k dk ewykA lqfu opu eksfga ykxr 'kwykA165A
T;kSa yfjdk djs yfjdkbZA cM+k gksb lks djs lekbZA166A
Øks/k gksb /kuq"k gkFk dS nhUgkA xoZ Hkat iqgq¡fe ij dhUgkA167A
vfr gS xoZ xnZ fefy tkbZA iq#"k çrki jke ;'k ikbZA168A
ij'kqjke rc pys ytkbZA vfr ldksp gks, cnu fNikbZA169A
lk[kh & 15
vfy fczan ds eku Nfo] vfy eu exu lqgk;sA
mn; xhfj js[kk jfo] foyfx dgk xqu tk;sAA
pkSikbZ
_f"k ds alax vk;s j?kqukFkkA d`ik flU/kq eksfga dhUg lukFkkA170A
rqe u`i vk; njl eksfga nhtSA fl;k fookg ewy eaxy dhtSA171A
fofgr fofgr dS fy[kk cukbZA ysds nwr vo/kiqj tkbZA172A
igqaps nwr vo/kiqj tcghaA ikrh u`i dg¡ nhUgksa rcghaA173A
ik¡rh ck¡pr cgqr vuUnkA ty eg¡ Qwys 'kjn tuq pUnkA174A
jktk mBh Hkou esa x;ÅA jkfuUg ls fut dFkk lqu;ÅA175A
HkbZ vkuUn dksf'kyk jkuhA ryQr ehu cj"kk tuq ikuhA176A
tSls xkalh ru dh dk<+hA esfVX;ks ihjk izhfr vfr ck<+hA177A
jkuh lHkS vkufUnr Hk;ÅA fcljh euh gkFk tUkq v;ÅA178A
vo/k ds yksx lc Hk;k lq[kkjhA nq%[k esVk lq[k Hk;Å vf/kdkjhA179A
lk[kh & 16
gj"kSa lar lekt lc] xq: in iadt yhUgA
eqfu of'k"B ds vkxs] tud dFkk dfg nhUgAA
pkSikbZ
u`i eqfu ea=h cSBs iklkA jke fookg dhUg ijxklkA180A
fofä fofDr ds yxu lkspk;kA lqfnu lqQy ewy eaxy xk;kA181A
fl;k fcykl xzUFk vl Hkk"kSaA jktk jke {k= flj jk[kSaA182A
u`i usork tgk¡ rgk¡ HkstkA fyf[k ds ikrh tgk¡ rgk¡ tstkA183A
dy'kk fp= fy[kk cgq Hkk¡rhA pkSeq[k pkj tjkofga ckrhA184A
9
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
twFk twFk xkofga uj&ukjhA fur gks[kS ewy eaxy pkjhA185A
fuf'k oklj fur cktu cktkA djr vkuUn vo/kiqj jktkA186A
vtel cgqr ckjkr cukokA Hkkstu Hkko dfj dqVqEc f[k;kokA187A
lekt jkt nqvks lwr lesrkA lkt ckt ewy eaxy gsrkA188A
xt rqjax jFk lc lkthA 'kksHkk lqxU/k pgq¡ vksj NkthA189A
cktu okts lksHkq fu'kkukA vfr ?ke.M pgq¡ vksj ?kgjkukA190A
ny ckny dS ,dS lktkA cuh ckjkr vusxuh jktkA191A
tkj tudiqj fudV rqykukA ns[kh cjkr lc lqcqf/k lqtkukA192A
_+f"k jke y[ku rgk¡ vk;sA 'kksHkk lekt lqUnj rgk¡ Nk;sA193A
n'kjFk _f"k ds pju euk;ksA /kU; Hkkx eksfga jke HksaVk;ksA194A
jkuh lqfu vkufUnr Hk;ÅA vfr foykl ewy eaxy x;ÅA195A
osnh ckaf/k dy'kk /kjSÅA eksfru ek¡M+ksa cgq fof/k N;ÅA196A
Hkk¡fr&Hkk¡fr efu [kEHk tks Bk<sA ekuks dud dkfV dj dk<+sA197A
lk[kh & 17
cktu ldy lekt lc] cktfr vfr v?kksjA
ujflagk vo rwjgh] rky e`nax l¡tksjAA
NUn & 3
lkt jke ds dSls cjuks] 'kksHkk ldy l¡okfj dSA
ykr ghjkefu >yk>fy] eVqd vfr Nfo Nkb dSAA
clu >ydr dsljh lc] vxz ifjey ykb dSAA
pk# iq= lqxU/k lqUnj] gjf"k jktk ikb dSAA
[kksjBk & 3
pyh cjkr fcpkjh] nsf[k tudiqj gjf"k HkoA
twFk&twFk uj&ukjh] jke :i lc ns[kghaAA
pkSikbZ
ifjNu dfj vknj rc dhUgkA tgk¡ rgk¡ Msjk dfj nhUgkA198A
Hkkstu ijdkj dhUg cgq HkkarhA tsdjk tsblu tgk¡ rgk¡ tkrhA199A
ekM+ks efUny rgk¡ vfr 'kksHkkA ukfj fugkfj izse vfr yksHkkA200A
cfurk cfu cfu xkofga xhrhA jke :i nsf[k vf/kdsa izhrhA201A
lhrfga jke fookg djk;kA osn fofnr ewy eaxy xk;kA202A
10
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
jke fl;k lax tgka fp= lkjhA lax l[kh vkSj lklq fi;kjhA203A
dksgcj ek¡g jbfu chfr x;ÅA re Hko nwfj ckgj pfy v;ÅA204A
fufr fufr Hkko vf/kd rc dhUgkA izse izhfr dfj vknj yhUgkA205A
nkbZt nku cgqr dNq nhUgkA vknj dS rc fcnk dhUgkA206A
vfr dkSrqd gS vxe vrhrkA Hkou Hkjfe dksb phUgsa uk lhrkA207A
lriq#"k ds dU;k dqekjhA bUg ifjiap fofnr tx MkjhA208A
lksbZ jke fujatu vgbZA bfg tx tku frjxqu esa cgbZA209A
;g yhyk lÙkxq# dfg nhUgkA osn ifjiap tkfu ge phUgkA210A
vfr vrhr xqu vxe vFkkgkA dfg dfo ijS frjxqu ty ckgkA211A
osn leqnz [kkjks ty rhrkA [kk;s u ih;s ns[ku dg¡ ghrkA212A
osn eFkh Kku ?k`r dk<+hA lÙkxq# efgek bfedfj ck<+hA213A
f=xq.k /kkj pys ukfga rjuhA fcuq xqu Kku dkg dfo cjuhA214A
xqu gS iq#"k uke futq ghrkA xqu vkSj fujxqu izse izrhrkA215A
lk[kh & 18
Hko xqu Kku uke lr] djks foosd fopkjA
dgSa nfj;k lÙkxq# feys] rjuh [ksofu gkjAA
pkSikbZ
vk; tudiqj lcS upk;kA ek;k Hksn Kku ukfga ik;kA216A
,fg dkSrqd ek;k dj phUgkA vkxs ixq vo/kiqj nhUgkA217A
tk; vo/kiqj igqaps jk;kA vkuUn eaxy lc fefy xk;kA218A
jke nsf[k lc Hk;k lq[kkjhA esVk dYiuk cM+ nq%[k HkkjhA219A
ifjNu dfj rc yhUgk mrkjhA jgh fugkfj vo/k dh ukjhA220A
lhrk :i nsf[k lc ldqpkbZA Qsjh u;u lc cnu fNikbZA221A
:i jkf'k gS vfr lqfB 'kksHkkA u;u dey ekuks Hkzej yksHkkA222A
vkbZ Hkou esa pŒpy prqjhA vfr gks, çse jke fpr vrqjhA223A
lksbZ fxjk xqu lksbZ gS lhrkA ?kSafj Qsjs dy djs vuhrkA224A
ek;k vuar gS vxe vxk/khA frjxqu rst lcfu dg cka/khA225A
ijk Hkou esa HkeZ HkqykukA y[kS lks fdfe dfj vy[k vekukA226A
lk[kh & 19
ewjfr esa lqjfr cls] fujfr jgh vekuA
fny nfj;k niZ.k nsf[k;s] rkesa in fuokZuAA
11
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
u`i eqfu ea= dhUg vl HkkÅA jke fryd nhtS vkuan c/kkÅA227A
u`i dgsa lquks eqfu KkrkA jke ds fryd nhtS futq ckrkA228A
vc foyEc fdfe dfj;s dkekA cSBsa flagklu lks Jh jkekA229A
vk;s u`i tgok¡ lc jkuhA cksys çse e/kqj futq ckuhA230A
çse çhfr dfj ,slu Hkk"kkA jke ds fryd yxu jfp jk[kkA231A
lc jkuh lqfu HkbZ vuUnkA Qwyh yyuh 'kjn tuq pUnkA232A
lcds eu esa ;g BgjkukA jke ds fryd fdUg euekukA233A
lk[kh & 20
fryd nhtS futq jke dg¡] fourh dhUg izxklA
dfj vkuUn ewy eaxy] fNjD;ks ifjey cklAA
tgk¡ jgh dSdbZ Hkou lq[k lSukA rgok¡ tk; cksyh vl cSukA234A
jke dS fryd rqEgsa dk uhdkA nhu pkj x;s gksb cgq QhdkA235A
lofr eqEgkfj gS xjo xqekuhAA fdNq fnu x;s cksyh vfHkekuhA236A
iq= ds jkt lhrk HkbZ jkuhA fnu&fnu rksgjks gksbgsa iqfu gkuhA237A
dgSa dSdbZ lquq psfj;k vHkkxhA jke ds fryd gesa fud ykxhA238A
tgk¡ eaxy rgk¡ cksyl dqQkjhA dSdbZ cgqr nhUg rsfg xkjhA239A
rc oS is[kuk cgqr ilkjhA u;uu uhj rqjUrfga <kjhA240A
rqe jkuh ge psfj;k rqEgkjhA gejh cpu ykxs rqEgsa dkjhA241A
Hkjr ds jkt gesa cgqr lqgkbZA tkrs rksgjks gks; vf/kdkbZA242A
rc dSdbZ eu Hk; x;ks jkslkA dksg Hkou esa cSBh xkslkkA243A
vfr fodjky ijh rg¡ rkuhA vktq fryd ds dfjgSa gkuhA244A
gksr izkr% fryd ds lktkA cgqr vkufUnr cktu cktkA245A
iqgqi lqxU/k jxfj vfr uhdkA vktq jke ds nscb VhdkA246A
eqfu of'k"B vkS f'k"; lesrkA jktk jkuh eaxy gsrkA247A
cksys jktk dSdbZ dgok¡A jkuh lax ns[kk ukfga rgok¡A248A
lk[kh & 21
djs dYiuk dksg ?kj] lc fefy djfga iqdkjhA
dfBu jko foLe; HkbZ] pys rgk¡ ixq <kjhAA
12
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
rc fxjk efr nhUgksa QsjhA eaFkjk HkbZ v;'k dh <sjhA249A
;g pfj= dsgq ufga tkukA fl;k u pkgsa jkT; vikukA250A
;g pfj= lc djsa HkokuhA osn yksd tsfg dgS c[kkuhA251A
vfLFkj bUg lax fdfedj jktwA mRifr ijys budS lktwA252A
dgsa jktk lqu izku fi;kjhA dou d"V mitk ru HkjhA253A
jktk izse izhfr ls cksysA u;u [kksfy rfudks ufga MksysA254A
dj xfg jktk yhUg mBkbZA cksyh cpu dgS leq>kbZA255A
geds oj vkxs rqe nhUgkA vc volj ,fg izu yhUgkA256A
nsgq opu dh NksM+gq djkjkA tsfg rsa iqjfoy gksgq fuLrkjkA257A
Hkjr cqykb fryd frUgsa nhtSA lc fof/k vkuUn eaxy dhtSA258A
jkefga cu Hkjr dg¡ jktkA lc fof/k iwju rksgjks dktkA259A
ugha rks izku ge nsc fudkjhA djr vkuUn cnh dfj MkjhA260A
jktfga lqfu fg;k ykxs dkjhA ijs eksg iqgqeh ru MkjhA261A
jke tkfga cu izku u jgbZA nsš fryd rks bfg nq%[k ngbZA262A
lk[kh & 22
jktfga eksg ru xzkL;ks] ijs fody ru MkfjA
Hk;ks dYiuk egy esa] lc jkuh jgh fugkfjAA
lc fefy x;s jgs u`i tgok¡A cksys opu izhfr dfj rgok¡A263A
jktfga lqf?k cqf?k ,dkS uk lw>SA dksbz ;g dgS dou ;g cw>SA264A
lqeUr ea=h cksys fopkjhA jktk fourh lquks gekjhA265A
;K ifo= fryd ds lktkA ;g ifjiap dl Hk;ks vdktkA266A
eqfu of'k"B iafMr vl Hkk[kkA lqQy ?kjh fryd jfp jk[kkA267A
tks jktk rqe dgkS leq>kbZA lks eSa eqfu ls dgkSa cq>kbZA268A
eqfu ls tk; dgks leq>kbZAA fof/k ijiap tkfu ufga tkbZA269A
jke ds cu Hkjr ds jktkA lc fof/k djrs dhUg vdktkA270A
dSdbZ ;g ijiap tks dhUgkA ruq ls izku gksr eksj HkhukA271A
vc eksaiS dNq dfg ufga x;ÅA vc cu jke vo'; ds Hk;ÅA272A
x;s ea=h tgk¡ eqfu KkrkA cksys tk; opu fo[;krkA273A
13
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 23
jkefga cu ;g nhft,] jkr Hkjr dg¡ dhUgA
;gh opu u`i cksyr gSa] Hk;ks n'kk efr ghuAA
pkSikbZ
eqfu of'k"B rc dgcS yhUgkA dfl jktk efr HkS xS ghukA273A
dgk¡ fryd dgka cu dfg nhUgkA ;g ifjiap dqefr dj phUgkA275A
frfj;k ea= jkt ufga usrhA ,sls jkt cqM+ ngq¡ dsrhA276A
jke ds ysb eqfu u`i ig¡ x;ÅA nsf[k n'kk fdNq dgr uk v;ÅA277A
jke dhUg rc eqfu ds Hks"kkA tkur ldy l`f"V lc is[kk278A
jkuh lc HkbZ fody nq[kkjhA dSdbZ nsr ldy tx xkjhA279A
efu efga cjr lks x;k cq>kbZA Hkkoh foifÙk fudV pfy vkbZA280A
fof/k ifjiap ijk nq%[k HkkjhA jksofga dkS'kY;k cgqr nq[kkjhA281A
x;s jke dkS'kY;k iklkA fou; dhUg opu ijxklkA282A
lhrk nklh vgS rqEgkjhA lquq ekrk ;g opu gekjhA283A
geds fof/k cu fy[kk cukbZA jkt Hkjr dg¡ nhUg FkikbZA284A
jgh ekSu eq[k vkm u ckrkA jgh fugkfj jke eq[k ekrkA285A
lk[kh & 24
Bk<+ Hk;s dj tksfj dS] dgks e`nq opu fopkfjA
ekrk vkKk eksfga nhft;s] pY;ks iUFk ixq <kfjAA
pkSikbZ
rc lhrk vl cksfy fopkjhA jke ds lax ge lnk lq[kkjhA286A
ge ufga jcg vo/k ;g iwjhA jke pju in iksaNc /kwjhA287A
vfr frjNu gS cksyh ckuhA ljc :i bfe vkfn HkokuhA288A
x;s jke dSdbZ jgh tgok¡A dhUg izuke opu cksyq rgok¡A289A
,s ekrk eksfga vkKk nhtSA dksg dYiuk dNq tfu dhtSA290A
dgs pkgs fQfj jgs ladksphA tSls ij/ku vkufga eksaphA291A
dfj ijuke pys JhjkekA x;s rqjUr lqfe=k /kkekA292A
dj tksfj fou; dhUg tks Bk<+hA mj ls izse izhfr vfr ck<+hA293A
cksys jke 'khry e`nq ckuhA dhUgksa cks/k egk czã KkuhA294A
thou dafpr dapu eg¡ jkrkA cksys jke lqfe=k ekrkA295A
dfj ijuke izhfr vfr Hk;ÅA ekul Kku lEiwju jgsÅA296A
14
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 25
iq= gsrq gqylh fQjs]] y[ku jke in d´tA
eksg foVi /kfj Hkat;ks] vxe Ku xfr iqatAA
NUn & 4
vfr eksg dksg ;g] lksx lkxj rjd rjuh ikoghaA
frjxqu /kkjk rst ijcy] okj ikj u ikoghaAA
vo/k cwM+s Hkjfe Hkou esa] myVh lksj yxkoghaA
egkeksg ;g fofo/k cu HkS;ks] vuUr eu ty NkoghaAA
[kksjBk & 4
jksnu djfg iqdkjh] vo/k fody Hk;ks jke fcuqA
,d&,d ijpkjh]] dey lq[kk ekuks ty fcuqAA
pkSikbZ
jke y"ku fl;k pys lEgkjhA dkVîks eksg Qan lc >kjhA297A
myfV ns[kfga rks uxj vukFkkA vkxs ixq nhUgksa j?kqukFkkA298A
dqN nwjh yksx uxj ds x;ÅA dfj ijuke fonk rc Hk;ÅA299A
eqfu of'k"B ds vkJe Bk<+sA dfj ijuke izhfr vfr ck<+sA300A
xq# in iadt ân; yxkbZA dfj ijuke pys j?kqjkbZA301A
vk'khZokn eqfu cgqrs nhUgkA jke y"ku ekFkk u; yhUgkA302A
pys rqjUr foyEc uk ykbZA jke y"ku lhrk pfy tkbZA303A
fcrk fnol jSu pfy vkbZA iqgqeh lsT;k dhUg cukbZA304A
dUn ewy Qy dhUg vgkjkA jtuh pfy Hk;ks iaFk lq/kkjkA305A
NksM+k jFk cgy lc lktkA fcuq iugh dks ik¡o fojktkA306A
gksr izkr eq[k eatu Hk;ÅA dfj Luku fryd flj fn;ÅA307A
fl;k jke in iadt yhUgkA pys rqjar iqgqfe ixq nhUgkA308A
lk[kh & 26
vkxs jke fl;k chp esa] ihNs y"ku dqekjA
rhuks izku tx fofnr gS] tkur lc lalkjAA
pkSikbZAA
jke y"ku fl;k cuds x;ÅA fiNs dFkk vo/kiqj v;ÅA309A
dfj fo"kkn lc dFkk lqukbZA 'k;u dhUg rcgha pfy tkbZA310A
15
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
rqjs jFk rsft pfy x;ÅA dsgq dkgw dS eeZ uk i;ÅA311A
djfga dYiuk uj vkS ukjhA fl;k iqgqfe dSls ixq <kjhA312A
jke y"ku fl;k cu x;ks tcghaA n'kjFk izku R;kxy rcghaA313A
osfx nwr Hkjr ig¡ x;ÅA vo/k dFkk rqjUr lqu;ÅA314A
dgSa nwr lqfu Hkjr dqekjkA pygq rqjUr vo/k ixq <kjkA315A
nwr dS cnu eyhu eykukA Hkjr lksp ân; chp vkukA316A
vk;s vo/k fudV fu;jkbZA ns[kk fody yksx lc tkbZA317A
lqfu o`ÙkkUr rgk¡ igq¡p rqjUrkA tgk¡ cSBha dkS'kY;k ekrkA318A
ns[kk foifÙk fody lc jkuhA egk fo"kkn dYiuk lkuhA319A
Nqbds pju fdUg ijukekA 'kwU; Hkou fcuk Jh jkekA320A
rqjUr x;s dSdbZ ds iklkA cksys tk; opu ijxklkA321A
rqEgsa ft;sdk dk tx dkekA cufga iBk;ks lks Jh jkekA322A
cSfB jgh lc jkt l?kkjhA rqe lc lfg;ks tx ds xkjhA323A
eaFkjgha cgqr =kl fn[kkbZA y?kq opu lqfu jgh fNikbZA324A
lk[kh & 27
fdUgksa nkg dje lc] eqfu iafMr lc yksxA
cgqfj Hkou esa cSfBdS] fcjg fo"kkn fo;ksxAA
pkSikbZ
fdUg Jk) fnUg tc iwtkA foiz f[k;k; dqVqEc vkS nwtkA325A
okf'k"B _f"k eqfu ea= fopkjkA ea=h lqear ldy ifjokjkA326A
Hkjr ds fdtS fryd dj lktwA djfga vkuUn vo/kiqj jktwA327A
tkrs uxj nqf[kr ufga gksbZA ijtk tu lq[kn lc dksbZA328A
Hkjr dgfga lquks eqfu KkrkA geds fryd uk fy[ksa fo/kkrkA329A
;g vijk/k ijk eksfga gkFkkA rkrs lax uk yhUg j?kqukFkkA330A
ge ufga pkggha jkt lq[k/kkekAA cuds iBk;ks lks JhjkekA331A
;g dq;ksx jkt uk HkkoSA fof/k dk fy[kk lksbZ Qy ikoSA332A
g¡lfga yksx dSdbZ ru yktkA u`i ds ekfj fryd ds lktkA333A
jke foifÙk lqfu O;kdqy gksoSA T;ksa efu dkf<+ Hkqoaxe [kksoSA334A
fudys izku cyq rudg¡ R;kxSA jkt dkt ,fg lc nq%[k HkkxSA335A
16
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 28
eSa fdadj futq nkl gkSa] R;kxs ldy lq[k HkksxA
dgsa Hkjr eulk okpk] eSa eejkt uk ;ksxAA
pkSikbZ
vkxs dFkk iz;kxiqj x;ÅA loZ rhjFk in iadt xgsÅA336A
Hkj}kt eqfu efUnj tgok¡A jkey"ku lhrk igqaps rkgok¡A337A
dfj ç.kke eqfu vk'kh"k nhUgkA vknj cgqr Hkkafr fof/k dhUgkA338A
vkiu dq'ky dgks JhjkekA dgks u dq'ky vo/kiqj /kkekA339A
dgks u`i dq'ky dksf'kyk jkuhA xnxn cpu cksys e`nq ckuhA340A
firk cpu ee cu ixq nhUgkA fof/k dj fy[kk lksbZ Qy yhUgkA341A
n'kjFk izku R;kxfu dhUgkA vo/k v¡ofV tSls ty fcuq ehukA342A
lkspr _f"k eqfu cgqr fopkjhA jkey"ku fl;k tud dqekjhA343A
lhrfga jk[kk tgk¡ fp= lkjhAA ldy lekt tgka eqfu dh ukjhA344A
vfr fofp= 'kksHkk vf/kdkjhA /ku oks iq#"k tkdj rqe ukjhA345A
vfr dksey iqgqeh ixq <kjhA tks fof/k fy[kk lks dNq ufga HkkjhA346A
jP;ks fojafp fp= cgq Hkk¡rhA lksbZ lksgkfxuh fi;k jax jkrhA347A
dUn ewy lc esok e¡xkbZA NqNqe ijlkn jke fl;k ikbZA348A
foXrh fofXr eqfu dFkk fopkjhA Hkfä Kku nqjefr nwfj MkjhA349A
lk[kh & 29
mfB izkr lqjlfj rhj] eatu dhUg cuk,A
eqfu in iadt xfg ds] vk'kh"k opu lqgk,AA
jke y"ku fcp lhrk lksgSA ek;k #i txr lc eksgSA350A
tho lho fcp 'kfDr fojktsA ghjk e/; dud tuq NktsA351A
mHk; chp ,d lfyrk vgbZA ek;k :i Nfo bfe dj dgbZA352A
la'k; lkxj tkr vksjkbZA tho lho ,d BkSj fn[kkbZA353A
tx tuuh tkuS lc dksbZA lks cfl dSls dk dfj gksbZA354A
lksbZ tud x`g çxVs vkbZA xSo :i dksbZ vUr uk ikbZA355A
vfr dksey lqUnj Nfo NkbZA pyh iqgqfe ixq jsi u ykbZA356A
rkdj dfo fdfe djgq c[kkukA n`f"V l`f"V ek;k ij/kkukA357A
17
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
foVi tk, fudV fu;jk;kaA Tkgk¡ egkeqfu efUnj Nk;kA358A
nsf[k njl eqfu gf"kZr Hk;ÅA dhUg çuke eqfu vk'kh"k fn;ÅA359A
cksys eqfu lquks jktdqekjkA fdfe dkju dkuu ixq <kjkA360A
firk opu cu fy[;ks fo/kkrkA dgsa jke lquks eqfu KkrkA361A
fofä fofgr lc dFkk lqukbZA tks dNq vo/k chrk çHkqrkbZA362A
dgks eqfu dgk¡ ge vkJe dhtSA opu rksgkj rgk¡ FkS nhtSA363A
dqEHkt _f"k eqfu cksys fopkjhA ty Fky ldy gS lqf"V rqEgkjhA364A
dgk¡ ugha rqe tgk¡ eSa dggwA ân; dey e/; chp jggwA365A
jke fopkjh çse jl jkrkA eqfu gS foey egk eqfu KkrkA366A
dksy fdjkr Hkhy lc /kk;sA i= dqVh rgk¡ cgq fof/k Nk;sA367A
dUnewy dksfM+ dhUg esgekuhA dhUg çlkn lc rRo c[kkuhA368A
eqfu lc dFkkA dgfga cgq Hkk¡rhA bfe dfj forsms fnol vkSj jkrhA369A
lk[kh & 30
djfaga riL;k foVi esa] egk dfBu doys'kA
iqgqeh i= fcNkogha] lhrk jke ujs'kAA
pkSikbZ
ihNs dFkk tudiqj x;ÅA lksx eksg nq%[k nk:u Hk;ÅA370A
x;s tud tgk¡ Hkou fuoklkA jkfuUg dhUg opu ijxklkA371A
jke y"ku cu foifÙk fo;ksxkA cu [k.M tk; dhUg ri ;ksxkA372A
ldy lekt fefy pY;ks rqjUrkA vc foyEc fdfe dkju dUrkA373A
lhrk jke nj'k fcuq ns[kSA u;uu uhan iyd ufga is[kSA374A
dgsa tud lqfu frfj;k lqHkkxhA çkr% mfB pyc iaFk ykxhA375A
chrk fnol jbu pfy v;ÅA jaFk cgy lc lktr Hk;ÅA376A
lSu lesr uxj ds yksxkA pys gjf"k rsft foifÙk fo;ksxkA377A
,d&,d ?kj jk[kk j[kokjkA ukjh iq#"k fefy iaFk lq/kkjkA378A
tkb vo/k fudV fu;jkbZA dVd tgk¡ rgk¡ cSBh tkbZA379A
Hkjr 'k=q/u lSu lesrkA ns[kk tud çse futq gsrkA380A
vad Hkfj Hkfj feys cukbZA xnxn ldy 'kjhj ns[kkbZA381A
lk[kh & 31
lSu lHkS d#uk vfr] çse uk jgk lek;sA
,d&,d cnu fugkjgh] u;u jgk ty Nk;sAA
18
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
_f"k rc ea= dgk leq>kbZA pY;ks lHks fefy tgk¡ j?kqjkbZA382A
vkofga Hkou rks Qsfj fyvkbZA ukgha r nj'k egk QYk ikbZA383A
mfBds Hkjr Hkou eg¡ x;ÅA dkS'kY;k ls vFkZ lqu;ÅA384A
vc jkuh lc lf[ku lesrkA lcls vFkZ dgk futq gsrkA385A
lqur çse futq ân;s tkxkA p{kq fogqu ns[kuq tuq ykxkA386A
lc jkuh lqfu HkbZ vuUnkA ekuks mX;ks 'kjn tuq pUnkA387A
rsfg fnu u;u uhan ufga vkoSA jke pju futq ân;s HkkoSA388A
dc gks, çkr pyc iaFk ykxhA bfedj u;u uhan lc R;kxhA389A
mfnr fnokdj tcgha Hk;ÅA jaFk cgy lc lktr Hk;ÅA390A
uxj yksx lqfu Hk;k lukFkkA njlu tk; ns[kc j?kqukFkkA391A
pys lHkfu fefy iaFk fopkjhA jkfuUg lax lgsyh >kjhA392A
x;s ç;kx tgka rhjFk fojktSA xaxk] ;equk jlLorh NktSA393A
ldy lekt eqfu cSBs /kkekA eqfu ls HksaV dhUg ijukekA394A
eqfu lc dFkk dgk foJkekA juth ,d jgk Jh jkekA395A
dfj çnf{ku tks pys rqjUrkA lqjlfj rhj tgka ,d varkA396A
eatu djfga ije xq# KkukA ikB iqjku Hkxfr HkxokukA397A
ikd cuk; dhUg ,d varkA dfj ijlkn tks pys rqjUrkA398A
fu'kq oklj esa igqaps tkbZA fudV fodV ou tk; fu;jkbZA399A
dksy fdjkr Hkhy lc HkktSA u`i vkor dksÅ ny lktSA400A
e`x i{kh Hkkxs lc vksjkA VwVr QwVr cu HkSX;ks lksjkA401A
lquk Jo.k Hkjr pfy vk;sA y"ku dksfi dj /kuq"k p<+k;sA402A
bUg ls lej djc ge vktwA fdfe dkj.k vkor ny lktwA403A
jke dgk y"ku rqe KkrkA Hkjr u gks; eksg Hkze jkrkA404A
Hkjr uk gksfga xjc mj xkehA xq#in iadt HkfDr futq LokehA405A
;g tx ek¡g dkSu vl tUekA jkt dkt en tks ufga HkjekA406A
jke dgk vo: tx dksÅA Hkjr uk gksfga jkt en lksÅA407A
Hkjr ijs xfg jke ds pjukA mitk çse Hkxfr futq cjukA408A
y"ku Øks/k {ksek Hk; x;ÅA dj ls /kuq"k ftfe ij ?kjsmA409A
19
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
y"ku Hkjr feys cgq Hkk¡rhA mits çse u;u pgq¡ ik¡rhA410A
xq# in iadt xgsÅ lqHkkxkA T;ksa ty dey Hkaoj jl ikxkA411A
tud 'k=q/u ea=h lkFkkA lcls çse dhUg j?kqukFkkA412A
lk[kh & 32
jke pju in iadt] xfg yhUgksa flj uk;sA
dVd tgk¡ rgk¡ cSfB ds] Hkkstu Hkko cuk;sAA
pkSikbZ
lhrk xbZ tgk¡ jfuoklkA lklq pju in iadt iklkA413A
cgqr foyki dfj feys lksbZA dhUg fo"kkn lc xnxn gksbZA414A
dkS'kY;k dSdbZ lqfe=k jksbZA cgqr fo"kkn dYiuk gksbZA415A
lhrs cksf/k foo/k leq>kbZA n`<+ gks; Kku jke in ikbZA416A
fof/k dj fy[kk esfV fdfe tkbZA ds rsfg esfV djs vf/kdkbZA417A
fdUgks foosd Kku vfr uhdkA jke pju in iadt VhdkA418A
xbZ rqjUr ekrq tg¡ ihrkA feys ân; jksnu dfj lhrkA419A
gefga fojafp cu fy[kk cukbZA lsou cu [k.M dUn ewy [kkbZA420A
lhrk lrh lnk lKkuhA cksyh çse e/kqj jl ckuhA421A
geds nq%[k lq[k dNq ufga ekrkA jke pju in iadt jkrkA422A
çse çhrh Qwy lhapq cukbZA rkds /kwi dgk¡ vf/kdkbZA423A
lk[kh & 33
czãk cqf) ck¡dh cM+h] fl;kQsu dks QwyA
rkfg djky Vk¡dh fn;ks] fy[kks fojafp csrwyAA
pkSikbZ
jke njl lc fur fur djbZA pju dey in iadt xgbZA424A
fou; tks dhUg nquks dj tksjhA pygq uk cgqfj opu lquq eksjhA425A
vk;gq dkuu lHk Qy uhdkA rqe gks jkt eafny efu VhdkA426A
ekrq firk xq# vkKk ikysA lnk lq[kh nq[k dcgwa uk lkysA427A
firk cpu eksfga gks; u vkukA cjl }kn'k ;g çu BkukA428A
fdNq fnu chrS fcnk rc dhUgkA jke cks/k lc ds dj yhUgkA429A
tud cksys cgqrs fgrdkjhA rqeds lkSaism jktdqekjhA430A
jke çku eksj fl;k nqykjhA fof/k ifjiap Qan ;g MkjhA431A
20
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
eksg Nksg ek;k en HkkjhA Kku fcuk uj lnk nq[kkjhA432A
fcuk foods Hkje tx lktkaA dgsa jke lquks _f"k jktkA433A
djgq uk Hkjr vo/kiqj jktwA vkuan eaxy lnk lektwA434A
ge ufga pkgfga jkt lq[k /kkekA fuf'k fnu lqfejfga lks JhjkekA435A
jke pju in iadt VhdkA jkt dkt eksfga ykxr QhdkA436A
dksflyk dsdbZ lhfe=k jkuhA cksys çse opu fHkznq ckuhA437A
dhUg çuke ekrq flj ukbZA lcls fou; dhUg j?kqukbZA438A
lklq ds fudV dhUg ijukekA fojg fo"kkn ns[kk JhjkekA439A
lcls cksys fcey futq ckuhA eksg Hko nwfj Kku er BkuhA440A
xq# ls fou; dhUg dj tksjhA lnk n;ky vYi efr eksjhA441A
lk[kh & 34
xq# in iadt çse jl] xgks pju flj uk;sA
fonk dhUg ,fg Hkk¡fr ls] jke y"ku leq>k;sAA
NUn & 5
pys lks ldy lekt lefUg fefy] myfV myfV ds gsjghaAA
vfr Hk;ks fojg O;kdqy ru esa] lqf/k cqf/k lc fcljkoghaAA
jke pju in iadt >ydr] ykspu yyfp yxkoghaAA
jfg jfg çku dfBu ru O;kdqy] Qfu efu T;ksa fcljkoghaAA
lksjBk & 5
pys lks iaFk fopkjh] /k`x thou tx jke fcuqA
Qsfj Qsfj jgS fugkjh] dc fefygSa eksfga çku ifrAA
pkSikbZ
pys lks csfx foyEc uk yk;kA fdNq fnu vk; fudV fujk;kA442A
vius x`g x`g i¡gqps yksxkA Hkjr tkbZ dhUg ri ;ksxkA443A
tud _f"k x`g igq¡p rqjarkA fuf'k fnu Hktu djfga HkxoarkA444A
bfe dfj ikNs cgqr HkqykukA ftfUg ufga lrxq# in igpkukA445A
ek;k czã phUgs ufga dksbZA fcuk Kku ek;k cfl gksbZA446A
frjxqu ek;k Qan vuarkA FkkdS lks czãk osn HkuarkA447A
flU/kq vxe ty utfj u vkoSA fcuq rjuh dksbZ ikj uk ikoSA448A
xzUFk lksfp eqfu Hkje HkqykukA feys uk lrxq# fueZy KkukA449A
21
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
rjuh rsft ty iSBs dSlsA egk ew<+ Hkodwi i# tSlsA450A
dsgfj izfrek ns[;ks HkkjhA >ifV ijk ru izku fclkjhA451A
dk¡p egy esa Loku tks iSBkA Hkwafd Hkou esa izfrek ,saBkA452A
fQfVd flykxt n'kufUg vjbZA VwfV x;ks eqag myfV ftfe ijbZA453A
,sls osn Hkje Hko jk[kkA lrxq# Kku leqf{k futq Hkk"kkA454A
xq# in iadt rstq vuy vuhikA uke foey fuf/k izse luhikA455A
uke gS ukSdk dkf< ux ns[kksA lÙkxq# Kku izse jl is[kksA456A
lk[kh& 35
dgsa nfj;k fut lkj gS] lÙkxq# opu izohuA
rstS Hkje foey in ikoS] fofDr&fofDr d# HkhuAA
pkSikbZAA
rqe Kkuh gks lrxq# nkrkA vxe fuxe dáks futq ckrkA457A
tks dNq lqU;ks lHkS fud ykxkA esfV x;ks re Hkje Hko HkkxkA458A
lqj uj eqfu lc Hkje HkqykukA rqe fdfe dj ;g in ifgpkukA459A
lR; dgksa fyf[k dkxt dksjsA lÙkiq#"k vk;s x`g eksjA460A
thou eqfä ftUn tx ewykA nj'ku nsf[k esaVk ;e'kwykA461A
futq futq dFkk dgks lÙkckuhA lqd`r phUgk lks fueZy KkuhA462A
ek;k Kku vkS HkfDr fojkxkA n;k dhUgk izse futq ikxkA463A
vkfn Hkokuh dU;k vgbZA lksbZ lhrk lrh ;g dgbZA464A
ek;k pfj= phUgS ufga dksbZA iafMr if<+dS pys fcxksbZA465A
;a= ea= eksg en MkjhA czãk fo".kq gkjS f=iqjkjhA466A
tkds osn fujatu dgbZA okj&okj vatu esa jgbZA467A
lksbZ jke gS d`".k dUgkbZA nkl vorkj /kfj tx eg vkbZA468A
cw>kS Kkuh djgq foos[kkA ;g frjxqu ek;k dj js[kkA469A
lk[kh & 36
ftUnk thofga esa] vc lc [kis funkuA
vkfn iq#"k oks; vej gSa] ns[kgq fueZy KkuAA
pkSikbZ
dfo vk[kj dfj cgqr c[kkukA i<+s txr esa fofnr ij/kkukA470A
iafMr if<+&if<+ osn iqjkukA feys u ?k`r e/kq Nk¡fN c[kkukA471A
22
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
gfj dhjfr dfj iaFk pykbZA ijs Hkou esa Hkje u tkbZA472A
phUgks uk Kku ek;k dj :ikA fQjs fQjax ldy lc HkwikA473A
ek;k vuy gS fo"ke csdkjkA ijs irax ldy ru tkjkA474A
Fkkds dfo lc dfg dfB cjuhA feys u Hkoty lÙk ds rjuhA475A
lÙk opu izse futq jkrkA lqugq eqfu tu tu iafMr KkrkA476A
lqj uj ekrs uke fcgwukA vofV ewoS T;ksa ty fcuq ehukA477A
ik[k.M deZ Kku ufga tkukAA rhjFk cjr esa tkbZ yiVkukA478A
eu ck¡/ks tgk¡ rgk¡ ys tkbZA d"V dYiuk cM+ nq[k ikbZA479A
fujxqu vkfn fujatu ykoSA cgqfj cgqfj Hkolkxj vkoSA480A
ri lk/ks dks dk Qy ikoSA ri ds lkFk jlkry tkoSA481A
ri ls feys jkt vkS dktkA Qsfj Qsfj voxqu gksr vdktkA482A
dk;k vlkf/k lkf/k ufga tkbZA vkBks tke pys lks /kkbZA483A
lks rkdj ru Hk; x;ks NhukA myfV dky rsfg dhUg eyhukA484A
iou Hk{kS lks gksbZ HkqoaxkA djfga ;ksx ey;k ds laxkA485A
fQfj fQfj ;ksbfu ladV esa ijbZA vkre Kku gks; rc rjbZA486A
,d n`f"V futq ns[ks vekukA feys izse in lÙkxq: KkukA487A
lk[kh & 37
lÙk mins'k ;g dgr gkS] cw>ks foosd fopkfjA
vej yksd ds tkbgks] ldy Hkje lHk MkfjAA
pkSikbZ
vfr tks xoZ djs uj yksbZA fu'p xjc xnZ ega gksbZA488A
lar nzksg gS dje csdkjkA d"V u"V gks; ;e ds }kjkA489A
vkxs dFkk n.Md cu x;ÅA jke y"k.k lhrk tgk¡ jgsÅA490A
rilh ,d riL;k djbZA /kks[ks y"ku rkfg dg¡ ejbZA491A
lqiZu[kk ds iq= I;kjkA izku NwVk iqgqfe ru MkjkA492A
vk;s y"ku tgk¡ j?kqjkbZA rilh ekfj cgqr iNrkbZA493A
;g fu'pj yadk eg¡ jgbZA ;g ekjs dNq iki uk ygbZA494A
ekjgq nSR; iq.; ijrkiwA dcfga uk O;kfigsa ;kdj ikiwA495A
fuxe usfr lnk xqgjkoSA nSR;fu ekfj egk Qy ikoSA496A
jkou cfguh gS lqiZu[kkA dfj J`axkj oks; Ny cy is[kkA497A
23
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
papy piy pgq fnf'k gsjsA i= dqVh ds pgq¡ fnf'k ?ksjsA498A
rqag rilh gks ri tks dhUgkA rksgjks pj.k in iadt yhUgkA499A
vktq ds jbfu jgc rqe iklkA rqe n'kZu gS izse lqcklkA500A
jke phUgk fu'kkpj ukjhA Ny cy opu tks cksys fcpkjhA501A
idfj ukd dku /kfj dkVkA yadkiqj ds idfjfl ckVkA502A
jko.k vkxs jksb iqdkjhA nqbZ rilh gSa ,d gS ukjhA503A
iwNr cpu tks cksfy fujkVkA ogh ukd dku eksj dkVkA504A
[kj nw[ku lqfu ykxq xksgkjhA ekfj dVd iqgqHkh ru MkjhA505A
lk[kh & 38
ekjk [kjnw"ku dg¡] egk egk HkV ohjA
dks lej tx thfr gSa] jke y"ku j.k/khjAA
pkSikbZ
fQj vk;s tgk¡ Hkou fuoklkA jke y"ku fl;k cSBs iklkA506A
rc oS ,slu dhUg mikbZA ekfjp e`xk :i cukbZA507A
papy piy jgs ufga FkhjkA Qqyokjh esa pgqa fnf'k QhjkA508A
dud :i gS dfBu dBksjkA ns[kk jke tks /kuq"k VadksjkA509A
Qsfj Qsfj jgr vyksi yqdkbZA Qsfj Qsfj ij?kV nsr ns[kkbZA510A
jkepUnz pfy x;s fujkVkA dksg dkQ tgk¡ cu dSBkVkA511A
fl;k ds eu esa la'k; gksbZA vfr pfj= yf[k ldS uk dksbZA512A
;g ek;k lc izHkqrk djbZA Hkje Hkhfr dgq dSls VjbZA513A
fl;k fo"kkn dfFk cgqr mnklkA y"ku tkgq jke ds iklkA514A
e`xk ekfj ukfga fQjs HkqvkjkA dksg dkQ gS foVi csdkjkA515A
dgSa y"ku eksfga la'k; HkkjhA geds NkfM+ x;s j[kokjhA516A
;gk¡ jgksa lhrk nq[k ekukA lkspfga cqf) fopkjfga KkukA517A
lÙk dk js[kk [kSapq cukbZA fl;k ds lkSai pys flj ukbZA518A
lÙk dk js[kk cSBq fcpkjhA ckgj ik¡o rfud ufga MkjhA519A
y{kqeu jkepUnz ds iklkA fu'pj Ny cy dhUg rek'kkA520A
lk[kh& 39
jkt dkt en jkouk] Hkfy efr xbZ Hkqyk;sA
lhrk lrh leqnz le] ijs ygj esa vk;sAA
24
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
rhu yksd efga eaMy ek;kA fl;k ldy xqu izdV fn[kk;kA521A
eu ek;k dj ,slu dkekA rkes ijs y"ku JhjkekA522A
frxqZu rhu rkfg gS jaxkA cqf) foosd vkSj dke vuaxkA523A
ladYi fodYi Hkkoh lkFkkA Kku fojkx tu fojyk gkFkkA524A
nksuksa ik[kaM Hks"k tks dhUgkA vkfJr opu lhrk dh nhUgkA525A
fHk{kk Hkkstu ge dag nhtSA dan ewy Qy vkxs dhtSA526A
ixq ckgj vkSj Hkhrj djbZA js[kk Vkfj ckgj àS pybZA527A
jkou jkt lc pkgs fo/oalkA vuar :i gks, Mkfjlh Qk¡lkA528A
ckgj ik¡o toS mfUg nhUgkA rc jkou lhrk gfj yhUgkA529A
dj /kfj jFk ij yhUgk p<+kbZA pyk rqjUr yadkiqj tkbZA530A
lhrs jke jke xksgjkokA Hkä tVk;w lqfudS /kkokA531A
pkspfu ekfj mUg¡ dhUg yM+kbZA vfXuoku ls ia[k tfj tkbZA532A
yadkifr yadk ds x;ÅA iyVh jke x`g [kkstr Hk;ÅA533A
i= dqVh ns[kk lwu cslwukA pgqa vksj [kkstfga dYiuk nwukA534A
NUn & 6
[kksft [kksft ru Fkfdr eu Hk;ks] fl;k lusl u ikoghaA
czãaM [kaM lc fofo/k okds] dfBu dYiuk vkoghaAA
eksg dksg lc la'k; lkxj] 'kh"k /kqfu iNrkoghaA
jSfu chR;ks lkspr ,sls] myfV cklj vkofgaAA
[kksjBk & 6
[kkstoks cu [kaM >kjh] ehft ehft dj iNrkoghaA
gj;ks fu'kkpj ukjh] n'kdU/kj flj dkfV gksaA
pkSikbZ
pys izkr mfB nksuksa HkkbZA [kkstr ou [kaM tgka rgka tkbZA535A
lqxzho ns[kk f} ru vkoSA dh ckyh ds nwr vofj dksbZ tkoSA536A
tkgq iou lqr djfg fopkjkA fujf[k uhds gks; djgq lq/kkjkA537A
foiz :i feys guqekukA dj tksfj opu iwNfga ij/kkukA538A
dh rqe nso nsou esa ohjkA vfr dksey in lqUnj 'kjhjkA539A
dgks o`Ùkkar lc dFkk lqukbZA cu [kaM fQjgq dou izHkqrkbZA540A
25
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
egk fodV cu fdfe dj jggwA dggq uk lÙk opu tfu xksogwA541A
eSa v/khu gksa rqe xquyk;dA tks dNq iwNsš dgks lc lk;dA542A
uxj v;ks/;k n'kjFk jkbZA rkdks lqr ge nksuksa HkkbZA543A
firk opu ge ou ri dhUgkA lquks foiz ;g opu izohukA544A
gj~;ks fu'kkpj ee fiz; ukjhA lks ge cu [kaM [kkstr >kjhA545A
egk eksg en lnk vKkukA vc fu'p; izHkq in igpkukA546A
jáks vukFk eksfga fd;ks lukFkkA /kU; /kU; n'kjFk rqo j?kqukFkkA547A
rqe d`ik fla/kq gks eSa dfijkbZA pju dey in iadt ikbZA548A
vfr izse lq[klkxj Hk;ÅA izcy iki nqjefr nwfj cgsÅA549A
eSa rqe nkl ikl futq jkrkA 'khry lqxa/k 'kjhj lqikrkA550A
vgS lqxzho fut nkl rqEgkjkA rkds dVd ejdV vf/kdkjkA551A
lhrk [kkst og rqjUr djkbZA tgka rgka ejdV osfx iBkbZA552A
pyS rqjUr yhUg iaFk p<+kbZA tgka fxfj dUnj jgk fNikbZA553A
dgk lEokn lqxzho ls tkbZA ?kj cSBs rqo n'kZu ikbZA554A
n'kjFk ru; jke j?kqjkbZA tkds osn yksd lc xkbZA555A
Qsfj Qsfj pju dey ij yksVkA ck<+h izhfr eu Hk; x;ks NksVkA556A
eu dh la'k; nwfj lc x;ÅA jke nj'k in iadt i;ÅA557A
lk[kh & 40
ikfu tksfj dfj ehurh] egk nj'k Qy ik;sA
xoZ Hkatu v?kekspu] lks izHkq Hk;s lgk;sAA
pkSikbZ
ckfy cU/kq gS fuiV udkjkA gj~;ks ee frfj;k diV ls okjkA558A
dhUgksa lej lSu lc lkFkkA okdh e`R;q gS f=Hkqou gkFkkA559A
;g futq cSj vkt tks ikoksA dksfV dVd rqao lax pykvksA560A
fxfj danj ls ckgj Hk;ÅA lqur Jou dksfi ds /k;ÅA561A
Hkhjs Hkwfe ij Vjr u VkjhA ,d&,d ;ks)k egkcy HkkjhA562A
fQfj oS Hkhjk tqnk àS Bk<+kA dfBu fu"kax cku lj dk<+kA563A
ekjk jke cku mj ykxkA eqjfN fxjk cgqj fQj tkxkA564A
/kje :i fuxe dgs dSlsA ekjgq eksfga O;k/kk lj tSlsA565A
eSa csjh lqxzho fgrdkjhA dkj.k dou eksfga rqe ekjhA566A
26
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
dU;k pkfj idV tx vgbZA 'kkL= osn Kku er dgbZA567A
bUg lax dqefr djS uj dksbZA rkfg grs dNq iki uk gksbZA568A
,ruk lquh ru R;kxfl izkukA lqxzho jke pju yiVkukA569A
lk[kh & 41
/kj~;ks pju in iadt] esVk ldy ru ihjA
ge tk;s lSu cVksjc] dkuu Vhdq j?kqohjAA
NUn & 7
cj"kk fofo/k izxk'k iou] vfr xjft xjft ?kgjkoghaA
eksj 'kksj vfr >haxqj >udr] fxfj pf<+ fxjk lqukoghaAA
fodV ou rgk¡ fliV Hkkyq dfi] fojg vuy ruq NkoghaA
,fg Hkkafr chR;ks tkudh fcuq] uSu uhan u vkoghaAA
[kksjBk & 7
Hkjr ds lksp cM+h ru ihj] foifÙk fo;ksx csdkj vfrA
nq%[k nk#u j?kqohj] /k`x thou lalkj efrAA
pkSikbZ
Fkkds lks uhj Fkhj lc Hk;ÅA lqeu lqxa/k NksfM+ ?kj x;ÅA570A
pys ifFkd 'kjn fnu v;ÅA jke y"ku fxfj ij pf<+ x;ÅA571A
lqxzho iaFk fugkjfga uhdkA lqfu iou lqr vkxs VhdkA572A
pys rqjUr rc nquksa HkkbZA tgk¡ lqxzho dS uxj lqgkbZA573A
lqxzho ns[kk vk;s j?kqukFkkA dj tksfj fudV uk;s futq ekFkkA574A
vk;s iou lqr ik;u ijsÅA ns[kr jke eksn eu HkjsÅA575A
ldy dVd fefy dhUg izukekA /kU;&/kU; nj'ku rqe Jh jkekA576A
ea=h ea= dhUg vl HkkÅA lquks lHkfu fefy opu izHkkÅA577A
pY;ks rqjUr lc lk;j rhjkA lSu lekt lcS cy ohjkA578A
jke y"ku lqxzho dfijkbZA egk ohj HkV dVd fn[kkbZ579A
lks futq vFkZ lcksa BgjkbZA ea= dhUg tkeoUr dga tkbZA580A
yadkiqj tkgq ohj gfyoarkA fl;k lusl ys vkm rqjUrkA581A
ysgq ikurqe djgq i;kukA n'kdU/kj ds ejngq ekukA582A
vkKk djgq lqQy lc dktwA jke pju flj Åij NktwA583A
27
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
egk ikS#"k cy rqe dga gksbZA nkuo thfr lds ufga dksbZA584A
fl;k lusl fy;kogq uhdkA ldy dVd eg oa'k ds VhdkA585A
lk[kh & 42
jke pju in iadt] xfg fyUgks flj uk;A
pys izp.M vfr dksi dfj] egk ohj cy ik;AA
pkSikbZ
vfr izpaM àS dksisoks ohjkA dwn ijk le lk;j uhjkA586A
jgs fuf'kpj exq j[kokjhA guk rsfg ,d dhy iNkjhA587A
[ka'kh igqfe ru Hk;ks fodjkjkA :f/kj pys tSls uhj dks /kkjkA588A
dwfn ijk iqfu yad ea>kjkA tgka n'kda/kj ds j[kokjkA589A
vkxs x`gh foHkh"k.k ns[kkA jke uke lqfu vou fols[kkA590A
feys fofHk"k.k exq es vkbZA ân; gjf[k egk Qy ikbZA591A
lar njl gfj d`ik lesrkA cM+k HkkX; ewy eaxy gsrkA592A
lquks iou lqr cpu gekjhA lxjs yadk nSR; ilkjhA593A
rk chp lar jgu bfe jgbZA jke uke futq fuf'kfnu ygbZA594A
dgs foHkh"k.k lquq gfyoUrkA futq futq vFkZ dgksa fojrarkA595A
jke y"ku gS lkxj rhjkA egk dVd lc cM+&cM+ ohjkA596A
jke lusl fl;k ig¡ ykbZA fl;k lusl rqjUr ys tkbZA597A
v'kksd o`{k rj lhrk jgbZA d"V dYiuk lc nq[k lgbZA598A
pgqa vksj pkSdh nSR; tks xk<+sA lqfu iou lqr jks'k tks ck<+sA599A
dwfn p<+k nzqe Åij dSlsA ekuks ia{kh clsjk tSlsA600A
cgqr d"V ru ns[kk HkkjhA rqjarfga nhUg vxwaBh MkjhA606A
lhrs djxfga yhUg mBkbZA vf/kd d"V ru O;kis vkbZA602A
rqjUrfga mrfj fudV pfy v;ÅA dfj ifjuke futq ekFkk u;ÅA603A
lquq ekrk eSa jke dS chjkA fl;k lq[kn HkbZ ldy ljhjkA604A
jke y"ku ru fojg fo;ksxkA rqao lusl esfVgSa ru 'kksxkA605A
mrjh dVd lHkS ifjpkjhA yads'oj ds 'kh'k mrkjhA606A
/kfj /kfj nSR; lHkS flj dfVgSaA lqj uj cUn rqjUrfga NqfVgSaA607A
lk[kh & 43
rqe ekrk /k# /khjt] gksbgks ;qxy ,d lkFkA
djfga fo/oal j?kq oa'k ef.k] thr pfygS j?kqukFkAA
28
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
ik¡p Qy ysb vkxs nhUgkA cgqr izhfr dfj pk[ku yhUgkA608A
dfi ds Qy ekuks ve`r jgsÅA jkse jkse 'khry ru Hk;sÅA609A
cksys dfi rc opu fopkjhA dsfg fnf'k ckx [kkgqa Qy >kjhA610A
pgqa vksj nSR; jgs j[kokjkA fdfe dj rqe djogq iblkjkA611A
rqe izrki lcS cy yfjgkSA nSR;fu ekfj lc Qy [kbgkSA612A
nSR;fu /kfj /kfj lHks iNkjksaA o`{k mikfj fla/kq ega MkjksaA613A
'kq#fd 'kq#fd [kbgksa Hkfj isVkA Qsfj dfjgksa eSa rqels HksaVkA614A
mBk xjt ijcr vfr HkkjhA fl;k ns[kk tuq yad mtkjhA615A
iSBk tkb >ifV cxokukA pqfu pqfu Qy [kk;fl euekukA616A
fdNq cV rksfj rkfj ftfe ikjhA fdNq mikfj flU/kq eag MkjhA617A
/kk;s nSR; jgs j[kokjkA ek# ek# ds dhUg iqdkjkA618A
/kjh pisVfu ekfj iNkjhA pys ijkbZ Vkax /kfj QkjhA619A
djfga 'kksj tg¡ jko.k cSBkA ejdV ,d ckjh eg¡ iSBkA620A
rksfj rksfj Qy [kkbfl lc >kjhA o`{k mikfj flU/kq eg¡ MkjhA621A
dgs jkou fdfgfl vtxwrkA ft;rfga idfj ys vkogq nwrkA622A
lk[kh & 44
ns[kr y?kq papy cM+k] ikS#"k dgk u tk;sA
tks tks ijs yisV esa] iVds Vk¡x ?kqek;sAA
pkSikbZ
gels ohj dou cM+ vgbZA tks izHkqrk cy gels dgbZA623A
lqur dksi 'kjhjs tkxkA rksjksa rc tuq foyEc u ykxkA624A
egk Qk¡l rc lc fefy tksjkA ?ksfj idfj ds fy;kogq pksjkA625A
NksV djfga ro cM+ gks; tkbZA cM+ djfga rc fudfy ijkbZA626A
cgq ifjiap Qan tc tksjkA dj xfg [kSap rqjarfga rksjkA627A
jke ds fØ;k djgqa rqg pksjkA ekjc rksfga ufga dhUg fugksjkA628A
ck>s Qkal nkl tuq NksVkA /kfj /kfj ekjgha gS cM+ eksVkA609A
?ksfj idfj ys vk;s jkou vkxsA nsf[k nsf[k yfjdk lc HkkxsA630A
Qy [kk;ks dkSus cy HkkjhA fdfe dfj o`{k rqe dhUg mtkjhA631A
lkp dgks ukrks thoufga cfpgksA xzho dj }kj ?kjs ?kj ufpgksA632A
29
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
egk izcy gS vkre HkkjhA rksfj rksfj Qy [kk;ks lc >kjhA633A
[kk;ks Qy ykxk cM+ ehBkA rksfj rksfj yhUg uSu Hkfj nhBkA634A
ekFks BsdS rsfg fyUg mikjhA bfe dfj ysb flU/kq e¡g MkjhA635A
nkuo nkSfj dhUg cM+ jkjhA rc eSa myfV pisVfga ekjhA636A
dgs jkou papy gS pksjkA cksry cSu ufga Mj rksjkA637A
lk[kh & 45
pksj lksbZ pksjh djs] gjs vofj dks ckeA
frfj;k pksj ikih cM+k] jke foeq[k /k`x dkeAA
pkSikbZ
dgs jkou ?kbpgq /kfj dksjsA ekjgq tsdjk tl cy tksjsA638A
iou ru; ru jkseuk VwVSA [k¡fl [k¡fl nsr viufga eqag VwVSA639A
gkfj gkfj cSBs lc ;ks)k( ru ls fudfy x;s lc Øks/kkA640A
,dj e`R;q gS fudV gekjhA yaxwj yisVgq diM+k QkjhA641A
rsy yxkbZ yisVgq ykrkA rc ru dS gksbgSa mRikrkA642A
vf/kd yaxwj c<+k;k HkkjhA uj ds ikx ukfj ds lkjhA643A
vkfx yxkbZ nsgq gqgdkjhA rjfd rjfd mUg yadk tkjhA644A
lxjs yadk ykxs vkapkA ,d foHkh"k.k ds x`g ckapkA645A
foHkh"k.k Hkou ckafp ds tkbZA rgwa u vU/k ds eu ifr;kbZA646A
tud lqrk nsf[k ân; gj"khA ekuks izse lq/kkle cj"khA647A
NUn & 8
ohj /khj vfr dksfi xtsZ] yadkiqj /kfj tkjfgaA
yS yk; yiV yaxwj Qsadfga] nSR; fudV u vkoghaAA
nSR; nfy efy Hkwr Hkkts] fpgwafd fpadkj yxkoghaA
dfBu ejdV fudV Bk<+s] ohj tksj uk ikoghaAA
[kksjBk & 8
tjr lks uxj vukFk] jke nzksg jkou fd;ksA
lhrk ys feyq j?kqukFk] 'kju flag uk ekfjgsaAA
pkSikbZ
dwfn iM+k rc lkxj ekghaA yaxwj cqrk; fl;k iga tkghaA648A
igq¡ps iou lqr osfx lks tkbZA tgk¡ fl;k jgh FkS cukbZA649A
lquq ekrk rstgq ru lkspkA jke pju v?k ikrd ekspkA650A
30
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
gqdqe uk dhUg eksfga j?kqjkbZA rqe dga ysb rqjUrfga tkbZA651A
lqj uj cUn lcs eqäSgsaA rqe d¡g ysb vo/kiqj tbgsaA652A
jko.k xoZ xjn eag fcfrgsaA lej djh lqj [ksrs thfrgsaA653A
jktk jke jkuh gks, lhrkA dfi ds opu ekugq ijrhrkA654A
jke pju Nqb fcurh eksjhA rkdc rfud u;u dh dksjhA655A
eSa frfj;k ru cqf) dh FkksjhA d`ik flU/kq ls fourh eksjhA656A
eSa nklh rqe f=Hkqou LokehA loZ O;kid varj ;kehA657A
y"k.k ls dgc v'kh"k gekjhA cksyh cSu u;u uhj <kjhA658A
rstgq fo"kkn dYiuk nwjhA jkou xoZ feyfga lHk /kwjhA659A
geds ekrk nsgq v'kh"kkA jke pju tk;s uk;ks 'khlkA660A
dfj ijuke rc pys rqjarkA dwfn ijs le lk;j varkA661A
nsf[k dVd lHkS dksbZ Bk<+kA gj"kh iou lqr efgek ck<+kA662A
lk[kh & 46
dVd lHkS gf"kZr Hk;s] egkohj in ik;sA
jke jpu yiVkb ds] u;u jgk eqlqdk;sAA
pkSikbZ
jke dgk lquks dfijkbZA fl;k lusl futq dFkk lqukbZA663A
pju Nqb jke ij ykxhA fojg fojkx lnk vuqjkxhA664A
f=Hkqou Bkdqj jke xkslkbZA eksfga nklh ij gksfga lgkbZA665A
y"ku vk'kh"k dgc cgq Hkk¡frA cksry cSu yksj pgqa ikrhA666A
fofä fofä lc dFkk lqukbZA f/kfjtk /kjgq fefygsa j?kqjkbZA667A
jkou xoZ xjn àS tkbZA fl;k ys pfygsa f=Hkqou lkabZA668A
rstgq dYiuk /k# eu /khjkA pju dey lqfejgq j?kqohjkA669A
jktk jke fl;k rq¡g jkuhA dfi ds opu feF;k tfu tkuhA670A
lqfu ds jke 'khry ru Hk;ÅA [kqfy x;ks dey Hkoj jl i;ÅA671A
jke y"ku lax lSu lesrkA lc fefy ea= dhUg futq gsrkA672A
cka/;ks lkxj cgq lc HkkrhA ikgu dkfV <ksogq fnu jkrhA673A
uy uhy ohj lc >kjhA ikgu nsfga dVd lc MkjhA674A
y{kqe.k fy[kk lÙk dS js[kkA ty eg¡ miy lcS dsgq ns[kk675A
lÙk iq#"k ds tkufga ejekA y"k.k izse izhfr futq /kjekA676A
31
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
;gk¡ lsr cka/k lc tksoSA jkou xoZ ekfr lksoSA677A
dgs eanksnfj lquq fi;k LokehA dk rqe Hkwygq xoZ vfr xkehA678A
feygq fl;k ys lk;j rhjkAA dksfV xqukg cdls j?kqohjkA679A
buls lej thrS ufga dksÅA uj ukjk;.k gS iqfu nksÅA680A
x`g e¡g yk;d 'kfDr Lo:ikA jkt u"V gksbgsa rksj HkwikA681A
lk[kh & 47
lqugq fiz;k ifr eksj rqe] lnk dgksa fgrdkjhA
fl;k rqjUr ys fefy,] Øks/k eksg lc MkjhAA
pkSikbZ
dl frfj;k cqf) cksyfl csdkjhA ekjkSa dVd lSu lHk >kjhA682A
buls eq[k eSa fdfe dfj QsfjgksaA ejdV ekfj [ka/kd lc HkfjgksaA683A
;s }S rilh vYi vgkjhA cku dS /kdsa nsÅ ftfe MkjhA684A
oksfg ekjsdk dk Qy uhdkA uV ds lax oS x`fg x`fg chdkA685A
exq esa exu ukps cgq Hkk¡frA papy pksj prqj gS tkrhA686A
lk[kh & 48
dgs jkou lquq frfj;k] rSa Mj efr ekul 'kadA
f'ko lnk oj nhUgksa] jkt d:¡ x<+ yadAA
NUn & 9
fl;k cqf) Nfy ds Hkyk dgka gS] gfj fyUgksa vius cy rsaA
lk;j ck¡f/k dVd lc fudV] fodV Hk;k cl lc ty rsaAA
yadk ehft /kwfj iadt dfjgsa] rksfga ekfjgsa vius djrsA
nfj;k tks dgs frfj;k fl[koS] rstq oknh ufga /kjuh /kjrsAA
lwj lc ck¡f/k fd;ks cl vius] f'ko dks oj dSls VfjgsaA
mudh dVdofu ejdV dh] lUeq[k ge lks ds yfjgsaAA
os }S rilh ru eu O;kdqy] ge lksa lej dks dfjgsaA
nfj;k tks dgsa frfj;k MiVS] dj [kjx fy, lcbZ MfjgsaAA
lksjBk & 9
cksyS xjft dfj dksfi] frfj;k rSa cSjh HkbZA
fn;k rst ls rksfi] lqj lc Mj dfir Hk;sA
32
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
dgsa f'ko lquq opu HkokuhA jkou xoZ x#j vfHkekuhA687A
/kfj&/kfj vfg [kkbfl Hkfj isVkA 'ks"kukx dfg x#j yisVkA688A
lgL= Quh f{kfr tkij jgbZA dksfV x#j rsfg Hkhrj cgbZA689A
;g tfu tkuks NksV 'kjhjkA vuar dyk gS jke j?kqohjkA690A
lkxj vkxj jke d`ikykA Hk;Hkatu nq"V ;e tkykA691A
dgsa mek lquq f=Hkqou KkuhA fdfe dj oj nhUgksa jkt/kkuhA692A
ckj&ckj oS 'kh"k p<+k;kA rc yadk ifr u`i dgk;kA693A
ikbfl oj Hk;k vfHkekuhA ck¡f/kfl nso lqj lHk tkuhA694A
lhrfga gfj ysvkusoks yadkA xoZxkeh Hk;ks bfe dfj cadkA695A
okdh e`R;q fudV fu;jkuhA xjn dfjgsa oS f=Hkqou jkuhA696A
,d lsa vuar ldy efga cjrkA pj vpj ij f=Hkqou dÙkkZA697A
ijekre gSa iq#"k iqjkukA Hkou Hkjfe ufga in igpkukA698A
n'kda/kj va/kerh Hkje HkqykukA vkfn czã xfr Hksn uk tkukA699A
lrh dgs lquks f'ko KkrkA ;g la'k; Hkze ge dg¡ jkrkA700A
os ejs tjs ufga f=xqu 'kjhjkA vkfn czã os xfgj xEHkhjkA701A
vkfn vukfn tkfg dg¡ dgbZA lks dSls frjxqu esa cgbZA702A
n;k fla/kq lÙk dfg, ckuhA Øks/k {kek dfj vke`r lkuhA703A
tc tc iqgqeh gks[ks HkkjkA rc rc yhyk /kjs vikjkA704A
eq, ftos ukfga czã Lo:ikA ek;k frjxqu gS vfHkxhfr :ikA705A
ckj&ckj ge rqEgsa cq>kbZA rqe dga Kku xeh ukfga vkbZA706A
rqe frfj;k ru cqf) dh FkksjhA dcs cpu ufga ekugq eksjhA707A
tc jkou lhrk gfj y;ÅA rc la'k; cfM+ rqeds Hk;ÅA708A
la'k; lkxj vxe xEHkhjkA cwM+r Hko ty ikm u FkhjkA709A
fl;k :i rq¡g lqjfr l¡okjhA cksys jke dgk n{k dqekjhA710A
dhUg izuke nquks dj tksjhA f'ko ds NksfM+ dgk¡ rqe nkSjhA711A
rc rqe yktu cnu xksvkbZA pyh rqjUr gejs iag vkbZA712A
lquks f'ko vl dgs HkokuhA rqEgjs Mj ge lnk MsjkuhA713A
tks iwNgq rks lÙk fdNq dgsÅA ukfga rks xksi xqIr gks, jgsÅA714A
g¡fl ds f'ko cksys cfM+ izhrhA tkds xq# xfe lks tx thrhA715A
33
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
NksM+gq ladksp liFk lquq eksjhA lÙk cpu e¡g fdfe dfj pksjhA716A
iq#"k ,d frjxqu rsa U;kjkA tkdj ty Fky l`f"V ilkjkA717A
fojg csdkj ru dUnzi vgbZA 'kfDr 'kksd nq[k nk#u ngbZA718A
cu [k.M tkb tksx ri dhUgkA firk eksfg nq[k nk#u nhUgkA719A
rkij ukfj fu'kkpj gjsÅA vf/kd dYiuk cM+ nq[k Hk;sÅA720A
frjxqu ek;k czã lesrkA mRifÙk ijyS lks ru dsrkA721A
;g rhu yksd dS Bkdqj VhdkA budS ikj"k gS vfr uhdkA722A
tc ge lhrk #i cukbZA fofgr fofgr mUg dhUg foukbZA723A
lhrk gal xou oS pybZA gyqxs ik¡o iqgqfe ij /kjbZA724A
;g en eLr ik¡o /kj pkarhA bfe dfj pky y[kk ftfe Hkk¡rhA725A
;g fezx u;uh ns[kr eksgSA dey uSu lhrk lfr lksgSA726A
rc mfUg ns[kk Kku fopkjhA ;g lhrk ukfga lrh gekjhA727A
dhUg izuke nquks dj tksjhA n{k dqekjh lquq fourh eksjhA728A
rq¡gq tx tuuh ekrq lekukA tkgq tgka gS f'ko LFkkukA729A
lk[kh & 49
dgs Hkokuh Hkje ukgha] vgS Kku dk ewyA
lÙk iq#"k oS vej gfga] izku fi.M lerwyAA
pkSikbZ
cksys f'ko opu rc uhdkA Kku fojkx uke futq VhdkA730A
tksx ;qfDr Hkksx jl R;kxsA vuy izxkl izse jl ikxsA731A
tgk¡ ys xeh rgk¡ yS /kkoSA lÙkiq#"k dk eje uk ikoSA732A
nsf[k osnkarh dksbZ lÙkxq# KkrkA lar vlar fofo/k er ekrkA733A
vtik tki 'kwU; /kfj /;kukA czã.M [k.M [kksft in fuokZukA734A
fuxe fuxqZ.k dgs vfHkxfr :ikA vugn /kqfu lÙk 'kCn Lo:ikA735A
fuxqZ.k fujk'k dFks ukfga dksbZA Hkfä 'kfä tx vknj gksbZA736A
Kku dS exq ixq /kjS u dksbZA /kkj d`iku frjNu vfr gksbZA737A
vxe vFkkg Fkkg fdfe ikoSA bfe dj jke pju in xkoSA738A
lquq mek ;g lxqu Lo:ikA jke uke in foey vuwikA739A
;ksxh trh tx Hks"k vys[kkA HkfDr Hkko jke in ns[kkA740A
egk egk eqfu iafMr KkrkA eksg Hkje Hko lHk dg¡ jkrkA741A
34
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
,d iq#"k lÙk lcrs fHkUukA Kku izdV tx dsgq dsgq chukA742A
lÙkxq# er dgs iq#"k fuukjkA fujk ysi gks fuxqZu lkjkA743A
tho 'kho lax 'kfDr fojktSA O;kid czã lcS ?kV NktSA744A
lk[kh & 50
dgsa f'ko lquq cpu Hkokuh] xgks vpy futq KkuA
ek;k /kks[kk /ka/kk tx ekgha] iq#"k iqjku vekuAA
cM+h 'kju tc tkb,] esVsa dje dks nkxA
rkrs lsr c/ku fy;ks] yadk vVdh ikxAA51AA
pkSikbZ
ekuks /kjuh lc ty lks[kkA okj ikj lc fefV x;ks /kks[kkA745A
mÙkjh dVd jgh fNrjkbZA ejdV cu Qy [kkofga tkbZA746A
jke y"ku fxfj ij pf<+ ohjkA x<+ lqes# cgs 'khry lehjkA747A
vfr lqxa/k Qy okfj c[kkukA dfj izlkn ty vpou vkukA748A
ea=h ea= tkeoar gS lkFkkA lcls cpu iwNk j?kqukFkkA749A
uy uhy ohj gfyoUrkA ckyh lqr laxlSu lesrkA750A
yadkiqj dsm ohj pfy tkbZA jke dFkk jko.k leq>kbZA751A
lhrfga lax ys ixq ij ijbZA yadk jkT; dYi Hkj djbZA752A
lqj uj cUn nsb lc NkM+hA jkt yads'oj vf/kds ekM+hA753A
vkb dVd ihNs fQfj tbgsaA jko.k vkxs ckr tubgsaA754A
gS dksbZ ohj ohjk yS vkbZAA fo"kVkjs yadkiqj tkbZA755A
ea=h ea= dgk leq>kkbZA vaxn ohjfga vkfu cksykbZA756A
vsxn ohj /khj cM+ HkkjhA tj tokc lc ckr l¡HkkjhA757A
mÙkj dS mÙkj nhUgsa oks;uhdkA jko.k lUeq[k ;g ohj VhdkA758A
jkou ckfy fpUgkjks vgbZA ckyh lqr vaxn oS ygbZA759A
vaxn fojfga osfx cqykbZA xqIr ea= lc izxV lqukbZA760A
tkgq dud x<+ ysgq dj ohjkA rqe lc yk;d efr dk /khjkA761A
lgL= Hkqtkcy tkds gksbZA rq¡g ikS#"k ru rqyS uk dksbZA762A
firk oSj tfu ekugq tkbZA vxyh tUe oks;y izHkqrkbZA763A
pfy Hko vaxn fyUgksa ikukA yadkiqj ds dhUg i;kukA764A
eSa dhadj rqe nklu nklkA d`ik flU/kq pju rq¡o iklkA765A
35
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
tsblu dje rsblu lks ikoSA ekrq firk dksb dke uk vkosA766A
iou lqr exq iwNk tkbZA cu [kaM fxfj lc dfg leq>kbZA769A
eSauk fxfj pf<+ iaFk fugkjkA nf{k.k fn'kk gS yad fopkjkA768A
lk[kh & 52
jke pju flj ukbds] jgs nquks dj tksjhA
lnk n;ky flj Åijs] djuh dNq ukfga eksjhAA
pkSikbZ
egk egk ohj ikoj HkV HkkjhA eky tq>kj Vjr ukfga VkjhA769A
vaxn ds ft; la'k; O;kiSA vxqeu ik¡o nifV pyq nkiSA770A
tks eSa fQjksa gksfga dqy gkuhA uke gekj txr ukgha tkuhA771A
jke dkt dfjgsa ohj dsrkA ftu ftu cka/;ks lk;j lsrkA772A
igqaps yadk fudV fuoklkA dwfn p<+s lc fefV x;ks =klkA773A
,su >jks[ks jgk fNikbZA 'kksj djfga ejdV ,d vkbZA774A
nkSfj nwr igq¡ps lc >kjhA eqag fojkofga nsb nsb rkjhA775A
vaxn jks"k xksl pf<+ x;ÅA /kfj nkcs uhps pfy v;ÅA776A
lks ru Hk;Å Hk;adj HkkjhA ik¡p lkr nSr pisVfUg ekjhA777A
Hkkxs nwr rc NksM+ fpdkjhA iz'kLr dq¡oj rc ykxq xksgkjhA778A
dgks uk dks rqe dk dfj nwrkA vk;gq yadk cM+ vtxwrkA779A
tks fdNq ekaxgq nsb¡ e¡xkbZA ukgha rks pqigh tkgq ijkbZA780A
iz'kLr uke rksj lqUnj 'kjhjkA jko.k lqr rq¡g cM+ HkV ohjkA781A
Hkou fHk[kkjh rqe geds tkukA /kfj ds ejnksa rksgjks ekukA782A
iz'kLr dqaoj rc dksism ohjkA /kfj ds nkcsoks ldy 'kjhjkA783A
myfV ds vaxn rsfga iNkfjA ru ejksfj iqgqfe ij MkjhA784A
izku NqVk ru Hk;ks csdjkjkA jkou vkxs ijk iqdkjkA785A
lk[kh & 53
egk Hkqtk cy ohj vfr] cksyk gkad izpkjhA
ijk nad x<+ yad esa] dfEi jgk uj ukjhAA
pkSikbZ
rqjUrfga pfy ikofj ij x;ÅA eUnksnjh rc ns[kfr Hk;ÅA786A
jke ds nwr nqokjs Bk<+kA jkou lqfu dksi vfr ck<+kA787A
36
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
cksyh cpu ea=h ls dgbZA ;g dkSrqd lc ns[ku pgbZA788A
Hkstgq nwr rqajr cqykbZA og ckuj dh nks lj vkbZA789A
vaxn rqjUr fudV pfy v;ÅA pk# utfj cjkscj Hk;ÅA790A
jkou mfB flaxklu cSBkA vfr Hk;ks xoZ Hkqtk cy ,saBkA791A
dgfl uk ds rqe dgka ls vkbZA vkiu vFkZ dgfl leq>kbZA792A
dh lsuk lax ijfl HkqykbZA dkj.k dou yadkiqj vkbZA793A
dgfl uk lkp cupj ckuhA ukfga rks ekj djks tho gkfuA794A
vfr xoZ dfj cksyfl rhrkA ckyh lqr eSa jke dj ghrkA795A
jkepUnz Hkstk rqe iklkA lks futq cpu djc ijxklkA796A
gels ckfy lnk fgrdkjhA lks rqe tuesa ckr fcxkjhA797A
jke pju in iadt eksghaA fcxjs lks tks jke dS nzksghA798A
firk cSj lqr ukgha ekukA rsfg yckjdS dkSu c[kkukA799A
frfj;k pksj ikih cM+ vgbZA lksbZ yckj Hkou Hko ijbZA800A
lhrfga ysb pju ij ijbZA dud dksV jkt rc djbZA801A
n'k 'kh"k /kfj fNfugsa rksjkA ys pyq lhrfga lquq dgk eksjkA802A
vcgha tkb ikou tks ijgwA yadk jkt dYi Hkfj djgwA803A
ck¡/;ks lqj uj nso lc >kjhA ,fg rilh ds dk xqu HkkjhA804A
lk[kh & 54
f'ko lgk; flj Åijs] egk egk lax ohjA
dj xfg pju ?kqekb dS] Qsadrksa lk;j rhjAA
pkSikbZ
tkS rsa pju mikjfl eksjkA egk ikS#"k cy turksa rksjkA805A
pju jksfi igqfe ij /kfjgksaA Åijs pju rks lhrk gfjgksaA806A
ns[kks rksj cy nSr lesrkA nsf[kgsa lqj uj jksfigsa [ksrkA807A
nsf[kgfga jke vkS iq#"k iqjkukA ,s nksÅ ihj eaMs eSnkukA808A
nsf[kgsa 'kEHkq vkS f'ko HkokuhA nsf[kgsa ty Fky iou vkS ikuhA809A
nsf[kgfga lhrk lwjt vdk'kkA vaxn jke uke futq nklkA810A
nsf[kgsa xksi izdV lalkjkA gkfj thfr nsf[kgsa lalkjkA811A
NUn & 10
jksI;ks pju bg pkafi pd ij] izxV lHk iqdkjfgaA
nso nso bg lqj ljc ysgha] ohj /khj cy ikoghaAA
37
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
dksfV dksfV lc ohj ckads] ohj Hkwfe ij vkoghaA
;g egk dfBu izu dud dksV esa] jke jfg iNrkoghaAA
[kksjBk & 10
cksys jke izpkjh] lquq ea=h efr /khjrsaA
vaxn pju mikjh] lhrk lrh rc tkbgsaAA
pkSikbZ
ejn eLr eky lc >kjhA yxs ,df} fQfu pkjhA812A
nl chl ykX;ks lkS ipklkA >ksasfd pju lc Hk;s fujk'kkA813A
tgk¡ ysfg dVd yadk ega jgbZA lc dksbZ pju mikju pgbZA814A
gkfj gkfj cSBs lc >kjhA jkou xjt egk cy HkkjhA815A
pyk dksfi dfj fofpyk chpSA fxjk eVqd ikou dj uhpSA816A
vaxn ikao eVqd ij nhUgkA jkou xoZ xjn dS yhUgkA817A
ehl ekafl dS nhUgksa MkjhA ckyh lqr efgek vf/kdkjhA818A
pyfl uk xgfl jke dS pjukA ukfga rks dky fudV Hk; ejukA819A
oS }S rilh cSj c<+k;kA nwr Hksft cslhy djk;kA820A
vc ge lej djc izpkjhA nsf[kgsa nso yksd lc >kjhA821A
ckyh ds lqr rSa iwr diwrkA gels oSj dhUg vtxwrkA822A
rSa diwr frfj;k rksfj jksoSA ldyks oa'k tkfu ds [kkSoSA823A
tM+ tsBj ls dk dfg yhtSA jke pju in lqfeju dhtSSA824A
lk[kh & 55
vkuan eaxy izse ;rh] pyk rqjarfga >kjhA
jke pju in iadt] feurh ea= fopkjhAA
pkSikbZ
mBh dVd lHkks flj ukbZA ckyh lqr /ku ikS#"k ikbZA825A
jke pju in vaxn is[kkA j?kqdqy dey Hkkuq Nfo ns[kkA826A
'khry Hk; ru vkBks vaxkA jkse jkse in izse izlaxkA827A
j?kqifr cksys foey jl ckuhA lq/kk lesr izse jl lkuhA828A
NqNqe dFkk lc dgk c[kkuhA jkou xoZ xjn eg¡ lkuhA829A
rqo izrki fu'kkpj thrkA jkou ekfj ys vkbc lhrkA860A
dgsa jke rqe lc xqu yk;dA lw;Zoa'k {k=h; cM+ lk;dA831A
38
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
vc eksjs eu HkkS izrhrhA lqj uj cUn NqM+kbc thrhA832A
mBh dVd vkxs pfy vkbZA futq futq ea= dgs leq>kbZA833A
cu Qy ejdV [kkofga tkbZA Hkfj isV [kkfga eksfN QgjkbZA834A
fuf'kfnu lcdsgq ;gh fcpkjkA dc x;s ns[kc yad ixkjkA835A
lk[kh & 56
vl eulwck dVd esa] egk egk cyohjA
lqj lc Hkwfe cgkjgha] tk fnu Mkfjgsa rhjAA
pkSikbZ
rqe tx tuuh phUgk ukgha uhdsA tkds gkFk txr lc chdsA836A
gfj vkugq cgqrs gj"kk;ksA ve`r rst egk fo"k [kk;ksA837A
egk ek;k vkS tksfr fujUrkA ty Fky iou esa Qan vuUrkA838A
Hkkuq dyk Nfo jkgq xzklkA NqfVxS re r`fejh lc uk'kkA839A
nhu euh fnu izxV àS vk;sA jkgq dsr ngq¡ dgk ijk;sA840A
rqe ds dkys fudV xzklkA foijhr cqf) rqEgsa ru HkklkA841A
ftfe dfj jkgq lw;Z dga NsdkA bfe dfj vaxn nSrfUga VsdkA842A
rqgq¡ chl Hkqtk cy ikS#"k tkukA eq¡g VwVk ukfga eu ifr;kukA843A
gfVds dVd ykxs eq¡g dkjhA lw;Z ca'k efgek vf/kdkjhA844A
dgs eanksnfj lquq fi;k eksjkA f'ko ds oj ukfga fuegha cksjkA845A
HkLeklqj ds cj tks nhUgkA Hk;s HkLe ru [kkd eyhukA846A
gfjukdl f'ko oj tks ekrkA vksnj Qkfj iqgqfe ru pkrkA847A
tgk¡ mikfld f'ko ds vgbZA jke Hkxr dg¡ dksbZ uk ygbZA848A
tsfg flj dkys dhUg i;kukA foijhr cqf) Hkje Hko KkukA849A
vufgr fgr ukfga ijrhrhA dgs eanksnfj ;e rsfg thrhA850A
vfr àS Øks/k va/k rc cksykA f'ko ds cj tx lnk veksykA851A
gfjukdl cj lgy Lo:ikA gedsa rqys vkSfj ukfga HkwikA852A
ge nl eLrd vkfu p<+k;kA rc vVy cj yadk ik;kA853A
geds rqe fl[kkou ykxhA rilh rjQ ckr cgq ikxhA854A
mBk dksfi [kjx ys gkFkkA /kfjds dfVrks rksgjks ekFkkA855A
rc eUnksnfj cgqr MsjkbZA pju idfj dS ekFkk ukbZA856A
rsfg volj foHkh"k.k vk;sA jke ckr dNq dFkk pyk;sA857A
39
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lqfuds dksik ldy 'kjhjkA ykrs ekfj foHkh"k.k fxjkA858A
mfB foHkh"k.k x`g esa vk;sA cgqr fo"kkn jke xqu xk;sA859A
lk[kh & 57
pys foHkh"k.k jke ig¡] rsft ldy ifjokjA
cgqfj Hkou esa vkbds] ns[kc yad nqokfjAA
pkSikbZ
lÙkxq# opu iwNks eSa rqelsA lkrk y{k.k dgks futq gelsA860A
ek;k#i lq[k fdfe ukgha ygbZA buds lax lnk lHk djbZA861A
lquks opu eSa dgkSa fopkjhA leqf> ysgq futq Kku lEHkkjhA862A
izFke tkb tud x`g jgbZA dhUg ifjiap cgqr fdNq ygbZA863A
tud _f"k lksp cgqr fcpkjhA ;ksx NqVk nq%[k Hk; x;ks HkkjhA864A
>yds fp= lcS dksb /kkokA egk egk Hkwifr ykt x¡okokA865A
u`i ykxs tSls lsej lwokA VqfV x;ks /kuq"k mM+k Hkze HkwokA866A
>fe dfj ek;k ysr tc NksjhA 'kh'k iVfd cSBs eq[k eksjhA867A
;g lqy{kuh tsfg x`g iSBhA nhid ckfj Hkou esa cSBhA868A
tgk¡ nhid rgk¡ fdjeh vkosA ijh irax rgk¡ izku xokosA869A
egk ek;k ;g lc tx xkosA vxe vFkkg Fkkg fdfe ikosA870A
fcuq xqu Kku lR; ufga ukSdkA fcuq rjuh Hkolkxj McdkA871A
lir irky rgk¡ cfg tkbZA [kkstr [kkstr dksbZ vUr uk ikbZA872A
T;ksa lÙkxq# feysa dugfj;kA /kfj irokj [ksofga rc nfj;kA873A
thou eqfDr thUn xq# KkrkA lc fof/k iwju izse lqikrkA874A
Bhdk ewy uke futq ns[kSA jfgu xgfu esa vkSj uk is[kSA875A
;e jktk ds dkg clkbZA fu'p; vpy vejiqj tkbZA876A
gS lÙkiq#"k eku ij rhrhA jgfu xgfu pfygks ;e thrhA877A
frjxqu 'kjhj eksg ruq O;kiSA iki iqU; vius eu rkiSA878A
nzksinh ru gS ek;k Lo:ikA ikapksa HkkbZ ;qf/kf"Bj HkwikA879A
mfUg lax Fkhj drfga ukfga ikbZA iSfB irkys rufga xykbZA880A
lks ek;k jkou fxzg vkbZA egkQkl te tky cukbZA881A
fudV fuiV fu;j Hkb ckrkA vc yadk gksbgsa mRikrkA882A
ukS eu lwr dcgha ukfga l>qjkA vc rks jkou jkefga va>qjkA883A
40
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 58
dgs nfj;k lquq nklgha] fooju fd;k cuk,A
jgfu xgfu futq uke gS] nksfo/kk nwfj cksgk;sAA
NUn & 11
xfgj Kku futq uke] ;g Hko Hkje lc foljkoghaA
vdg vad bg cad uky esa] inqe >yk>fy vkoghaAA
>jr >jh rgk¡ vxe fueZy] eksrh efu Nfo NkoghaA
feyfga lÙkxq# 'kCn ds /kqfu] njl nfj;k ikoghaAA
lksjBk & 11
czã Hksn fujysi] tks feySa lÙkxq# n;kA
lc nq[k gks; la{ksi] iki iqU; ukfga O;kfi gSAA
pkSikbZ
x;s foHkh"k.k tgk¡ guqekukA feys izse vfr lq?kj lqtkukA884A
jkou ge dg¡ nhUg fudkjhA bfe dkju bgok¡ ixq <kjhA885A
d`ik flU/kq ls HksaV djkogqA r`"kk izse lc I;kl feVkogqA886A
dj xfg gfyoar yhUg fy;kbZA lUeq[k jke foHkh"k.k vkbZA887A
jke dgk yads'oj jkbZA rqjrfg jkt foHkh"k.k ikbZA888A
vgS foHkh"k.k nklu nklkA yadk fu'pj dksfV fuoklkA889A
fuf'kfnu Hktu djfga HkxoarkA lquq JhjkeÏdgs gfyoarkA890A
lqfeju djr jgs j?kqjkbZA jkou bUg dg¡ nhUg nqjkbzA891A
Hkxr v?k dS dor lkFkkA vl dfg cpu cksys j?kqukFkA892A
Hkko Hktu tsfg HkfDr fojkxkA lks tu tx esalnk lqHkkxkA893A
lks dqy yk;d dqy eg¡ VhdkA lnk pju in iadt uhdkA894A
ljxqu fujxqu fuxe tks lkspSA dksfV dje v?kikrd ekspSA895A
tsfg dqy Hkxfr lksbZ dqy yk;dA ux gS uke lnk eks{k nk;dA896A
lar er eksfga vUrj dSlsA ân; dey ee Hkzej tSlsA897A
e/kqdj ekyrh ?kzkfujl ikbZAA T;ksa jluk xqu xk; lqukbZA898A
HkfDr clh Hkxoar fojktSA lar ds fudV lnk f'kj NktSA899A
lk/kq njl tx efgek dSlkA dksfV rhjFk nku iqU; tSlkA900A
41
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
oju foosd uk czkã.k {k=hA j?kqdqy dey uke futq ta=hA901A
lk/kq ljl xqu lc uj uhpkAA tSls nhu efu gS ÅapkA902A
lk[kh & 59
dFkc dfBu djuh dfBu] dfBu foosd fopkjA
xq# in iadt eatu djks] ;sfg fof/k gks; mckjAA
pkSikbZ
lquks foHkh"k.k dgsa j?kqjkbZA ds chj dsblu dhUg izHkqrkbZA903A
iou lqr egk cy HkkjhA yadk tkfj o`{k mikjhA904A
/kfj /kfj nSR; pisVfUg ekjkA rc jkou ig¡ ijk iqdkjkA905A
jke izrki lad dNq ukghaA cksys cSu lHks Mj [kkghaA906A
,slu ohj fu%'kad vekukA jkou xoZ fd;k fifl ekukA907A
iSBr vaxn Hk; x;ks jkjhA ijlLr dq¡oj ds vxrs ekjhA908A
fQfj vk;s tgk¡ jkou cSBkA ns[kr xohZ xoZfga ,saBkA909A
mÙkj dS mÙkj cgqr mfUg nhUgkA dgr ckr dNq lad uk yhUgkA910A
jksik pju lHkS ijpkjhA gkjs nSR; dksfV lc >kjhA911A
jko.k xjft dksfi dS /kkokAA fxfj ijk rc eVqd mBkokA912A
lk[kh & 60
rc eksjs ijrhfr Hk;ks] lgh jke dj ohjA
eulk okpk djeuk] HkS Hkatu efr /khjAA
pkSikbZ
vkbZ dVd fodV fxfjdsrkA 'kwj ohj lc lSu lesrkA913A
jke y"ku lqxzho dfijkbZA cSBs ohj lcS f'kj ukbZA914A
fnol fcrs jtuh pfy vkbZA j?kqoj n`f"V nf{k.k ds tkbZA915A
xjtr ?ku vfr gksr v¡nksjkA ijr o`f"V ekuks izcy dBksjkA916A
NVk pefd pgqa vksj pfy tkbZA piyk peds cgqr ns[kkbZA917A
vpjt dkSrqd vtc vuwikA j?kqoj cksys foHkh"k.k HkwikA918A
gksr xjn ;g vxe v?kkrkA foHkh"ku HkDr dgks lÙk okrkA919A
e`nax rky lc cktq v?kksjkA efu ekfud gS N= pHkksjkA920A
piyk peds gksr vatksjkA rfjou NVk pedq pgqa vksjkA921A
pkSd pkafnuh J`ax mraxkA flagklu cSBs eLr eraxkA922A
42
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)

More Related Content

What's hot

What's hot (7)

बीजक (Beejak) - I
बीजक (Beejak) - Iबीजक (Beejak) - I
बीजक (Beejak) - I
 
बीजक (Beejak) 2
बीजक (Beejak) 2बीजक (Beejak) 2
बीजक (Beejak) 2
 
कालचरित्र (Kalcharitra)
कालचरित्र (Kalcharitra)कालचरित्र (Kalcharitra)
कालचरित्र (Kalcharitra)
 
ग़णेशगोष्ठी (Ganeshgoshthi)
ग़णेशगोष्ठी (Ganeshgoshthi)ग़णेशगोष्ठी (Ganeshgoshthi)
ग़णेशगोष्ठी (Ganeshgoshthi)
 
जगसांगी (Jagsaangi)
जगसांगी (Jagsaangi)जगसांगी (Jagsaangi)
जगसांगी (Jagsaangi)
 
बीजक (Beejak) 3
बीजक (Beejak) 3बीजक (Beejak) 3
बीजक (Beejak) 3
 
Muratukhad
MuratukhadMuratukhad
Muratukhad
 

More from Kumar Gaurav

More from Kumar Gaurav (6)

सहस्रानी (Sahasrani)
सहस्रानी (Sahasrani)सहस्रानी (Sahasrani)
सहस्रानी (Sahasrani)
 
रमेश्वरगोष्ठि (Rameshwargoshthi)
रमेश्वरगोष्ठि (Rameshwargoshthi)रमेश्वरगोष्ठि (Rameshwargoshthi)
रमेश्वरगोष्ठि (Rameshwargoshthi)
 
निर्भयज्ञान (Nirbhaygyan)
निर्भयज्ञान (Nirbhaygyan)निर्भयज्ञान (Nirbhaygyan)
निर्भयज्ञान (Nirbhaygyan)
 
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)
 
दरियानामा (Dariyanama)
दरियानामा  (Dariyanama)दरियानामा  (Dariyanama)
दरियानामा (Dariyanama)
 
ज्ञानमूल (Gyanmool)
ज्ञानमूल (Gyanmool)ज्ञानमूल (Gyanmool)
ज्ञानमूल (Gyanmool)
 

ज्ञान रतन (Gyanratan)

  • 1. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke Hkk[ky nfj;k lkgsc lr lqd`r cUnh NksM+ eqfDr ds nkrk uke fu'kku lghA xzUFk Kku jru ¼Hkk[ky nfj;k lkgsc½ lk[kh & 1 Kku jru efu eaxy] foey lq/kk futq ukeA djks foosd fopkfj ds] tk; vej iqj /kkeAA pkSikbZ foey uke efu eLrd VhdkA fouk foosd Hks[k lc QhdkA1A fujf[k uke futq çse lesrkA dkfV dje dfy eaxy gsrkA2A iwju czã iafMr lksb KkrkA fujkysi iqjbu T;ksa ikrkA3A iq#"k uke futq ikjl vgbZA Hko eqDrkgy tx esa ygbZA4A foey uke futq çsefga iksosA lqjfr /kxk eag tk; leksosA5A iq#"k uke futq foey fojksxkA Kku ;qfDr tu NhtS uk tksxkA6A uke fouk nq%[k nk#u nkoSA rir f'kyk ij rkou rkoSA7A ek;k vrhr eu 'kfDr la;ksxkA gjs uk dfy&efy fojg fo;ksxkA8A ek;k eafnj ekuks vke`r Nk;kA u`i ukfg usfr uke xqu xk;kA9A thou dafpr datuesa ykxkA uke fclkfj Hkksx jl ikxkA10A lk[kh & 2 Bkdk ewy futq uke gS] jgks pju fpr yk;sA gal oa'k eqDrkbgSa] ftUnk tx esa vk;sAA pkSikbZ foey çse uke ukfg pk[kSA dfy eg dFkk cgqr fpr jk[kSA11A dfo vk[kj dfj cgqr cukbZA ek;k Hksn Kku ufga ikbZA12A Jqfr iqjku dFkfg eqfu KkrkA thou inkjFk lks HkzejkrkA13A dfFk fojkx eqfu LokjFk lk/khA vius gkFk vki ixq cka/khA14A çse rRo çse tc phUgSA futq xfg uke lqjfr efg HkhUgSA15A n`jefr nksfo/kk dcfga u HkklSA dke Øks/k vius eu =klSA16A djgq d`ik eksfga lrxq# n;kykA lquh opu eu gksr fugkykA17A 1
  • 2. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke dks gS dke Øks/k dj ewykA iki iq.; dSls tx QwykA18A dS çd`fr jgs ,fg vaxkA frjxqu rhu dou gS jaxkA19A dou uke futq eqfDr la;ksxkA dou iou phfUg lk/kS ;ksxkA20A lk[kh & 3 fooj.k djks fopkfj ds] lquks Jou fpr yk;sA foXrh foey futq uke gS] lks n`f"V nsm fn[kk;sAA pkSikbZ vkre ?kkr iki dS ewykA ij ds nhtS /kje jgq QwykA21A iPphl çd`fr ru LokjFk vgbZA vkiu vkiu lq[k lc ygbZA22A czã :i ;g jtxqu dfg;kA jksx lksx lq[k LokjFk yfg;kA23A fc'kqu :i dga lc tx ykxkA Hkjefr fQjs vkre ufga tkxkA24A :æ :i tx ijyS djbZA oks gadkj rexqu tks dgbZA25A dj"kk iou ân; tc vkoSA vfXu Lo:i Øks/k rgk¡ /kkoSA26A 'kjn iou tx gks; vadwykA daæi lax jgs le rwykA27A fu%v{kj futq uke leksbZA nqbZ ckrh fueZy rgk¡ gksbZA28A lwj iou pkfUg lk/kS ;ksxkA fueZy Kku gks; dcfg u jksxkA29A lk[kh & 4 Kku lehi lq/kk le] ns[kgq ifjey jaxA vxz?kkfu yS yiV gS] eu Hkqoax gks; HkaxAA pkSikbZ e/kqdj ekyrh ckl jl ikxkA 'kfDr Lo:i ;ksx fdfe tkxkA30A dkfefu dud txr te tkykA ru Hko Fkfdr O;kikS lkykA31A ewjfr ebfy dje ru ykxkA dkx diwr Hkje tksx tkxkA32A eqfu gfj dhfrZ cgqr cukbZA LokjfFk ykfx Hkxfr fcljkbZA33A ;g n`"VkUre n`f"V esa is[kSA Å¡p uhp efg e.My ns[kSA34A dksbZ en ekfr Hkxfr ufga tkukA dksbZ nq%f[k;k nq%[k dgr HkqykukA35A dksbZ lar lqtku Hkxfr xq# KkukA rsft fo"k; jl ve`r lkukA36A nfj;k niZ.k flfdy lekukA foey >ydS lsr fulkukA37A efu ekfud efg e.My ewykA lal`r çse lgL= ny QwykA38A njl fnokdj dey esa ykxkA re lHk nwfj foey jl ikxkA39A 2
  • 3. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 5 dkfV dje lr 'kCn ls] feys xfgj xq# KkuA Hkje dje lc ukfl dS] Hk;ks vejiqj /;kuAA NUn & 1 te tky dky folkfjds] lÙk 'kCn esa /kqfu ykoghaA xq# Kku foey fojksx en ;g] dqefr dfy foljkoghaA vej yksd esa 'kksd ugha] flfdy 'kksHkk ikoghaA Hko Hkje dje uk C;kiq dcgh] mfnr eaxy xkoghaA lksjBk & 1 djsks foosd fopkfj] vej yksd ve`r fi;ksA Hko ty tkfg u gkj] lrxq# n;k rjuh fn;ksAA pkSikbZ T;ksa Hkqoax Hkje esa ykxkA LokjFk dkj.k ;ksx tks tkxkA40A mits efu ;g fueZy uhdkA efu ds vkxs nhid gS QhdkA41A dkf<+ egh efu nhid dhUgkA mM+h irax Hkkstu Hkksx yhUgkA42A ljx ujd ukfga vfoxfr tkukA Hkou Hkjfe ukgha in igpkukA43A Jqfr iqjk.k dfFk iafMr KkrkA 'khy larks"k çse jl ekrkA44A r`"kquk pkSxqu fo[kS fodkjkA lÙk 'kCn ufga djS fopkjkA45A eferk en eu eksfnr iklkA l[kk lfgr eqfDr bUg uk'kkA46A rsft dey ny dqeqfnfu iklkA fof[k ekyk eag pkgS lqoklkA47A ,sls u`i uj tkr HkqykbZA ldy 'kksHkk ;g eksg cukbZA48A lar lqcqf) opu lÙk Hkk"kkA 'khy larks"k jks"k jfp jk[kkA49A eksg dksg ;g frjxqu QUnkA fo"k; Hkou esa pkgs vuUnkA50A lk[kh & 6 fo"k; Hkko jl ekaxr] R;kxr lar LusgA pkSjklh ds Hkou esa] fQj fQj /kfjgSa nsgAA pkSikbZ eSa lsod rqEg lÙk xq# nkrkA rqels vkSj dkSu cM+ KkrkA51A vkfn vUr futq dFkk lqukbZA gksgq n;kyq HkeZ lHk tkbZA52A dks gS jke tkfg ykxkA osn fofnr eqfu iafMr tkxkA53A 3
  • 4. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke dks gS fl;k ldy tx xkoSA lks lkgc lÙk Hksn crkoSA54A Hkyh erh HkS iwNk rqe KkukA vkfn vUr Hkk[kksa ijokukA55A Bhdk ewy lÙk ;g Hkk[kksaA rqels xksb dkgs ds jk[kksaA56A dgks dFkk ;qx&;qx pfy tkbZA lar lq[kn eqy eaxy xkbZA57A v{k; o`{k oks; iq#"k vdsykA lqr fujatu lks lax psykA58A lksjg lqr lc yksd usoklkA lqd`r lnk iq#"k ds iklkA59A lksb lqd`r lksbZ tksx thrkA efgek vy[k çse futq ghrkA60A lk[kh & 7 mrifr ldy Lusg ;g] çxV dgwa lc tkuhA lquks lar fpr fgr ns] ysgq opu lÙk ekuhAA pkSikbZ lÙkj ;qx jgq 'kwU; cslwukA rc ufga gksrs iki uk iwukA61A rc ufga jke jferk tx vk;sA tkds osn yksd lc xk;sA62A rc ufga gksrs iou ufga ikuhA rc ufga lax uk lho HkokuhA63A rc ufga gksrs osn dj ewykA rc ufga xoZ uk Kku vadwykA64A rc ufga dPN cjkg l:ikA jko jad ufga vfoxfr :ikA65A rc ufga gksrs Qy ufga QwykA rc ufga gksrs xoZ vadwykA66A rc ufga czãk osn mpkjhA rc ufga xaxk jgyh cspkjhA67A rc ufga dka/k jgs dj tksjhA rc ufga eqjyh eq[k ega eksjhA68A rc ufga pkan lw;Z foLrkjkA rc ufga Hk;y nlks vorkjkA69A vkfn vUr ukgha dqy dsÅA ukgha dqy iafMr ukgha dqy nsÅA70A lÙkj ;qx lSu lq[k cklkA lÙk iq#"k dS vtc rek'kkA71A ;qxu tkr mfUg tkukA lÙk lqd`r fefy nhUgksa ikukA72A lk[kh & 8 lÙk iq#"k futq vki ls] dhUg ek;k foLrkjA lÙk opu ;g cwf> dS] lar djgq fu#vkjAA pkSikbZ ifgys gqdqe /kjfr rc dhUgkA Vkfj lqesj rc tkdu rc nhUgkA73A tks dU;k lriq#"k us dhUgkA tksx Hkksx jl çxV yhUgkA74A 'kfDr lax fujatu cklkA rhu nso dhUg ijxklkA75A 4
  • 5. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke rhu nso l[kk cgq ckuhA i= vuUr fdfe dgksa c[kkuhA76A vc fdNq dFkk dgkS futq vkxsA lqugq lUr futq çse lqHkkxksA77A eu ek;k dj vblu lktkA v#>s jko jad vkSj jktkA78A dgha ;ksx dgha Hkksx foyklkA dgha nku dgha iq.; dS vk'kkA79A dgksa dFkk lc larfUg ykxhA tkrs eksg ldy Hkze HkkxhA80A dgksa jke fl;k dj ckrkA vkfn vUr tks cw>S KkrkA81A lk[kh & 9 ek;k tud x`g vkb;k] çxV HkbZ rhu yksdA 'kksHkk ldy l¡okfj dS] nhoks lHkfu ds 'kksdAA pkSikbZ vfr fofp= 'kksHkk cgq HkkarhA iwju pUæ 'kjn tuq jkrhA82A fujdsoy T;ksfr lqUnj vfr dkarhA foey l:i jpk ,fg HkkarhA83A rkdj dfo fdfe djgq c[kkukA ldy ek;k dj tkukA84A _f"k lkspr eu HkkS oSjkxkA cSBr mBr lksor tkxkA85A djc fookg dou fof/k HkkarhA dh dqy usfr jkt x`g tkrhA86A xq# lksa ea= eSa iwNksa tkbZA vkKk gksb lks djksa mikbZA87A x;s _f"k 'kadj ds iklkA dS ijuke opu ijxkekA88A nqbZ dj tksfj opu dgkSa LokehA fl;k fookg ewy eaxy /kkehA89A dh dqy dksbZ ldy lalkjkA dh jkt dkt x`g C;kg fopkjkA90A dh _f"k eqfu ds lkSaiks tkbZA vkKk gks; ls djksa mikbZA91A lk[kh & 10 'kadj eu ega cwf> ds dgk opu leq>k;sA /kuq"k Lo;Ecj jfp;s] ,fg fof/k C;kg mik;sAA pkSikbZ ,fg tx /kuq"k rqjs tks dksbZA fl;k fookg vo'; ds gksbZA92A ,s Lokeh eksfga la'k; HkkjhA dks ;g pki p<+k; mrkjhA93A lhrk lrh lksbZ oj ofjgSaA ;k tx thfr lej tks dfjgSaA94A lr opu jk[kksa ijrhrhA f=Hkqou ukFk Lo;Ecj thrhA95A pys rqjUr tudiqj vk;sA ;K ifo= dfj /kuq"k /kjk;sA96A eqfu iafMr dfj vkfu cqykbZA ;K vkgqfr dfj eaxy xkbZA97A 5
  • 6. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke /kuq"k dS iwtk dhUgk cgq Hkk¡rhA pUnu xa/k iqgqi vkSj ikrhA98A fuf'k fnu lkspr eU= fopkjhA fof/k ifjiap dfBu ;g MkjhA99A x;s tud tgka Hkou fuoklkA jkuh vk; cSBh pagq iklkA100A jkuh fefy ds ea= fopkjhA çdV dfj tx esa ijpkjhA101A rc canh ds osx cqykbZ xqIr eU= lc çdV lqukbZA102A tkgq tgka rgka dg leq>kbZA lqt'k lnk xqu HkkaV cM+kbZA103A lk[kh & 11 ldy jko tx tks dksbZ] lcls dgk iqdkjhA /kuq"k rqjs lks cjS tkudh] feurh ea= fopkjhAA NUn & 2 u`i u`i v# jko jad lc] lHkk ldy ijpkjghaA lquks Jo.k efga eaMy Hkwifr] lc canh HkkaV iqdkjghaAA egk dfBu çu jksis;ks tud ;g] 'kadj pk¡i p<+koghaA /kuq"k rqjs lks egkohj HkV] osn fofnr lc xkoghaAA lksjBk & 2 _f"k efu cksys fopkjh] tks tu esa tx jke vlA lksb iq#"k fl;k ukjh] tud la'k; lc esfVgSaAA pkSikbZ dgSa HkkV lquq Hkwi lqtkukA lquks Jo.k ns fofnr ij/kkukA104A /kuq"k rqjs lkS C;kgS lhrkA jko jad tksbZ çu thrkA105A lqfu ds Hkwi pys ny lkthA nsf[k /kuq"k ewy eaxy jkthA106A ns'k&ns'k ds Hkwifr vk;sA jaxHkwfe tgka /kuq"k /kjk;saA107A gks dqy gkfu fudV ugh tkbZA ,d&,d ea= iwNfga lc vkbZA108A dksbZ Kkuh u`i cksys fopkjhA lquks ldy fefy opu gekjhA109A dsfg ufga ije lqUnjh lq[k 'kksHkkA dsfg ufga dfg, ek;k dj yksHkkA110A ds ufga Hkw[ku Hkou lq[k lsT;kA ds ufga jkt dkt dqy yT;ksA111A dsfg tx dUæi dsfg ufga HkhukA lc tx lfyrk dgka uk ehukA112A ds ufg Hkksx Hkkx lq[k ekaxsA ds ufg ;ksx tqxfr ls tkxsA113A ds ufga iafMr lqcqf) lqtkukA ds ufga fl;k djS euekukA114A 6
  • 7. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke dksbZ&dksbZ Hkwi fudV HkS fn[kkA Vjs u Vkjs /kuq"k dS js[kkA115A fy[kk fojafp tks vad cukbZA ds rsfg esfV djS vf/kdkbZA116A lk[kh & 12 chl Hkqtk n'k 'kh'kk jkouk] jaxHkwfe jtuh vk;sA cy ikS#"k lc rkSfydS] yadk pYks ytk;sAA pkSikbZ ns[kfga /kuq"k Hk;adj HkkjhA cSfB jgs lc ikS#"k gkjhA117A yfTtr Hk;s ekFkk dfj uhpkA x`fga ufga tkfga /kuq"k ukfga ?khapkA118A nsf[k fody HkbZ jktdqekjhA cSBs Hkwi ldy lc gkjhA119A lkjax 'kfDr Hk;adj HkkjhA VwVs uk /kuq"k ijhgs tx xkjhA120A fl;k eq[k nsf[k fody HkbZ jkuhA ;g çu dfBu /kuq"k rqe vkuhA121A vkxs dFkk vo/kiqj x;ÅA jketUe tx ijxV Hk;ÅA122A vkjfr eaxy lc fefy xk;kA dfg dfo vk[kj 'kCn lquk;kA123A lgu HkaMkj yqVkofga >kjhA nsfg jfuokl tjdlh lkjhA124A cktu cktr cgqr lqgkbZA uV ukxfj lc ukp cukbZA125A eu ds euksjFk lcdS iwtkA jke fi;kj vkSj ufga nwtkA126A pk# iq= tuesa vfr uhdkA lc xqu yk;d oa'k dS VhdkA127A tSls efu efUny esa jk[kkA nsf[k gj"k Hk;ks pk# lk[kkA128A lk[kh & 13 ;K ifo= ewy eaxy] vkuUn eafny esa >kjhA gj"k Hk;s lc nsf[k ds] czkã.k HkkaV fHk[kkjhAA pkSikbZ ;K leku fd;k iqfu vkxsA xquh Kku osn er tkxsA129A dfj Hkkstu lc dqVqEc lektkA vkuUn eaxy cktu cktkA130A [ksyfga pk# iq= fi;kjkA ,d ls ,d 'kksHkk vf/kdkjkA131A tSls efu eLrd dk VhdkA jke njl nsf[k lc uhdkA132A fo'okfe= nqf[kr eu HkkjhA eqfu nq%][k nsf[k vo/k ixq <kjhA133A igqaps _f"k tgka u`i jk;kA vknj Hkkafr cgqr fpr yk;kA134A dgs u`i _f"k vk;lq nhtSA egk çlkn Hkkstu Qy dhtSA135A d`ik lesr nk;k cgq dhUgkA Hkkx gekfj vo/k ixq nhUgkA16A 7
  • 8. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke rc _f"k vblu cksys fopkjhA jke ds nhtS vkKk gekjhA137A _f"k opu u`i ykxs dkjhA T;ksa Hkqoax efu ysr fudkjhA138A jkuh fody nqf[kr egrkjhA dfj jksnu iqgqaeh ru MkjhA139A vo/k cqM+k ekuks ty eg 'kksxkA çku nqf[kr Hko foifr fo;ksxkA140A _f"k rc Øks/k dhUg çp.MkA ekuks dky fy, f'kj MaMkA141A jkefga u`i vkxs rc nhUgkA pju Nqb ds fourh dhUgkA142A pyS rqjUr futq _f"k ds lkFkkA ihNs y[ku vkxs j?kqukFkkA143A lqjlfj ekag eatu tks dhUgkA jxfj pUnu flj pUnu nhUgkA144A e`R;q rkMqdk fudV rqykukA ekj;ks ân; rkfd dS ckukA145A gj"ks _f"k eqfu vkjfr dhUgkA vk'kh"k opu jke dga nhUgkA146A osn fofnr dfj foey i<+k;sA _f"k rc pys tudiqj vk;sA147A uxj nsf[k okfVdk x;ÅA mfB çkr% vkxs pfy v;ÅA148A fl;k lf[ku lax xbZa QqyokjhA in iadt nsf[k ân; lq[kkjhA149A yyfp yxh ewfj enu e;axhA rS fudyadh gS fueZy vaxh150A lax l[kh fy, tud dqekjhA x;s rqjUr tgka fp= lkjhA151A jko jad u`i cSBs >kjhA jke ds nsf[k rgka ixq <kjhA152A tud lqrk vkS lf[kUg lesrkA jke ds nsf[k Hkxu eu gsrkA153A ukgha la'k; lq[klkxj uhdkA VwVs /kuq"k rks lcS cuhdkA154A fl;k çse çhfr fut gwyhA ekuks dyh dey dh QwyhA155A fnu euh fnu vEcqt Nfo Nk;sA Hk`axk Hkko jl vfe; lqgk;sA156A pys jke /kuq"k ig¡ dSlsA ekuks ohj egk HkV tSlsA157A ns[kr ny lc vfr vdqykukA ekuks dfEir dky MsjkukA158A lk[kh & 14 egk dfBu djkyiu] jaxHkwfe Hko HkhfjA dj xfg pkai p<+kbds] rkfu rqjk j?kqchjAA pkSikbZ e/kqj euksgj cktu cktkA gj"ks jke fl;k flj NktkA159A VwVs /kuq"k 'kCn Hko HkkjhA ij'kqjke lqfu ykxq xksgkjhA160A pyk dksfi dfj vk;s rgok¡A jke&y[ku cSBs jgs tgok¡A161A cksys opu Øks/k dfj rhrkA dks rksfj /kuq"k fc;kgs lhrkA162A 8
  • 9. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke y"ku dgk lquks gks LokehA dk rqe dgks xjc vfr xkehA163A ;g fiukd rks cgqr iqjkukA rsfg rksjs dk fd;ks iNrkukA164A vfr lqUnj gS fof"k dk ewykA lqfu opu eksfga ykxr 'kwykA165A T;kSa yfjdk djs yfjdkbZA cM+k gksb lks djs lekbZA166A Øks/k gksb /kuq"k gkFk dS nhUgkA xoZ Hkat iqgq¡fe ij dhUgkA167A vfr gS xoZ xnZ fefy tkbZA iq#"k çrki jke ;'k ikbZA168A ij'kqjke rc pys ytkbZA vfr ldksp gks, cnu fNikbZA169A lk[kh & 15 vfy fczan ds eku Nfo] vfy eu exu lqgk;sA mn; xhfj js[kk jfo] foyfx dgk xqu tk;sAA pkSikbZ _f"k ds alax vk;s j?kqukFkkA d`ik flU/kq eksfga dhUg lukFkkA170A rqe u`i vk; njl eksfga nhtSA fl;k fookg ewy eaxy dhtSA171A fofgr fofgr dS fy[kk cukbZA ysds nwr vo/kiqj tkbZA172A igqaps nwr vo/kiqj tcghaA ikrh u`i dg¡ nhUgksa rcghaA173A ik¡rh ck¡pr cgqr vuUnkA ty eg¡ Qwys 'kjn tuq pUnkA174A jktk mBh Hkou esa x;ÅA jkfuUg ls fut dFkk lqu;ÅA175A HkbZ vkuUn dksf'kyk jkuhA ryQr ehu cj"kk tuq ikuhA176A tSls xkalh ru dh dk<+hA esfVX;ks ihjk izhfr vfr ck<+hA177A jkuh lHkS vkufUnr Hk;ÅA fcljh euh gkFk tUkq v;ÅA178A vo/k ds yksx lc Hk;k lq[kkjhA nq%[k esVk lq[k Hk;Å vf/kdkjhA179A lk[kh & 16 gj"kSa lar lekt lc] xq: in iadt yhUgA eqfu of'k"B ds vkxs] tud dFkk dfg nhUgAA pkSikbZ u`i eqfu ea=h cSBs iklkA jke fookg dhUg ijxklkA180A fofä fofDr ds yxu lkspk;kA lqfnu lqQy ewy eaxy xk;kA181A fl;k fcykl xzUFk vl Hkk"kSaA jktk jke {k= flj jk[kSaA182A u`i usork tgk¡ rgk¡ HkstkA fyf[k ds ikrh tgk¡ rgk¡ tstkA183A dy'kk fp= fy[kk cgq Hkk¡rhA pkSeq[k pkj tjkofga ckrhA184A 9
  • 10. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke twFk twFk xkofga uj&ukjhA fur gks[kS ewy eaxy pkjhA185A fuf'k oklj fur cktu cktkA djr vkuUn vo/kiqj jktkA186A vtel cgqr ckjkr cukokA Hkkstu Hkko dfj dqVqEc f[k;kokA187A lekt jkt nqvks lwr lesrkA lkt ckt ewy eaxy gsrkA188A xt rqjax jFk lc lkthA 'kksHkk lqxU/k pgq¡ vksj NkthA189A cktu okts lksHkq fu'kkukA vfr ?ke.M pgq¡ vksj ?kgjkukA190A ny ckny dS ,dS lktkA cuh ckjkr vusxuh jktkA191A tkj tudiqj fudV rqykukA ns[kh cjkr lc lqcqf/k lqtkukA192A _+f"k jke y[ku rgk¡ vk;sA 'kksHkk lekt lqUnj rgk¡ Nk;sA193A n'kjFk _f"k ds pju euk;ksA /kU; Hkkx eksfga jke HksaVk;ksA194A jkuh lqfu vkufUnr Hk;ÅA vfr foykl ewy eaxy x;ÅA195A osnh ckaf/k dy'kk /kjSÅA eksfru ek¡M+ksa cgq fof/k N;ÅA196A Hkk¡fr&Hkk¡fr efu [kEHk tks Bk<sA ekuks dud dkfV dj dk<+sA197A lk[kh & 17 cktu ldy lekt lc] cktfr vfr v?kksjA ujflagk vo rwjgh] rky e`nax l¡tksjAA NUn & 3 lkt jke ds dSls cjuks] 'kksHkk ldy l¡okfj dSA ykr ghjkefu >yk>fy] eVqd vfr Nfo Nkb dSAA clu >ydr dsljh lc] vxz ifjey ykb dSAA pk# iq= lqxU/k lqUnj] gjf"k jktk ikb dSAA [kksjBk & 3 pyh cjkr fcpkjh] nsf[k tudiqj gjf"k HkoA twFk&twFk uj&ukjh] jke :i lc ns[kghaAA pkSikbZ ifjNu dfj vknj rc dhUgkA tgk¡ rgk¡ Msjk dfj nhUgkA198A Hkkstu ijdkj dhUg cgq HkkarhA tsdjk tsblu tgk¡ rgk¡ tkrhA199A ekM+ks efUny rgk¡ vfr 'kksHkkA ukfj fugkfj izse vfr yksHkkA200A cfurk cfu cfu xkofga xhrhA jke :i nsf[k vf/kdsa izhrhA201A lhrfga jke fookg djk;kA osn fofnr ewy eaxy xk;kA202A 10
  • 11. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke jke fl;k lax tgka fp= lkjhA lax l[kh vkSj lklq fi;kjhA203A dksgcj ek¡g jbfu chfr x;ÅA re Hko nwfj ckgj pfy v;ÅA204A fufr fufr Hkko vf/kd rc dhUgkA izse izhfr dfj vknj yhUgkA205A nkbZt nku cgqr dNq nhUgkA vknj dS rc fcnk dhUgkA206A vfr dkSrqd gS vxe vrhrkA Hkou Hkjfe dksb phUgsa uk lhrkA207A lriq#"k ds dU;k dqekjhA bUg ifjiap fofnr tx MkjhA208A lksbZ jke fujatu vgbZA bfg tx tku frjxqu esa cgbZA209A ;g yhyk lÙkxq# dfg nhUgkA osn ifjiap tkfu ge phUgkA210A vfr vrhr xqu vxe vFkkgkA dfg dfo ijS frjxqu ty ckgkA211A osn leqnz [kkjks ty rhrkA [kk;s u ih;s ns[ku dg¡ ghrkA212A osn eFkh Kku ?k`r dk<+hA lÙkxq# efgek bfedfj ck<+hA213A f=xq.k /kkj pys ukfga rjuhA fcuq xqu Kku dkg dfo cjuhA214A xqu gS iq#"k uke futq ghrkA xqu vkSj fujxqu izse izrhrkA215A lk[kh & 18 Hko xqu Kku uke lr] djks foosd fopkjA dgSa nfj;k lÙkxq# feys] rjuh [ksofu gkjAA pkSikbZ vk; tudiqj lcS upk;kA ek;k Hksn Kku ukfga ik;kA216A ,fg dkSrqd ek;k dj phUgkA vkxs ixq vo/kiqj nhUgkA217A tk; vo/kiqj igqaps jk;kA vkuUn eaxy lc fefy xk;kA218A jke nsf[k lc Hk;k lq[kkjhA esVk dYiuk cM+ nq%[k HkkjhA219A ifjNu dfj rc yhUgk mrkjhA jgh fugkfj vo/k dh ukjhA220A lhrk :i nsf[k lc ldqpkbZA Qsjh u;u lc cnu fNikbZA221A :i jkf'k gS vfr lqfB 'kksHkkA u;u dey ekuks Hkzej yksHkkA222A vkbZ Hkou esa pŒpy prqjhA vfr gks, çse jke fpr vrqjhA223A lksbZ fxjk xqu lksbZ gS lhrkA ?kSafj Qsjs dy djs vuhrkA224A ek;k vuar gS vxe vxk/khA frjxqu rst lcfu dg cka/khA225A ijk Hkou esa HkeZ HkqykukA y[kS lks fdfe dfj vy[k vekukA226A lk[kh & 19 ewjfr esa lqjfr cls] fujfr jgh vekuA fny nfj;k niZ.k nsf[k;s] rkesa in fuokZuAA 11
  • 12. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ u`i eqfu ea= dhUg vl HkkÅA jke fryd nhtS vkuan c/kkÅA227A u`i dgsa lquks eqfu KkrkA jke ds fryd nhtS futq ckrkA228A vc foyEc fdfe dfj;s dkekA cSBsa flagklu lks Jh jkekA229A vk;s u`i tgok¡ lc jkuhA cksys çse e/kqj futq ckuhA230A çse çhfr dfj ,slu Hkk"kkA jke ds fryd yxu jfp jk[kkA231A lc jkuh lqfu HkbZ vuUnkA Qwyh yyuh 'kjn tuq pUnkA232A lcds eu esa ;g BgjkukA jke ds fryd fdUg euekukA233A lk[kh & 20 fryd nhtS futq jke dg¡] fourh dhUg izxklA dfj vkuUn ewy eaxy] fNjD;ks ifjey cklAA tgk¡ jgh dSdbZ Hkou lq[k lSukA rgok¡ tk; cksyh vl cSukA234A jke dS fryd rqEgsa dk uhdkA nhu pkj x;s gksb cgq QhdkA235A lofr eqEgkfj gS xjo xqekuhAA fdNq fnu x;s cksyh vfHkekuhA236A iq= ds jkt lhrk HkbZ jkuhA fnu&fnu rksgjks gksbgsa iqfu gkuhA237A dgSa dSdbZ lquq psfj;k vHkkxhA jke ds fryd gesa fud ykxhA238A tgk¡ eaxy rgk¡ cksyl dqQkjhA dSdbZ cgqr nhUg rsfg xkjhA239A rc oS is[kuk cgqr ilkjhA u;uu uhj rqjUrfga <kjhA240A rqe jkuh ge psfj;k rqEgkjhA gejh cpu ykxs rqEgsa dkjhA241A Hkjr ds jkt gesa cgqr lqgkbZA tkrs rksgjks gks; vf/kdkbZA242A rc dSdbZ eu Hk; x;ks jkslkA dksg Hkou esa cSBh xkslkkA243A vfr fodjky ijh rg¡ rkuhA vktq fryd ds dfjgSa gkuhA244A gksr izkr% fryd ds lktkA cgqr vkufUnr cktu cktkA245A iqgqi lqxU/k jxfj vfr uhdkA vktq jke ds nscb VhdkA246A eqfu of'k"B vkS f'k"; lesrkA jktk jkuh eaxy gsrkA247A cksys jktk dSdbZ dgok¡A jkuh lax ns[kk ukfga rgok¡A248A lk[kh & 21 djs dYiuk dksg ?kj] lc fefy djfga iqdkjhA dfBu jko foLe; HkbZ] pys rgk¡ ixq <kjhAA 12
  • 13. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ rc fxjk efr nhUgksa QsjhA eaFkjk HkbZ v;'k dh <sjhA249A ;g pfj= dsgq ufga tkukA fl;k u pkgsa jkT; vikukA250A ;g pfj= lc djsa HkokuhA osn yksd tsfg dgS c[kkuhA251A vfLFkj bUg lax fdfedj jktwA mRifr ijys budS lktwA252A dgsa jktk lqu izku fi;kjhA dou d"V mitk ru HkjhA253A jktk izse izhfr ls cksysA u;u [kksfy rfudks ufga MksysA254A dj xfg jktk yhUg mBkbZA cksyh cpu dgS leq>kbZA255A geds oj vkxs rqe nhUgkA vc volj ,fg izu yhUgkA256A nsgq opu dh NksM+gq djkjkA tsfg rsa iqjfoy gksgq fuLrkjkA257A Hkjr cqykb fryd frUgsa nhtSA lc fof/k vkuUn eaxy dhtSA258A jkefga cu Hkjr dg¡ jktkA lc fof/k iwju rksgjks dktkA259A ugha rks izku ge nsc fudkjhA djr vkuUn cnh dfj MkjhA260A jktfga lqfu fg;k ykxs dkjhA ijs eksg iqgqeh ru MkjhA261A jke tkfga cu izku u jgbZA nsÅ¡ fryd rks bfg nq%[k ngbZA262A lk[kh & 22 jktfga eksg ru xzkL;ks] ijs fody ru MkfjA Hk;ks dYiuk egy esa] lc jkuh jgh fugkfjAA lc fefy x;s jgs u`i tgok¡A cksys opu izhfr dfj rgok¡A263A jktfga lqf?k cqf?k ,dkS uk lw>SA dksbz ;g dgS dou ;g cw>SA264A lqeUr ea=h cksys fopkjhA jktk fourh lquks gekjhA265A ;K ifo= fryd ds lktkA ;g ifjiap dl Hk;ks vdktkA266A eqfu of'k"B iafMr vl Hkk[kkA lqQy ?kjh fryd jfp jk[kkA267A tks jktk rqe dgkS leq>kbZA lks eSa eqfu ls dgkSa cq>kbZA268A eqfu ls tk; dgks leq>kbZAA fof/k ijiap tkfu ufga tkbZA269A jke ds cu Hkjr ds jktkA lc fof/k djrs dhUg vdktkA270A dSdbZ ;g ijiap tks dhUgkA ruq ls izku gksr eksj HkhukA271A vc eksaiS dNq dfg ufga x;ÅA vc cu jke vo'; ds Hk;ÅA272A x;s ea=h tgk¡ eqfu KkrkA cksys tk; opu fo[;krkA273A 13
  • 14. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 23 jkefga cu ;g nhft,] jkr Hkjr dg¡ dhUgA ;gh opu u`i cksyr gSa] Hk;ks n'kk efr ghuAA pkSikbZ eqfu of'k"B rc dgcS yhUgkA dfl jktk efr HkS xS ghukA273A dgk¡ fryd dgka cu dfg nhUgkA ;g ifjiap dqefr dj phUgkA275A frfj;k ea= jkt ufga usrhA ,sls jkt cqM+ ngq¡ dsrhA276A jke ds ysb eqfu u`i ig¡ x;ÅA nsf[k n'kk fdNq dgr uk v;ÅA277A jke dhUg rc eqfu ds Hks"kkA tkur ldy l`f"V lc is[kk278A jkuh lc HkbZ fody nq[kkjhA dSdbZ nsr ldy tx xkjhA279A efu efga cjr lks x;k cq>kbZA Hkkoh foifÙk fudV pfy vkbZA280A fof/k ifjiap ijk nq%[k HkkjhA jksofga dkS'kY;k cgqr nq[kkjhA281A x;s jke dkS'kY;k iklkA fou; dhUg opu ijxklkA282A lhrk nklh vgS rqEgkjhA lquq ekrk ;g opu gekjhA283A geds fof/k cu fy[kk cukbZA jkt Hkjr dg¡ nhUg FkikbZA284A jgh ekSu eq[k vkm u ckrkA jgh fugkfj jke eq[k ekrkA285A lk[kh & 24 Bk<+ Hk;s dj tksfj dS] dgks e`nq opu fopkfjA ekrk vkKk eksfga nhft;s] pY;ks iUFk ixq <kfjAA pkSikbZ rc lhrk vl cksfy fopkjhA jke ds lax ge lnk lq[kkjhA286A ge ufga jcg vo/k ;g iwjhA jke pju in iksaNc /kwjhA287A vfr frjNu gS cksyh ckuhA ljc :i bfe vkfn HkokuhA288A x;s jke dSdbZ jgh tgok¡A dhUg izuke opu cksyq rgok¡A289A ,s ekrk eksfga vkKk nhtSA dksg dYiuk dNq tfu dhtSA290A dgs pkgs fQfj jgs ladksphA tSls ij/ku vkufga eksaphA291A dfj ijuke pys JhjkekA x;s rqjUr lqfe=k /kkekA292A dj tksfj fou; dhUg tks Bk<+hA mj ls izse izhfr vfr ck<+hA293A cksys jke 'khry e`nq ckuhA dhUgksa cks/k egk czã KkuhA294A thou dafpr dapu eg¡ jkrkA cksys jke lqfe=k ekrkA295A dfj ijuke izhfr vfr Hk;ÅA ekul Kku lEiwju jgsÅA296A 14
  • 15. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 25 iq= gsrq gqylh fQjs]] y[ku jke in d´tA eksg foVi /kfj Hkat;ks] vxe Ku xfr iqatAA NUn & 4 vfr eksg dksg ;g] lksx lkxj rjd rjuh ikoghaA frjxqu /kkjk rst ijcy] okj ikj u ikoghaAA vo/k cwM+s Hkjfe Hkou esa] myVh lksj yxkoghaA egkeksg ;g fofo/k cu HkS;ks] vuUr eu ty NkoghaAA [kksjBk & 4 jksnu djfg iqdkjh] vo/k fody Hk;ks jke fcuqA ,d&,d ijpkjh]] dey lq[kk ekuks ty fcuqAA pkSikbZ jke y"ku fl;k pys lEgkjhA dkVîks eksg Qan lc >kjhA297A myfV ns[kfga rks uxj vukFkkA vkxs ixq nhUgksa j?kqukFkkA298A dqN nwjh yksx uxj ds x;ÅA dfj ijuke fonk rc Hk;ÅA299A eqfu of'k"B ds vkJe Bk<+sA dfj ijuke izhfr vfr ck<+sA300A xq# in iadt ân; yxkbZA dfj ijuke pys j?kqjkbZA301A vk'khZokn eqfu cgqrs nhUgkA jke y"ku ekFkk u; yhUgkA302A pys rqjUr foyEc uk ykbZA jke y"ku lhrk pfy tkbZA303A fcrk fnol jSu pfy vkbZA iqgqeh lsT;k dhUg cukbZA304A dUn ewy Qy dhUg vgkjkA jtuh pfy Hk;ks iaFk lq/kkjkA305A NksM+k jFk cgy lc lktkA fcuq iugh dks ik¡o fojktkA306A gksr izkr eq[k eatu Hk;ÅA dfj Luku fryd flj fn;ÅA307A fl;k jke in iadt yhUgkA pys rqjar iqgqfe ixq nhUgkA308A lk[kh & 26 vkxs jke fl;k chp esa] ihNs y"ku dqekjA rhuks izku tx fofnr gS] tkur lc lalkjAA pkSikbZAA jke y"ku fl;k cuds x;ÅA fiNs dFkk vo/kiqj v;ÅA309A dfj fo"kkn lc dFkk lqukbZA 'k;u dhUg rcgha pfy tkbZA310A 15
  • 16. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke rqjs jFk rsft pfy x;ÅA dsgq dkgw dS eeZ uk i;ÅA311A djfga dYiuk uj vkS ukjhA fl;k iqgqfe dSls ixq <kjhA312A jke y"ku fl;k cu x;ks tcghaA n'kjFk izku R;kxy rcghaA313A osfx nwr Hkjr ig¡ x;ÅA vo/k dFkk rqjUr lqu;ÅA314A dgSa nwr lqfu Hkjr dqekjkA pygq rqjUr vo/k ixq <kjkA315A nwr dS cnu eyhu eykukA Hkjr lksp ân; chp vkukA316A vk;s vo/k fudV fu;jkbZA ns[kk fody yksx lc tkbZA317A lqfu o`ÙkkUr rgk¡ igq¡p rqjUrkA tgk¡ cSBha dkS'kY;k ekrkA318A ns[kk foifÙk fody lc jkuhA egk fo"kkn dYiuk lkuhA319A Nqbds pju fdUg ijukekA 'kwU; Hkou fcuk Jh jkekA320A rqjUr x;s dSdbZ ds iklkA cksys tk; opu ijxklkA321A rqEgsa ft;sdk dk tx dkekA cufga iBk;ks lks Jh jkekA322A cSfB jgh lc jkt l?kkjhA rqe lc lfg;ks tx ds xkjhA323A eaFkjgha cgqr =kl fn[kkbZA y?kq opu lqfu jgh fNikbZA324A lk[kh & 27 fdUgksa nkg dje lc] eqfu iafMr lc yksxA cgqfj Hkou esa cSfBdS] fcjg fo"kkn fo;ksxAA pkSikbZ fdUg Jk) fnUg tc iwtkA foiz f[k;k; dqVqEc vkS nwtkA325A okf'k"B _f"k eqfu ea= fopkjkA ea=h lqear ldy ifjokjkA326A Hkjr ds fdtS fryd dj lktwA djfga vkuUn vo/kiqj jktwA327A tkrs uxj nqf[kr ufga gksbZA ijtk tu lq[kn lc dksbZA328A Hkjr dgfga lquks eqfu KkrkA geds fryd uk fy[ksa fo/kkrkA329A ;g vijk/k ijk eksfga gkFkkA rkrs lax uk yhUg j?kqukFkkA330A ge ufga pkggha jkt lq[k/kkekAA cuds iBk;ks lks JhjkekA331A ;g dq;ksx jkt uk HkkoSA fof/k dk fy[kk lksbZ Qy ikoSA332A g¡lfga yksx dSdbZ ru yktkA u`i ds ekfj fryd ds lktkA333A jke foifÙk lqfu O;kdqy gksoSA T;ksa efu dkf<+ Hkqoaxe [kksoSA334A fudys izku cyq rudg¡ R;kxSA jkt dkt ,fg lc nq%[k HkkxSA335A 16
  • 17. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 28 eSa fdadj futq nkl gkSa] R;kxs ldy lq[k HkksxA dgsa Hkjr eulk okpk] eSa eejkt uk ;ksxAA pkSikbZ vkxs dFkk iz;kxiqj x;ÅA loZ rhjFk in iadt xgsÅA336A Hkj}kt eqfu efUnj tgok¡A jkey"ku lhrk igqaps rkgok¡A337A dfj ç.kke eqfu vk'kh"k nhUgkA vknj cgqr Hkkafr fof/k dhUgkA338A vkiu dq'ky dgks JhjkekA dgks u dq'ky vo/kiqj /kkekA339A dgks u`i dq'ky dksf'kyk jkuhA xnxn cpu cksys e`nq ckuhA340A firk cpu ee cu ixq nhUgkA fof/k dj fy[kk lksbZ Qy yhUgkA341A n'kjFk izku R;kxfu dhUgkA vo/k v¡ofV tSls ty fcuq ehukA342A lkspr _f"k eqfu cgqr fopkjhA jkey"ku fl;k tud dqekjhA343A lhrfga jk[kk tgk¡ fp= lkjhAA ldy lekt tgka eqfu dh ukjhA344A vfr fofp= 'kksHkk vf/kdkjhA /ku oks iq#"k tkdj rqe ukjhA345A vfr dksey iqgqeh ixq <kjhA tks fof/k fy[kk lks dNq ufga HkkjhA346A jP;ks fojafp fp= cgq Hkk¡rhA lksbZ lksgkfxuh fi;k jax jkrhA347A dUn ewy lc esok e¡xkbZA NqNqe ijlkn jke fl;k ikbZA348A foXrh fofXr eqfu dFkk fopkjhA Hkfä Kku nqjefr nwfj MkjhA349A lk[kh & 29 mfB izkr lqjlfj rhj] eatu dhUg cuk,A eqfu in iadt xfg ds] vk'kh"k opu lqgk,AA jke y"ku fcp lhrk lksgSA ek;k #i txr lc eksgSA350A tho lho fcp 'kfDr fojktsA ghjk e/; dud tuq NktsA351A mHk; chp ,d lfyrk vgbZA ek;k :i Nfo bfe dj dgbZA352A la'k; lkxj tkr vksjkbZA tho lho ,d BkSj fn[kkbZA353A tx tuuh tkuS lc dksbZA lks cfl dSls dk dfj gksbZA354A lksbZ tud x`g çxVs vkbZA xSo :i dksbZ vUr uk ikbZA355A vfr dksey lqUnj Nfo NkbZA pyh iqgqfe ixq jsi u ykbZA356A rkdj dfo fdfe djgq c[kkukA n`f"V l`f"V ek;k ij/kkukA357A 17
  • 18. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke foVi tk, fudV fu;jk;kaA Tkgk¡ egkeqfu efUnj Nk;kA358A nsf[k njl eqfu gf"kZr Hk;ÅA dhUg çuke eqfu vk'kh"k fn;ÅA359A cksys eqfu lquks jktdqekjkA fdfe dkju dkuu ixq <kjkA360A firk opu cu fy[;ks fo/kkrkA dgsa jke lquks eqfu KkrkA361A fofä fofgr lc dFkk lqukbZA tks dNq vo/k chrk çHkqrkbZA362A dgks eqfu dgk¡ ge vkJe dhtSA opu rksgkj rgk¡ FkS nhtSA363A dqEHkt _f"k eqfu cksys fopkjhA ty Fky ldy gS lqf"V rqEgkjhA364A dgk¡ ugha rqe tgk¡ eSa dggwA ân; dey e/; chp jggwA365A jke fopkjh çse jl jkrkA eqfu gS foey egk eqfu KkrkA366A dksy fdjkr Hkhy lc /kk;sA i= dqVh rgk¡ cgq fof/k Nk;sA367A dUnewy dksfM+ dhUg esgekuhA dhUg çlkn lc rRo c[kkuhA368A eqfu lc dFkkA dgfga cgq Hkk¡rhA bfe dfj forsms fnol vkSj jkrhA369A lk[kh & 30 djfaga riL;k foVi esa] egk dfBu doys'kA iqgqeh i= fcNkogha] lhrk jke ujs'kAA pkSikbZ ihNs dFkk tudiqj x;ÅA lksx eksg nq%[k nk:u Hk;ÅA370A x;s tud tgk¡ Hkou fuoklkA jkfuUg dhUg opu ijxklkA371A jke y"ku cu foifÙk fo;ksxkA cu [k.M tk; dhUg ri ;ksxkA372A ldy lekt fefy pY;ks rqjUrkA vc foyEc fdfe dkju dUrkA373A lhrk jke nj'k fcuq ns[kSA u;uu uhan iyd ufga is[kSA374A dgsa tud lqfu frfj;k lqHkkxhA çkr% mfB pyc iaFk ykxhA375A chrk fnol jbu pfy v;ÅA jaFk cgy lc lktr Hk;ÅA376A lSu lesr uxj ds yksxkA pys gjf"k rsft foifÙk fo;ksxkA377A ,d&,d ?kj jk[kk j[kokjkA ukjh iq#"k fefy iaFk lq/kkjkA378A tkb vo/k fudV fu;jkbZA dVd tgk¡ rgk¡ cSBh tkbZA379A Hkjr 'k=q/u lSu lesrkA ns[kk tud çse futq gsrkA380A vad Hkfj Hkfj feys cukbZA xnxn ldy 'kjhj ns[kkbZA381A lk[kh & 31 lSu lHkS d#uk vfr] çse uk jgk lek;sA ,d&,d cnu fugkjgh] u;u jgk ty Nk;sAA 18
  • 19. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ _f"k rc ea= dgk leq>kbZA pY;ks lHks fefy tgk¡ j?kqjkbZA382A vkofga Hkou rks Qsfj fyvkbZA ukgha r nj'k egk QYk ikbZA383A mfBds Hkjr Hkou eg¡ x;ÅA dkS'kY;k ls vFkZ lqu;ÅA384A vc jkuh lc lf[ku lesrkA lcls vFkZ dgk futq gsrkA385A lqur çse futq ân;s tkxkA p{kq fogqu ns[kuq tuq ykxkA386A lc jkuh lqfu HkbZ vuUnkA ekuks mX;ks 'kjn tuq pUnkA387A rsfg fnu u;u uhan ufga vkoSA jke pju futq ân;s HkkoSA388A dc gks, çkr pyc iaFk ykxhA bfedj u;u uhan lc R;kxhA389A mfnr fnokdj tcgha Hk;ÅA jaFk cgy lc lktr Hk;ÅA390A uxj yksx lqfu Hk;k lukFkkA njlu tk; ns[kc j?kqukFkkA391A pys lHkfu fefy iaFk fopkjhA jkfuUg lax lgsyh >kjhA392A x;s ç;kx tgka rhjFk fojktSA xaxk] ;equk jlLorh NktSA393A ldy lekt eqfu cSBs /kkekA eqfu ls HksaV dhUg ijukekA394A eqfu lc dFkk dgk foJkekA juth ,d jgk Jh jkekA395A dfj çnf{ku tks pys rqjUrkA lqjlfj rhj tgka ,d varkA396A eatu djfga ije xq# KkukA ikB iqjku Hkxfr HkxokukA397A ikd cuk; dhUg ,d varkA dfj ijlkn tks pys rqjUrkA398A fu'kq oklj esa igqaps tkbZA fudV fodV ou tk; fu;jkbZA399A dksy fdjkr Hkhy lc HkktSA u`i vkor dksÅ ny lktSA400A e`x i{kh Hkkxs lc vksjkA VwVr QwVr cu HkSX;ks lksjkA401A lquk Jo.k Hkjr pfy vk;sA y"ku dksfi dj /kuq"k p<+k;sA402A bUg ls lej djc ge vktwA fdfe dkj.k vkor ny lktwA403A jke dgk y"ku rqe KkrkA Hkjr u gks; eksg Hkze jkrkA404A Hkjr uk gksfga xjc mj xkehA xq#in iadt HkfDr futq LokehA405A ;g tx ek¡g dkSu vl tUekA jkt dkt en tks ufga HkjekA406A jke dgk vo: tx dksÅA Hkjr uk gksfga jkt en lksÅA407A Hkjr ijs xfg jke ds pjukA mitk çse Hkxfr futq cjukA408A y"ku Øks/k {ksek Hk; x;ÅA dj ls /kuq"k ftfe ij ?kjsmA409A 19
  • 20. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke y"ku Hkjr feys cgq Hkk¡rhA mits çse u;u pgq¡ ik¡rhA410A xq# in iadt xgsÅ lqHkkxkA T;ksa ty dey Hkaoj jl ikxkA411A tud 'k=q/u ea=h lkFkkA lcls çse dhUg j?kqukFkkA412A lk[kh & 32 jke pju in iadt] xfg yhUgksa flj uk;sA dVd tgk¡ rgk¡ cSfB ds] Hkkstu Hkko cuk;sAA pkSikbZ lhrk xbZ tgk¡ jfuoklkA lklq pju in iadt iklkA413A cgqr foyki dfj feys lksbZA dhUg fo"kkn lc xnxn gksbZA414A dkS'kY;k dSdbZ lqfe=k jksbZA cgqr fo"kkn dYiuk gksbZA415A lhrs cksf/k foo/k leq>kbZA n`<+ gks; Kku jke in ikbZA416A fof/k dj fy[kk esfV fdfe tkbZA ds rsfg esfV djs vf/kdkbZA417A fdUgks foosd Kku vfr uhdkA jke pju in iadt VhdkA418A xbZ rqjUr ekrq tg¡ ihrkA feys ân; jksnu dfj lhrkA419A gefga fojafp cu fy[kk cukbZA lsou cu [k.M dUn ewy [kkbZA420A lhrk lrh lnk lKkuhA cksyh çse e/kqj jl ckuhA421A geds nq%[k lq[k dNq ufga ekrkA jke pju in iadt jkrkA422A çse çhrh Qwy lhapq cukbZA rkds /kwi dgk¡ vf/kdkbZA423A lk[kh & 33 czãk cqf) ck¡dh cM+h] fl;kQsu dks QwyA rkfg djky Vk¡dh fn;ks] fy[kks fojafp csrwyAA pkSikbZ jke njl lc fur fur djbZA pju dey in iadt xgbZA424A fou; tks dhUg nquks dj tksjhA pygq uk cgqfj opu lquq eksjhA425A vk;gq dkuu lHk Qy uhdkA rqe gks jkt eafny efu VhdkA426A ekrq firk xq# vkKk ikysA lnk lq[kh nq[k dcgwa uk lkysA427A firk cpu eksfga gks; u vkukA cjl }kn'k ;g çu BkukA428A fdNq fnu chrS fcnk rc dhUgkA jke cks/k lc ds dj yhUgkA429A tud cksys cgqrs fgrdkjhA rqeds lkSaism jktdqekjhA430A jke çku eksj fl;k nqykjhA fof/k ifjiap Qan ;g MkjhA431A 20
  • 21. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke eksg Nksg ek;k en HkkjhA Kku fcuk uj lnk nq[kkjhA432A fcuk foods Hkje tx lktkaA dgsa jke lquks _f"k jktkA433A djgq uk Hkjr vo/kiqj jktwA vkuan eaxy lnk lektwA434A ge ufga pkgfga jkt lq[k /kkekA fuf'k fnu lqfejfga lks JhjkekA435A jke pju in iadt VhdkA jkt dkt eksfga ykxr QhdkA436A dksflyk dsdbZ lhfe=k jkuhA cksys çse opu fHkznq ckuhA437A dhUg çuke ekrq flj ukbZA lcls fou; dhUg j?kqukbZA438A lklq ds fudV dhUg ijukekA fojg fo"kkn ns[kk JhjkekA439A lcls cksys fcey futq ckuhA eksg Hko nwfj Kku er BkuhA440A xq# ls fou; dhUg dj tksjhA lnk n;ky vYi efr eksjhA441A lk[kh & 34 xq# in iadt çse jl] xgks pju flj uk;sA fonk dhUg ,fg Hkk¡fr ls] jke y"ku leq>k;sAA NUn & 5 pys lks ldy lekt lefUg fefy] myfV myfV ds gsjghaAA vfr Hk;ks fojg O;kdqy ru esa] lqf/k cqf/k lc fcljkoghaAA jke pju in iadt >ydr] ykspu yyfp yxkoghaAA jfg jfg çku dfBu ru O;kdqy] Qfu efu T;ksa fcljkoghaAA lksjBk & 5 pys lks iaFk fopkjh] /k`x thou tx jke fcuqA Qsfj Qsfj jgS fugkjh] dc fefygSa eksfga çku ifrAA pkSikbZ pys lks csfx foyEc uk yk;kA fdNq fnu vk; fudV fujk;kA442A vius x`g x`g i¡gqps yksxkA Hkjr tkbZ dhUg ri ;ksxkA443A tud _f"k x`g igq¡p rqjarkA fuf'k fnu Hktu djfga HkxoarkA444A bfe dfj ikNs cgqr HkqykukA ftfUg ufga lrxq# in igpkukA445A ek;k czã phUgs ufga dksbZA fcuk Kku ek;k cfl gksbZA446A frjxqu ek;k Qan vuarkA FkkdS lks czãk osn HkuarkA447A flU/kq vxe ty utfj u vkoSA fcuq rjuh dksbZ ikj uk ikoSA448A xzUFk lksfp eqfu Hkje HkqykukA feys uk lrxq# fueZy KkukA449A 21
  • 22. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke rjuh rsft ty iSBs dSlsA egk ew<+ Hkodwi i# tSlsA450A dsgfj izfrek ns[;ks HkkjhA >ifV ijk ru izku fclkjhA451A dk¡p egy esa Loku tks iSBkA Hkwafd Hkou esa izfrek ,saBkA452A fQfVd flykxt n'kufUg vjbZA VwfV x;ks eqag myfV ftfe ijbZA453A ,sls osn Hkje Hko jk[kkA lrxq# Kku leqf{k futq Hkk"kkA454A xq# in iadt rstq vuy vuhikA uke foey fuf/k izse luhikA455A uke gS ukSdk dkf< ux ns[kksA lÙkxq# Kku izse jl is[kksA456A lk[kh& 35 dgsa nfj;k fut lkj gS] lÙkxq# opu izohuA rstS Hkje foey in ikoS] fofDr&fofDr d# HkhuAA pkSikbZAA rqe Kkuh gks lrxq# nkrkA vxe fuxe dáks futq ckrkA457A tks dNq lqU;ks lHkS fud ykxkA esfV x;ks re Hkje Hko HkkxkA458A lqj uj eqfu lc Hkje HkqykukA rqe fdfe dj ;g in ifgpkukA459A lR; dgksa fyf[k dkxt dksjsA lÙkiq#"k vk;s x`g eksjA460A thou eqfä ftUn tx ewykA nj'ku nsf[k esaVk ;e'kwykA461A futq futq dFkk dgks lÙkckuhA lqd`r phUgk lks fueZy KkuhA462A ek;k Kku vkS HkfDr fojkxkA n;k dhUgk izse futq ikxkA463A vkfn Hkokuh dU;k vgbZA lksbZ lhrk lrh ;g dgbZA464A ek;k pfj= phUgS ufga dksbZA iafMr if<+dS pys fcxksbZA465A ;a= ea= eksg en MkjhA czãk fo".kq gkjS f=iqjkjhA466A tkds osn fujatu dgbZA okj&okj vatu esa jgbZA467A lksbZ jke gS d`".k dUgkbZA nkl vorkj /kfj tx eg vkbZA468A cw>kS Kkuh djgq foos[kkA ;g frjxqu ek;k dj js[kkA469A lk[kh & 36 ftUnk thofga esa] vc lc [kis funkuA vkfn iq#"k oks; vej gSa] ns[kgq fueZy KkuAA pkSikbZ dfo vk[kj dfj cgqr c[kkukA i<+s txr esa fofnr ij/kkukA470A iafMr if<+&if<+ osn iqjkukA feys u ?k`r e/kq Nk¡fN c[kkukA471A 22
  • 23. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke gfj dhjfr dfj iaFk pykbZA ijs Hkou esa Hkje u tkbZA472A phUgks uk Kku ek;k dj :ikA fQjs fQjax ldy lc HkwikA473A ek;k vuy gS fo"ke csdkjkA ijs irax ldy ru tkjkA474A Fkkds dfo lc dfg dfB cjuhA feys u Hkoty lÙk ds rjuhA475A lÙk opu izse futq jkrkA lqugq eqfu tu tu iafMr KkrkA476A lqj uj ekrs uke fcgwukA vofV ewoS T;ksa ty fcuq ehukA477A ik[k.M deZ Kku ufga tkukAA rhjFk cjr esa tkbZ yiVkukA478A eu ck¡/ks tgk¡ rgk¡ ys tkbZA d"V dYiuk cM+ nq[k ikbZA479A fujxqu vkfn fujatu ykoSA cgqfj cgqfj Hkolkxj vkoSA480A ri lk/ks dks dk Qy ikoSA ri ds lkFk jlkry tkoSA481A ri ls feys jkt vkS dktkA Qsfj Qsfj voxqu gksr vdktkA482A dk;k vlkf/k lkf/k ufga tkbZA vkBks tke pys lks /kkbZA483A lks rkdj ru Hk; x;ks NhukA myfV dky rsfg dhUg eyhukA484A iou Hk{kS lks gksbZ HkqoaxkA djfga ;ksx ey;k ds laxkA485A fQfj fQfj ;ksbfu ladV esa ijbZA vkre Kku gks; rc rjbZA486A ,d n`f"V futq ns[ks vekukA feys izse in lÙkxq: KkukA487A lk[kh & 37 lÙk mins'k ;g dgr gkS] cw>ks foosd fopkfjA vej yksd ds tkbgks] ldy Hkje lHk MkfjAA pkSikbZ vfr tks xoZ djs uj yksbZA fu'p xjc xnZ ega gksbZA488A lar nzksg gS dje csdkjkA d"V u"V gks; ;e ds }kjkA489A vkxs dFkk n.Md cu x;ÅA jke y"k.k lhrk tgk¡ jgsÅA490A rilh ,d riL;k djbZA /kks[ks y"ku rkfg dg¡ ejbZA491A lqiZu[kk ds iq= I;kjkA izku NwVk iqgqfe ru MkjkA492A vk;s y"ku tgk¡ j?kqjkbZA rilh ekfj cgqr iNrkbZA493A ;g fu'pj yadk eg¡ jgbZA ;g ekjs dNq iki uk ygbZA494A ekjgq nSR; iq.; ijrkiwA dcfga uk O;kfigsa ;kdj ikiwA495A fuxe usfr lnk xqgjkoSA nSR;fu ekfj egk Qy ikoSA496A jkou cfguh gS lqiZu[kkA dfj J`axkj oks; Ny cy is[kkA497A 23
  • 24. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke papy piy pgq fnf'k gsjsA i= dqVh ds pgq¡ fnf'k ?ksjsA498A rqag rilh gks ri tks dhUgkA rksgjks pj.k in iadt yhUgkA499A vktq ds jbfu jgc rqe iklkA rqe n'kZu gS izse lqcklkA500A jke phUgk fu'kkpj ukjhA Ny cy opu tks cksys fcpkjhA501A idfj ukd dku /kfj dkVkA yadkiqj ds idfjfl ckVkA502A jko.k vkxs jksb iqdkjhA nqbZ rilh gSa ,d gS ukjhA503A iwNr cpu tks cksfy fujkVkA ogh ukd dku eksj dkVkA504A [kj nw[ku lqfu ykxq xksgkjhA ekfj dVd iqgqHkh ru MkjhA505A lk[kh & 38 ekjk [kjnw"ku dg¡] egk egk HkV ohjA dks lej tx thfr gSa] jke y"ku j.k/khjAA pkSikbZ fQj vk;s tgk¡ Hkou fuoklkA jke y"ku fl;k cSBs iklkA506A rc oS ,slu dhUg mikbZA ekfjp e`xk :i cukbZA507A papy piy jgs ufga FkhjkA Qqyokjh esa pgqa fnf'k QhjkA508A dud :i gS dfBu dBksjkA ns[kk jke tks /kuq"k VadksjkA509A Qsfj Qsfj jgr vyksi yqdkbZA Qsfj Qsfj ij?kV nsr ns[kkbZA510A jkepUnz pfy x;s fujkVkA dksg dkQ tgk¡ cu dSBkVkA511A fl;k ds eu esa la'k; gksbZA vfr pfj= yf[k ldS uk dksbZA512A ;g ek;k lc izHkqrk djbZA Hkje Hkhfr dgq dSls VjbZA513A fl;k fo"kkn dfFk cgqr mnklkA y"ku tkgq jke ds iklkA514A e`xk ekfj ukfga fQjs HkqvkjkA dksg dkQ gS foVi csdkjkA515A dgSa y"ku eksfga la'k; HkkjhA geds NkfM+ x;s j[kokjhA516A ;gk¡ jgksa lhrk nq[k ekukA lkspfga cqf) fopkjfga KkukA517A lÙk dk js[kk [kSapq cukbZA fl;k ds lkSai pys flj ukbZA518A lÙk dk js[kk cSBq fcpkjhA ckgj ik¡o rfud ufga MkjhA519A y{kqeu jkepUnz ds iklkA fu'pj Ny cy dhUg rek'kkA520A lk[kh& 39 jkt dkt en jkouk] Hkfy efr xbZ Hkqyk;sA lhrk lrh leqnz le] ijs ygj esa vk;sAA 24
  • 25. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke rhu yksd efga eaMy ek;kA fl;k ldy xqu izdV fn[kk;kA521A eu ek;k dj ,slu dkekA rkes ijs y"ku JhjkekA522A frxqZu rhu rkfg gS jaxkA cqf) foosd vkSj dke vuaxkA523A ladYi fodYi Hkkoh lkFkkA Kku fojkx tu fojyk gkFkkA524A nksuksa ik[kaM Hks"k tks dhUgkA vkfJr opu lhrk dh nhUgkA525A fHk{kk Hkkstu ge dag nhtSA dan ewy Qy vkxs dhtSA526A ixq ckgj vkSj Hkhrj djbZA js[kk Vkfj ckgj àS pybZA527A jkou jkt lc pkgs fo/oalkA vuar :i gks, Mkfjlh Qk¡lkA528A ckgj ik¡o toS mfUg nhUgkA rc jkou lhrk gfj yhUgkA529A dj /kfj jFk ij yhUgk p<+kbZA pyk rqjUr yadkiqj tkbZA530A lhrs jke jke xksgjkokA Hkä tVk;w lqfudS /kkokA531A pkspfu ekfj mUg¡ dhUg yM+kbZA vfXuoku ls ia[k tfj tkbZA532A yadkifr yadk ds x;ÅA iyVh jke x`g [kkstr Hk;ÅA533A i= dqVh ns[kk lwu cslwukA pgqa vksj [kkstfga dYiuk nwukA534A NUn & 6 [kksft [kksft ru Fkfdr eu Hk;ks] fl;k lusl u ikoghaA czãaM [kaM lc fofo/k okds] dfBu dYiuk vkoghaAA eksg dksg lc la'k; lkxj] 'kh"k /kqfu iNrkoghaA jSfu chR;ks lkspr ,sls] myfV cklj vkofgaAA [kksjBk & 6 [kkstoks cu [kaM >kjh] ehft ehft dj iNrkoghaA gj;ks fu'kkpj ukjh] n'kdU/kj flj dkfV gksaA pkSikbZ pys izkr mfB nksuksa HkkbZA [kkstr ou [kaM tgka rgka tkbZA535A lqxzho ns[kk f} ru vkoSA dh ckyh ds nwr vofj dksbZ tkoSA536A tkgq iou lqr djfg fopkjkA fujf[k uhds gks; djgq lq/kkjkA537A foiz :i feys guqekukA dj tksfj opu iwNfga ij/kkukA538A dh rqe nso nsou esa ohjkA vfr dksey in lqUnj 'kjhjkA539A dgks o`Ùkkar lc dFkk lqukbZA cu [kaM fQjgq dou izHkqrkbZA540A 25
  • 26. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke egk fodV cu fdfe dj jggwA dggq uk lÙk opu tfu xksogwA541A eSa v/khu gksa rqe xquyk;dA tks dNq iwNsÅ¡ dgks lc lk;dA542A uxj v;ks/;k n'kjFk jkbZA rkdks lqr ge nksuksa HkkbZA543A firk opu ge ou ri dhUgkA lquks foiz ;g opu izohukA544A gj~;ks fu'kkpj ee fiz; ukjhA lks ge cu [kaM [kkstr >kjhA545A egk eksg en lnk vKkukA vc fu'p; izHkq in igpkukA546A jáks vukFk eksfga fd;ks lukFkkA /kU; /kU; n'kjFk rqo j?kqukFkkA547A rqe d`ik fla/kq gks eSa dfijkbZA pju dey in iadt ikbZA548A vfr izse lq[klkxj Hk;ÅA izcy iki nqjefr nwfj cgsÅA549A eSa rqe nkl ikl futq jkrkA 'khry lqxa/k 'kjhj lqikrkA550A vgS lqxzho fut nkl rqEgkjkA rkds dVd ejdV vf/kdkjkA551A lhrk [kkst og rqjUr djkbZA tgka rgka ejdV osfx iBkbZA552A pyS rqjUr yhUg iaFk p<+kbZA tgka fxfj dUnj jgk fNikbZA553A dgk lEokn lqxzho ls tkbZA ?kj cSBs rqo n'kZu ikbZA554A n'kjFk ru; jke j?kqjkbZA tkds osn yksd lc xkbZA555A Qsfj Qsfj pju dey ij yksVkA ck<+h izhfr eu Hk; x;ks NksVkA556A eu dh la'k; nwfj lc x;ÅA jke nj'k in iadt i;ÅA557A lk[kh & 40 ikfu tksfj dfj ehurh] egk nj'k Qy ik;sA xoZ Hkatu v?kekspu] lks izHkq Hk;s lgk;sAA pkSikbZ ckfy cU/kq gS fuiV udkjkA gj~;ks ee frfj;k diV ls okjkA558A dhUgksa lej lSu lc lkFkkA okdh e`R;q gS f=Hkqou gkFkkA559A ;g futq cSj vkt tks ikoksA dksfV dVd rqao lax pykvksA560A fxfj danj ls ckgj Hk;ÅA lqur Jou dksfi ds /k;ÅA561A Hkhjs Hkwfe ij Vjr u VkjhA ,d&,d ;ks)k egkcy HkkjhA562A fQfj oS Hkhjk tqnk àS Bk<+kA dfBu fu"kax cku lj dk<+kA563A ekjk jke cku mj ykxkA eqjfN fxjk cgqj fQj tkxkA564A /kje :i fuxe dgs dSlsA ekjgq eksfga O;k/kk lj tSlsA565A eSa csjh lqxzho fgrdkjhA dkj.k dou eksfga rqe ekjhA566A 26
  • 27. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke dU;k pkfj idV tx vgbZA 'kkL= osn Kku er dgbZA567A bUg lax dqefr djS uj dksbZA rkfg grs dNq iki uk gksbZA568A ,ruk lquh ru R;kxfl izkukA lqxzho jke pju yiVkukA569A lk[kh & 41 /kj~;ks pju in iadt] esVk ldy ru ihjA ge tk;s lSu cVksjc] dkuu Vhdq j?kqohjAA NUn & 7 cj"kk fofo/k izxk'k iou] vfr xjft xjft ?kgjkoghaA eksj 'kksj vfr >haxqj >udr] fxfj pf<+ fxjk lqukoghaAA fodV ou rgk¡ fliV Hkkyq dfi] fojg vuy ruq NkoghaA ,fg Hkkafr chR;ks tkudh fcuq] uSu uhan u vkoghaAA [kksjBk & 7 Hkjr ds lksp cM+h ru ihj] foifÙk fo;ksx csdkj vfrA nq%[k nk#u j?kqohj] /k`x thou lalkj efrAA pkSikbZ Fkkds lks uhj Fkhj lc Hk;ÅA lqeu lqxa/k NksfM+ ?kj x;ÅA570A pys ifFkd 'kjn fnu v;ÅA jke y"ku fxfj ij pf<+ x;ÅA571A lqxzho iaFk fugkjfga uhdkA lqfu iou lqr vkxs VhdkA572A pys rqjUr rc nquksa HkkbZA tgk¡ lqxzho dS uxj lqgkbZA573A lqxzho ns[kk vk;s j?kqukFkkA dj tksfj fudV uk;s futq ekFkkA574A vk;s iou lqr ik;u ijsÅA ns[kr jke eksn eu HkjsÅA575A ldy dVd fefy dhUg izukekA /kU;&/kU; nj'ku rqe Jh jkekA576A ea=h ea= dhUg vl HkkÅA lquks lHkfu fefy opu izHkkÅA577A pY;ks rqjUr lc lk;j rhjkA lSu lekt lcS cy ohjkA578A jke y"ku lqxzho dfijkbZA egk ohj HkV dVd fn[kkbZ579A lks futq vFkZ lcksa BgjkbZA ea= dhUg tkeoUr dga tkbZA580A yadkiqj tkgq ohj gfyoarkA fl;k lusl ys vkm rqjUrkA581A ysgq ikurqe djgq i;kukA n'kdU/kj ds ejngq ekukA582A vkKk djgq lqQy lc dktwA jke pju flj Åij NktwA583A 27
  • 28. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke egk ikS#"k cy rqe dga gksbZA nkuo thfr lds ufga dksbZA584A fl;k lusl fy;kogq uhdkA ldy dVd eg oa'k ds VhdkA585A lk[kh & 42 jke pju in iadt] xfg fyUgks flj uk;A pys izp.M vfr dksi dfj] egk ohj cy ik;AA pkSikbZ vfr izpaM àS dksisoks ohjkA dwn ijk le lk;j uhjkA586A jgs fuf'kpj exq j[kokjhA guk rsfg ,d dhy iNkjhA587A [ka'kh igqfe ru Hk;ks fodjkjkA :f/kj pys tSls uhj dks /kkjkA588A dwfn ijk iqfu yad ea>kjkA tgka n'kda/kj ds j[kokjkA589A vkxs x`gh foHkh"k.k ns[kkA jke uke lqfu vou fols[kkA590A feys fofHk"k.k exq es vkbZA ân; gjf[k egk Qy ikbZA591A lar njl gfj d`ik lesrkA cM+k HkkX; ewy eaxy gsrkA592A lquks iou lqr cpu gekjhA lxjs yadk nSR; ilkjhA593A rk chp lar jgu bfe jgbZA jke uke futq fuf'kfnu ygbZA594A dgs foHkh"k.k lquq gfyoUrkA futq futq vFkZ dgksa fojrarkA595A jke y"ku gS lkxj rhjkA egk dVd lc cM+&cM+ ohjkA596A jke lusl fl;k ig¡ ykbZA fl;k lusl rqjUr ys tkbZA597A v'kksd o`{k rj lhrk jgbZA d"V dYiuk lc nq[k lgbZA598A pgqa vksj pkSdh nSR; tks xk<+sA lqfu iou lqr jks'k tks ck<+sA599A dwfn p<+k nzqe Åij dSlsA ekuks ia{kh clsjk tSlsA600A cgqr d"V ru ns[kk HkkjhA rqjarfga nhUg vxwaBh MkjhA606A lhrs djxfga yhUg mBkbZA vf/kd d"V ru O;kis vkbZA602A rqjUrfga mrfj fudV pfy v;ÅA dfj ifjuke futq ekFkk u;ÅA603A lquq ekrk eSa jke dS chjkA fl;k lq[kn HkbZ ldy ljhjkA604A jke y"ku ru fojg fo;ksxkA rqao lusl esfVgSa ru 'kksxkA605A mrjh dVd lHkS ifjpkjhA yads'oj ds 'kh'k mrkjhA606A /kfj /kfj nSR; lHkS flj dfVgSaA lqj uj cUn rqjUrfga NqfVgSaA607A lk[kh & 43 rqe ekrk /k# /khjt] gksbgks ;qxy ,d lkFkA djfga fo/oal j?kq oa'k ef.k] thr pfygS j?kqukFkAA 28
  • 29. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke ik¡p Qy ysb vkxs nhUgkA cgqr izhfr dfj pk[ku yhUgkA608A dfi ds Qy ekuks ve`r jgsÅA jkse jkse 'khry ru Hk;sÅA609A cksys dfi rc opu fopkjhA dsfg fnf'k ckx [kkgqa Qy >kjhA610A pgqa vksj nSR; jgs j[kokjkA fdfe dj rqe djogq iblkjkA611A rqe izrki lcS cy yfjgkSA nSR;fu ekfj lc Qy [kbgkSA612A nSR;fu /kfj /kfj lHks iNkjksaA o`{k mikfj fla/kq ega MkjksaA613A 'kq#fd 'kq#fd [kbgksa Hkfj isVkA Qsfj dfjgksa eSa rqels HksaVkA614A mBk xjt ijcr vfr HkkjhA fl;k ns[kk tuq yad mtkjhA615A iSBk tkb >ifV cxokukA pqfu pqfu Qy [kk;fl euekukA616A fdNq cV rksfj rkfj ftfe ikjhA fdNq mikfj flU/kq eag MkjhA617A /kk;s nSR; jgs j[kokjkA ek# ek# ds dhUg iqdkjkA618A /kjh pisVfu ekfj iNkjhA pys ijkbZ Vkax /kfj QkjhA619A djfga 'kksj tg¡ jko.k cSBkA ejdV ,d ckjh eg¡ iSBkA620A rksfj rksfj Qy [kkbfl lc >kjhA o`{k mikfj flU/kq eg¡ MkjhA621A dgs jkou fdfgfl vtxwrkA ft;rfga idfj ys vkogq nwrkA622A lk[kh & 44 ns[kr y?kq papy cM+k] ikS#"k dgk u tk;sA tks tks ijs yisV esa] iVds Vk¡x ?kqek;sAA pkSikbZ gels ohj dou cM+ vgbZA tks izHkqrk cy gels dgbZA623A lqur dksi 'kjhjs tkxkA rksjksa rc tuq foyEc u ykxkA624A egk Qk¡l rc lc fefy tksjkA ?ksfj idfj ds fy;kogq pksjkA625A NksV djfga ro cM+ gks; tkbZA cM+ djfga rc fudfy ijkbZA626A cgq ifjiap Qan tc tksjkA dj xfg [kSap rqjarfga rksjkA627A jke ds fØ;k djgqa rqg pksjkA ekjc rksfga ufga dhUg fugksjkA628A ck>s Qkal nkl tuq NksVkA /kfj /kfj ekjgha gS cM+ eksVkA609A ?ksfj idfj ys vk;s jkou vkxsA nsf[k nsf[k yfjdk lc HkkxsA630A Qy [kk;ks dkSus cy HkkjhA fdfe dfj o`{k rqe dhUg mtkjhA631A lkp dgks ukrks thoufga cfpgksA xzho dj }kj ?kjs ?kj ufpgksA632A 29
  • 30. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke egk izcy gS vkre HkkjhA rksfj rksfj Qy [kk;ks lc >kjhA633A [kk;ks Qy ykxk cM+ ehBkA rksfj rksfj yhUg uSu Hkfj nhBkA634A ekFks BsdS rsfg fyUg mikjhA bfe dfj ysb flU/kq e¡g MkjhA635A nkuo nkSfj dhUg cM+ jkjhA rc eSa myfV pisVfga ekjhA636A dgs jkou papy gS pksjkA cksry cSu ufga Mj rksjkA637A lk[kh & 45 pksj lksbZ pksjh djs] gjs vofj dks ckeA frfj;k pksj ikih cM+k] jke foeq[k /k`x dkeAA pkSikbZ dgs jkou ?kbpgq /kfj dksjsA ekjgq tsdjk tl cy tksjsA638A iou ru; ru jkseuk VwVSA [k¡fl [k¡fl nsr viufga eqag VwVSA639A gkfj gkfj cSBs lc ;ks)k( ru ls fudfy x;s lc Øks/kkA640A ,dj e`R;q gS fudV gekjhA yaxwj yisVgq diM+k QkjhA641A rsy yxkbZ yisVgq ykrkA rc ru dS gksbgSa mRikrkA642A vf/kd yaxwj c<+k;k HkkjhA uj ds ikx ukfj ds lkjhA643A vkfx yxkbZ nsgq gqgdkjhA rjfd rjfd mUg yadk tkjhA644A lxjs yadk ykxs vkapkA ,d foHkh"k.k ds x`g ckapkA645A foHkh"k.k Hkou ckafp ds tkbZA rgwa u vU/k ds eu ifr;kbZA646A tud lqrk nsf[k ân; gj"khA ekuks izse lq/kkle cj"khA647A NUn & 8 ohj /khj vfr dksfi xtsZ] yadkiqj /kfj tkjfgaA yS yk; yiV yaxwj Qsadfga] nSR; fudV u vkoghaAA nSR; nfy efy Hkwr Hkkts] fpgwafd fpadkj yxkoghaA dfBu ejdV fudV Bk<+s] ohj tksj uk ikoghaAA [kksjBk & 8 tjr lks uxj vukFk] jke nzksg jkou fd;ksA lhrk ys feyq j?kqukFk] 'kju flag uk ekfjgsaAA pkSikbZ dwfn iM+k rc lkxj ekghaA yaxwj cqrk; fl;k iga tkghaA648A igq¡ps iou lqr osfx lks tkbZA tgk¡ fl;k jgh FkS cukbZA649A lquq ekrk rstgq ru lkspkA jke pju v?k ikrd ekspkA650A 30
  • 31. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke gqdqe uk dhUg eksfga j?kqjkbZA rqe dga ysb rqjUrfga tkbZA651A lqj uj cUn lcs eqäSgsaA rqe d¡g ysb vo/kiqj tbgsaA652A jko.k xoZ xjn eag fcfrgsaA lej djh lqj [ksrs thfrgsaA653A jktk jke jkuh gks, lhrkA dfi ds opu ekugq ijrhrkA654A jke pju Nqb fcurh eksjhA rkdc rfud u;u dh dksjhA655A eSa frfj;k ru cqf) dh FkksjhA d`ik flU/kq ls fourh eksjhA656A eSa nklh rqe f=Hkqou LokehA loZ O;kid varj ;kehA657A y"k.k ls dgc v'kh"k gekjhA cksyh cSu u;u uhj <kjhA658A rstgq fo"kkn dYiuk nwjhA jkou xoZ feyfga lHk /kwjhA659A geds ekrk nsgq v'kh"kkA jke pju tk;s uk;ks 'khlkA660A dfj ijuke rc pys rqjarkA dwfn ijs le lk;j varkA661A nsf[k dVd lHkS dksbZ Bk<+kA gj"kh iou lqr efgek ck<+kA662A lk[kh & 46 dVd lHkS gf"kZr Hk;s] egkohj in ik;sA jke jpu yiVkb ds] u;u jgk eqlqdk;sAA pkSikbZ jke dgk lquks dfijkbZA fl;k lusl futq dFkk lqukbZA663A pju Nqb jke ij ykxhA fojg fojkx lnk vuqjkxhA664A f=Hkqou Bkdqj jke xkslkbZA eksfga nklh ij gksfga lgkbZA665A y"ku vk'kh"k dgc cgq Hkk¡frA cksry cSu yksj pgqa ikrhA666A fofä fofä lc dFkk lqukbZA f/kfjtk /kjgq fefygsa j?kqjkbZA667A jkou xoZ xjn àS tkbZA fl;k ys pfygsa f=Hkqou lkabZA668A rstgq dYiuk /k# eu /khjkA pju dey lqfejgq j?kqohjkA669A jktk jke fl;k rq¡g jkuhA dfi ds opu feF;k tfu tkuhA670A lqfu ds jke 'khry ru Hk;ÅA [kqfy x;ks dey Hkoj jl i;ÅA671A jke y"ku lax lSu lesrkA lc fefy ea= dhUg futq gsrkA672A cka/;ks lkxj cgq lc HkkrhA ikgu dkfV <ksogq fnu jkrhA673A uy uhy ohj lc >kjhA ikgu nsfga dVd lc MkjhA674A y{kqe.k fy[kk lÙk dS js[kkA ty eg¡ miy lcS dsgq ns[kk675A lÙk iq#"k ds tkufga ejekA y"k.k izse izhfr futq /kjekA676A 31
  • 32. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke ;gk¡ lsr cka/k lc tksoSA jkou xoZ ekfr lksoSA677A dgs eanksnfj lquq fi;k LokehA dk rqe Hkwygq xoZ vfr xkehA678A feygq fl;k ys lk;j rhjkAA dksfV xqukg cdls j?kqohjkA679A buls lej thrS ufga dksÅA uj ukjk;.k gS iqfu nksÅA680A x`g e¡g yk;d 'kfDr Lo:ikA jkt u"V gksbgsa rksj HkwikA681A lk[kh & 47 lqugq fiz;k ifr eksj rqe] lnk dgksa fgrdkjhA fl;k rqjUr ys fefy,] Øks/k eksg lc MkjhAA pkSikbZ dl frfj;k cqf) cksyfl csdkjhA ekjkSa dVd lSu lHk >kjhA682A buls eq[k eSa fdfe dfj QsfjgksaA ejdV ekfj [ka/kd lc HkfjgksaA683A ;s }S rilh vYi vgkjhA cku dS /kdsa nsÅ ftfe MkjhA684A oksfg ekjsdk dk Qy uhdkA uV ds lax oS x`fg x`fg chdkA685A exq esa exu ukps cgq Hkk¡frA papy pksj prqj gS tkrhA686A lk[kh & 48 dgs jkou lquq frfj;k] rSa Mj efr ekul 'kadA f'ko lnk oj nhUgksa] jkt d:¡ x<+ yadAA NUn & 9 fl;k cqf) Nfy ds Hkyk dgka gS] gfj fyUgksa vius cy rsaA lk;j ck¡f/k dVd lc fudV] fodV Hk;k cl lc ty rsaAA yadk ehft /kwfj iadt dfjgsa] rksfga ekfjgsa vius djrsA nfj;k tks dgs frfj;k fl[koS] rstq oknh ufga /kjuh /kjrsAA lwj lc ck¡f/k fd;ks cl vius] f'ko dks oj dSls VfjgsaA mudh dVdofu ejdV dh] lUeq[k ge lks ds yfjgsaAA os }S rilh ru eu O;kdqy] ge lksa lej dks dfjgsaA nfj;k tks dgsa frfj;k MiVS] dj [kjx fy, lcbZ MfjgsaAA lksjBk & 9 cksyS xjft dfj dksfi] frfj;k rSa cSjh HkbZA fn;k rst ls rksfi] lqj lc Mj dfir Hk;sA 32
  • 33. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke dgsa f'ko lquq opu HkokuhA jkou xoZ x#j vfHkekuhA687A /kfj&/kfj vfg [kkbfl Hkfj isVkA 'ks"kukx dfg x#j yisVkA688A lgL= Quh f{kfr tkij jgbZA dksfV x#j rsfg Hkhrj cgbZA689A ;g tfu tkuks NksV 'kjhjkA vuar dyk gS jke j?kqohjkA690A lkxj vkxj jke d`ikykA Hk;Hkatu nq"V ;e tkykA691A dgsa mek lquq f=Hkqou KkuhA fdfe dj oj nhUgksa jkt/kkuhA692A ckj&ckj oS 'kh"k p<+k;kA rc yadk ifr u`i dgk;kA693A ikbfl oj Hk;k vfHkekuhA ck¡f/kfl nso lqj lHk tkuhA694A lhrfga gfj ysvkusoks yadkA xoZxkeh Hk;ks bfe dfj cadkA695A okdh e`R;q fudV fu;jkuhA xjn dfjgsa oS f=Hkqou jkuhA696A ,d lsa vuar ldy efga cjrkA pj vpj ij f=Hkqou dÙkkZA697A ijekre gSa iq#"k iqjkukA Hkou Hkjfe ufga in igpkukA698A n'kda/kj va/kerh Hkje HkqykukA vkfn czã xfr Hksn uk tkukA699A lrh dgs lquks f'ko KkrkA ;g la'k; Hkze ge dg¡ jkrkA700A os ejs tjs ufga f=xqu 'kjhjkA vkfn czã os xfgj xEHkhjkA701A vkfn vukfn tkfg dg¡ dgbZA lks dSls frjxqu esa cgbZA702A n;k fla/kq lÙk dfg, ckuhA Øks/k {kek dfj vke`r lkuhA703A tc tc iqgqeh gks[ks HkkjkA rc rc yhyk /kjs vikjkA704A eq, ftos ukfga czã Lo:ikA ek;k frjxqu gS vfHkxhfr :ikA705A ckj&ckj ge rqEgsa cq>kbZA rqe dga Kku xeh ukfga vkbZA706A rqe frfj;k ru cqf) dh FkksjhA dcs cpu ufga ekugq eksjhA707A tc jkou lhrk gfj y;ÅA rc la'k; cfM+ rqeds Hk;ÅA708A la'k; lkxj vxe xEHkhjkA cwM+r Hko ty ikm u FkhjkA709A fl;k :i rq¡g lqjfr l¡okjhA cksys jke dgk n{k dqekjhA710A dhUg izuke nquks dj tksjhA f'ko ds NksfM+ dgk¡ rqe nkSjhA711A rc rqe yktu cnu xksvkbZA pyh rqjUr gejs iag vkbZA712A lquks f'ko vl dgs HkokuhA rqEgjs Mj ge lnk MsjkuhA713A tks iwNgq rks lÙk fdNq dgsÅA ukfga rks xksi xqIr gks, jgsÅA714A g¡fl ds f'ko cksys cfM+ izhrhA tkds xq# xfe lks tx thrhA715A 33
  • 34. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke NksM+gq ladksp liFk lquq eksjhA lÙk cpu e¡g fdfe dfj pksjhA716A iq#"k ,d frjxqu rsa U;kjkA tkdj ty Fky l`f"V ilkjkA717A fojg csdkj ru dUnzi vgbZA 'kfDr 'kksd nq[k nk#u ngbZA718A cu [k.M tkb tksx ri dhUgkA firk eksfg nq[k nk#u nhUgkA719A rkij ukfj fu'kkpj gjsÅA vf/kd dYiuk cM+ nq[k Hk;sÅA720A frjxqu ek;k czã lesrkA mRifÙk ijyS lks ru dsrkA721A ;g rhu yksd dS Bkdqj VhdkA budS ikj"k gS vfr uhdkA722A tc ge lhrk #i cukbZA fofgr fofgr mUg dhUg foukbZA723A lhrk gal xou oS pybZA gyqxs ik¡o iqgqfe ij /kjbZA724A ;g en eLr ik¡o /kj pkarhA bfe dfj pky y[kk ftfe Hkk¡rhA725A ;g fezx u;uh ns[kr eksgSA dey uSu lhrk lfr lksgSA726A rc mfUg ns[kk Kku fopkjhA ;g lhrk ukfga lrh gekjhA727A dhUg izuke nquks dj tksjhA n{k dqekjh lquq fourh eksjhA728A rq¡gq tx tuuh ekrq lekukA tkgq tgka gS f'ko LFkkukA729A lk[kh & 49 dgs Hkokuh Hkje ukgha] vgS Kku dk ewyA lÙk iq#"k oS vej gfga] izku fi.M lerwyAA pkSikbZ cksys f'ko opu rc uhdkA Kku fojkx uke futq VhdkA730A tksx ;qfDr Hkksx jl R;kxsA vuy izxkl izse jl ikxsA731A tgk¡ ys xeh rgk¡ yS /kkoSA lÙkiq#"k dk eje uk ikoSA732A nsf[k osnkarh dksbZ lÙkxq# KkrkA lar vlar fofo/k er ekrkA733A vtik tki 'kwU; /kfj /;kukA czã.M [k.M [kksft in fuokZukA734A fuxe fuxqZ.k dgs vfHkxfr :ikA vugn /kqfu lÙk 'kCn Lo:ikA735A fuxqZ.k fujk'k dFks ukfga dksbZA Hkfä 'kfä tx vknj gksbZA736A Kku dS exq ixq /kjS u dksbZA /kkj d`iku frjNu vfr gksbZA737A vxe vFkkg Fkkg fdfe ikoSA bfe dj jke pju in xkoSA738A lquq mek ;g lxqu Lo:ikA jke uke in foey vuwikA739A ;ksxh trh tx Hks"k vys[kkA HkfDr Hkko jke in ns[kkA740A egk egk eqfu iafMr KkrkA eksg Hkje Hko lHk dg¡ jkrkA741A 34
  • 35. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke ,d iq#"k lÙk lcrs fHkUukA Kku izdV tx dsgq dsgq chukA742A lÙkxq# er dgs iq#"k fuukjkA fujk ysi gks fuxqZu lkjkA743A tho 'kho lax 'kfDr fojktSA O;kid czã lcS ?kV NktSA744A lk[kh & 50 dgsa f'ko lquq cpu Hkokuh] xgks vpy futq KkuA ek;k /kks[kk /ka/kk tx ekgha] iq#"k iqjku vekuAA cM+h 'kju tc tkb,] esVsa dje dks nkxA rkrs lsr c/ku fy;ks] yadk vVdh ikxAA51AA pkSikbZ ekuks /kjuh lc ty lks[kkA okj ikj lc fefV x;ks /kks[kkA745A mÙkjh dVd jgh fNrjkbZA ejdV cu Qy [kkofga tkbZA746A jke y"ku fxfj ij pf<+ ohjkA x<+ lqes# cgs 'khry lehjkA747A vfr lqxa/k Qy okfj c[kkukA dfj izlkn ty vpou vkukA748A ea=h ea= tkeoar gS lkFkkA lcls cpu iwNk j?kqukFkkA749A uy uhy ohj gfyoUrkA ckyh lqr laxlSu lesrkA750A yadkiqj dsm ohj pfy tkbZA jke dFkk jko.k leq>kbZA751A lhrfga lax ys ixq ij ijbZA yadk jkT; dYi Hkj djbZA752A lqj uj cUn nsb lc NkM+hA jkt yads'oj vf/kds ekM+hA753A vkb dVd ihNs fQfj tbgsaA jko.k vkxs ckr tubgsaA754A gS dksbZ ohj ohjk yS vkbZAA fo"kVkjs yadkiqj tkbZA755A ea=h ea= dgk leq>kkbZA vaxn ohjfga vkfu cksykbZA756A vsxn ohj /khj cM+ HkkjhA tj tokc lc ckr l¡HkkjhA757A mÙkj dS mÙkj nhUgsa oks;uhdkA jko.k lUeq[k ;g ohj VhdkA758A jkou ckfy fpUgkjks vgbZA ckyh lqr vaxn oS ygbZA759A vaxn fojfga osfx cqykbZA xqIr ea= lc izxV lqukbZA760A tkgq dud x<+ ysgq dj ohjkA rqe lc yk;d efr dk /khjkA761A lgL= Hkqtkcy tkds gksbZA rq¡g ikS#"k ru rqyS uk dksbZA762A firk oSj tfu ekugq tkbZA vxyh tUe oks;y izHkqrkbZA763A pfy Hko vaxn fyUgksa ikukA yadkiqj ds dhUg i;kukA764A eSa dhadj rqe nklu nklkA d`ik flU/kq pju rq¡o iklkA765A 35
  • 36. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke tsblu dje rsblu lks ikoSA ekrq firk dksb dke uk vkosA766A iou lqr exq iwNk tkbZA cu [kaM fxfj lc dfg leq>kbZA769A eSauk fxfj pf<+ iaFk fugkjkA nf{k.k fn'kk gS yad fopkjkA768A lk[kh & 52 jke pju flj ukbds] jgs nquks dj tksjhA lnk n;ky flj Åijs] djuh dNq ukfga eksjhAA pkSikbZ egk egk ohj ikoj HkV HkkjhA eky tq>kj Vjr ukfga VkjhA769A vaxn ds ft; la'k; O;kiSA vxqeu ik¡o nifV pyq nkiSA770A tks eSa fQjksa gksfga dqy gkuhA uke gekj txr ukgha tkuhA771A jke dkt dfjgsa ohj dsrkA ftu ftu cka/;ks lk;j lsrkA772A igqaps yadk fudV fuoklkA dwfn p<+s lc fefV x;ks =klkA773A ,su >jks[ks jgk fNikbZA 'kksj djfga ejdV ,d vkbZA774A nkSfj nwr igq¡ps lc >kjhA eqag fojkofga nsb nsb rkjhA775A vaxn jks"k xksl pf<+ x;ÅA /kfj nkcs uhps pfy v;ÅA776A lks ru Hk;Å Hk;adj HkkjhA ik¡p lkr nSr pisVfUg ekjhA777A Hkkxs nwr rc NksM+ fpdkjhA iz'kLr dq¡oj rc ykxq xksgkjhA778A dgks uk dks rqe dk dfj nwrkA vk;gq yadk cM+ vtxwrkA779A tks fdNq ekaxgq nsb¡ e¡xkbZA ukgha rks pqigh tkgq ijkbZA780A iz'kLr uke rksj lqUnj 'kjhjkA jko.k lqr rq¡g cM+ HkV ohjkA781A Hkou fHk[kkjh rqe geds tkukA /kfj ds ejnksa rksgjks ekukA782A iz'kLr dqaoj rc dksism ohjkA /kfj ds nkcsoks ldy 'kjhjkA783A myfV ds vaxn rsfga iNkfjA ru ejksfj iqgqfe ij MkjhA784A izku NqVk ru Hk;ks csdjkjkA jkou vkxs ijk iqdkjkA785A lk[kh & 53 egk Hkqtk cy ohj vfr] cksyk gkad izpkjhA ijk nad x<+ yad esa] dfEi jgk uj ukjhAA pkSikbZ rqjUrfga pfy ikofj ij x;ÅA eUnksnjh rc ns[kfr Hk;ÅA786A jke ds nwr nqokjs Bk<+kA jkou lqfu dksi vfr ck<+kA787A 36
  • 37. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke cksyh cpu ea=h ls dgbZA ;g dkSrqd lc ns[ku pgbZA788A Hkstgq nwr rqajr cqykbZA og ckuj dh nks lj vkbZA789A vaxn rqjUr fudV pfy v;ÅA pk# utfj cjkscj Hk;ÅA790A jkou mfB flaxklu cSBkA vfr Hk;ks xoZ Hkqtk cy ,saBkA791A dgfl uk ds rqe dgka ls vkbZA vkiu vFkZ dgfl leq>kbZA792A dh lsuk lax ijfl HkqykbZA dkj.k dou yadkiqj vkbZA793A dgfl uk lkp cupj ckuhA ukfga rks ekj djks tho gkfuA794A vfr xoZ dfj cksyfl rhrkA ckyh lqr eSa jke dj ghrkA795A jkepUnz Hkstk rqe iklkA lks futq cpu djc ijxklkA796A gels ckfy lnk fgrdkjhA lks rqe tuesa ckr fcxkjhA797A jke pju in iadt eksghaA fcxjs lks tks jke dS nzksghA798A firk cSj lqr ukgha ekukA rsfg yckjdS dkSu c[kkukA799A frfj;k pksj ikih cM+ vgbZA lksbZ yckj Hkou Hko ijbZA800A lhrfga ysb pju ij ijbZA dud dksV jkt rc djbZA801A n'k 'kh"k /kfj fNfugsa rksjkA ys pyq lhrfga lquq dgk eksjkA802A vcgha tkb ikou tks ijgwA yadk jkt dYi Hkfj djgwA803A ck¡/;ks lqj uj nso lc >kjhA ,fg rilh ds dk xqu HkkjhA804A lk[kh & 54 f'ko lgk; flj Åijs] egk egk lax ohjA dj xfg pju ?kqekb dS] Qsadrksa lk;j rhjAA pkSikbZ tkS rsa pju mikjfl eksjkA egk ikS#"k cy turksa rksjkA805A pju jksfi igqfe ij /kfjgksaA Åijs pju rks lhrk gfjgksaA806A ns[kks rksj cy nSr lesrkA nsf[kgsa lqj uj jksfigsa [ksrkA807A nsf[kgfga jke vkS iq#"k iqjkukA ,s nksÅ ihj eaMs eSnkukA808A nsf[kgsa 'kEHkq vkS f'ko HkokuhA nsf[kgsa ty Fky iou vkS ikuhA809A nsf[kgfga lhrk lwjt vdk'kkA vaxn jke uke futq nklkA810A nsf[kgsa xksi izdV lalkjkA gkfj thfr nsf[kgsa lalkjkA811A NUn & 10 jksI;ks pju bg pkafi pd ij] izxV lHk iqdkjfgaA nso nso bg lqj ljc ysgha] ohj /khj cy ikoghaAA 37
  • 38. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke dksfV dksfV lc ohj ckads] ohj Hkwfe ij vkoghaA ;g egk dfBu izu dud dksV esa] jke jfg iNrkoghaAA [kksjBk & 10 cksys jke izpkjh] lquq ea=h efr /khjrsaA vaxn pju mikjh] lhrk lrh rc tkbgsaAA pkSikbZ ejn eLr eky lc >kjhA yxs ,df} fQfu pkjhA812A nl chl ykX;ks lkS ipklkA >ksasfd pju lc Hk;s fujk'kkA813A tgk¡ ysfg dVd yadk ega jgbZA lc dksbZ pju mikju pgbZA814A gkfj gkfj cSBs lc >kjhA jkou xjt egk cy HkkjhA815A pyk dksfi dfj fofpyk chpSA fxjk eVqd ikou dj uhpSA816A vaxn ikao eVqd ij nhUgkA jkou xoZ xjn dS yhUgkA817A ehl ekafl dS nhUgksa MkjhA ckyh lqr efgek vf/kdkjhA818A pyfl uk xgfl jke dS pjukA ukfga rks dky fudV Hk; ejukA819A oS }S rilh cSj c<+k;kA nwr Hksft cslhy djk;kA820A vc ge lej djc izpkjhA nsf[kgsa nso yksd lc >kjhA821A ckyh ds lqr rSa iwr diwrkA gels oSj dhUg vtxwrkA822A rSa diwr frfj;k rksfj jksoSA ldyks oa'k tkfu ds [kkSoSA823A tM+ tsBj ls dk dfg yhtSA jke pju in lqfeju dhtSSA824A lk[kh & 55 vkuan eaxy izse ;rh] pyk rqjarfga >kjhA jke pju in iadt] feurh ea= fopkjhAA pkSikbZ mBh dVd lHkks flj ukbZA ckyh lqr /ku ikS#"k ikbZA825A jke pju in vaxn is[kkA j?kqdqy dey Hkkuq Nfo ns[kkA826A 'khry Hk; ru vkBks vaxkA jkse jkse in izse izlaxkA827A j?kqifr cksys foey jl ckuhA lq/kk lesr izse jl lkuhA828A NqNqe dFkk lc dgk c[kkuhA jkou xoZ xjn eg¡ lkuhA829A rqo izrki fu'kkpj thrkA jkou ekfj ys vkbc lhrkA860A dgsa jke rqe lc xqu yk;dA lw;Zoa'k {k=h; cM+ lk;dA831A 38
  • 39. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke vc eksjs eu HkkS izrhrhA lqj uj cUn NqM+kbc thrhA832A mBh dVd vkxs pfy vkbZA futq futq ea= dgs leq>kbZA833A cu Qy ejdV [kkofga tkbZA Hkfj isV [kkfga eksfN QgjkbZA834A fuf'kfnu lcdsgq ;gh fcpkjkA dc x;s ns[kc yad ixkjkA835A lk[kh & 56 vl eulwck dVd esa] egk egk cyohjA lqj lc Hkwfe cgkjgha] tk fnu Mkfjgsa rhjAA pkSikbZ rqe tx tuuh phUgk ukgha uhdsA tkds gkFk txr lc chdsA836A gfj vkugq cgqrs gj"kk;ksA ve`r rst egk fo"k [kk;ksA837A egk ek;k vkS tksfr fujUrkA ty Fky iou esa Qan vuUrkA838A Hkkuq dyk Nfo jkgq xzklkA NqfVxS re r`fejh lc uk'kkA839A nhu euh fnu izxV àS vk;sA jkgq dsr ngq¡ dgk ijk;sA840A rqe ds dkys fudV xzklkA foijhr cqf) rqEgsa ru HkklkA841A ftfe dfj jkgq lw;Z dga NsdkA bfe dfj vaxn nSrfUga VsdkA842A rqgq¡ chl Hkqtk cy ikS#"k tkukA eq¡g VwVk ukfga eu ifr;kukA843A gfVds dVd ykxs eq¡g dkjhA lw;Z ca'k efgek vf/kdkjhA844A dgs eanksnfj lquq fi;k eksjkA f'ko ds oj ukfga fuegha cksjkA845A HkLeklqj ds cj tks nhUgkA Hk;s HkLe ru [kkd eyhukA846A gfjukdl f'ko oj tks ekrkA vksnj Qkfj iqgqfe ru pkrkA847A tgk¡ mikfld f'ko ds vgbZA jke Hkxr dg¡ dksbZ uk ygbZA848A tsfg flj dkys dhUg i;kukA foijhr cqf) Hkje Hko KkukA849A vufgr fgr ukfga ijrhrhA dgs eanksnfj ;e rsfg thrhA850A vfr àS Øks/k va/k rc cksykA f'ko ds cj tx lnk veksykA851A gfjukdl cj lgy Lo:ikA gedsa rqys vkSfj ukfga HkwikA852A ge nl eLrd vkfu p<+k;kA rc vVy cj yadk ik;kA853A geds rqe fl[kkou ykxhA rilh rjQ ckr cgq ikxhA854A mBk dksfi [kjx ys gkFkkA /kfjds dfVrks rksgjks ekFkkA855A rc eUnksnfj cgqr MsjkbZA pju idfj dS ekFkk ukbZA856A rsfg volj foHkh"k.k vk;sA jke ckr dNq dFkk pyk;sA857A 39
  • 40. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lqfuds dksik ldy 'kjhjkA ykrs ekfj foHkh"k.k fxjkA858A mfB foHkh"k.k x`g esa vk;sA cgqr fo"kkn jke xqu xk;sA859A lk[kh & 57 pys foHkh"k.k jke ig¡] rsft ldy ifjokjA cgqfj Hkou esa vkbds] ns[kc yad nqokfjAA pkSikbZ lÙkxq# opu iwNks eSa rqelsA lkrk y{k.k dgks futq gelsA860A ek;k#i lq[k fdfe ukgha ygbZA buds lax lnk lHk djbZA861A lquks opu eSa dgkSa fopkjhA leqf> ysgq futq Kku lEHkkjhA862A izFke tkb tud x`g jgbZA dhUg ifjiap cgqr fdNq ygbZA863A tud _f"k lksp cgqr fcpkjhA ;ksx NqVk nq%[k Hk; x;ks HkkjhA864A >yds fp= lcS dksb /kkokA egk egk Hkwifr ykt x¡okokA865A u`i ykxs tSls lsej lwokA VqfV x;ks /kuq"k mM+k Hkze HkwokA866A >fe dfj ek;k ysr tc NksjhA 'kh'k iVfd cSBs eq[k eksjhA867A ;g lqy{kuh tsfg x`g iSBhA nhid ckfj Hkou esa cSBhA868A tgk¡ nhid rgk¡ fdjeh vkosA ijh irax rgk¡ izku xokosA869A egk ek;k ;g lc tx xkosA vxe vFkkg Fkkg fdfe ikosA870A fcuq xqu Kku lR; ufga ukSdkA fcuq rjuh Hkolkxj McdkA871A lir irky rgk¡ cfg tkbZA [kkstr [kkstr dksbZ vUr uk ikbZA872A T;ksa lÙkxq# feysa dugfj;kA /kfj irokj [ksofga rc nfj;kA873A thou eqfDr thUn xq# KkrkA lc fof/k iwju izse lqikrkA874A Bhdk ewy uke futq ns[kSA jfgu xgfu esa vkSj uk is[kSA875A ;e jktk ds dkg clkbZA fu'p; vpy vejiqj tkbZA876A gS lÙkiq#"k eku ij rhrhA jgfu xgfu pfygks ;e thrhA877A frjxqu 'kjhj eksg ruq O;kiSA iki iqU; vius eu rkiSA878A nzksinh ru gS ek;k Lo:ikA ikapksa HkkbZ ;qf/kf"Bj HkwikA879A mfUg lax Fkhj drfga ukfga ikbZA iSfB irkys rufga xykbZA880A lks ek;k jkou fxzg vkbZA egkQkl te tky cukbZA881A fudV fuiV fu;j Hkb ckrkA vc yadk gksbgsa mRikrkA882A ukS eu lwr dcgha ukfga l>qjkA vc rks jkou jkefga va>qjkA883A 40
  • 41. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 58 dgs nfj;k lquq nklgha] fooju fd;k cuk,A jgfu xgfu futq uke gS] nksfo/kk nwfj cksgk;sAA NUn & 11 xfgj Kku futq uke] ;g Hko Hkje lc foljkoghaA vdg vad bg cad uky esa] inqe >yk>fy vkoghaAA >jr >jh rgk¡ vxe fueZy] eksrh efu Nfo NkoghaA feyfga lÙkxq# 'kCn ds /kqfu] njl nfj;k ikoghaAA lksjBk & 11 czã Hksn fujysi] tks feySa lÙkxq# n;kA lc nq[k gks; la{ksi] iki iqU; ukfga O;kfi gSAA pkSikbZ x;s foHkh"k.k tgk¡ guqekukA feys izse vfr lq?kj lqtkukA884A jkou ge dg¡ nhUg fudkjhA bfe dkju bgok¡ ixq <kjhA885A d`ik flU/kq ls HksaV djkogqA r`"kk izse lc I;kl feVkogqA886A dj xfg gfyoar yhUg fy;kbZA lUeq[k jke foHkh"k.k vkbZA887A jke dgk yads'oj jkbZA rqjrfg jkt foHkh"k.k ikbZA888A vgS foHkh"k.k nklu nklkA yadk fu'pj dksfV fuoklkA889A fuf'kfnu Hktu djfga HkxoarkA lquq JhjkeÏdgs gfyoarkA890A lqfeju djr jgs j?kqjkbZA jkou bUg dg¡ nhUg nqjkbzA891A Hkxr v?k dS dor lkFkkA vl dfg cpu cksys j?kqukFkA892A Hkko Hktu tsfg HkfDr fojkxkA lks tu tx esalnk lqHkkxkA893A lks dqy yk;d dqy eg¡ VhdkA lnk pju in iadt uhdkA894A ljxqu fujxqu fuxe tks lkspSA dksfV dje v?kikrd ekspSA895A tsfg dqy Hkxfr lksbZ dqy yk;dA ux gS uke lnk eks{k nk;dA896A lar er eksfga vUrj dSlsA ân; dey ee Hkzej tSlsA897A e/kqdj ekyrh ?kzkfujl ikbZAA T;ksa jluk xqu xk; lqukbZA898A HkfDr clh Hkxoar fojktSA lar ds fudV lnk f'kj NktSA899A lk/kq njl tx efgek dSlkA dksfV rhjFk nku iqU; tSlkA900A 41
  • 42. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke oju foosd uk czkã.k {k=hA j?kqdqy dey uke futq ta=hA901A lk/kq ljl xqu lc uj uhpkAA tSls nhu efu gS ÅapkA902A lk[kh & 59 dFkc dfBu djuh dfBu] dfBu foosd fopkjA xq# in iadt eatu djks] ;sfg fof/k gks; mckjAA pkSikbZ lquks foHkh"k.k dgsa j?kqjkbZA ds chj dsblu dhUg izHkqrkbZA903A iou lqr egk cy HkkjhA yadk tkfj o`{k mikjhA904A /kfj /kfj nSR; pisVfUg ekjkA rc jkou ig¡ ijk iqdkjkA905A jke izrki lad dNq ukghaA cksys cSu lHks Mj [kkghaA906A ,slu ohj fu%'kad vekukA jkou xoZ fd;k fifl ekukA907A iSBr vaxn Hk; x;ks jkjhA ijlLr dq¡oj ds vxrs ekjhA908A fQfj vk;s tgk¡ jkou cSBkA ns[kr xohZ xoZfga ,saBkA909A mÙkj dS mÙkj cgqr mfUg nhUgkA dgr ckr dNq lad uk yhUgkA910A jksik pju lHkS ijpkjhA gkjs nSR; dksfV lc >kjhA911A jko.k xjft dksfi dS /kkokAA fxfj ijk rc eVqd mBkokA912A lk[kh & 60 rc eksjs ijrhfr Hk;ks] lgh jke dj ohjA eulk okpk djeuk] HkS Hkatu efr /khjAA pkSikbZ vkbZ dVd fodV fxfjdsrkA 'kwj ohj lc lSu lesrkA913A jke y"ku lqxzho dfijkbZA cSBs ohj lcS f'kj ukbZA914A fnol fcrs jtuh pfy vkbZA j?kqoj n`f"V nf{k.k ds tkbZA915A xjtr ?ku vfr gksr v¡nksjkA ijr o`f"V ekuks izcy dBksjkA916A NVk pefd pgqa vksj pfy tkbZA piyk peds cgqr ns[kkbZA917A vpjt dkSrqd vtc vuwikA j?kqoj cksys foHkh"k.k HkwikA918A gksr xjn ;g vxe v?kkrkA foHkh"ku HkDr dgks lÙk okrkA919A e`nax rky lc cktq v?kksjkA efu ekfud gS N= pHkksjkA920A piyk peds gksr vatksjkA rfjou NVk pedq pgqa vksjkA921A pkSd pkafnuh J`ax mraxkA flagklu cSBs eLr eraxkA922A 42