SlideShare a Scribd company logo
1 of 57
Download to read offline
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
Hkk[ky nfj;k lkgsc lr lqfØr cUnh NksM+ eqfDr ds nkrk uke fu'kku lghA
xzUFk nfj;k lkxj
lk[kh & 1
xzUFk nfj;k lkxj] eqfDr Hksn futqlkjA
tks tu 'kCn fcosfd;k] lkstu mrjfga ikjAA
pkSikbZ
çFkefga lrin fdUg c[kkukA çse çhfr ys lqjfr lekukA1A
lrin vuqHko fdUg vuqlkjkA yksd osn R;kxksa lc HkkjkA2A
yksd osn ;g ge lc tkuhA dsoy uke fujUrj vkuhA3A
xoZ xqeku dke tx R;kxkA çse :fpr fut ân;s ykxkA4A
osn fof/k ufga djksa c[kkukA Ni yksd lkgsc LFkkukA5A
lk[kh & 2
rhu yksd ds mijs] rgka vHkS yksd foLrkjA
lr lqd`r ds chjk ikos] igqaps tk; djkjAA
pkSikbZ
d`ikoUr d`ik tc dhUgkA n;k flU/kq lq[k lkxj nhUgkA6A
eSa lkeFkZ ufga iwjks KkukA lr lkgsc 'kCn fuokZukA7A
vuUr ykspu le Kkuh gksbZA vxe :i dfg lds u dksbZA8A
lÙkj ;qx ftu u[k esa jk[kkA dgq dSls cjfu lds dksbZ Hkk"kkA9A
dks dfork in ikos ,slkA uke l:i dgq cjus dSlkA10A
mudj :i dgk ufga tkbZA eu ega ldqp yxs dNq HkkbZA11A
ukS y{k dfj tkds gS ekFkkA vkfn vUr lqfØr gfga lkFkkA12A
ldy :i efgek mft;kjkA cjfr jgk lc n`f"V ilkjkA13A
dfj ufga ldks fryd ds cjukA y{kefu Fkfdr Hk;s tsfg 'kjukA14A
;g ykspu rst dgk ufga tkbZA rfud n`f"V lc iki dVkbZA15A
rfud vksadkj T;ksfr ds dhUgkA rhu yksd tksfr jfp yhUgkA16A
rkds dfo dk djs c[kkukA ,d uke futq ân; vkukA17A
vuUr uke ldy ckSjkukA ek;k QUn lHk jgs HkqykukA18A
lk[kh & 3
,d lks vuUr HkkS] lks QwVh Mkj foLrkjA
vUrgw Qsfj ,d gS] rkfg [kkstq futqlkjAA
pkSikbZ
tksfrfg czãk fo".kq izfr ikykA tksfr :i /kfj jgk xksikykA19A
iq:"k u gksfga vkiq vkSrkjkA tksfr xk<+s lc d: midkjkA20A
tksfr :i txr lc /kjbZA tgk¡ rgka nq"Vu lc nybZA21AA
1
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 4
tksfrfga czãk fo".kq gfga] 'kadj ;ksxh /;kuA
lr iq:"k Niyksd gfga] rkdj ldy tgkuAA
pkSikbZ
jkes T;ksfr vkSj ufga dksbZA d`".k :i /kjs iqfu lksbZA22A
czák fo".kq T;ksfr vkSrkjkA iq:"k uke og jax djkjkA23A
Niyksd ys ge pfy vkbZA lkgsc dgk 'kCn leq>kbZA24A
nhUg opu 'kCn dk nkxhA txr ekag Hk;k vuqjkxhA25A
xHkZ ckl tc nhUg vkSrkjkA tUe Hk;k ns[kk lalkjkA26A
dqN fnu ckyd :i pfy x;ÅA dqN fnu 'kCn la'k; ega jgsÅA27A
dqN fnu ek;k eksg fcLrkjkA dqN fnu eferk lHks gekjkA28A
dqN fnu chrs Hk;ks rc KkukA d`ik dhUg lr lkgsc tkukA29A
dhUg d`ik vfr 'khry ckuhA çse çhfr lr lqfeju BkuhA30A
Hk;ks çse fudyad fcpkjkA xq:xfe Kku uke futq lkjkA31A
rfud lEiwj.k dhUg vuqlkjkA cjrs rst lHk yksd maft;kjkA32A
dgka ys dgksa dgk ufga tkbZA Kku n`f"V eu ns[kq yxkbZA33A
NUn & 1
dksfV dkfefu paoj <+jfga] dksfV d`".kk }kjghaA
dksfV czák osn Hkurs] vuUr cktk cktghaA
tksfr eaMy dksfV dy'kk] fgj.; dks çdk'kghaA
>yd >kyjh ykxq pagq vksj eksrh ef.k Nfo NkoghaAA
lksjBk & 1
'kksHkk vxe vikj] gal ca'k lq[k ikoghaA
dksbZ Kkuh djs fopkj] çse rRo tkds clsAA
pkSikbZ
;e tkfye tx djs csdkjkA ik[kaM /keZ djs lalkjkA34A
tc futq Hksn ikos tu dksbZA rkfg nsf[k pys ;e jksbZA35A
pkSng pkSdh ;e ds gksbZA fcuq lrxq: ufga igqaps dksbZA36A
pkSng ea= Hksn tks ikosA tk; Ni yksd cgqfj ufga vkosaA37A
rkaeg lkj 'kCn gS ,dkA rkfg tkugq fut dk;k fcyksdkA38A
dk;k ifjpS futq dgksa cq>kbZA xq:&xfe Kku cq>ks fprykbZA39A
v"V ny dey jax gS lksbZA e/; chp rsfg cksyrk gksbZA40A
2
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
No pØ rga efu mft;kjkA v>j >js rga tksfr futqlkjkA42A
No pØ rga ifjpS ikosA ewy pØ n`<+ vklu ykosA43A
ik¡p rRo rga ns[kq fo'ks"kkA iy&iy djfga vuqie Hks"kkA44A
rkeg fujfr lqjfr dh ckuhA rkes fuj[kq ek;k dh [kkuhA45A
iphl çd`fr rga fujfr djkbZA n'kosa }kj jgs oks; tkbZA46A
ewy 'kCn ef.k ekfud ns[kkA fujfr djsa rga rky fo'ks"kkA47A
iphl çd`fr ds Hksn dfg nhtsA gks; xq: Kku cqf> ;g yhtSA48A
iphlks ds ;g dFkk lqukbZA rkes lkj iou gs HkkbZA49A
b¡xyk fiaxyk lq[kefu ukjhA lkj ikSu rag djs iqdkjhA50A
oksgh iou "kV pØfga NsnkA gks; xq: Kku cq>ks ;g HksnkA51A
rk f=dqVh ega jgk lekbZA rgoka dky lds ufga tkbZA52A
vtik tis lwj pUn KkuhA nfj;k xxu ojh"ks ikuhA53A
ve`r cqUn rgka >fj ykosA fi;r gal vej in ikosA54A
lk[kh & 5
veh rRo ?kj ve`r ihos] ns[kks lqjfr yxk;A
dgr lqur fdfe cfu ijs] tkSa xfr dkgq y[kk;AA
pkSikbZ
uke ck.k tc ân;s ykxkA fuQfj fujUrj lwjfr tkxkA55A
dksfV rhFkZ rga ty ijxklkA dksfV bUæ es?k ?ku cklkA56A
dksfVu rst tksfr ijxklkA dksfVu iafMr osn usoklkA57A
NUn & 2
dksfV Kkuh Kku xkofga] 'kCn fcuk ufga ckpghaA
'kCn lthou ewy ,sud] vtik n'kZ ns[kkoghaAA
lr 'kCn lUrks"k /kfj /kfj] çse eaxy xkoghaA
feygha lrxq: 'kCn ikofga] Qsfj ufga Hko ty vkoghaAA
lksjBk & 2
Kku jru dh [kkfu] efu ekfud nhid cjsA
'kCn lthofu tkfu] vejiqj ve`r fiosAA
pkSikbZ
,d iou tc xxu lekbZ] fi;r çse vej gks; tkbZA58A
lr lkgc nfj;fg leq>kbZ] tk; Niyksd cgqfj ufga vkbZA59A
3
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
çse I;kyk fios tu dksbZ] fcuk 'kh'k dk phUgs lksbZA60A
ldy thou dg [kk; pksjkbZ] ftu ufga uke ije in ikbZA61
lk[kh & 6
çse çhfr yxkbZ ds] lÙks 'kCn vk?kkjA
lÙk fcuk ufga ckafpgks] uj dksfVu djks O;kikjAA
pkSikbZ
lr 'kCn fopkjs dksbZA vHk; yksd fl?kkjs lksbZA62A
vHk; fu'kku /ofu rgka gksbZA vtj vej in ikos lksbZA63A
dgu lquu fde dfj cfu vkosA lÙkuke futq ifjos ikosAA64
yhts fujf[k Hksn futq lkjkA leqf> ijs rc mrjs ikjkA65A
dapu Mkgs ikod ega tkbZA ,sls ru ds Mkggq HkkbZA66A
tkS ghjk ?ku lgs ?kusjkA gks; fgjEej cgqfj u QsjkA67A
xgs ewy rc fueZy ckuhA nfj;k fny fcp lqjfr lekuhA68A
ikjl 'kCn dgk leq>kbZA lrxq: feyfga rc nsfg ns[kkbZA69A
lrxq: lksbZ tks lÙk pykoSA gal oksf/k Ni yksd iBkosA70A
?kj&?kj Kku dFks foLrkjkA lks ufga igqaps yksd gekjkA71A
,d uke çse ykS ykosA lUr lk/kq dk n'kZu ikosA72A
ikos n'kZ eqfDr dk HksokA lqtl fujf[k djs futq lsokA73A
lk[kh & 7
lqefr phUgs lks ckojk] dqefr phUgs lks iwjA
phUgs fcuk tx tkr gSa] t<+ ewj[k T;ksa ØwjAA
pkSikbZ
vkis lk¡p lk¡p gS lksbZA >wBk ;g tx tkr fcxksbZA74A
lr iq:"k efgek mft;kjkA dksfVu lw;Z rsfg flj in okjkA75A
dksfVu dkfefu fujfr djkbZA dksfVu ghjk lst fcNkbZA76A
rkfg lkcg ds pj.k eukoksaA Hksn fujf[k fut fuxqZ.k xkoksaA77A
tc NwVs ;g tx ds HkVdkA ;e txkfr lHks ;g QVdkA78A
dSls galk igq¡ps tkbZA ;e txkfr nqxZ gS HkkbZA79A
;e txkfr nqxZ caVokjkA ekfj tho lc djs vgkjkA80A
4
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSng ea= cku la/kkukA ekjgq ;e ds in fuokZukA81A
pkSng ea= Hksn fcLrkjkA ,d 'kCn rs gal mckjkA82A
dkfefu dud QUn ;e tkykA pkSng phUgs deZ dk dkykA83A
f'k"; 'kCn rqe djks fopkjkA yksd osn R;kxks lc HkkjkA84A
R;kxgq la'k; ;e dj }UnkA leqf> ijh rc Hkoty QUnkA85A
lk[kh & 8
nfj;k 'kCn fopkfj;s] rhfu yksd ls U;kjA
xq: rs HkeZ tfu jk[kgqa] feyfga 'kCn futq lkjAA
pkSikbZ
lrxq: tkfu ds cUnksa ikÅaA HkeZ R;kfx rc ân; yxkÅaA86A
]lrxq: ls lwf> ijs og ns'kkA çse lq[kh rc ikm lUns'kkA87A
vkfn vUr tc iwNs vkbZA Ni yksd dgksa leq>kbZA88A
jkg ns[kk; n`<+ d:a KkukA ;e ds eku ejfn /k: /;kukA89A
Mkj irky lksj vLekukA rkfg iq:"k ds djksa c[kkukA90A
vkfn vUr lriq:"k vekukA czá ,d gS lc ?kV tkukA91A
rhfu yksd ;e nk:.k vgbZA pkSFkk yksd iq:"k oks; jgbZA92A
vtj vej gal rga gksbZA ve`r >fj pk[ks lc dksbZA93A
lks lq[k eq[k ufga tkr c[kkuhA cw>s lks tks fueZy KkuhA94A
lr yksd lr dk ca/kkA fcuq lrxq: tl t<+efr va/kkA95A
NUn & 3
'osr eaMy 'osr pgqa vksj] 'osr N= fcjktghaA
'osr r[r ij vkiq cSBs] gal paoj MksykoghaAA
çse vkuUn lqxa/k lqUnj] çse eaxy xkoghaAA
ifjey vxz xqykc dh >fj] gal lks lq[k ikoghaAA
lksjBk & 3
vfr 'kksHkk lq[k lkj] çse iUFk Hko jfgr gSA
dksbZ Kkuh djs fcpkj] vVy vej lq[kgal gSAA
5
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
lrxq: tkuq lr lq[k ckuhA 'kCn lkp fojyk dksbZ ekuhA96A
feurh djksa nwuksa dj tksjhA lr lkgc Kku dh MksjhA97A
eugh esa ekyk çse jl HkhukA lqjfr phfUg 'kCn yoyhukA98A
lkp 'kCn cw>ks fpr ykbZA gal cksf/k Ni yksd iBkbZA99A
cw>ks fny efu vkiu [kksyhA lR; yksd lR;k ufga MksyhA100A
;g dqy deZ NksfM+ lc nsgwA lrxq: pj.k 'kCn rc ysgwA101A
ve`r çse fi;gq rqe nklkA ru NwVs Ni yksdfga oklkA102A
tc ik¡th ij igqaps tkbZA ekxs eksgj nsbZ ns[kkbZA103A
lrxq: Nik nsf[k jgs ldqpkbZA xkofga eaxy dkfeuh vkbZA104A
cgqr vkuUn lq[k HkkS csyklkA tjk eju esVk Hko =klkA105A
dksfVu dyk rga ns[kks tkbZA pyr fQjr lq[k cgqr lksgkbZA106A
gal :i nsf[k jgk yksHkkbZA ve`r cSu jgk Nfc NkbZA107A
vfr vkuUn lq[k cjfu u tkbZA vejiqj ve`r jl ikbZA108A
dksfVu dkfefu eaxy xkosaA ghjk ekfud lst fcNkosaA109A
paoj Mksykofga cgq fof/k HkkafrA lHk galk cSBs ,d ikafrA110A
lk[kh & 9
vxe iaFk dh [ksfy ;g] cw>s fojyk dks;A
lr lkgc lkeFkZ gSa] nfj;k 'kCn fcyks;AA
pkSikbZ
Hksn fujf[k ysgq lks futq lkjkA pkanh tkfj gqvk VdlkjkA111A
[kksVk dkath nwfj dfj nhUgkA vly Kku futq ifjpS yhUgkA112A
lkgc ifjps nhUg ns[kkbZA 'kCn Hksn futq dgksa cq>kbZA113A
lrxq: xq: dh jgfu fuukjkA feys 'kCn ikos futq lkjkA114A
pkS ;qx pkfj tks dhUg fuesjkA tks cw>s lks ig¡qp lcsjkA115A
rhfu yksd ;e tkfye ?ksjkA eqfu iafMr HkkS ;e ds psjkA116A
lr iq:"k Ni yksds MsjkA dk;k dchj djfga tx QsjkA117A
vHk; yksd tgka Hk; ufga gksbZA ve`r çse fios lc dksbZA118A
tkfg yksd ys ge pfy vkbZA rkfg yksd fcjyk tu tkbZA119A
Kku dfFk tfu Hkwys dksbZA 'kCn fopkj djfga uj yksbZA120A
6
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
eksfga ls iqNgqa Kku djkjkA vkfn vUr dgksa fcLrkjkA121A
rhu yksd osn ;g dgbZA pkSFkk yksd iq:"k oks; jgbZA122A
vtj vej yksd fcLrkjkA ;g lc fdjre dhUg ilkjkA123A
gfj HkDru HkDrkbZ dhUgkA f=xq.k QUn rsgq ufga phUgkA124A
f=xq.k rs gS og xqu U;kjkA vtj vej lÙk drkZjkA125A
gal cal rgW igq¡ps tkbZA vtj vej rgk¡ gks; tkbZA126A
lÙk 'kCn tks djs foos[kkA vkfn vUr dk;k eag ns[kkA127A
lr 'kCn cq>ks fpr ykbZA lks galk fueZy gksbZ tkbZA128A
vej yksd igq¡pfga nklkA ns[kfg vfoxfr vtc rek'kkA129A
NUn & 4
dksfV dapu nku ns] dkfVu dFkk iqjkuA
dksfV rhFkZ tkSa ixq fQjs] rks uk rqys xq: KkuaAA
vuUr uke lc dgr gSa] ,d uke ij ukeaA
,d uke oks, iq:"k dk] rkfg [kkstq futq /kkeaAA
lksjBk & 4
,d lks vuUr HkkS] lks QwVh Mkj foLrkjA
vUrgq fQj ,d gS] rkfg [kkstq futq lkjAA
pkSikbZ
lrxq: 'kCngha ekuq lqHkkxkA fueZy gks ey dcfga u ykxkA130A
xoZ xqeku Hkqys lHk KkuhA fo|k csn if<+ HkeZ u tkuhA131A
eksVk eu dfj fQjs xokajkA tkS eu feys feys dÙkkZjkA132A
ikuh ikSugq rs eu rstkA tgk¡ dgks rgok¡ eu HkstkA133A
lks eu ehyso nfj;k nklkA 'kCn nsf[k esVk ;e =klkA134A
rhfu yksd rhfu xq.k QSykbZA pkSFkk yksd fuxqZ.k ys tkbZA135A
rhfu yksd rks csn c[kkukA pkSFkk yksd ds eeZ u tkukA136A
tksfrfga czák fo".kq çfrikykA tksfr :i /kfj jgs xksikykA137A
iq:"k u gksafg vkiq vkSrkjkA xk<+s tksfr djs mft;kjkA138A
og rks lr iq:"k LFkkukA pkSFkk yksd tga HkS ufga tkukA139A
7
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
jke uke tx lc dksbZ tkukA d`".k :i lks czã c[kkukA140A
vkos tk; ek;k dj fpUgkA mift fcufl fQj ru gks fNukA141A
iq:"k iqjku dgksa futq cSukA muds eq[k jluk gS uSukA142A
muds gkFk ikao fcLrkjkA og ufga gksfga tksfr vkSrkjkA143A
tksfr :i txr lc /kjbZA dcfga ukfj iq:"k vkSrjbZA144A
czák fo".kq tksfr vkSrkjkA iq:"k iqjku og jax djkjkA145A
lk[kh & 10
rkfu va'k gS tksfr ls] czák fo".kq egs'kA
vkfn czã oks; iq:"k gfga] rkdks lqugqa lans'kAA
pkSikbZ
lruke futq çse yxkosA lkj 'kCn lks çxVs ikosA146A
vHk; yksd lrxq: dh ckuhA vkok xou esVs lks çkuhA147A
rgoka tk; cSBks rqe nklkA NksM+gq la'k; ;e dh =klkA148A
lqQy egkre Kku lqjaxkA vfy iadt eu gksr rjaxkA149A
p<+gw rqjax Kku dh MksjhA çse jax 'kCn futq cksjhA150A
lqugq Kku xfr daB mpkjkA fuxqZ.k dh xfr vxe vikjkA151A
rkds [kkst djgq rqe KkuhA fuHkZ; 'kCn lqjfr jgq BkuhA152A
vxe xfe djgq rqe nklkA R;kxgq la'k; ;e ds =klkA153A
eu ds i{k lc txr HkqykukA eu fpUgs lks prqj lqtkukA154A
eu fpUgs fcuq ikj u ikosA nsg /kjs fQj Hko ty vkosA155A
HkeZ NksfM+ 'kCn dga ykxsA dgsa nfj;k çse jl ikxsA156A
eu ds phfUg jk[ks ,d BkbZaA tjk eju Hko dcfga u ikbZA157A
eu drkZ lc dkt l¡okjsA eufga ysbZ udZ eag MkjsaA158A
eufga rhFkZ ldy fQjkosA eufga eu ds iwtk p<+kosA159A
eufga ekfj eufga esa vkosA eufga phfUg ds tx lqe>kosA160A
eu ds lud luUnu ykxsA eufga ds ;ksxh tx esa tkxsA161A
eufga osn fdrsc iqjkukA eufga "kV n'kZu tx tkukA162A
uo/kk HkfDr eufga cq>kosA ewy HkfDr fojyk dksbZ ikosA163A
tc yfx ewy 'kCn ufga ikosA rc yfx gal yksd ufga tkosA164A
8
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 11
v"V ny dey Hkaoj rga xwats] ns[kgq 'kCn fopkfjA
dgsa nfj;k fpr psrgw] nsgq HkeZ lc MkfjAA
pkSikbZ
ewy 'kCn /ofu gksr vatksjkA lqjfr lkf/k jk[ks ,d BkSjkA165A
lqjfr Mksjh psrks fpr ykbZA ewy 'kCn dh ;gh mikbZA166A
lwj pUn ,d ?kj vkosA rcgha Mksjh ys fcyekosA167A
ewy 'kCn /ofu gksr mpkjkA rgok¡ tkbZ djks iSlkjkA168A
vdg dey ds Åij ewykA lglz dey rgoka jgq QwykA169A
ifjey mxz okl rga vkosA galk fi;r cgqr lq[k ikosA170A
gks; nkl lrxq: ds iklkA lsok HkfDr izse ijxklkA171A
eSa rks lkgc rqe dag tkukA esjks eu rqels eu ekukA172A
HkeZ NqVs lks djks mikbZA tkfg ls gal Niyksdfga tkbZA173A
lqjfr yxkbZ ds djks lEgkjk dqy deZ NksM+ks C;kSgkjkA174A
tks lr 'kCnfga djs fopkjkA lks galk Hko flU/kq mckjkA175A
vdg ckr dfg ugha tkbZA vxe xfe rga lqjfr yxkbZA176A
NUn & 5
vkxs ekxZ >hu vfr gS] 'kCn lqjfr fopkjghaA
vtj tksfr vuwi ckuh] nsf[k rgka lq[k ikoghaAA
vxe xfe rga T;ksfr >yk>fy] usdq eu BgjkoghaA
lr lqd`r ds lh<+h ixq ns] ve`r Qy rag pk[kghaAA
lksjBk & 5
vtjk T;ksfr cjk;] ewy 'kCn futq lkj gSA
xgks lqjfr fpryk;] dgsa nfj;k Hko jfgr gSAA
pkSikbZ
vxe lqjfr psrgq fpr ykbZA lqjfr dey jgq lqjfr yxkbZA177A
pded fpr pqHkqfd tc ykxsA fueZy tksfr izse rga tkxsA178A
xfgj Kku futq djs fcpkjkA >yds in~e gks; mft;kjkA179A
vxe dFkk cgqrs ge dfg;kA /kjrh vdk'k jfpr ;g tfg;kA180A
9
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
tx esa vk; dgso lr ckrkA izse ;qfDr fcjyk tu jkrkA181A
chjk nsbZ rc gal eqDrkbZA ewy 'kCn fcjyk dksbZ ikbZA182A
;g chjk ik; lÙk tks xgbZA lks galk Hko lkxj rjbZA183A
futq xfg lqjfr yxkogq HkkbZA lks·ga Bhdk ekag lekbZA184A
Bhdk vkxs gS xk ewykA izse 'kCn tgoka LFkwykA185A
Losr /otk fuflfnu QgjkbZA ve`r >fj rga cgqr lksgkbZA186A
ghjk ekfud gS ijxklkA 'ka[kfu efu jgs pgq¡ iklkA187A
,slks futq gS yksd usoklkA >js xqykc eq[k ve`r cklkA188A
veh rRo lqjfr yo ykosA lgts yksd i;kuk ikosA189A
'khry 'kCn futq izse c<+kosA lUr lk/kq dk lsok ykosA190A
pksj lkgq fpUgs fprykbZA rkfg ls izse djc dNq HkkbZA191A
xqaxk xfgjk Kku fcpkjkA fnO; n`f"V dk djks vuqlkjkA192A
lak[kh & 12
Kku n`f"V nhid cjs] dgy tks ekuq gekjA
nfj;k xq: nfj;ko gSa] leqf> ns[kq ,d ckjAA
pkSikbZ
rhu ;qx tc tk; vksjkbZA rsfg ihNs dfy;qx pfy vkbZA193A
rc lqd`r dga vkfu cksykbZA lkgc cpu dgk leq>kkbZA194A
dggha iq:"k lquks gks nklkA tho lc fculfga ;e ds =klkA195A
u"V ;qx gksbgsa fcLrkjkA lHk thou mfUg djfga vgkjkA196A
ifgys fculs e`R;qyksd dh ek;kA /keZ NqVs rc fculs dk;kA197A
fculs :i tks /kjs 'kjhjkA fculfga ;ks)k cM+&cM+ chjkA198A
dgsa iq:"k lquks fprykbZA tho ck¡ps dh dkSu mikbZA199A
'kCn ,d eSa dgksa cq>kbZA tx j{kk gks ;gh mikbZA200A
va'k gekj ogka pfy tkbZA tho ck¡ps dh ;gh mikbZA201A
lqd`r tk; ysgq vkSrkjkA gal cksf/k Ni yksd fl/kkjkA202A
ysgq lqd`r rqe lr dh ckuhA lr u gksa[ks ;eiqj gkuhA203A
dfBu dky ns'k vfj;kjkA lr 'kCn lUrks"k fcpkjkA204A
Kku xfe tsfg gks[ks ijkuhA dcfga u gks[ks ;eiqj gkuhA205A
ts eksfg tkus rsfg eks tkukA rkfg lUr ds djksa c[kkukA206A
10
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lr 'kCn ftfUg dsoy tkukA vHk; yksd lks lUrq lekukA207A
lksbZ jfggSa gejs iklkA lUr fios ve`r jl nklkA208A
rkfg jk[ks dh cgqr mikbZA vej gks; fculs ugha ikbZA209A
dgsa iq:"k fojyk dsgq tkukA eqfDr iaFk lUrUg ifgpkukA210A
ve`r uke futq djks fopkjkA vej yksd rkdj iSlkjkA211A
tks LoIus fuUnk ufga dhUgkA /;ku yxk; jgs yoyhUgkA212A
tho tUrq ,d le tkusA ,ds czã lHks igpkusA213A
vkre ?kkr dcfga ufga dhUgkA vkre iqft jgs yoyhukA214A
fulq oklj tks /;ku yxkbZA lruke nwtk ufga xkbZA215A
lk[kh & 13
lÙkuke futq lkj gS] vej yksd ys tk;A
dgs nfj;k lrxq: feysa] la'k; ldy esVk;AA
pkSikbZ
lruke gS fuxqZ.k v/kkjkA rkds dky u djs vgkjkA216A
bUnz yksd bUnz oks; jgbZA frugwa ds dky foxqjpu djbZA217A
czã yksd czãk vLFkkukA frUggq ds dky djs fiflekuk1218A
,d fujatu lHkfg >qykosA fouq phUgs dksbZ eqfDr u ikosA219A
>wBh ckr tfu tkus dksbZA 'kCn fopkj djfga uj yksbZA220A
e`R;q vU/k izy; tc djbZA uke fgjEej rs tx rjbZA221A
Niyksd ys ge pfy vkbZA lkj 'kCn xgs lq[k ikbZA222A
tks fuUnk lfggsa lalkjkA lks futq xfggsa 'kCn gekjkA223A
lgs fuUnk fueZy gks vaxkA dky izp.M vius gks HkaxkA224A
ukn foUn nks ca'k gekjkA lr xgs lks mrjs ikjkA225A
ek;k rsft 'kCn ykS ykosA rkds ekFk txr lc ukosA226A
vny pykos ;fg lalkjkA lks futq gksbgsa ca'k gekjkA227A
lk[kh & 14
tks tu QUns ukfj ls] lks ufga ca'k gekjkA
oa'k jkf[k ukfj tks R;kxs] lks mrjs Hko ikjAA
ek;k psjh gS lar dh] tks cw>s futq lkjA
T;ksa vkos R;ksa [kpsZ] vny pys lalkjAA
ekyk Vksih Hks"k ugha] ugha lksuk J`axkjA
lnk Hkko lRlax gS] tks dksbZ xgs djkjAA
11
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
/kU; thou rkdks gS KkukA iq:"k iqjku ftfu lqfeju BkukA228A
lksbZ lUr gksbggha fuokZuhA uhj {khj fcoju dfj vkuhA229A
gal n'kk fueZy lq[k ikosA jgs vcksy Kku ykS ykosA230A
ehu iaFk lk/kq xgq KkuhA ,sls eu dh izfrek tkuhA231A
vkor tkr djs igpkuhA iwju in gS fuxqZ.k ckuhA232A
ikos Hksn 'kCn futq lkjkA Niyksd ds jkg lq/kkjkA233A
lrxq: Kku tcs gks; tkbZA n'kZu nsf[k la'k; esfV tkbZA234A
lk[kh & 15
esVs la'k; lr 'kCb ls] tkSa xq: feys djkjA
lrxq: fcuk ikj ugha] HkfeZ jgk lalkj
pkSikbZ
lrxq# lr 'kCn HkfjiwjkA fueZy 'kjhj esVs lHk ihjkA235A
/keZ jk; fudV ufga vkosA tk; Niyksd vke`r Qy ikosA236A
,slu xq# tkSa feyso vkbZA rc galk Ni yksdfga tkbZA237A
tk; Niyksd tga iq#l vekukA v{kS rc tga Losr fu'kkukA238A
dk;k ifjpS ewy tc ikosA vfoxfr T;ksfr n`f"V esa vkosA239A
ghjk ,d f=dqVh ega gksbZA ghjk /;ku /kjfga uj yksbZA240A
ghjk e/; ,d isM+ foLrkjkA ;ksxh Kku tks djs fopkjkA241A
rkyk dqath ykxq dsokjkA pksj u ewls Kku j[kokjkA242A
rkdks dfg;s Kku xEHkhjkA f=dqVh e/; ij[ks tks ghjkA243A
rkds ;ksx ;g txr c[kkukA tkds xxu eaMy LFkkukA244A
lkj 'kCn ugha djs c[kkukA og ;ksxh ufga Kku lekukA245A
ekSu lkf/k tks cSBs dksbZA dSls txr cw>s uj yksbZA246A
lkj 'kCn dk djksa iqdkjkA jkg ns[kk; djks fu#okjkA247A
rkdks 'kCn lkap gS KkukA tkds ru uk Øks/k lekukA248A
iafMr Øks/k dhUg foLrkjkA frugqa rs gfj jgs fujkjkA249A
tkfr&ikafr dqN xoZ u dfj;sA lÙkuke futq ân;s /kfj;sA250A
lk[kh & 16
lruke futq lkj gs] lUrks djks fopkjA
tkSa nfj;k xq# xfgj gS] rkS feys 'kCn futqlkjAA
12
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
lrxq# pj.k izse jl ekrkA lhapso nzqe lqxa/k lqikrkA251A
gkSa lsod ;qx&;qx rqEgkjkA fØik djgq tfu ykogq ckjkA252A
gqDe pj.k rc flj ij yhUgkA HkfDr Hkko futq ân;s phUgkA253A
NUn & 6
lq[k lkt lEifr dkt ufga] rstq æksg æksgh uUnuaA
Hko Hkkt dkt u jkt dkefga] ccfl u futqiqj tSluaAA
vu ckuh rstq rSa tM+] vly jax lrukeghaA
dS dSV dkbZ u ykxq rkesa] eksj pksj u ikoghaAA
lksjBk & 6
Fkkds eqfuoj yks;] lkj 'kCn lalkj esaA
dksbZ Kkuh djs fcyks;] Kku jru tcgha feysAA
pkSikbZ
eu ds QUn iM+k alalkjkA tky ehu tho djs vgkjkA254A
,sls dky ldy tho ekjsA mitfu fculfu ujdfga MkjsA255A
fdrZe NksfM+ drkZ ds tkusA rcgha yksd i;kuk BkusA256A
ikos Hksn rc eu ds jk/ksA fujxq.k fujf[k fujUrj lk/ksA257A
lk/ks ;ksx tkSa fueZy ckuhA vkre nso fujatu tkuhA258A
eulk ekfyu eu dga phUgkA gks; Kku çse xfr HkhUgkA259A
vkre nso iwtgq rqe HkkbZA dk tx ikrh rwjgq tkbZA260A
ikrh rwsjs fuxqZ.k ufga ikbZA vkre tho ?kkr bu ykbZA261A
vkre n'kZ Kku tc tkusA rcgha yksd i;kuk BkusA262A
lk[kh & 17
ij vkre ds iwtrs] fueZy uke v/kkjA
iafMr iRFkj iwtrs] HkVds ;e ds }kjAA
pkSikbZ
ru ljoj eu ns[kq fcpkjhA rgka [kkstq vkre cuokjhA263A
tkfg [kkstr lqj uj eqfu gkjsA ef/kd isM+ Mkj fcLrkjsA264A
nfj;k nkl dgk leq>kbZA rkfg [kkstgq fueZy gks; tkbZA265A
13
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
rkfg [kkstgq Hksn futq lkjkA ewy NksfM+ tfu xggw MkjkA266A
nfj;k Hko ty vxe vikjkA lr lkgc 'kCn futq lkjkA267A
cksyfga lrxq: Kku xEHkhjkA xq: xe Kku tigq futq ghjkA268A
tk; Ni yksd lqjfr yoyhUgkA iq:"k iqjku uke xfr fpUgkA269A
dj tksfj gal djfga lq[k pSukA iq:"k iqjku cksyfga futq cSukA270A
pyr fQjr iqfu cgqr lksgkbZA ,sls ,d dYi fcfr tkbZA271A
r[r ,d rga vtc cukbZA Nfo fuj[kr gal jgk yksHkkbZA272A
,slu :i dgk ufga tkbZA dfj dfj tksfr jgk Nfc NkbZA273A
vHk; fu'kku /ofu rgka gksbZA vtj vej in ikos lksbZA274A
lk[kh & 18
tksfr eaMy jfo dksfV gSa] dks dfj lds c[kkuA
nfj;k infga fcpkfj;s] czã :i dks KkuAA
pkSikbZ
fuxqZ.k dh xfr vy[k y[kkbZA tkds lÙk lkeFkZ lgkbZA275A
'khry 'kCn lk/kq dh ckuhA nfj;k fny fcp lqjfr lekuhA276A
tc lrxq: ls ifjp; ikbZA Hko ty ds lc la'k; esVkbZA277A
cksyfga lrxq: Kku xEHkhjkA nfj;k leqf> ysgq rqe chjkA278A
tks tks galk cks/kks tkbZA lks lks galk igqaps vkbZA279A
lk[kh & 19
igqaps galk lr 'kCn ls] lrxq: feys tks ehrA
dgsa nfj;k Hko HkeZ rstks] cls p.kZ eag phrAA
pkSikbZ
lÙkuke fopkjs dksbZA vtj vej in ikos lksbZA280A
,d v{kj 'kq) d: HkkbZA v{kj ekag fu%v{kj ikbZA281A
fu%tkuq v{kj ;a= ls ?khpkA 'kCn ds ckus ;e Hko uhpkA282A
fu%v{kj ifMr djks fcpkjkA ns[kksa osn futq lqjfr rqEgkjkA283A
ckfn u feys fueZy KkukA ckfn djs lks ;eiqj tkukA284A
ckfn rstq 'khry xgq /khjkA rc fefygSa vuqie ghjkA285A
tc NqfVgsa eu dk foLrkjkA rc iSgks 'kCn futq lkjkA286A
;g cM+s ufga gks; cM+kbZA iRFkj iwft tkS fryd cukbZA287A
14
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lc ?kV czã vkSj ufga nwtkA vkre nso dk fueZy iwtkA288A
lÙkuke gS fueZy ckuhA rkds [kkstgq iafMr KkuhA289A
lk[kh & 20
esjs dgS ufga ekugq iafMr] ;g ufga gks; çukeA
;ksx tqxqfr tgka u ns[kgq] gal dgka foJkeAA
pkSikbZ
tkfg [kkstr lqj uj eqfu gkjsA cksygq iafMr cpu fcpkjsA290A
cpu dBksj cksygq tfu cSukA , ufga fefygS iq:"k veSukA291A
'khry 'kCn tks djgw vikukA lkj 'kCn rc fefyfga funkukA292A
ckfnfga tUe x;k 'kB rksjkA vUr dh ckr fd;s rSa HkksjkA293A
if<+&if<+ iksFkh Hk;k vfHkekuhA txr vkSjh lc feF;k c[kkuhA294A
lk[kh & 21
dksBk egy vVkfj;k] lqus Jo.k cgq jkxA
lrxq: 'kCn phUgs fcuk] tkSa if{ku esa dkxAA
pkSikbZ
tkSa ufga tkugq Niyksd ds eekZA gal u igqaps ;g "kV~ dekZA295A
lkj 'kCn tc n`<+rk ykosA rc lrxq: dNq vki y[kkosA296A
nfj;k dggha 'kCn fuokZukA vkSjh dgksa ufga osn c[kkukA297A
osns v:f> jgk lalkjkA Qsfj&Qsfj gks; xHkZ vkSrkjkA298A
pkfj pj.k lha?k nqbZ gksbgsaA ;ksfu ladV pkSjklh tSgsaA299A
lk[kh & 22
pkSjklh ds Hkou esa] dYi dksfV cfg tk;A
Kku fcuk ufga ckafpgks] Qsfj&Qsfj HkVdk [kk;AA
pkSikbZ
lruke futq djks fuesjkA tkS pkgks Ni yksdfga MsjkA300A
lr 'kCn ufga ekufga ckuhA tksfr LFkkfi jgs lHk KkuhA301A
tksfr iq:"k dh dkfefu vgbZA fcuk iq:"k dkfefu ufga ygbZA302A
,dj vFkZ lqukogq dghA iq:"k fcuk dkfefu ufga yghA303A
dkfefu HkfDr lHks tx tkukA iq:"k Kku fuysZi c[kkukA304A
15
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
Kku dkgq ds ukos u ekFkkA tks tu cw>s lks gks; lukFkkA305A
loZ Kku c[kkuks rksghaA ,dj vFkZ lqukogq eksghaA306A
cad uky dkSus ?kj cklkA dkSu iou tksfr ijxklkA307A
Ng pØ ds dfg;s HksnkA v"V ny dey ds djgq fu[ks/kkA308A
lkj iou ds dfg;s HksnkA dkSu iou "kV pØfga NsnkA309A
v"V ny dey jax gS HkhukA rkes dkSu lqjfr yoyhukA310A
dgoka cksyrk çse v/kkjkA dkSu 'kCn rs gal mckjkA311A
,dj Hksn dgks rqe vkbZA dgsa nfj;k d: ;ksx n`<+kbZA312A
,dj Hksn ugha rqe tkukA iafMr if<+ ds osn iqjkukA313A
,dj Hksn iwNgq rqe eksaghA ,dj vFkZ lqukoksa rksaghA314A
lk[kh & 23
dkSu ?kjk oks; gal gS] dkSu ?kjk oks; ukeA
dkSu ?kjk oks; tksfr gS] dkSu lqjrh futq /kkeAA
vxz ?kjk oks; gal gS] efu eqDrkofy ukeA
vtj vuqie tksfr gS] dey lqjfr futq /kkeAA
pkSikbZ
iafMr uke vtgwa ufga fpUgkA lqjfr yxk; jgs ykS fyUgkA315A
fpUggq iafMr 'kCn fuokZukA fuxqZ.k ukgha fpUggw vKkukA316A
ewy pØ futq ghjk [kkuhA v"Vny dey jgq fueZy ckuhA317A
Ni yksd lr oks; KkuhA txex tksfr rgka fujey ckuhA318A
eqfDr inkjFk lrxq: nkrkA ;ksx fcjkx çse jl ekrkA319A
dk;k vxz n`f"V LFkkukA vxe fuxe [kcfj tks tkukA320A
ckds ;ksxh txr c[kkukA tkds xxu eaMy LFkkukA321A
eugh esa ekyk çse jl fHkUgkA iafMr lks tks 'kCnfga fpUgkA322A
lrxq: fcuk djfga tho gkuhA dgsa nfj;k rstq prqj l;kuhA323A
lrxq: dh xfr vxe vikjkA [kksft ns[kgq 'kCn futq lkjkA324A
lk[kh & 24
Kku lEiwj.k çse jl] fccju djks fopkfjA
gal cal lq[k ikofga] Hko ty tkfg u gkfjAA
16
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
Ng vkB ds ikos HksnkA rc futq dfjgsa 'kCn fu[ksnkA325A
fujatu phfUg djfga lq[k pSukA fcuq phUgsa ufga 'khry cSukA326A
phUggqa osn dgka rs vk;kA vkfn phUggqa çse in ik;kA327A
dgka rs tksfr fujatu jkbZA ts jpk rsfga phUggqa HkkbZA328A
leqf> ifjgsa 'kCn futq lkjkA feyk Kku gks; fuLrkjkA329A
>wB dgu lHks fgrdkjhA lkp dgr uj ikjs xkjhA330A
lk[kh & 25
tgka lkp rga vkiq gSa] fu'kfnu gksgq lgk;A
iy iy eufga fcyksb;s] ehBks eksy fcdk;AA
pkSikbZ
osns dfg Fkkds czãk cspkjkA ukgha feys fljuft gkjkA331A
;ksxh ;ksx djr lHk gkjsA vkSfj drsdks ru ds tkjsA332A
ris vkSj laU;klh gkjsA pqafMr eqafMr djs fopkjsA333A
taxe ;ksxh jgs lHk gkjhA ,d uke futq 'kCn iqdkjhA334A
lks uk eufga phUgs xaokjkA fQfj gks; xHkZ vkSrkjkA335A
HkfDr csgwuk lks uj tkuhA 'kwU; e'kd jgs fcuq ikuhA336A
rkds thou tUe gS lkpkA lruke çse futq ukpkA337A
lk[kh & 26
dud dkfefu ds QUn esa] yyfp eu yiVk;A
dyfi&dyfi tho tjr gSa] feF;k tUe xaok;AA
pkSikbZ
Hkqys fQjgha ek;k yiVkukA lUr lk/kq ufga xq: xeh KkukA338A
?kVr ewy lc tkr vksjkbZA lkp 'kCn ugha ân;s ykbZA339A
deZ dkxt lHk tkr vksjkbZA tc ;enwr fudV pfy vkbZA340A
lw[kr ty iqjbu HkkS NhukA ewy ?kVs iS ?kV ufga phUgkA341A
gal vdqyk; fQjs nl nhlkA tcfga nwr Hkstk txnhlkA342A
eq[k ufga fudys lr ds cSukA <fj <fj uhj ijs vfr uSukA343A
ys txnh'k ujd ega MkjkA tUe dsrs dks djs iqdkjkA344A
17
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 27
ekrq firk lqr ckU/kok] lHk fefy djs iqdkjA
vdsyk gal pfy tkrq gS] dksbZ ukgha lax rqEgkjAA
pkSikbZ
,sls ihNs cgqr HkqykukA ftUg ufga 'kCn gekjks ekukA345A
iku ijokuk gekjks ik;kA jgfu xgfu lr 'kCn lek;kA346A
tks tks p<+s gekjh ckghaA tjo eqDrk; Ni yksds tkghaA347A
lr 'kCn ge dhUg fuesjkA >wB tkus lks ;e dk psjkA348A
lk[kh & 28
'kCn gekjks ekfugks] uj NksM+gq eu foLrkjA
lr lqd`r ds phfUgcs] mrjgq Hko ty ikjAA
pkSikbZ
fu'pS uke tks djs c[kkukA feys çse in Jheq[k KkukA349A
djuh dfj dfj u;s u'kkbZA Hksn u ikbZ u uke lgkbZA340A
jggw lEgkfj uke yo ykbZA uke fcuk ufga flf) dgkbZA351A
uke fueZy ds djgw fu[ksnkA lr 'kCn ikos futq HksnkA352A
lksbZ lr [kkstks fny ykbZA thou eqDr tks ftUn dgkbZA353A
lk[kh & 29
ftUnk thofga txr esa] ns[kks 'kCn fopkfjA
vtj vMksy oks; vej gagh] opu dgk fu:okfjAA
pkSikbZ
oks; fuxqZ.k lxq.k rs HkhukA tkds çk.k fiM lHk phUgkA354A
tkds gkFk ikao eq[k ckuhA cksyfga çse lq/kk jl lkuhA355A
rhfu xq.k rks jfgr vekukA çk.ka fiaM tx mfnr fu'kkukA356A
ejs u thos ftUnk lksbZA v{k; o`{k xfr tkus dksbZA357A
lk[kh & 30
v{k; o`{k oks; iq:"k gSa] ftUnk vtj vekuA
eqfuoj Fkkds iafMrk] osn dFkfga vuqekuAA
18
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
lks fuxqZ.k dfFk dgs vukFkkA tkds gkFk ikao ufga ekFkkA358A
fujadkj vadkj fcgwukA :i js[kk ufga vgs uewukA359A
Hkwys iafMr eeZ u tkukA lks drkZ ufga lquso dkukA360A
ukuk jax cksyfga cgqckuhA v:>s Hks"k foMEcuk BkuhA361A
lk[kh & 31
tSls yrk æqe esa] v:f> jgk cgqHkkafrA
lrxq: efr tkus fcuk] viuh&viuh tkfrAA
pkSikbZ
lr czã tho eag ys[kksA v}Sr czã vkiqgha is[kksA362A
Hkwyk uj lc ewy xaokbZA ewy fcuk Kku dga ikbZA363A
tho czã dk dgksa mikbZA [kkstks tho czã fefy tkbZA364A
?kV ifjpS tc djs fu[ksnkA xq: xfe Kku ikos futq HksnkA365A
pqos çse eq[k vke`r ykbZAA fi;r çse galk lq[k ikbZA366A
ekyh Qwy vki ys vkbZA vkre nso ds iwtk ykbZA367A
vkre nso fujatu jkbZA ckgj Hkhrj vkiq y[kkbZA368A
ewy Qwy Hkaojk yiVkbZA fi;r lq/kk exu gks; tkbZA369A
iphlks rkjh rky lqukbZA ukpfga galk dkSrqd ns[kkbZA370A
ukS fefy ,d :i ns[kkbZA ikap fefy xq: iqjk ikbZA371A
,slks lrxq: dh cfy tkbZA vkfn vUr lc nsfga ns[kkbZA372A
lk[kh & 32
lrxq: Kku nhid cjs] tkSa eu jk[ks FkhjA
dgsa nfj;k lrxq: feys] gjs ldy lc ihjAA
pkSikbZ
dgs nfj;k ftUfg dsoy tkukA lksbZ tu lkgc ifgpkukA373A
lr iq:"k dh ;g çHkqrkbZA dkfV iki tu futqiqj tkbZA374A
tc futq Kku xfe dfj is[ksA vfoxfr tksfr n`f"V ega ns[ksA375A
vugn dh /ofu djs fopkjkA czã n`f"V gks; maft;kjkA376A
;g tks dksbZ xq: Kkuh cw>sA 'kCn vukgn vkiqfga lw>sA377A
iafMr lks tks eufga cq>kosA eufga eu ds iwtk p<+kosA378A
19
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
?kVfga esa lsyh ?kVgh esa eqækA ?kVfga esa ikrh Qwy ,d lqUækA379A
ewjfr vuqie tga uSu >jks[kkA dey uky ls iou lqjs[kkA380A
N.k N.k gks[ks vugn ckuhA nsf[k l:i ekSu jgq BkuhA381A
lrxq: Kkuh tks gks[ks dksbZA lruke futq ikos lksbZA382A
'kCn ikos n`<+ dfj /kjbZA tk; Ni yksd ujd ufga ijbZA383A
lk[kh & 33
Ni yksd oks; vtj gfga] ftUnk dgk cq>k;A
/kks[kk /kU/kk R;kfx ds] 'kgj vejiqj tk;AA
pkSikbZ
esjks dgk ekus ufga dksbZA vkor tkr cgqr nq[k gksbZA384A
nq[k nk:.k gS ;e tatkykA lrxq: 'kCn djs çfrikykA385A
ftu ftu ekuq 'kCn futq lkjkA fnO; n`f"V HkbZ mft;kjkA386A
lr 'kCn f'k"; tks ikosA ohjk ns rc n'kZ ns[kkosA387A
tUe tUe ds iki dVkbZA tk; Ni yksd cgqfj ufga vkbZA388A
iphl çd`fr vkSj rhuksa ukjhA ikap rRo gS vkre /kkjhA389A
;ksx tki ;qfDr ç/kkukA dkSu ?kjk tga gal LFkkukA390A
;ksxh lks tks djs c[kkukA dkSu ?kjk tga mits KkukA391A
dkSu ?kjk tga ihos ikuhA dkSu ?kjk tga lqjfr lekuhA392A
dgoka iphl çd`fr ds MsjkA dgoka ikapks Hkwr fuesjkA393A
iki iqU; Hkksx dga djbZA dkSu ?kjk tga 'kwU;fg jgbZA394A
mUeqfu ewy dey jgq QwykA mits çse gks; LFkwykA395A
xqIrpj esa çk.k lekukA f=dqVh 'kqU; iou LFkkukA396A
veh rRo rga ihos ikuhA dey uky rgka lqjrh lekuhA397A
bUæh dke Hkksx ;g djbZA uklk ckl vkiq lc gjbZA398A
lks ;ksxh ;g tx esa jk/ksA iou lkf/k tks eu ds cka/ksA399A
vkyl fuUæk cfl lc djbZA lksx lUrki vkiq lc gjbZA400A
vkyl fuUæk dcfga u jkrkA dke fcUn dcfga ufga ikrkA401A
lk[kh & 34
tksfx;k lks tksxgha ekry] ekrs Hksn fcpkjhA
ikap rRo vius cl djs] nqjerh lHk nqjhMkjhAA
20
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
?kj esa vkos fljtfu gkjkA vej gks; ikos drkZjkA402A
,slu ;ksxh gks[ks dksbZA xksj[k rqY; ;g xfu;s lksbZA403A
tc yfx ;ksx rc yfx lq[k ikosA dk;k iru cgqr nq%[k nkosA404A
Kku er gS lcrs HkhukA iq:"k uke futq ân;s phUgkA405A
tx esa ;ksxh tVk /kkjhA ukp upkos nkstd HkkjhA406A
HkfDr Kku tks tkus dksbZA çse :fpr rc ân;s gksbZA407A
vuHkks vugn djs fopkjkA lwf> ijs rc mrjs ikjkA408A
lw>s rhfu yksd rs U;kjkA iq:"k iqjku futq uke v/kkjkA409A
vHk; yksd rga Hk; ds uklkA ;qx&;qx vej djs csyklkA410A
lqjfr ckaf/k psrfu tks BkusA igqaps lks tks eu ds tkusA411A
ewy 'kCn rga ys igqapkosA tks dksbZ lrxq: gks; y[kkosA412A
LoIus HkeZ u rkds gksbZA igqaps tk; lcsjk lksbZA413A
vHk; yksd rga Hk; uk gksbZA ve`r çse fios lc dksbZA414A
fnO; n`f"V Kku ykS ykosA tk; Ni yksd cgqfj ufga vkosA415A
Hko cwM+r vej gks; tkbZA lrxq: 'kCn çse in ikbZA416A
rkdks ?kV lnk mftvkjkA vej ikos fljtfu gkjkA417A
ve`r cpu lHkfu rs cksysA çse ;qfDr dcfga ufga MksysA418A
>wB dgs uj nqeZfr lksbZA lkp dgs vke`r jl gksbZA419A
lk[kh & 35
lr 'kCn ;g cwf> ds] nqeZfr ?kkys /kks;A
dgs nfj;k ?kV fueZy] eSyk dcfga u gks;AA
pkSikbZ
ikos çse in tx mft;kjkA lqjfr ckaf/k djs vuqlkjkA420A
futqiqj igqaps foyEc u gksbZA tkSa eu phfUg ds ikos dksbZA421A
ikap iphl vius o'k gksbZA dke Øks/k r`".kk lc [kksbZA422A
,slu ;ksxh ;ksx ilkjkA rkdks ?kV lnk maft;kjkA423A
gks[ks ;ksx uk eu o'k vkosA tUe&tUe ,sls tagM+kosA424A
HkfDr Kku dk djks fopkjkA lgt eqfDr Hko flU/kq mckjkA425A
eu ds /kkj fpUgksa fpr ykbZA dfl deku Kku ij vkbZA426A
21
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
rhfu yksd Hko osn ilkjkA rkesaphUgksa Kku fopkjkA427A
rkes lrxq: lc rs U;kjkA pkSFkk yksd rkdks iSlkjkA428A
fu'pS vtj vej gksbZ tkbZAA dcfga uk ;k tx HkVdk [kkbZA429A
vej yksd ega ve`r ihosA eqfDr egkre ;qx^;qx thosA430A
vUrj ;ksxh Hkou ega cklkA çse iq:"k tga Hk; ds uk'kkA431A
;qx&;qx jgs iq:"k ds iklkA vfoxfr ns[ks vtc rek'kkA432A
lrxq: 'kCn ekugq lr lksbA tUe&tUe ds nqeZfr [kksbZA433A
NUn & 7
thou eqDr Hko jfgr gS] Hko flU/kq ikj mrkjghaA
tu tkfu Hktq lruke ds] lqxU/k ifjey vkoghaAA
nuqt nkou Kku dh xfr] çhfr iaFk lksgkoghaA
gjgha dfy ey tä thou] lUr lks xq.k xkoghaAA
lksjBk & 7
ijekjFk ijekuUn] fi;k ij lqjfr yxkoghaA
T;ksa 'kjn dks pUn] tx thou xq.k KkuAA
pkSikbZ
tx yfx çse ;qfDr ufga gksbZA druksa Kku dFks uj yksbZA434A
lRxq# 'khry 'kCn lekbZA veh çse jl lgts ikbZA435A
vfy iadt tks jgk yksHkkbZA fcgfj fcyfx fQfj fgfy fefy tkbZA436A
T;ksa pUnfga fpr nhUg pdksjkA ,slh çhfr djs ufga HkksjkA437A
Hkwfy&Hkwfy lHk tkfga u'kkbZA Kku fcuk ufga n`<+ ns[kkbZA438A
lksbZ xq# fu'pS fpr HkkosA tks tu ft;rfga eqfDr crkosaA439A
ru NwVs Qsfj ijfga vUns'kkA dSls cw>fga eqfDr lUns'kkA440A
jkg Nsfd ;e djfga vgkjkA nsg /kjs HkeZfga lalkjkA441A
ru NwVs iqfu dgka lekbZA dgq dSls uke Hktu ykS ykbZA442A
ft;rfga lr in tkSa eu ykbZA ru NwVs lr 'kCn lekbZA443A
HkfDr fcuk ;e nk:.k vgbZA fcuk Kku dgq dSls ygbZA444A
HkfeZ HkfeZ Qsafj Hko ty vkosA eu ufga Fkhj rc dkSu cpkosA445A
,ds pksj ldy tho ekjsA dgs nfj;k ys ijc'k MkjsA446A
ewy ?kVs iqfu lc jl tkbZA lrxq# lqjfr yxkogq HkkbZA447A
22
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
jko jda tSga lc dksbZA lc fefy tSgsa ljcl [kksbA448A
tSgsa iafMr osn i<+UrkA nsfg /kfj&/kfj Qsfj HkfeZ vuUrkA449A
lirn fcuk ldy lc tkbZA HkfDr egkre xq.k ugha xkbZA450A
rhfu yksd jgq Mksjh ls cU/kkA ân; u lw>s p{kq dk vU/kkA451A
NwVs Mksjh tc psru gksbZA ,d uke futq ikos lksbZA452A
ikos oLrq vuqie ckuhA iwj.k in mits tga KkuhA453A
tc yfx n`f"V ,d ufga vkosA df'kZr dky la'k; ega /kkosA454A
tc lrxq# lr 'kCn elkbZA nqeZfr dky fudV ufga vkbZA455A
dksfV rhFkZ lk/kqu ds pjukA HkfDr Hkko fdfy fo"k lHk gjukA456A
lk/kq ufdV lHk rhFkZ dgkosA Hkwyk HkfeZ ds tx HkekZosA457A
HkfeZ jgk uj uke csgwukA iy&iy gks[ks ewy eag NhukA458A
f'ko HkfDRk lc tho tgkukA vkre jke ugha phUgw vikukA459A
lk[kh& 36
vkre n'khZ Kku futq] dcgha u gks[ks HkhuA
lrxq# pj.k lekbZ;s] jgs pj.k yodhuAA
pkSikbZ
;ksx ;qfDr rsft Hkksx lc djbZA uke fcuk uj ujdfga ijbZA460A
vtgwa lqfejgq lkgc /kuhA ,d uke futq ân; vkuhA461A
[kx ehu nquks iFk HkkjhA eu dh la'k; ns[kq fopkjhA462A
vkor tkr tks eu ds fpUgbZA lw>s Kku HkfDr fdNq djbZA463A
dybZ ds dke lHks esfV tkbZA tks ?kV esa ifjpS dNq ikbZA464A
;g n`<+ er dfj yhtS viukA dgsa nfj;k lar lquks cpukA465A
;g v{kj ekag fu%v{kj ikosA Kku HkfDr ro n`<+rk ykosA466A
iy iy jgs pj.k yoykbZA lr lkgc lkeFkZ lgkbZA467A
HkDr oRly lUru lq[knkbZA dkfV iki tu futq iqj tkbZA468A
fuHkZ; uke rc gksfga lgkbZA lqfejr uke lq/kk le ikbZA469A
rqe uke xfr vy[k y[kkbZA rkrs jgks pj.k ykS ykbZA470A
rqe uke xfr vxe vikjkA dsrs v/ke rjs lalkjkA471A
nhu n;ky lnk fØikykA rqe lqfejr nq[k }U} esVkykA472A
efg /kjuh /kj nhu n;kykA HkDr gsrq lnk izfr ikykA473A
23
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
NUn &8
txthou tUe lqQy rkfg dks] tks HkfDr in vuqjkxghaA
Hko HkeZ deZ folkfj ds] lruke tks xq.k xkoghaAA
if<+ osn fdrsc fopkfj ds] fojyk tks tu tkughaA
/kfj /kjr /;ku lekf/k dfj] xq# Kku fcuk ufga ikoghaAA
lksjBk & 8
ewy 'kCn futq lkj] Hko Hkatu fpr ykb;sA
n;k nhid maft;kj] ;k NksfM+ vkSj u tkfu;sAA
pkSikbZ
,d uke fcuq de u gksbZA lnk tkr uj tUe fcxksbZA474A
HkkS er ghu Kku ufga phUgkA lrxq# pj.k çse fcuq ghukA475A
fudsZoy fuHkZ; uke lgkbZA eatu eSy dkVs lc tkbZA476A
tkS lkgc /;ku /kjs fpr ykbZA :i vuwi tksfr Nfc NkbZA477A
lk[kh 37
eu iouk ij [ksys] ns[kgq Kku fopkfjA
jkf/k lkf/k ,d vax feykos] mrfj tk; Hko ikjAA
pkSikbZ
lqfejgq Kku lrxq# fprykbZA dk Hkqygq rqe ;g nqfu;kbZA478A
dke Øks/k en rstgq HkkbZA dke u vkos ;g prqjkbZA479A
,d uke futq lkgsc xkbZA dkVfga QUn iki lHk tkbZA480A
lqfejgq lq[k lEifr fcljkbZA fnu pkfj dk jax cM+kbZA481A
;ksx tki tx thou çkuhA dat iqat esa lqjfr lekuhA482A
fueZy gS ey dcgwa u vkosA ys Niyksd rqjr lks /kkosA483A
fcfgr fcfgfr xq.k tks tu tkusA /;ku çhfr çse jl lkusA484A
,d uke {k= flj NktsA vugn /ofu Kku rag xktsA485A
tc la'k; Hko dh fcljkosA rc futq uke çse in ikosA486A
xq# xfe Kku çse yo ykosA rkrs lEifr lHk fcljkosA487A
tkugq lB ,d lrukekA tUe tkr O;FKZ csdkekA488A
lrxq# 'kCn lr ijokukA rkfg lUr dj fueZy KkukA489A
ek;k :i tfy fQjgq HkqykukA vUrgw Qsfj ifjgsa iNrkukA490A
;e Qkal QUn cM+ HkkjhA fØ;k deZ osn er MkjhA491A
24
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
rhu yksd lc dgs iqdkjhA if<+ xhrk lc osn fcpkjhA492A
vUrgqa dkj.k txr fHk[kkjhA izse :fpr ugha ân; fcpkjhA493A
lk[kh & 38
dgsa nfj;k ,d uke gS] feF;k ;g lalkjA
izse HkfDr tc mits] mrfj tk; Hko ikjAA
pkSikbZ
Hkko HkfDr tc n`<+rk ykosA ghjk uke lksa ijxV ikosA494A
Hkwys fQjfga fcuk xq# KkuhA lr 'kCn ugha vkogha ckuhA495A
lqugq lr 'kCn futq lkjkA n;kfuf/k Hko flU/kq mckjkA496A
HkDr oRly lUru lq[knkbZA tu ds nq[k esVk izHkqrkbZA497A
HkfDr gsrq ijxV gks; tkbZA tc lqfejs n`<+ /;ku yxkbZA498A
tx efgek xfr vijEikjkA uke uk rwys djks fcpkjkA499A
tu ds nq[k vkiq nq[k ikosA ladV gks; rc vki NksM+kosA500A
dgka&dgka ugha Hk;s lgkbZA ftu&ftu izse HkfDr yoykbZA501A
ân; gks; foosd n`<+kbZA vUrgqa gks; ,d Qsfj tkbZA502A
,d uke vkSjh ufga HkkbZA tfu Hkwygq /kU/kk yiVkbZA503A
Mkj irky lksj vlekukA czãkfnd lks [kkstfga tgkukA507A
vfkn e/; vUr dk;k fcjktsA vfoxfr uke {k= flj NktsA505A
;k dga [kksts rc okds ikosA fcuk dsoV dks uko pykosA506A
nfj;k dgsa lquks lalkjkA fu'pS ukgha rks Hkwys xaokjkA507A
vkfn vUr ,d gksbZ vkosA /kfj&/kfj Hks"k tä lHk xkosA508A
vkfn vUr dk eeZ u ikbZA ns[kr txr Hkqyk nfu;kbZA509A
v#>s exq efr Hkje HkqykukA cfl ek;k lax Hk;s nsokukA510A
vUr dky tc vk; rqykukA eq[k ls cpu Hkqyk lc KkukA511A
/ku /kke lks Hk;k fcjkukA tc ;e idfM+ ds [kSapr izkukA512A
NUn& 9
HkfDr Hkko vuwi n`<+rk] Kku dks xqu xokghaA
lkj 'kCn izrhfr dfj&dfj] ewy fuxe y[kkoghaAA
izse izhfr yxk; fu'pS] cgqfj u Hko ty vkoghaA
dk;k [kksyq dikV vtik] v/kZ esa >fj vkoghaAA
25
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lksjBk & 9
vfy eafnj esa ckl] okfjt okfj ds mijsA
[kqyso dat lqckl] fnu ef.k fnu HkkS i= esaAA
pkSikbZ
tc mUeqfu izse izxklkA [kqys dat iqat futq oklkA513A
e/kqdj jkl okl lq[k ikosA yifV ?kzkfu lqiV [kqfy vkosA514A
lks in iadt fny esa ykxkA izse izhfr eu Hk;ks fojkxkA515A
vc la'k; Hko tkr vksjkbZA izse izhfr uke futq ikbZA516A
eu ds 'ka'k; ts fu#okjkA vHkS yksd rkdks iSlkjkA517A
iq#"k iqjku fu'pS rc ikosA LoIus dcfga u ;k tx vkosA518A
lrxq# vkxs lq[k cgqrsjkA lr in dk tks djs fuesjkA519A
ân; /;ku uke ykS ykosA foey pj.k in iadt ikosA520A
HkeZ NqVs ,d uke lgkbZA vkSj ;qfDr D;k djksa mikbZA521A
jkg djgq ts igqap lcsjkA vxe iaFk tga tkgq vusjkA522A
djgq lkjFkh dksbZ Nsds u ikosA Kku Mksjh ij pf<+ ds /kkosA523A
[kjph ysgq dNq lax lgkbZA foyEc u gks; igqaps rga tkbZA524A
lk[kh & 39
tkds iwath uke gS] dcfga u gks[ks gkfuA
uke csgwuk ekuok] ;e ds gkFk fodkukAA
pkSikbZ
lks lekFkZ dh dgksa mikbZA lruke cSBs xqu xkbZA525A
uk lw>s rks nsgqa ns[kkbZA lUr lsok lrxq# in ikbZA526A
,d dks'k ;k=k pfy tkbZA xkaBh lkefj cka/kq cukbZA527A
;g rks vijEikj gS tkukA xkaBh lkefj cka/kq lqtkukA528A
tkur uj e`R;q yksd lq[k ikbZAA rkrs Hkwfy jgk nqfu;kbZA529A
vkxs lq[k lkxj cgqrsjkA tkSa eu djs Kku futq QsjkA530A
tkSa eu dh nkSfM+ cqf> vkosA rc ?kV esa ifjpS dNq ikosA531A
eugha esa drkZ /krkZ vgbZA eu ;g jkg fcxkju pgbZA532A
tkSa eu Kku dSn dfja vkosA rc eu lkp lrxq# in ikosA533A
26
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 40
dgsa nfj;k eu dSn d:] tkSa pkgks lrukeA
deZ dkfV tu futqiqj] tk; cls futq /kkeAA
pkSikbZ
eufga pykos eufga fQjkosA eufga rhFkZ ozr djkosA534A
tkSa eu Kku dlkSVh ykosA rc eu Kku uke futq ikosA535A
eufga use vpkj djkosA eufga eu ds iwtk p<+kosaA536A
tkSa eu ewjfr vkiq y[kkosA rc ;ksxh og fl) dgkosA537A
lk[kh & 41
eu ds thrs thfr;k] eu ds gkjs HkkS gkfuA
eufga foyks; Kku d: eFkuh] rc lq[k mits tkfuAA
pkSikbZ
dgs nfj;k eu Magdr fQjsA ,ds pksj ldy tho ihjsA538A
lks eu fueZy fu'pS jaxkA mits Kku lk/kq ds laxkA539A
,d uke çse lq[k pSukA djs HkfDr cksys lr cSukA540A
lksbZ djks galk lq[k ikosA ufga rks Qsfj&Qsfj dky HkekZosA541A
tkfga tUe feF;k tx ekghaA lrxq# pj.k lq/kk le ukghaA542A
lc ?kV O;kid ,ds jkekA LoxZ irky cls lc /kkekA543A
,ds czã ldy ?kV lksbZA rkfg fpUggq lr laxfr gksbZA544A
ftfUg jpk ;g ldy tgkaukA vkfn vUr lÙk ijokukA545A
dhV irax lHkfu esa C;kisA ;g futq phUgso Kku futq vkisA546A
lk[kh & 42
ejdV ux ufga fpUggha] uxu fQjs cu eka>A
uke cseq[k uj fcdy gS] cyq tuuh gks; cka>AA
pkSikbzZ
tkSa ux yky uke ufga phUgkA edZV ewfB vkiu tho nhUgkA547A
lks 'kB jV dB efr dk ghukA lk/kq laxfr ufga phUgs csgwukA548A
lruke futq ;k tx rkjsA lks uke xfr dkgsa fclkjsA549A
çFkefga vk;s iq:"k vekukA vuUr ;qx rkdks LFkkukA550A
tkugq rsfg lr ijokukA efg e.My /kjrh vLFkkukA551A
27
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
gSa loZK lHkfu rs U;kjkA thou eqDr gS ftUn djkjkA552A
tkdj vkfn vUu foLrkjkA vofu irky efg eaMy rkjkA553A
vkre nso vUu dk iwtkA vkre NksfM+ nso ufga nwtkA554A
if<+&if<+ iksFkh osn c[kkukA iRFkj iwtr fQjr HkqykukA555A
eqjfr ân; ,d djksa c[kkukA rc rqe gksbcgq fueZy KkukA556A
tkfg dkj.k 'kB rhFkZfga tkbZA jRu inkjFk bgbZ ikbZA557A
if<+ iafMr dk osn c[kkukA lks ?kV&iV ugha [kksts KkukA558A
eu dh eFkuh d# futq /;kukA <waf<+ jgks ,d xqIr lekukA559A
ns'k /kkcgq dk /kU/kk HkkbZA fu'pS gks; rcgha futq ikbZA560A
fu'p; czã lr djrkjkA fu'pS mrjfg Hkoty ikjkA561A
fu'p; rsfg feygha djrkjkA fu'p; HkfDr izse futq lkjkA562A
vkre n'kZ fn'ks tsfg izkuhA dcfga u gks[ks Hko tygkuhA563A
tsfg iwts lks nsork gksbZA iwts rsfg tkus ufga dksbZA564A
cksyrk iwts lc la'k; esVkbZA rc galk Ni yksd lekbZA565A
tk; Niyksd cgqfj ufga vkoukA tUe ;qx lq[k lkxj ikoukA566A
lq[k rgka dfjgsa cgqrsjkA cgqfj u dfjgsa ;k tx QsjkA567A
futq uke izse yo ykosA nkl gks; rc tx leq>kosA568A
rcgha Kkuh lkp dgkosA tks drkZ ds Hksn crkosA569A
eu Kku ,d jax feykosA rc eu Kku uke ,d ikosA570A
lrxq# izse 'kCn futq lkjkA lUr lk/kq fefy djks fcpkjkA571A
NUn & 10
xgq xgfj Kku fcpk# rS] lr 'kCn esa /kqfu ykoghaA
;g tkusns cgq ckr cdrk] 'kCn ufga n`<+ vkoghaAA
rga vxe gS nfj;ko fny esa] Hksn dksbZ dksbZ ikoghaA
rga dey Qwys Hkaoj Hkwys] tksfr vfr Nfc NkoghaAA
[kksjBk & 10
nwtk nksfo/kk Mkfj] ,d uke lalkj esaA
Hko ty tkfga u gkfj] fu'pS uke fcpkfj;sAA
pkSikbZ
thou eqfDr ,d C;ksgkjkA rkfg lqesjs tho gks; mckjkA572A
izse HkfDr ftUg dsoy tkukA T;ksfr eaMy eag rkdj izkukA573A
28
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lruke tigq C;ksgkjkA fcuk uke i'kqvk vkSrkjkA574A
,d uke tkSa ân;s ykbZA tUe&tUe ds iki dVkbA575A
lruke lcrs vf/kdkjkA iqtgq nso dk djgw fcpkjkA576A
lk[kh & 43
lruke ve`r ufga pk[;ks] ugha ikos iSlkjA
dgs nfj;k tx v#>s] ,d uke fcuk lalkjAA
pkSikbZ
lrxq# /;ku jgks yoykbZA esVs tjk tho te ufga [kkbZA577A
tUe&tUe ds çkf'pr tkosA fudsaZoy gks Niyksd lekosA578A
djgw /;ku lrxq# ds lsokA ldy egh dk iwtgq nsokA579A
fu%rRo NksfM+ tksa rRo fopkjsA lks galk Niyksd fl/kkjsaA580A
xwaxk gks ve`r lks ikosA vkiq p[ks fQj vkS p[kkosaA581A
pk[ks çse fu'k oklj ykbZA mBr cSBr jgs lekbZA582A
]tkSa x`g ekag jfggsa tkbZA cwf> fopkfj lks cfpgsa HkkbZA583A
lUr lsok dfjgs fpr ykbZA rkds ;e fudV ufga tkbZA584A
lUr lksbZ lUrks"k esa vkosA lrxq# phfUg ds ekFkk ukosA585A
rky e`nax lekt cukosA Hks"k Mkfj lHk tx le>qkosA586A
cgqfof/k ukps txr fj>kosA lks uj lius eksfg u HkkosA587A
lk[kh & 44
cwMs Hks"k vys[k lks] dky cyh /kfj [kk;A
ckaps lks tsfg HkeZ ufga] lrxq# Hk;s lgk;AA
pkSikbZ
'kCn lthou gS xk ewykA tks dksbZ çse djs LFkwykA588A
'kCn nsf[k te fudV u vkosA earj lkafiu /kqfj pVkosA589A
tks dksbZ 'kCnfg djs fopkjkA okn fookn rsts lalkjkA590A
okfn fd;s jh>s ufga lkbZaA tks iwNs lr 'kCn n`<+kbZA591A
rkls vFkZ dgc leq>kbZA tks dksbZ çse :fpr gksbZ vkbZA592A
fcuk Kku ewy ufga ns[ksA gks; Kku çse jl is[ksA593A
iq:"k Kku HkfDr gS ukjhA Kku HkfDr chp ufga MkjhA594A
ifgys HkfDr rc gks[ks KkukA ifgys lr rc iq:"k vekukA595A
29
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lr lqfØr futq iaFk fojkxkA lqfejfga lar futq izse vuqjkxkA596A
eqfDr iaFk futq [kksts lksbZA ikos izse futq vFkZ leksbZA597A
l[kh & 45&46
lqfeju ekyk Hks"k ufga] ufga elh dks vadA
lr lqfØr n`<+ ykbZ ds] rc rksM+s x<+ cadA45A
czkã.k vkS lU;klh] lc lks dgk cq>k;A
tks tu 'kCnfga ekufga] lksbZ lr Bgjk;A46A
pkSikbZ
vxe Kku dFkk foLrkjkA pksju ds ?kj ijk gadkjkA598A
gk;&gk; lc fey djbZA 'kCn lkf/k ge fu'p; /kjbZA599A
ru&eu okfj izse ixq nhUgkA in iadt futq ân;s phUgkA600A
HkfDr fojkx izse vuqjkxkA fujkysi futq fuxqZu tkxkA601A
f=xq.k rs oks; jax gS HkhUgkA vtj veku lr iq:"kfga phUgkA602A
lr lqfØr dk chjk ikosA lks galk lr yksd fl/kkosA603A
veh rRo ihos futq KkuhA vkre n'kZ ek;k fcyxkuhA604A
lk[kh & 47
use vpkj "kV deZ] ugha ikr dks ikuA
pkSdk pUnu Bgj ugha] ehBk nso funkuAA
pkSikbZ
ehBk gS ijlkn gekjkA leqf> ysgha dksbZ Kku djkjkA605A
ifgys eq[k esa izse yxkosA rc ihNs ys gkFk mBkosA606A
tks nkQk tu gks; gekjkA rkfg nso ijlkn fcpkjkA607A
nsos ijokuk lr dh ckuhA pj.kke`r ysos ekuhA608A
;ksx tqxqfr fut xgcs ckuhA tkrs dky djs ufga gkuhA609A
vnc vnko lyke tks djbZA ,d gkFk flj Åij /kjbZA610A
fgUn rq#d ge ,ds tkukA tks ekus ;g 'kCn fu'kkukA611A
lc tho lkgc ds vgbZA cqf> fopkfj Kku ;g dgbZA612A
tks nQk ega vkos tkuhA rklks HkeZ dsgw tfu ekuhA613A
vUu ikyh lHk ,ds gksbZA fgUnw rq#d nwtk ufga dksbZA614A
dfj eqjhn lr 'kCn n`<+kosA dfyek cqf> fopkfj i<+kosA615A
30
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 48
fdrkc iqjku ge cwf> ds] jk[kk 'kCn vekuA
eq[; dYek ufga dfg;s] vfyQ ns[kq fu'kkuAA
pkSikbZ
vfyQ fu'kku ns[kq nqosZ'kkA tks tkus lks dgs lUns'kkA616A
fofgLr ckl esa jgk lekbZA csbfy pesbfy Mkad rga vkbZA617A
uwj tgwj nhne gS lkQkA n'kZ nhnkj dry d: dkQkA618A
lk[kh & 49
tSls Qwy tks fry esa] ckl tks jgk lek;A
,sls 'kCn lthouh] lc ?kV lqjfr ns[kk;AA
pkSikbZ
isjs frYyh rsy vyxkukA 'kCn phfUg ,sls fcyxkukA619A
;g lUf/k futq tkus lksbZA tkds ân; foosd dNq gksbZA620A
/kjrh vdk'k cU/ku ftUg dhUgkA lruke futq ifjpS nhUgkA621A
pkSFkk yksd 'kCn igqapkosA rhfu yksd /kks[kk ifj tkosA622A
Qwy ij Hkaojk cSBs tkbZA futq ckl dey eag ikbZA623A
osn if<+ tfu Hkwys dksbZA iafMr if<+ ds pys fcxksbZA624A
osn Hksn futq dgsa fcpkjkA 'kkL= xhrk Kku fu:okjkA625A
lk[kh & 50
dgs nfj;k lquq lUrfga] 'kCnfg djks fopkjA
tc ghjk ghjEej gksbZgsa] rc NqVhgsa lalkjA
pkSikbZ
fuHkZ; gks; jgks uj yksbZA gS txkfr nqxZ gS lksabZA626A
æwx nkuh vgS caVokjkA fcuq Kku ufga mrjfga ikjkA627A
tkfrfga tfu Hkwys lalkjkA ;ksa ufga gksbgsa gal mckjkA628A
'kCn fcyks; tks djs fcos[kkA rcfga gal ijs dNq ys[kkA629A
;e ds eku bfe enksZ tkbZA 'kCn xgs tkSa rRo yxkbZA630A
fueZy gS lrxq# dh ckuhA ewy çxk'k mUeqfu tkuhA631A
pUn pdksj n`f"V esa ykxk ,sls myfV tuq ykxq lqHkkxkA632A
31
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
vkiu eu cks/ks tkSa dksbZA vku cks/ks rks fueZy gksbZA633A
vkiq u cks/ks cks/ks lalkjkA lks tu Hko ty ukfga mckjkA634A
lk[kh & 51
nfj;k fny nfj;ko gS] lUrks djks c[kkuA
tc lrxq# in ikb;s] ejnks ;e ds ekuAA
pkSikbZ
eu ifjpS fouq ikj u ikosA ;k tx xksfoUn dks xqu xkosA635A
lksbZ fo'oEHkj lksbZ gS jkekA lksbZÏd`".k xksfiu lax dkekA636A
lksbZ fudyadh ckou :ikA ckS/k :i lks /kjk Lo:ikA637A
rhu yksd budh BdqjkbZA osn fdrsc ;e tky cukbZA638A
rhu yksd vk'kk ftfUg ykbZA Qsfj HkesZ pkSjklh tkbZA639A
pkSFkk yksd lrxq# dh ckuhA rkds [kkstsgq iafMr KkuhA640A
Hksn fujf[k yks lks rRo lkjkA dk;k dksV cM+k fcLrkjkA641A
NUn & 11
Kku xfe fopk# fueZy] lqjfrewy izxklghaA
rga inqe i= v/kZ >yds] tksfr vfr Nfc NkoghaAA
rga gal oa'k eku ljksoj] pqaxr lks eu HkkoghaA
dgs nfj;k n'kZ lrxq#] Kku dks xq.k xkoghaAA
lksjBk & 11
Hko ty vxe vikj gS] uke fcuk ufga ckafpgksA
ukSdk uke v/kkj] tkSa pkgks Hko rju dgaAA
pkSikbZ
rhu yksd ;e tky ilkjkA fouk Hksn ufga mrjs ikjkA642A
xqIr Hksn tkSa ikos dksbZA rkfg nsf[k pyk ;e jksbA643A
gks; psrfu rc ef.k maft;kjkA 'kCn flaxklu pyk vlokjkA644A
lk[kh & 52
ckjg eaMy ukS [k.M i`Foh] rkes 'kCn fuukjA
myfV iou "kV pØgha Nsns] ns[kgq dk;k fopkjAA
32
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
pkfj dey tks ijls HkkbZA Hkksj djs iqfu lHk jl tkbZA645A
N% pØ ds Hksn gS lkjkA tks cw>s lrxq# dk I;kjkA646A
lrxq# fouk gksfga ufga ikjkA vkSj xq: ik[k.M ilkjkA647A
xq: lksbZ tks f'k"; cq>kosA f'k"; lksbZ lkgc ykS ykosA648A
cgqr xq# djfga xq#okbZA 'kCn fcuk mu Hksn u ikbZA649A
'kCn ikbZ cyq nsbZ nekekA vHk; fu'kku ik; lq[k /kkek650A
lk[kh & 53&54
vHk; fu'kku ctkcgq lUrks] ij[kgq Hksn futqlkjA
;e ds eku efnZ ds] ftUnk lr djrkjA53A
nfj;k lwjk lksbZ ljkfg;s] tks cw>s fny efu [kksfyA
dk;j dknj fopfy pys] uk feyk opu vueksyA54A
pkSikbZ
fcuq eq[k opu 'kCn ,d cksykA fcuq ixq fujfr txr esa MksykA651A
oks; vugn tx yxs rkykA lwj p<+k; pUn efu ekykA652A
;g f>a>ha ;a= ckts HkkykA ihos çse gks; eLr erokykA653A
vtik ds ;g Hksn crkbZA ikap rRo rga ijxV ikbZA654A
rRo ik; fu%rRo esa tkbZA rRo esa rRo jgk Nfo NkbZA655A
rRo fd;kjh tksrs fdlkukA rRofga xgs 'kCn fuokZukA656A
lruke ifjp; ufga ikbZA lqj uj eqfu lHk pys HkqykbZA657A
lk[kh & 55
lrxq# lkgc lkp gS] ns[kks 'kCn fopkjhA
Mksjh xgks 'kCn dh] ru eu Mkjks okjhAA
pkSikbZ
lrxq# vkxs ru eu nhtSA çse çhfr jl dcfga u NhtSA658A
eu dh eferk lHks nwfj MkjkA ijf[k ysgq 'kCn futq lkjkA659A
'kCn ,d eSa dgksa cq>kbZA tks rqe iafMr cw>ks vkbZA660A
ewy fcgaxe Mksjh HkkbZA jfo 'kf'k iou tks 'kwU; lekbZA661A
lrxq# 'kCn rcfga yf[k vkosA ewy Qwy ve`r eq[k ikosA662A
33
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
gks; fujfr rc lqjfr ns[kkosA lkj 'kCn rc ijxV ikosA663A
xxu eaMy fcp lqjfr laokjhA baxyk fiaxyk eq[kefu ukjhA664A
lk/kgq 'kCn thou tx eqDrkA iki iq.; dcfga ufga HkqDrkA665A
,slh ;qfDr tks tkus dksbZA dgs nfj;k futq ;ksxh lksbZA667A
lk[kh & 56
nfj;k 'kCn fopkfj;s] >yds lsr fu'kkuA
tkSa lr 'kCn u ikb;s] rkSa dkg dFks xq: KkuAA
pkSikbZ
ij[kgq lr 'kCn ;g ckuhA djs foosd lks fueZy KkuhA668A
fcuq ikj[k ugha ewy HksVkbZA ikj[kh tu lks 'kCn lekbZA669A
'kCnfg rRo fcpkjgq HkkbZA ikuh i; tSls gal fcyxkbZA670A
lal`r ty i; Hkhrj jgbZA fooju fcyfx lks >fe dj djbZA671A
gal nlk lnk lq[k ikosA dkd dqcqf} fudV ufga vkosA672A
ikjl ijls eksrh gksbZA eku ljksoj vkSj u dksbZA673A
vkSj lhi cgqrs tx vgbZA fcuq ikjl eksrh ufga ygbZA674A
lrxq# feys rks czã iquhrkA 'kkL= Kku i<+k futq xhrkA675A
Hko la'k; ega dcfga ufga HkVdsA T;ksa ty dey dcfga ufga yVdsA676A
gB fuxzg dj Hkwys ;ksxhA vklu ckaf/k iou jl HkksxhA677A
ru lk/kr Qsfj Hk;k vlk/khA ikap iphl dgq dSls cka/khA678A
lq{ke Kku futq djks fcpkjkA ewy fogaxe fueZy lkjkA679A
tSls iihgk cqUn lekukA Hksn fujf[k ds myfV lekukA680A
lr 'kCn dk djks c[kkukA tkSa rjdl dfl yhtS dekukA681A
'kCn fcyks; [ksys pkSaxkukA lksbZ lUr gS fueZy KkukA682A
lk[kh & 57
lrxq# 'kCn ;g lkp gS] [kkstgq fueZy KkuA
tkSa ghjk ?ku lgs yksgu dh] vEej gks; funkuAA
pkSikbZ
;g ?ku cqUn ckr cgqrsjkA lk/kq vlk/kq dqefr dfy QsjkA683A
lqefr lksbZ tga lUr fcjktkA dqefr ikap rga eu HkkS jktkA684A
tkSa eu ns[ks rRo fcpkjhA ikap cks/ks ru lnk lq[kkjhA685A
34
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
iphl cks/kq lk/kq dh MksjhA gqkDelnk jk[ks dj tksjhA686A
Kku dh Mksjh çse jl ihtsA xq: xfe Kku leqf> dfj yhtsA687A
gks; çse rc lqjfr lekukA fu% v{kj lqjfr lkp gS KkukA688A
}kn'k pys 'kCn ijokukA vkor tkr lks phUgsa BsdkukA689A
eu iouk ds ,ds laxkA Kku fcpkfj cq>s ;g jaxkA690A
,ds eu Mgds lalkjkA {k.k ega fudV gks; fuukjkA691A
eu ds jax cq>s tu dksbZA fueZy gks; fujUrj lksbZA692A
;g eu tky tatky tgkukA lks eu phfUg [kkstgq futq KkukA693A
lk[kh & 58
;g eu dkth ;g eu ikth] ;g eu drkZ nwosZ'kA
;g eu ikaMs ;g eu iafMr] ;g eu nqf[k;k ujs'kkAA
pkSikbZ
ije xq# ;g iq:"k dh ckuhA nwfj rtq ;g tx dh l;kuhA694A
eu phUggq rks gks; fu}ZUnkA NwfV tk; rc ;eiqj QUnkA695A
tkSa xfr pkgr gkS rqe nklkA nwfj rstks ;e dj QklkA696A
gal ljoj ;g rstyks ufga tkbZA ekuljksoj eksrh [kkbZA697A
gks; ghjk tc fueZy dk;kA tk; Niyksd cgqfj ufga vk;kA698A
Niyksd dh vdFk dgkuhA ikos ve`r fueZy ckuhA699A
eu dS /kks[kk esfV lc tksbZA Niyksd esa ve`r ikbZA700A
dYi dksfV ds esaVfg vUns'kkA NwfV tk; rc ;eiqj ns'kkA701A
lk[kh & 59
NwVs ;eiqj ns'k ;g] ij'kgq çse futq KkuA
dkfefu dyk QUn tx R;kxgq] fueZy 'kCn vekuAA
pkSikbZ
;g efr Hkwybq xhrk dh ckuhA leqkf> Hksn yhts dNq KkuhA702A
ykogq çse çhfr futq tkbZA lrxq# Kku ve`r Qy ikbZA703A
{ksek {khj rc ngh tekbZA tksju ;qfDr çse jl ikbZA704A
'khy lUrks"k [kEHk d# HkkbZA lqjfr fujfr dk usrk ykbZA705A
ru d: eVqdh çse d: ikuhA fudys ?k`r lqokl c[kkuhA706A
,slh ;qfDr çse jl ihtsA rc ek[ku efg ?k`r dNq yhtsA707A
35
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
ckgj Hkhrj vUnj oksbZA rc vUnj rk ;ksxh lksbZA708A
fcuq ty unh jgh cf<+;kbZA fcuq uko d: dsoV [ksokbZA709A
fcuq vugn /ofu cgqr lksgkbZA vfe eaMy tga iq:"k cukbZA710A
dksfVu djh ef.k mft;kjkA dksfVu dat iqat >ydkjkA711A
dksfV dkfefu eaxy xkosA ghjk ekfud lst fcNkosA712A
lk[kh & 60
vfr lq[k ikogha galk] djfga dksrkgy tk;A
Niyksd esa ve`r ihos] ;qx&;qx {kq/kk cqrk;AA
pkSikbZ
Niyksd loZ Åij gksbZA ihos ve`r ;qx&;qx lksbZA713A
tkSa xq# Kku feys futq lkjkA Kku xfe dk djs fcpkjkA714A
rhfu yksd gS eu ds BkVkA eufga fo'oEHkj jksds ckVkA715A
,slu thou thos tks ;ksxhA 'kCn uke ru jgs fc;ksxhA716A
eqos u thos vkos u tkbZA lc ?kV vkis pqfu&pqfu [kkbZA717A
ns[ks dksbZ uk lHks pksjkosA eqfu Kkuh dksbZ Hksn u ikosA718A
cM+s ;ksxh ;ksx c[kkukA frugwa ds [kSfp ekjs ;e ckukA719A
dksbZ ufga ckps ;e ds QkalkA tkS u gks; lrxq# ds nklkA720A
lrxq# dh xfr ikos dksbZA tk; Niyksd fl/kkjs lksbZA721A
xgs çse gks; fueZy 'kjhjkA esfV tk; lo ;e ds ihjkA722A
lk[kh & 61
lqfejgq lruke xfr] çse çhfr fpr yk;A
fcuk uke ufga ckafpgks] feF;k tUe xaok;AA
pkSikbZ
lqfejgq lka> ldkj lcsjkA Kku xq# xfr djgq fuesjkA723A
Hko ty ty gS vikjkA dkSu dsoV xfggsa d#okjkA724A
tks vcgha d: ysgq fuesjkA Kku xq# xfr xgks lcsjkA725A
tks ysgq lrxq# dh ckuhA ykaf?k lds rc Hko ty ikuhA726A
fcuk lkp ufga gks; mckjkA fcuq lrxq# ufga mrjfga ikjkA727A
dk;k ifjpS ewy tc ikosA lrxq# feys rc 'kCn y[kkosA728A
dkSu 'kCn Niyksdfga tkbZA dkSu 'kCn lks ifjpS ikbZA729A
36
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
dkSu rRo ys lqjfr lekbZA dSls çse pqos eq[k ykbZA730A
dkSu iou xtsZ czã.MkA dkSu dky jk; dj MaMkA731A
lk[kh & 62
lkj iou vkSj pkSng ea=] yhtS Kku fcpkfjA
N% pØ v"V ny dey] tky deZ lc MkfjAA
pkSikbZ
,d iou lkj futq ckuhA lksbZ Hksn fuj[kks rqe KkuhAA732
fujfr lqjfr esa vkos tkbZA tkrs tksfrfga tksfr lekbZA733A
nqbZ dj iou lwj vkS pUnkA p<+s xxu lc deZ fudUnkA734A
vHk; uke futq tkus lksbZA ihos çse lq/kk jl oksbZA735A
baxyk fiaxyk lq[kefu QsjsA yk; dikV xxu xfg ?ksjsA736A
N% pØ futq djs fuesjkA lks ;ksxh ?kj igqapq lcsjkA737A
lr 'kCn tks djs c[kkukA Losr /otk fu'k fnu QgjkukA738A
vkBosa vuqHko ns[kq fcpkjhA vkB dey ny Hkhrj ckjhA739A
ukS ukfVdk djgq fuesjkA ihos çse fLFkj ?kj MsjkA740A
n'kosa }kj jU/kz d: cUnkA tga dkfefu fufr djs vuUnkA741A
bxjgosa Kku {k= flj /kjbZA iq:"k gks; tx esa vkSrjbZA742A
cjgosa Hkhrj ckgj /kkosA ikap rRo rga ifjpS ikosA743A
rsjgosa rhu xq.k rs U;kjkA lr iq:"k futq Kku fcpkjkA744A
pkSngosa vkok xou u gksbZA fudV flaxklu igqaps lksbZA745A
efgeaMy lc jpk cukbZA nhi&nhi lqxU/k lksgkbZA746A
pkan lw;Z ufga ef.k mft;kjkA ufga mM+xu xxu ds rkjkA747A
v{k; o`{k lq[k lqUnj lksbZA vtj vej cSBs lc dksbZA748A
rhu yksd u"V tc gksbZA ,slk osn dgs lc dksbZA749A
rc ;g tho dgka jfg tkbZA lks txg eksfga nsgq ns[kkbZA750A
lkpks iafMr ekugq HkkbZA if<+&if<+ xhrk vFkZ cq>kbZA751A
lc NksM+ks tx dh prqjkbZA vUrdky Qsfj ;e /kfj [kkbZA752A
lk[kh & 63
iafMr if<+ tfu Hkwys dksbZ] [kkstq eqfDr ds HksoA
'kkL= xhrk Kku fcpkjgq] djgq ;e ds lsoAA
37
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
ukgha fny lkxj rqe ns[kkA ukgha dfj ysgq opu fo'ks"kkA753A
ukgha izhfr fi;k ls ykbZA ukgha Kku xq# xfe ikbZA754A
ukgha f'ko 'kfDr dks KkukA ukgha vkre fpUggq vikukA755A
ukgha ik¡p rRo rqe lk/kkA ukgh u vks ukfVdk jk/kkA756A
ukgha iPphl iou rqe phUgkA izØhfr xhr fooj.k ukgha fdUgkA757A
lk[kh & 64
;g ,dks ugha tkugq iafMr] dSls ds gks; fuLrkjkA
eu eferk en R;kxgq] fefygs 'kCn futqlkjAA
pkSikbZ
ewy xok; rqe tkgq xaokjkA idfM+ isM+ rc idM+gq MkjkA758A
>wyfg vkfn vUr ys lksbZA eju dky rc pys fcxksbZA759A
dke Øks/k yksHk cM+ HkkjhA iafMr osn dhUg foLrkjhA760A
Øks/ks u"V Hk;s eqfu KkuhA Øks/ks dhUg Hkwy esa gkuhA761A
Øks/ks jko.k {k.k esa xS;wA yadk foHkh"k.k iy esa HkS;wA762A
Øks/ks ;kno x;s u'kkbZA NIiu dksfV ty o"kZfg vkbZA763A
Øks/ks xu xa/koZ lc xS;wA iafMr if<+ ds Øks/kh HkS;wA764A
yksd osn yfg ;eiqj oklhA Hkxfr Hkko czkã.k lc uklhA765A
eqfä }kjk ;e us ekjkA uoxzg yk; BxkSjh MkjkA766A
if<+ ik[k.M iRFkj dk iwtkA vkre nso vkSj ugha nwtkA767A
lk[kh & 65
rc rksfg tkukS iafMrk] eqfDr dfg nsgq vk;A
Niyksd dh ckrs dggq] rc eksj eu ifr;k;AA
pkSikbZ
iksFkh i=k xhrk xkcgqA Hksn ugha rks osn lqukogqA768A
vkudj iki vkiu flj yhtS] vkiu eqfä dgka rqe dhtSA769A
dksfVu czãk [kkstr HkqykukA Niyksd ufg lqjfr lekuA770A
lqjfr phUgs fcuq Hk;s nsokukA eu ifjpS fcuq vkiq HkqykuhA771A
rqylh rkjd ea= g<+kosA jke rkjd ls tx HkjekosA772A
ek;k i{k ijls lc dksbZA fujeS ;g [kksts ufga lksbZA773A
38
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
;g ek;k cfy Njks cukbZA ek;k rs tx pqfu pqfu [kkbZA774A
ek;k rs ldy cfl dhUgkA ek;k ds lhrk ugha phUgkA775A
lks ek;k jko.k ?kj xS;wA cqf) cy Kku lHks clh HkS;wA776A
{k.k eag jkou Hk;s fo/oalkA dqy ufga jkf[ku ,dks ca'kkA777A
lk[kh & 66
eu dh eferk dky gS] deZ djkkos tkfuA
xoZ feykos xnZ esa] jko.k dh HkbZ gkfuAA
pkSikbZ
ftfUga czãk ds osn lqukbZA rkdh xfr czãk ufga ikbZA778A
dksfV czãk x;s HkqykbZA dksfVu bUnz es?k pfy vkbZA779A
dsrs d`".k txr HkjekbZA xksi l[kk lax xk; pjkbZA780A
eq[k eqjyh fy;s vkiq ctkbZA o`Unkou cfl rku lqukbZA781A
dsrs dal o/k mfUga dhUgkA dS ckj dqcfj eu nhUgkA782A
dsrs 'kadj ;ksx lc djghaA mift foufl nsg lc /kjghaA783A
lk[kh & 67
dgs nfj;k lquq iafMrk] ;g drkZ ds HksoA
iRFkj Qwy dkgs iwtgw] djgq lqfejuh lqdnso
pkSikbZ
iafMr uke dk iaFk fopkjkA lrukeA gS izse v/kkjkA784A
lr lkjFkh dj yhtS viukA tUe&tUe ds esVq dYiukA785A
rkfg [kkstks tks [kkstfga dchjkA cSfB fujUrj yhtS chjkA786A
tUe&tUe ds /kks[kk esfV tkbZA tk; Niyksd cgqfj ufga vkbZA787A
dsrs czãk tkafg u'kkbZA bUnz drsdks fculfga vkbZA788A
tSls 'ks"k lgl lq[k cpukA rhfu yksd dk bgs gS jpukA789A
pyfga 'kadj ;ksx fclkjhA pyfga d`".k xksiky eqjkjhA790A
tSgsa ;ksxh ;rh lc dksbZA rhfu yksd dky cfl gksbZA791A
39
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 68
dgs nfj;k lquq iafMrk] ns[kks 'kCn fcpkfjA
tks uj tbgsa vej yksd eg] lkgc lqjfr laokfjAA
pkSikbZ
<w<+r lqj uj eqfu lc gkjsaA vkfn vUr ufga djs fopkjsA792A
/kfj&/kfj jgs tksfr ds vk'kkA lks uj tbgsa te ds QkalkA793A
iq:"k iqjku ftfUg gal mckjkA rkdks [kkst uk djfga xaokjkA794A
HkVdk esaVs uk ewy HksVkbZA Åap uhp dfg x;s HkqykbZA795A
xq# xfe Kku xfe ufga dhUgkA ufga xq# lrxq# dga phUgkA796A
lksbZ dgsa tks dgfga dchjkA nfj;k nkl in ik;ks ghjkA797A
lkgsc ifjp; nhUg ns[kkbZA rkrs yksd dgk leq>kbZA798A
>wB ckr tfu tkus dksbZ A 'kCn fopkj djfga uj yksbZA799A
;e txkfr cM+k mRikrkA djs vpkud tho ds ?kkrkA800A
ekrq firk dksbZ lax uk ykxkA eqvyk iq:"k ukfj tho R;kxkA801A
ufga ek;k jksogha cspkjhA tsofga dq:ek Hkfj&Hkfj FkkjhA802A
eqoyk dq:ek ujd dh nsghaA en eq[k yk; ekl eq[k nsghaA803A
NksVh tkfr ds deZ fc/kkukA vkSjh te ds ujd lekukA804A
cM+ tho eNyh lc [kkghaA eqvyk fi= ujd ds tkghaA805A
ekjfga gjuh [klh cxsjkA ekfj&ekfj lc [ksyfga vgsjkA806A
ekla ,d nwtk ufga gksbZA leqf> ty visZ ufga dksbZA807A
vk/kk iki czkã.k ds jkrkA jkg ns[kk, djs thu ?kkrkA808A
fgUnw rq:d bfe nquks HkqykukA nksuks ckfnfg ckfn fcykukA809A
og gjuh og xk; tks [kkbZA ygq ,d nwtk ufga HkkbZA810A
ckzã.k lks o`"kHk ds lktkA dYi dksfV ys gksr vdktkA811A
eksyuk nsktd tkj esa vkosA ftcjby tcj rsfg cgqr lrkosA812A
NUn & 12
Hkjfe Hkjfe Hkolkxj] xq: Kku xfe ufga ikoghaA
if<+ osn fdrso iqjku dh xfr] n'kZ n;k ufga vkoghaAA
Hkou Hkkjh tcuk nhid] uke ef.k fcljkoghaA
dgsa nfj;k nkxkfny esa] yyfp eu yiVkoghaAA
lksjBk & 12
vaf/k;kjs nhid nhft;s] rc gks[ks çdk'kA
Kku leqf> dj yhft;s] mrfj tk; Hko ikjAA
40
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
ekuq"k tUe gS lqQy vuUnkA lks tu ijs uk ;e ds QUnkA813A
dgr lqur lc tk; u'kkbZA eu ifjpS fcuq ewy xaokbZA814A
uke fcuk dl thou dgkosA tkSa ufga xq: xfe Kku y[kkosA815A
lUr lksbZ 'khry lr ckuhA ve`r izse ihos og KkuhA816A
eLrd eqDrk tk dga gksbZA eLr x;Un dgkos lksbZA817A
rkds ikjl Jheq[k ykxkA Hko ufga fudV jgs oks; tkxkA818A
fcuq eqDrk eLrd gS ghukA lks uj ,sls lrxq# chukA819A
Hkqoax lksbZ tkds ef.k mft;kjkA tkds rst nhid HkkS VkjkA820A
jgs luhi oks; lEeq[k lksbZA vkSjh fQjs lc dspqvk gksbZA821A
lUr lksbZ ef.k eLrd ewykA Kku jru dcgha ufga HkwykA822A
lk[kh & 69
nfj;k HkDr dgkos lksbZ] tkds ef.k mft;kjA
vkSjh HkfeZ ds HkVfd ejs] fuHkZ; ukfga xaokjAA
pkSikbZ
iRFkj uke dgkos lksbZA tks ijls lks dapu gksbZA823A
vkSjh ijls lc 'khy i[kkukA rkdks dfo tu djs c[kkukA824A
lrxq# 'kCn opu tsfg ykxkA lks tu lUr gS lqjfr lqHkkxkA825A
ukjh lksbZ tks ujes cksysA fi;k ds lsok cpu ufga MksysA826A
vkSjh drsdks cpu xaokosA rkds lsok dfo tu ykosA827A
ldy tho dg dgso cq>kbZA iafMr ds ?kj lksp u vkbZA828A
vius czkã.k fo".kq gksbZA ?kj esa esgjh lkdB lksbZA829A
ekal [kk; lax lwrs tkbZA rkdks eq[k pqaxu xfg ykbZA830A
dgr fQjs ge cM+s dqfyukA ?kj esa rq:fduh lks ufga phUgkA831A
>wB dgs lc >wB lqukosA ukSxqu dka/k tusÅ ukosA832A
lk[kh & 70
lkpks iafMr ekuso] lr'khy v'khyA
lr cls ufga LokjFk tkds] lksb cM+k c[khyAA
lÙks /kjrh lÙks vdk'kkAA ;g lÙks HkfDr izse ijxklkA833A
rkdks lr uj djks c[kkukA iRFkj NksM+h leq>s tks KkukA834A
41
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
uk dNq cksys uk dqN [kkbZA dgq rkds iwts feys dk HkkbZA835A
tks dksbZ iafMr gks[ks KkuhA Hksn leqf> ys fueZy ckuhA836A
esjs dgs tks ekugw izkuhA lr 'kCn uk gks[ks gkuhA837A
vHk; yksd tga Hk; ufga tkuhA gks; ghjk rc fueZy ckuhA838A
;g 'kCns rkjs 'kCns mckjsA 'kCns pf<+ Niyksd fl/kkjsA839A
;g 'kCns ?kksM+k gal vlokjkA ;g 'kCns pkcqd Kku djkjkA840A
;g 'kCns iSBs eka> ea>kjkA ;g 'kCns ihos izse v/kkjkA841A
dgsa nfj;k ftfUg 'kCn fuesjkA ;g rkdks galk igqap lcsjkA842A
lk[kh & 71
'kCn ljklu cka.k gS] lÙks 'kCn fu'kkuA
dgsa nfj;k uj okafp;k] lrxq# dh igpkuAA
pkSikbZ
;g ghjk lksbZ txr esa ygsA ;g NksVh cM+h ckr lc lgsA843A
;g tSlk jktk jad dgkosA ,ds jax nwtk ufga HkkosA844A
nwtk nksfo/kk tsfg ufga gksbZA HkDr uke dgkos lksbZA845A
czkã.k lksbZ tks czãfg phUgkA /;ku yxk; jgs ykS yhUgkA846A
Øks/k eksg r`".kk ufga gksbZA iafMr uke lnk gS lksbZA847A
la/;k xk;=h ti ufga tkukA Hksn fujf[k ftfUg fueZy KkukA848A
ljxq.k l:i fcjyk tu ikosA fuxqZ.k uke lks lgt y[kkosA849A
iw.kZ iafMr dgkos lksbZA vBkjg xq.k czkã.k ds gksbZA850A
vBkjg o.kZ ds jktk lksbZA czã phUgsa fcuq tkr fcxksbZA851A
ukS xq.k lwr le tksfj lq/kkjkA xkafB rhu eksgde dS MkjkA852A
dke Øks/k yksHk cM+ HkkjhA cksygq iafMr cpu fopkjhA853A
iafMr 'kCn djgq fu#okjkA dk rqe tigq dkSu in lkjkA854A
dsfgij galk gksbgsa vlokjkAA dSls mrjr Hko ty ikjkA855A
lrxq# tkfr ikafr ufga yhtSA tkfr iwNs rsfg ikrd nhtSA856A
dgksa 'kCn lquq lUr lqckuhA lrxq# fcuk djfga ;e gkfuA857A
lk[kh & 72
nfj;k Hko ty vxe gS] lrxq# djks tgktA
rkij gal p<+kbZ ds] tk; djks lq[kjktAA
42
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
iq#"k uke uk dgks cq>kbZA izxV vgs dh xqIr lekbZA858A
dgks fu'pS yksd fu#vkjkA dsfg fof/k eaMy dsj }kjkA859A
dsfg fof/k tksfr jgs Nfo NkbZA dgq dSls galk lqjfr lekbZA860A
dsfg fof/k ukfj jgs j[kokjhA dkSu #i oks; jgs laokjhA861A
dSls galfga ifjfN mrkjhA dSls gks[ks eaxy pkjhA862A
dSls galk ve`r ikosAA dSls iq#"k ds tk; lekosA863A
loZK lnk izxV gS HkkbZA yf[k u tk; eu eSy lekbZA864A
geesa rqeesa ns[kq fopkjhA tkSa niZ.k esa izfrek MkjhA865A
izxV Hk;k rga ifjey jaxkA dqcqf) dky eu viufga Hkaxk866A
mÙkj fnfl eaMy dsj }kjkA rsfg fnf'k galk lqjfr lq/kkjkA867A
txex tksfr jgs Nfc NkbZA ckgj Hkhrj ,d y[kkbZA868A
lqjfr [kksts rc fujfr lekbZA iw.kZ czã Kku gksbZ tkbZ869A
ik;j nhi ukjh oks; jgbZA eaxy pkj ve`r eq[k ygbZA870A
fNfjfd lqxa/k gal flj MkjhA cksyfga eaxy cgqr lq<kjhA871A
lk[kh & 73
lksa/kk vxz ifjey dh >jh gS] fNfjfd cgqr lq<kfjA
n;k n'kZ nhnkj esa] esVk dYiuk >kfjAA
iq:"k ,d lcfga rs KkuhA lUrfUg efgek lnk c[kkuhA872A
rkfg lqfejs galk lq[k ikosA dcfga uk ;k tx HkVdk [kkosA873A
'kCn fopkfj djfga uj yksbZA vej yksd dga igqaps lksbZA874A
'kCn foosdh HkDr dgkosA fcuq 'kCnfga tx HkekZosA875A
lk[kh & 74
'kCn ljklu ck.k gS] xgks pj.k fpr yk;A
lrxq# 'kCn fopkfj;s] nqeZfr ldy esVk;AA
pkSikbZ
lrxq# 'kCn izse jl ihtSA dky dqcqf) nwfj lc dhtSA876A
'kCns fuxqZ.k ukg gekjkA rkds [kkstgq Kku djkjk877A
osn yksd lc dgsa cukbZA Loius fuxqZ.k ukg u ikbZA878A
43
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)
दरिया सागर (Dariyasagar)

More Related Content

Similar to दरिया सागर (Dariyasagar)

Similar to दरिया सागर (Dariyasagar) (10)

प्रेममूला (Premmoola)
प्रेममूला (Premmoola)प्रेममूला (Premmoola)
प्रेममूला (Premmoola)
 
ब्रम्हविवेक (Bramhavivek)
ब्रम्हविवेक (Bramhavivek)ब्रम्हविवेक (Bramhavivek)
ब्रम्हविवेक (Bramhavivek)
 
ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)ज्ञान रतन (Gyanratan)
ज्ञान रतन (Gyanratan)
 
भक्ति हेतु (Bhaktihetu)
भक्ति हेतु (Bhaktihetu)भक्ति हेतु (Bhaktihetu)
भक्ति हेतु (Bhaktihetu)
 
ज्ञानस्वरोदय (Gyansarvoday)
ज्ञानस्वरोदय (Gyansarvoday)ज्ञानस्वरोदय (Gyansarvoday)
ज्ञानस्वरोदय (Gyansarvoday)
 
ज्ञानदीपक (Gyandeepak)
ज्ञानदीपक (Gyandeepak)ज्ञानदीपक (Gyandeepak)
ज्ञानदीपक (Gyandeepak)
 
बीजक (Beejak) - I
बीजक (Beejak) - Iबीजक (Beejak) - I
बीजक (Beejak) - I
 
अग्रज्ञान (Agragyan)
अग्रज्ञान (Agragyan)अग्रज्ञान (Agragyan)
अग्रज्ञान (Agragyan)
 
कालचरित्र (Kalcharitra)
कालचरित्र (Kalcharitra)कालचरित्र (Kalcharitra)
कालचरित्र (Kalcharitra)
 
बीजक (Beejak) 3
बीजक (Beejak) 3बीजक (Beejak) 3
बीजक (Beejak) 3
 

दरिया सागर (Dariyasagar)

  • 1. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke Hkk[ky nfj;k lkgsc lr lqfØr cUnh NksM+ eqfDr ds nkrk uke fu'kku lghA xzUFk nfj;k lkxj lk[kh & 1 xzUFk nfj;k lkxj] eqfDr Hksn futqlkjA tks tu 'kCn fcosfd;k] lkstu mrjfga ikjAA pkSikbZ çFkefga lrin fdUg c[kkukA çse çhfr ys lqjfr lekukA1A lrin vuqHko fdUg vuqlkjkA yksd osn R;kxksa lc HkkjkA2A yksd osn ;g ge lc tkuhA dsoy uke fujUrj vkuhA3A xoZ xqeku dke tx R;kxkA çse :fpr fut ân;s ykxkA4A osn fof/k ufga djksa c[kkukA Ni yksd lkgsc LFkkukA5A lk[kh & 2 rhu yksd ds mijs] rgka vHkS yksd foLrkjA lr lqd`r ds chjk ikos] igqaps tk; djkjAA pkSikbZ d`ikoUr d`ik tc dhUgkA n;k flU/kq lq[k lkxj nhUgkA6A eSa lkeFkZ ufga iwjks KkukA lr lkgsc 'kCn fuokZukA7A vuUr ykspu le Kkuh gksbZA vxe :i dfg lds u dksbZA8A lÙkj ;qx ftu u[k esa jk[kkA dgq dSls cjfu lds dksbZ Hkk"kkA9A dks dfork in ikos ,slkA uke l:i dgq cjus dSlkA10A mudj :i dgk ufga tkbZA eu ega ldqp yxs dNq HkkbZA11A ukS y{k dfj tkds gS ekFkkA vkfn vUr lqfØr gfga lkFkkA12A ldy :i efgek mft;kjkA cjfr jgk lc n`f"V ilkjkA13A dfj ufga ldks fryd ds cjukA y{kefu Fkfdr Hk;s tsfg 'kjukA14A ;g ykspu rst dgk ufga tkbZA rfud n`f"V lc iki dVkbZA15A rfud vksadkj T;ksfr ds dhUgkA rhu yksd tksfr jfp yhUgkA16A rkds dfo dk djs c[kkukA ,d uke futq ân; vkukA17A vuUr uke ldy ckSjkukA ek;k QUn lHk jgs HkqykukA18A lk[kh & 3 ,d lks vuUr HkkS] lks QwVh Mkj foLrkjA vUrgw Qsfj ,d gS] rkfg [kkstq futqlkjAA pkSikbZ tksfrfg czãk fo".kq izfr ikykA tksfr :i /kfj jgk xksikykA19A iq:"k u gksfga vkiq vkSrkjkA tksfr xk<+s lc d: midkjkA20A tksfr :i txr lc /kjbZA tgk¡ rgka nq"Vu lc nybZA21AA 1
  • 2. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 4 tksfrfga czãk fo".kq gfga] 'kadj ;ksxh /;kuA lr iq:"k Niyksd gfga] rkdj ldy tgkuAA pkSikbZ jkes T;ksfr vkSj ufga dksbZA d`".k :i /kjs iqfu lksbZA22A czák fo".kq T;ksfr vkSrkjkA iq:"k uke og jax djkjkA23A Niyksd ys ge pfy vkbZA lkgsc dgk 'kCn leq>kbZA24A nhUg opu 'kCn dk nkxhA txr ekag Hk;k vuqjkxhA25A xHkZ ckl tc nhUg vkSrkjkA tUe Hk;k ns[kk lalkjkA26A dqN fnu ckyd :i pfy x;ÅA dqN fnu 'kCn la'k; ega jgsÅA27A dqN fnu ek;k eksg fcLrkjkA dqN fnu eferk lHks gekjkA28A dqN fnu chrs Hk;ks rc KkukA d`ik dhUg lr lkgsc tkukA29A dhUg d`ik vfr 'khry ckuhA çse çhfr lr lqfeju BkuhA30A Hk;ks çse fudyad fcpkjkA xq:xfe Kku uke futq lkjkA31A rfud lEiwj.k dhUg vuqlkjkA cjrs rst lHk yksd maft;kjkA32A dgka ys dgksa dgk ufga tkbZA Kku n`f"V eu ns[kq yxkbZA33A NUn & 1 dksfV dkfefu paoj <+jfga] dksfV d`".kk }kjghaA dksfV czák osn Hkurs] vuUr cktk cktghaA tksfr eaMy dksfV dy'kk] fgj.; dks çdk'kghaA >yd >kyjh ykxq pagq vksj eksrh ef.k Nfo NkoghaAA lksjBk & 1 'kksHkk vxe vikj] gal ca'k lq[k ikoghaA dksbZ Kkuh djs fopkj] çse rRo tkds clsAA pkSikbZ ;e tkfye tx djs csdkjkA ik[kaM /keZ djs lalkjkA34A tc futq Hksn ikos tu dksbZA rkfg nsf[k pys ;e jksbZA35A pkSng pkSdh ;e ds gksbZA fcuq lrxq: ufga igqaps dksbZA36A pkSng ea= Hksn tks ikosA tk; Ni yksd cgqfj ufga vkosaA37A rkaeg lkj 'kCn gS ,dkA rkfg tkugq fut dk;k fcyksdkA38A dk;k ifjpS futq dgksa cq>kbZA xq:&xfe Kku cq>ks fprykbZA39A v"V ny dey jax gS lksbZA e/; chp rsfg cksyrk gksbZA40A 2
  • 3. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke No pØ rga efu mft;kjkA v>j >js rga tksfr futqlkjkA42A No pØ rga ifjpS ikosA ewy pØ n`<+ vklu ykosA43A ik¡p rRo rga ns[kq fo'ks"kkA iy&iy djfga vuqie Hks"kkA44A rkeg fujfr lqjfr dh ckuhA rkes fuj[kq ek;k dh [kkuhA45A iphl çd`fr rga fujfr djkbZA n'kosa }kj jgs oks; tkbZA46A ewy 'kCn ef.k ekfud ns[kkA fujfr djsa rga rky fo'ks"kkA47A iphl çd`fr ds Hksn dfg nhtsA gks; xq: Kku cqf> ;g yhtSA48A iphlks ds ;g dFkk lqukbZA rkes lkj iou gs HkkbZA49A b¡xyk fiaxyk lq[kefu ukjhA lkj ikSu rag djs iqdkjhA50A oksgh iou "kV pØfga NsnkA gks; xq: Kku cq>ks ;g HksnkA51A rk f=dqVh ega jgk lekbZA rgoka dky lds ufga tkbZA52A vtik tis lwj pUn KkuhA nfj;k xxu ojh"ks ikuhA53A ve`r cqUn rgka >fj ykosA fi;r gal vej in ikosA54A lk[kh & 5 veh rRo ?kj ve`r ihos] ns[kks lqjfr yxk;A dgr lqur fdfe cfu ijs] tkSa xfr dkgq y[kk;AA pkSikbZ uke ck.k tc ân;s ykxkA fuQfj fujUrj lwjfr tkxkA55A dksfV rhFkZ rga ty ijxklkA dksfV bUæ es?k ?ku cklkA56A dksfVu rst tksfr ijxklkA dksfVu iafMr osn usoklkA57A NUn & 2 dksfV Kkuh Kku xkofga] 'kCn fcuk ufga ckpghaA 'kCn lthou ewy ,sud] vtik n'kZ ns[kkoghaAA lr 'kCn lUrks"k /kfj /kfj] çse eaxy xkoghaA feygha lrxq: 'kCn ikofga] Qsfj ufga Hko ty vkoghaAA lksjBk & 2 Kku jru dh [kkfu] efu ekfud nhid cjsA 'kCn lthofu tkfu] vejiqj ve`r fiosAA pkSikbZ ,d iou tc xxu lekbZ] fi;r çse vej gks; tkbZA58A lr lkgc nfj;fg leq>kbZ] tk; Niyksd cgqfj ufga vkbZA59A 3
  • 4. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke çse I;kyk fios tu dksbZ] fcuk 'kh'k dk phUgs lksbZA60A ldy thou dg [kk; pksjkbZ] ftu ufga uke ije in ikbZA61 lk[kh & 6 çse çhfr yxkbZ ds] lÙks 'kCn vk?kkjA lÙk fcuk ufga ckafpgks] uj dksfVu djks O;kikjAA pkSikbZ lr 'kCn fopkjs dksbZA vHk; yksd fl?kkjs lksbZA62A vHk; fu'kku /ofu rgka gksbZA vtj vej in ikos lksbZA63A dgu lquu fde dfj cfu vkosA lÙkuke futq ifjos ikosAA64 yhts fujf[k Hksn futq lkjkA leqf> ijs rc mrjs ikjkA65A dapu Mkgs ikod ega tkbZA ,sls ru ds Mkggq HkkbZA66A tkS ghjk ?ku lgs ?kusjkA gks; fgjEej cgqfj u QsjkA67A xgs ewy rc fueZy ckuhA nfj;k fny fcp lqjfr lekuhA68A ikjl 'kCn dgk leq>kbZA lrxq: feyfga rc nsfg ns[kkbZA69A lrxq: lksbZ tks lÙk pykoSA gal oksf/k Ni yksd iBkosA70A ?kj&?kj Kku dFks foLrkjkA lks ufga igqaps yksd gekjkA71A ,d uke çse ykS ykosA lUr lk/kq dk n'kZu ikosA72A ikos n'kZ eqfDr dk HksokA lqtl fujf[k djs futq lsokA73A lk[kh & 7 lqefr phUgs lks ckojk] dqefr phUgs lks iwjA phUgs fcuk tx tkr gSa] t<+ ewj[k T;ksa ØwjAA pkSikbZ vkis lk¡p lk¡p gS lksbZA >wBk ;g tx tkr fcxksbZA74A lr iq:"k efgek mft;kjkA dksfVu lw;Z rsfg flj in okjkA75A dksfVu dkfefu fujfr djkbZA dksfVu ghjk lst fcNkbZA76A rkfg lkcg ds pj.k eukoksaA Hksn fujf[k fut fuxqZ.k xkoksaA77A tc NwVs ;g tx ds HkVdkA ;e txkfr lHks ;g QVdkA78A dSls galk igq¡ps tkbZA ;e txkfr nqxZ gS HkkbZA79A ;e txkfr nqxZ caVokjkA ekfj tho lc djs vgkjkA80A 4
  • 5. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSng ea= cku la/kkukA ekjgq ;e ds in fuokZukA81A pkSng ea= Hksn fcLrkjkA ,d 'kCn rs gal mckjkA82A dkfefu dud QUn ;e tkykA pkSng phUgs deZ dk dkykA83A f'k"; 'kCn rqe djks fopkjkA yksd osn R;kxks lc HkkjkA84A R;kxgq la'k; ;e dj }UnkA leqf> ijh rc Hkoty QUnkA85A lk[kh & 8 nfj;k 'kCn fopkfj;s] rhfu yksd ls U;kjA xq: rs HkeZ tfu jk[kgqa] feyfga 'kCn futq lkjAA pkSikbZ lrxq: tkfu ds cUnksa ikÅaA HkeZ R;kfx rc ân; yxkÅaA86A ]lrxq: ls lwf> ijs og ns'kkA çse lq[kh rc ikm lUns'kkA87A vkfn vUr tc iwNs vkbZA Ni yksd dgksa leq>kbZA88A jkg ns[kk; n`<+ d:a KkukA ;e ds eku ejfn /k: /;kukA89A Mkj irky lksj vLekukA rkfg iq:"k ds djksa c[kkukA90A vkfn vUr lriq:"k vekukA czá ,d gS lc ?kV tkukA91A rhfu yksd ;e nk:.k vgbZA pkSFkk yksd iq:"k oks; jgbZA92A vtj vej gal rga gksbZA ve`r >fj pk[ks lc dksbZA93A lks lq[k eq[k ufga tkr c[kkuhA cw>s lks tks fueZy KkuhA94A lr yksd lr dk ca/kkA fcuq lrxq: tl t<+efr va/kkA95A NUn & 3 'osr eaMy 'osr pgqa vksj] 'osr N= fcjktghaA 'osr r[r ij vkiq cSBs] gal paoj MksykoghaAA çse vkuUn lqxa/k lqUnj] çse eaxy xkoghaAA ifjey vxz xqykc dh >fj] gal lks lq[k ikoghaAA lksjBk & 3 vfr 'kksHkk lq[k lkj] çse iUFk Hko jfgr gSA dksbZ Kkuh djs fcpkj] vVy vej lq[kgal gSAA 5
  • 6. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ lrxq: tkuq lr lq[k ckuhA 'kCn lkp fojyk dksbZ ekuhA96A feurh djksa nwuksa dj tksjhA lr lkgc Kku dh MksjhA97A eugh esa ekyk çse jl HkhukA lqjfr phfUg 'kCn yoyhukA98A lkp 'kCn cw>ks fpr ykbZA gal cksf/k Ni yksd iBkbZA99A cw>ks fny efu vkiu [kksyhA lR; yksd lR;k ufga MksyhA100A ;g dqy deZ NksfM+ lc nsgwA lrxq: pj.k 'kCn rc ysgwA101A ve`r çse fi;gq rqe nklkA ru NwVs Ni yksdfga oklkA102A tc ik¡th ij igqaps tkbZA ekxs eksgj nsbZ ns[kkbZA103A lrxq: Nik nsf[k jgs ldqpkbZA xkofga eaxy dkfeuh vkbZA104A cgqr vkuUn lq[k HkkS csyklkA tjk eju esVk Hko =klkA105A dksfVu dyk rga ns[kks tkbZA pyr fQjr lq[k cgqr lksgkbZA106A gal :i nsf[k jgk yksHkkbZA ve`r cSu jgk Nfc NkbZA107A vfr vkuUn lq[k cjfu u tkbZA vejiqj ve`r jl ikbZA108A dksfVu dkfefu eaxy xkosaA ghjk ekfud lst fcNkosaA109A paoj Mksykofga cgq fof/k HkkafrA lHk galk cSBs ,d ikafrA110A lk[kh & 9 vxe iaFk dh [ksfy ;g] cw>s fojyk dks;A lr lkgc lkeFkZ gSa] nfj;k 'kCn fcyks;AA pkSikbZ Hksn fujf[k ysgq lks futq lkjkA pkanh tkfj gqvk VdlkjkA111A [kksVk dkath nwfj dfj nhUgkA vly Kku futq ifjpS yhUgkA112A lkgc ifjps nhUg ns[kkbZA 'kCn Hksn futq dgksa cq>kbZA113A lrxq: xq: dh jgfu fuukjkA feys 'kCn ikos futq lkjkA114A pkS ;qx pkfj tks dhUg fuesjkA tks cw>s lks ig¡qp lcsjkA115A rhfu yksd ;e tkfye ?ksjkA eqfu iafMr HkkS ;e ds psjkA116A lr iq:"k Ni yksds MsjkA dk;k dchj djfga tx QsjkA117A vHk; yksd tgka Hk; ufga gksbZA ve`r çse fios lc dksbZA118A tkfg yksd ys ge pfy vkbZA rkfg yksd fcjyk tu tkbZA119A Kku dfFk tfu Hkwys dksbZA 'kCn fopkj djfga uj yksbZA120A 6
  • 7. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke eksfga ls iqNgqa Kku djkjkA vkfn vUr dgksa fcLrkjkA121A rhu yksd osn ;g dgbZA pkSFkk yksd iq:"k oks; jgbZA122A vtj vej yksd fcLrkjkA ;g lc fdjre dhUg ilkjkA123A gfj HkDru HkDrkbZ dhUgkA f=xq.k QUn rsgq ufga phUgkA124A f=xq.k rs gS og xqu U;kjkA vtj vej lÙk drkZjkA125A gal cal rgW igq¡ps tkbZA vtj vej rgk¡ gks; tkbZA126A lÙk 'kCn tks djs foos[kkA vkfn vUr dk;k eag ns[kkA127A lr 'kCn cq>ks fpr ykbZA lks galk fueZy gksbZ tkbZA128A vej yksd igq¡pfga nklkA ns[kfg vfoxfr vtc rek'kkA129A NUn & 4 dksfV dapu nku ns] dkfVu dFkk iqjkuA dksfV rhFkZ tkSa ixq fQjs] rks uk rqys xq: KkuaAA vuUr uke lc dgr gSa] ,d uke ij ukeaA ,d uke oks, iq:"k dk] rkfg [kkstq futq /kkeaAA lksjBk & 4 ,d lks vuUr HkkS] lks QwVh Mkj foLrkjA vUrgq fQj ,d gS] rkfg [kkstq futq lkjAA pkSikbZ lrxq: 'kCngha ekuq lqHkkxkA fueZy gks ey dcfga u ykxkA130A xoZ xqeku Hkqys lHk KkuhA fo|k csn if<+ HkeZ u tkuhA131A eksVk eu dfj fQjs xokajkA tkS eu feys feys dÙkkZjkA132A ikuh ikSugq rs eu rstkA tgk¡ dgks rgok¡ eu HkstkA133A lks eu ehyso nfj;k nklkA 'kCn nsf[k esVk ;e =klkA134A rhfu yksd rhfu xq.k QSykbZA pkSFkk yksd fuxqZ.k ys tkbZA135A rhfu yksd rks csn c[kkukA pkSFkk yksd ds eeZ u tkukA136A tksfrfga czák fo".kq çfrikykA tksfr :i /kfj jgs xksikykA137A iq:"k u gksafg vkiq vkSrkjkA xk<+s tksfr djs mft;kjkA138A og rks lr iq:"k LFkkukA pkSFkk yksd tga HkS ufga tkukA139A 7
  • 8. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke jke uke tx lc dksbZ tkukA d`".k :i lks czã c[kkukA140A vkos tk; ek;k dj fpUgkA mift fcufl fQj ru gks fNukA141A iq:"k iqjku dgksa futq cSukA muds eq[k jluk gS uSukA142A muds gkFk ikao fcLrkjkA og ufga gksfga tksfr vkSrkjkA143A tksfr :i txr lc /kjbZA dcfga ukfj iq:"k vkSrjbZA144A czák fo".kq tksfr vkSrkjkA iq:"k iqjku og jax djkjkA145A lk[kh & 10 rkfu va'k gS tksfr ls] czák fo".kq egs'kA vkfn czã oks; iq:"k gfga] rkdks lqugqa lans'kAA pkSikbZ lruke futq çse yxkosA lkj 'kCn lks çxVs ikosA146A vHk; yksd lrxq: dh ckuhA vkok xou esVs lks çkuhA147A rgoka tk; cSBks rqe nklkA NksM+gq la'k; ;e dh =klkA148A lqQy egkre Kku lqjaxkA vfy iadt eu gksr rjaxkA149A p<+gw rqjax Kku dh MksjhA çse jax 'kCn futq cksjhA150A lqugq Kku xfr daB mpkjkA fuxqZ.k dh xfr vxe vikjkA151A rkds [kkst djgq rqe KkuhA fuHkZ; 'kCn lqjfr jgq BkuhA152A vxe xfe djgq rqe nklkA R;kxgq la'k; ;e ds =klkA153A eu ds i{k lc txr HkqykukA eu fpUgs lks prqj lqtkukA154A eu fpUgs fcuq ikj u ikosA nsg /kjs fQj Hko ty vkosA155A HkeZ NksfM+ 'kCn dga ykxsA dgsa nfj;k çse jl ikxsA156A eu ds phfUg jk[ks ,d BkbZaA tjk eju Hko dcfga u ikbZA157A eu drkZ lc dkt l¡okjsA eufga ysbZ udZ eag MkjsaA158A eufga rhFkZ ldy fQjkosA eufga eu ds iwtk p<+kosA159A eufga ekfj eufga esa vkosA eufga phfUg ds tx lqe>kosA160A eu ds lud luUnu ykxsA eufga ds ;ksxh tx esa tkxsA161A eufga osn fdrsc iqjkukA eufga "kV n'kZu tx tkukA162A uo/kk HkfDr eufga cq>kosA ewy HkfDr fojyk dksbZ ikosA163A tc yfx ewy 'kCn ufga ikosA rc yfx gal yksd ufga tkosA164A 8
  • 9. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 11 v"V ny dey Hkaoj rga xwats] ns[kgq 'kCn fopkfjA dgsa nfj;k fpr psrgw] nsgq HkeZ lc MkfjAA pkSikbZ ewy 'kCn /ofu gksr vatksjkA lqjfr lkf/k jk[ks ,d BkSjkA165A lqjfr Mksjh psrks fpr ykbZA ewy 'kCn dh ;gh mikbZA166A lwj pUn ,d ?kj vkosA rcgha Mksjh ys fcyekosA167A ewy 'kCn /ofu gksr mpkjkA rgok¡ tkbZ djks iSlkjkA168A vdg dey ds Åij ewykA lglz dey rgoka jgq QwykA169A ifjey mxz okl rga vkosA galk fi;r cgqr lq[k ikosA170A gks; nkl lrxq: ds iklkA lsok HkfDr izse ijxklkA171A eSa rks lkgc rqe dag tkukA esjks eu rqels eu ekukA172A HkeZ NqVs lks djks mikbZA tkfg ls gal Niyksdfga tkbZA173A lqjfr yxkbZ ds djks lEgkjk dqy deZ NksM+ks C;kSgkjkA174A tks lr 'kCnfga djs fopkjkA lks galk Hko flU/kq mckjkA175A vdg ckr dfg ugha tkbZA vxe xfe rga lqjfr yxkbZA176A NUn & 5 vkxs ekxZ >hu vfr gS] 'kCn lqjfr fopkjghaA vtj tksfr vuwi ckuh] nsf[k rgka lq[k ikoghaAA vxe xfe rga T;ksfr >yk>fy] usdq eu BgjkoghaA lr lqd`r ds lh<+h ixq ns] ve`r Qy rag pk[kghaAA lksjBk & 5 vtjk T;ksfr cjk;] ewy 'kCn futq lkj gSA xgks lqjfr fpryk;] dgsa nfj;k Hko jfgr gSAA pkSikbZ vxe lqjfr psrgq fpr ykbZA lqjfr dey jgq lqjfr yxkbZA177A pded fpr pqHkqfd tc ykxsA fueZy tksfr izse rga tkxsA178A xfgj Kku futq djs fcpkjkA >yds in~e gks; mft;kjkA179A vxe dFkk cgqrs ge dfg;kA /kjrh vdk'k jfpr ;g tfg;kA180A 9
  • 10. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke tx esa vk; dgso lr ckrkA izse ;qfDr fcjyk tu jkrkA181A chjk nsbZ rc gal eqDrkbZA ewy 'kCn fcjyk dksbZ ikbZA182A ;g chjk ik; lÙk tks xgbZA lks galk Hko lkxj rjbZA183A futq xfg lqjfr yxkogq HkkbZA lks·ga Bhdk ekag lekbZA184A Bhdk vkxs gS xk ewykA izse 'kCn tgoka LFkwykA185A Losr /otk fuflfnu QgjkbZA ve`r >fj rga cgqr lksgkbZA186A ghjk ekfud gS ijxklkA 'ka[kfu efu jgs pgq¡ iklkA187A ,slks futq gS yksd usoklkA >js xqykc eq[k ve`r cklkA188A veh rRo lqjfr yo ykosA lgts yksd i;kuk ikosA189A 'khry 'kCn futq izse c<+kosA lUr lk/kq dk lsok ykosA190A pksj lkgq fpUgs fprykbZA rkfg ls izse djc dNq HkkbZA191A xqaxk xfgjk Kku fcpkjkA fnO; n`f"V dk djks vuqlkjkA192A lak[kh & 12 Kku n`f"V nhid cjs] dgy tks ekuq gekjA nfj;k xq: nfj;ko gSa] leqf> ns[kq ,d ckjAA pkSikbZ rhu ;qx tc tk; vksjkbZA rsfg ihNs dfy;qx pfy vkbZA193A rc lqd`r dga vkfu cksykbZA lkgc cpu dgk leq>kkbZA194A dggha iq:"k lquks gks nklkA tho lc fculfga ;e ds =klkA195A u"V ;qx gksbgsa fcLrkjkA lHk thou mfUg djfga vgkjkA196A ifgys fculs e`R;qyksd dh ek;kA /keZ NqVs rc fculs dk;kA197A fculs :i tks /kjs 'kjhjkA fculfga ;ks)k cM+&cM+ chjkA198A dgsa iq:"k lquks fprykbZA tho ck¡ps dh dkSu mikbZA199A 'kCn ,d eSa dgksa cq>kbZA tx j{kk gks ;gh mikbZA200A va'k gekj ogka pfy tkbZA tho ck¡ps dh ;gh mikbZA201A lqd`r tk; ysgq vkSrkjkA gal cksf/k Ni yksd fl/kkjkA202A ysgq lqd`r rqe lr dh ckuhA lr u gksa[ks ;eiqj gkuhA203A dfBu dky ns'k vfj;kjkA lr 'kCn lUrks"k fcpkjkA204A Kku xfe tsfg gks[ks ijkuhA dcfga u gks[ks ;eiqj gkuhA205A ts eksfg tkus rsfg eks tkukA rkfg lUr ds djksa c[kkukA206A 10
  • 11. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lr 'kCn ftfUg dsoy tkukA vHk; yksd lks lUrq lekukA207A lksbZ jfggSa gejs iklkA lUr fios ve`r jl nklkA208A rkfg jk[ks dh cgqr mikbZA vej gks; fculs ugha ikbZA209A dgsa iq:"k fojyk dsgq tkukA eqfDr iaFk lUrUg ifgpkukA210A ve`r uke futq djks fopkjkA vej yksd rkdj iSlkjkA211A tks LoIus fuUnk ufga dhUgkA /;ku yxk; jgs yoyhUgkA212A tho tUrq ,d le tkusA ,ds czã lHks igpkusA213A vkre ?kkr dcfga ufga dhUgkA vkre iqft jgs yoyhukA214A fulq oklj tks /;ku yxkbZA lruke nwtk ufga xkbZA215A lk[kh & 13 lÙkuke futq lkj gS] vej yksd ys tk;A dgs nfj;k lrxq: feysa] la'k; ldy esVk;AA pkSikbZ lruke gS fuxqZ.k v/kkjkA rkds dky u djs vgkjkA216A bUnz yksd bUnz oks; jgbZA frugwa ds dky foxqjpu djbZA217A czã yksd czãk vLFkkukA frUggq ds dky djs fiflekuk1218A ,d fujatu lHkfg >qykosA fouq phUgs dksbZ eqfDr u ikosA219A >wBh ckr tfu tkus dksbZA 'kCn fopkj djfga uj yksbZA220A e`R;q vU/k izy; tc djbZA uke fgjEej rs tx rjbZA221A Niyksd ys ge pfy vkbZA lkj 'kCn xgs lq[k ikbZA222A tks fuUnk lfggsa lalkjkA lks futq xfggsa 'kCn gekjkA223A lgs fuUnk fueZy gks vaxkA dky izp.M vius gks HkaxkA224A ukn foUn nks ca'k gekjkA lr xgs lks mrjs ikjkA225A ek;k rsft 'kCn ykS ykosA rkds ekFk txr lc ukosA226A vny pykos ;fg lalkjkA lks futq gksbgsa ca'k gekjkA227A lk[kh & 14 tks tu QUns ukfj ls] lks ufga ca'k gekjkA oa'k jkf[k ukfj tks R;kxs] lks mrjs Hko ikjAA ek;k psjh gS lar dh] tks cw>s futq lkjA T;ksa vkos R;ksa [kpsZ] vny pys lalkjAA ekyk Vksih Hks"k ugha] ugha lksuk J`axkjA lnk Hkko lRlax gS] tks dksbZ xgs djkjAA 11
  • 12. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ /kU; thou rkdks gS KkukA iq:"k iqjku ftfu lqfeju BkukA228A lksbZ lUr gksbggha fuokZuhA uhj {khj fcoju dfj vkuhA229A gal n'kk fueZy lq[k ikosA jgs vcksy Kku ykS ykosA230A ehu iaFk lk/kq xgq KkuhA ,sls eu dh izfrek tkuhA231A vkor tkr djs igpkuhA iwju in gS fuxqZ.k ckuhA232A ikos Hksn 'kCn futq lkjkA Niyksd ds jkg lq/kkjkA233A lrxq: Kku tcs gks; tkbZA n'kZu nsf[k la'k; esfV tkbZA234A lk[kh & 15 esVs la'k; lr 'kCb ls] tkSa xq: feys djkjA lrxq: fcuk ikj ugha] HkfeZ jgk lalkj pkSikbZ lrxq# lr 'kCn HkfjiwjkA fueZy 'kjhj esVs lHk ihjkA235A /keZ jk; fudV ufga vkosA tk; Niyksd vke`r Qy ikosA236A ,slu xq# tkSa feyso vkbZA rc galk Ni yksdfga tkbZA237A tk; Niyksd tga iq#l vekukA v{kS rc tga Losr fu'kkukA238A dk;k ifjpS ewy tc ikosA vfoxfr T;ksfr n`f"V esa vkosA239A ghjk ,d f=dqVh ega gksbZA ghjk /;ku /kjfga uj yksbZA240A ghjk e/; ,d isM+ foLrkjkA ;ksxh Kku tks djs fopkjkA241A rkyk dqath ykxq dsokjkA pksj u ewls Kku j[kokjkA242A rkdks dfg;s Kku xEHkhjkA f=dqVh e/; ij[ks tks ghjkA243A rkds ;ksx ;g txr c[kkukA tkds xxu eaMy LFkkukA244A lkj 'kCn ugha djs c[kkukA og ;ksxh ufga Kku lekukA245A ekSu lkf/k tks cSBs dksbZA dSls txr cw>s uj yksbZA246A lkj 'kCn dk djksa iqdkjkA jkg ns[kk; djks fu#okjkA247A rkdks 'kCn lkap gS KkukA tkds ru uk Øks/k lekukA248A iafMr Øks/k dhUg foLrkjkA frugqa rs gfj jgs fujkjkA249A tkfr&ikafr dqN xoZ u dfj;sA lÙkuke futq ân;s /kfj;sA250A lk[kh & 16 lruke futq lkj gs] lUrks djks fopkjA tkSa nfj;k xq# xfgj gS] rkS feys 'kCn futqlkjAA 12
  • 13. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ lrxq# pj.k izse jl ekrkA lhapso nzqe lqxa/k lqikrkA251A gkSa lsod ;qx&;qx rqEgkjkA fØik djgq tfu ykogq ckjkA252A gqDe pj.k rc flj ij yhUgkA HkfDr Hkko futq ân;s phUgkA253A NUn & 6 lq[k lkt lEifr dkt ufga] rstq æksg æksgh uUnuaA Hko Hkkt dkt u jkt dkefga] ccfl u futqiqj tSluaAA vu ckuh rstq rSa tM+] vly jax lrukeghaA dS dSV dkbZ u ykxq rkesa] eksj pksj u ikoghaAA lksjBk & 6 Fkkds eqfuoj yks;] lkj 'kCn lalkj esaA dksbZ Kkuh djs fcyks;] Kku jru tcgha feysAA pkSikbZ eu ds QUn iM+k alalkjkA tky ehu tho djs vgkjkA254A ,sls dky ldy tho ekjsA mitfu fculfu ujdfga MkjsA255A fdrZe NksfM+ drkZ ds tkusA rcgha yksd i;kuk BkusA256A ikos Hksn rc eu ds jk/ksA fujxq.k fujf[k fujUrj lk/ksA257A lk/ks ;ksx tkSa fueZy ckuhA vkre nso fujatu tkuhA258A eulk ekfyu eu dga phUgkA gks; Kku çse xfr HkhUgkA259A vkre nso iwtgq rqe HkkbZA dk tx ikrh rwjgq tkbZA260A ikrh rwsjs fuxqZ.k ufga ikbZA vkre tho ?kkr bu ykbZA261A vkre n'kZ Kku tc tkusA rcgha yksd i;kuk BkusA262A lk[kh & 17 ij vkre ds iwtrs] fueZy uke v/kkjA iafMr iRFkj iwtrs] HkVds ;e ds }kjAA pkSikbZ ru ljoj eu ns[kq fcpkjhA rgka [kkstq vkre cuokjhA263A tkfg [kkstr lqj uj eqfu gkjsA ef/kd isM+ Mkj fcLrkjsA264A nfj;k nkl dgk leq>kbZA rkfg [kkstgq fueZy gks; tkbZA265A 13
  • 14. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke rkfg [kkstgq Hksn futq lkjkA ewy NksfM+ tfu xggw MkjkA266A nfj;k Hko ty vxe vikjkA lr lkgc 'kCn futq lkjkA267A cksyfga lrxq: Kku xEHkhjkA xq: xe Kku tigq futq ghjkA268A tk; Ni yksd lqjfr yoyhUgkA iq:"k iqjku uke xfr fpUgkA269A dj tksfj gal djfga lq[k pSukA iq:"k iqjku cksyfga futq cSukA270A pyr fQjr iqfu cgqr lksgkbZA ,sls ,d dYi fcfr tkbZA271A r[r ,d rga vtc cukbZA Nfo fuj[kr gal jgk yksHkkbZA272A ,slu :i dgk ufga tkbZA dfj dfj tksfr jgk Nfc NkbZA273A vHk; fu'kku /ofu rgka gksbZA vtj vej in ikos lksbZA274A lk[kh & 18 tksfr eaMy jfo dksfV gSa] dks dfj lds c[kkuA nfj;k infga fcpkfj;s] czã :i dks KkuAA pkSikbZ fuxqZ.k dh xfr vy[k y[kkbZA tkds lÙk lkeFkZ lgkbZA275A 'khry 'kCn lk/kq dh ckuhA nfj;k fny fcp lqjfr lekuhA276A tc lrxq: ls ifjp; ikbZA Hko ty ds lc la'k; esVkbZA277A cksyfga lrxq: Kku xEHkhjkA nfj;k leqf> ysgq rqe chjkA278A tks tks galk cks/kks tkbZA lks lks galk igqaps vkbZA279A lk[kh & 19 igqaps galk lr 'kCn ls] lrxq: feys tks ehrA dgsa nfj;k Hko HkeZ rstks] cls p.kZ eag phrAA pkSikbZ lÙkuke fopkjs dksbZA vtj vej in ikos lksbZA280A ,d v{kj 'kq) d: HkkbZA v{kj ekag fu%v{kj ikbZA281A fu%tkuq v{kj ;a= ls ?khpkA 'kCn ds ckus ;e Hko uhpkA282A fu%v{kj ifMr djks fcpkjkA ns[kksa osn futq lqjfr rqEgkjkA283A ckfn u feys fueZy KkukA ckfn djs lks ;eiqj tkukA284A ckfn rstq 'khry xgq /khjkA rc fefygSa vuqie ghjkA285A tc NqfVgsa eu dk foLrkjkA rc iSgks 'kCn futq lkjkA286A ;g cM+s ufga gks; cM+kbZA iRFkj iwft tkS fryd cukbZA287A 14
  • 15. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lc ?kV czã vkSj ufga nwtkA vkre nso dk fueZy iwtkA288A lÙkuke gS fueZy ckuhA rkds [kkstgq iafMr KkuhA289A lk[kh & 20 esjs dgS ufga ekugq iafMr] ;g ufga gks; çukeA ;ksx tqxqfr tgka u ns[kgq] gal dgka foJkeAA pkSikbZ tkfg [kkstr lqj uj eqfu gkjsA cksygq iafMr cpu fcpkjsA290A cpu dBksj cksygq tfu cSukA , ufga fefygS iq:"k veSukA291A 'khry 'kCn tks djgw vikukA lkj 'kCn rc fefyfga funkukA292A ckfnfga tUe x;k 'kB rksjkA vUr dh ckr fd;s rSa HkksjkA293A if<+&if<+ iksFkh Hk;k vfHkekuhA txr vkSjh lc feF;k c[kkuhA294A lk[kh & 21 dksBk egy vVkfj;k] lqus Jo.k cgq jkxA lrxq: 'kCn phUgs fcuk] tkSa if{ku esa dkxAA pkSikbZ tkSa ufga tkugq Niyksd ds eekZA gal u igqaps ;g "kV~ dekZA295A lkj 'kCn tc n`<+rk ykosA rc lrxq: dNq vki y[kkosA296A nfj;k dggha 'kCn fuokZukA vkSjh dgksa ufga osn c[kkukA297A osns v:f> jgk lalkjkA Qsfj&Qsfj gks; xHkZ vkSrkjkA298A pkfj pj.k lha?k nqbZ gksbgsaA ;ksfu ladV pkSjklh tSgsaA299A lk[kh & 22 pkSjklh ds Hkou esa] dYi dksfV cfg tk;A Kku fcuk ufga ckafpgks] Qsfj&Qsfj HkVdk [kk;AA pkSikbZ lruke futq djks fuesjkA tkS pkgks Ni yksdfga MsjkA300A lr 'kCn ufga ekufga ckuhA tksfr LFkkfi jgs lHk KkuhA301A tksfr iq:"k dh dkfefu vgbZA fcuk iq:"k dkfefu ufga ygbZA302A ,dj vFkZ lqukogq dghA iq:"k fcuk dkfefu ufga yghA303A dkfefu HkfDr lHks tx tkukA iq:"k Kku fuysZi c[kkukA304A 15
  • 16. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke Kku dkgq ds ukos u ekFkkA tks tu cw>s lks gks; lukFkkA305A loZ Kku c[kkuks rksghaA ,dj vFkZ lqukogq eksghaA306A cad uky dkSus ?kj cklkA dkSu iou tksfr ijxklkA307A Ng pØ ds dfg;s HksnkA v"V ny dey ds djgq fu[ks/kkA308A lkj iou ds dfg;s HksnkA dkSu iou "kV pØfga NsnkA309A v"V ny dey jax gS HkhukA rkes dkSu lqjfr yoyhukA310A dgoka cksyrk çse v/kkjkA dkSu 'kCn rs gal mckjkA311A ,dj Hksn dgks rqe vkbZA dgsa nfj;k d: ;ksx n`<+kbZA312A ,dj Hksn ugha rqe tkukA iafMr if<+ ds osn iqjkukA313A ,dj Hksn iwNgq rqe eksaghA ,dj vFkZ lqukoksa rksaghA314A lk[kh & 23 dkSu ?kjk oks; gal gS] dkSu ?kjk oks; ukeA dkSu ?kjk oks; tksfr gS] dkSu lqjrh futq /kkeAA vxz ?kjk oks; gal gS] efu eqDrkofy ukeA vtj vuqie tksfr gS] dey lqjfr futq /kkeAA pkSikbZ iafMr uke vtgwa ufga fpUgkA lqjfr yxk; jgs ykS fyUgkA315A fpUggq iafMr 'kCn fuokZukA fuxqZ.k ukgha fpUggw vKkukA316A ewy pØ futq ghjk [kkuhA v"Vny dey jgq fueZy ckuhA317A Ni yksd lr oks; KkuhA txex tksfr rgka fujey ckuhA318A eqfDr inkjFk lrxq: nkrkA ;ksx fcjkx çse jl ekrkA319A dk;k vxz n`f"V LFkkukA vxe fuxe [kcfj tks tkukA320A ckds ;ksxh txr c[kkukA tkds xxu eaMy LFkkukA321A eugh esa ekyk çse jl fHkUgkA iafMr lks tks 'kCnfga fpUgkA322A lrxq: fcuk djfga tho gkuhA dgsa nfj;k rstq prqj l;kuhA323A lrxq: dh xfr vxe vikjkA [kksft ns[kgq 'kCn futq lkjkA324A lk[kh & 24 Kku lEiwj.k çse jl] fccju djks fopkfjA gal cal lq[k ikofga] Hko ty tkfg u gkfjAA 16
  • 17. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ Ng vkB ds ikos HksnkA rc futq dfjgsa 'kCn fu[ksnkA325A fujatu phfUg djfga lq[k pSukA fcuq phUgsa ufga 'khry cSukA326A phUggqa osn dgka rs vk;kA vkfn phUggqa çse in ik;kA327A dgka rs tksfr fujatu jkbZA ts jpk rsfga phUggqa HkkbZA328A leqf> ifjgsa 'kCn futq lkjkA feyk Kku gks; fuLrkjkA329A >wB dgu lHks fgrdkjhA lkp dgr uj ikjs xkjhA330A lk[kh & 25 tgka lkp rga vkiq gSa] fu'kfnu gksgq lgk;A iy iy eufga fcyksb;s] ehBks eksy fcdk;AA pkSikbZ osns dfg Fkkds czãk cspkjkA ukgha feys fljuft gkjkA331A ;ksxh ;ksx djr lHk gkjsA vkSfj drsdks ru ds tkjsA332A ris vkSj laU;klh gkjsA pqafMr eqafMr djs fopkjsA333A taxe ;ksxh jgs lHk gkjhA ,d uke futq 'kCn iqdkjhA334A lks uk eufga phUgs xaokjkA fQfj gks; xHkZ vkSrkjkA335A HkfDr csgwuk lks uj tkuhA 'kwU; e'kd jgs fcuq ikuhA336A rkds thou tUe gS lkpkA lruke çse futq ukpkA337A lk[kh & 26 dud dkfefu ds QUn esa] yyfp eu yiVk;A dyfi&dyfi tho tjr gSa] feF;k tUe xaok;AA pkSikbZ Hkqys fQjgha ek;k yiVkukA lUr lk/kq ufga xq: xeh KkukA338A ?kVr ewy lc tkr vksjkbZA lkp 'kCn ugha ân;s ykbZA339A deZ dkxt lHk tkr vksjkbZA tc ;enwr fudV pfy vkbZA340A lw[kr ty iqjbu HkkS NhukA ewy ?kVs iS ?kV ufga phUgkA341A gal vdqyk; fQjs nl nhlkA tcfga nwr Hkstk txnhlkA342A eq[k ufga fudys lr ds cSukA <fj <fj uhj ijs vfr uSukA343A ys txnh'k ujd ega MkjkA tUe dsrs dks djs iqdkjkA344A 17
  • 18. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 27 ekrq firk lqr ckU/kok] lHk fefy djs iqdkjA vdsyk gal pfy tkrq gS] dksbZ ukgha lax rqEgkjAA pkSikbZ ,sls ihNs cgqr HkqykukA ftUg ufga 'kCn gekjks ekukA345A iku ijokuk gekjks ik;kA jgfu xgfu lr 'kCn lek;kA346A tks tks p<+s gekjh ckghaA tjo eqDrk; Ni yksds tkghaA347A lr 'kCn ge dhUg fuesjkA >wB tkus lks ;e dk psjkA348A lk[kh & 28 'kCn gekjks ekfugks] uj NksM+gq eu foLrkjA lr lqd`r ds phfUgcs] mrjgq Hko ty ikjAA pkSikbZ fu'pS uke tks djs c[kkukA feys çse in Jheq[k KkukA349A djuh dfj dfj u;s u'kkbZA Hksn u ikbZ u uke lgkbZA340A jggw lEgkfj uke yo ykbZA uke fcuk ufga flf) dgkbZA351A uke fueZy ds djgw fu[ksnkA lr 'kCn ikos futq HksnkA352A lksbZ lr [kkstks fny ykbZA thou eqDr tks ftUn dgkbZA353A lk[kh & 29 ftUnk thofga txr esa] ns[kks 'kCn fopkfjA vtj vMksy oks; vej gagh] opu dgk fu:okfjAA pkSikbZ oks; fuxqZ.k lxq.k rs HkhukA tkds çk.k fiM lHk phUgkA354A tkds gkFk ikao eq[k ckuhA cksyfga çse lq/kk jl lkuhA355A rhfu xq.k rks jfgr vekukA çk.ka fiaM tx mfnr fu'kkukA356A ejs u thos ftUnk lksbZA v{k; o`{k xfr tkus dksbZA357A lk[kh & 30 v{k; o`{k oks; iq:"k gSa] ftUnk vtj vekuA eqfuoj Fkkds iafMrk] osn dFkfga vuqekuAA 18
  • 19. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ lks fuxqZ.k dfFk dgs vukFkkA tkds gkFk ikao ufga ekFkkA358A fujadkj vadkj fcgwukA :i js[kk ufga vgs uewukA359A Hkwys iafMr eeZ u tkukA lks drkZ ufga lquso dkukA360A ukuk jax cksyfga cgqckuhA v:>s Hks"k foMEcuk BkuhA361A lk[kh & 31 tSls yrk æqe esa] v:f> jgk cgqHkkafrA lrxq: efr tkus fcuk] viuh&viuh tkfrAA pkSikbZ lr czã tho eag ys[kksA v}Sr czã vkiqgha is[kksA362A Hkwyk uj lc ewy xaokbZA ewy fcuk Kku dga ikbZA363A tho czã dk dgksa mikbZA [kkstks tho czã fefy tkbZA364A ?kV ifjpS tc djs fu[ksnkA xq: xfe Kku ikos futq HksnkA365A pqos çse eq[k vke`r ykbZAA fi;r çse galk lq[k ikbZA366A ekyh Qwy vki ys vkbZA vkre nso ds iwtk ykbZA367A vkre nso fujatu jkbZA ckgj Hkhrj vkiq y[kkbZA368A ewy Qwy Hkaojk yiVkbZA fi;r lq/kk exu gks; tkbZA369A iphlks rkjh rky lqukbZA ukpfga galk dkSrqd ns[kkbZA370A ukS fefy ,d :i ns[kkbZA ikap fefy xq: iqjk ikbZA371A ,slks lrxq: dh cfy tkbZA vkfn vUr lc nsfga ns[kkbZA372A lk[kh & 32 lrxq: Kku nhid cjs] tkSa eu jk[ks FkhjA dgsa nfj;k lrxq: feys] gjs ldy lc ihjAA pkSikbZ dgs nfj;k ftUfg dsoy tkukA lksbZ tu lkgc ifgpkukA373A lr iq:"k dh ;g çHkqrkbZA dkfV iki tu futqiqj tkbZA374A tc futq Kku xfe dfj is[ksA vfoxfr tksfr n`f"V ega ns[ksA375A vugn dh /ofu djs fopkjkA czã n`f"V gks; maft;kjkA376A ;g tks dksbZ xq: Kkuh cw>sA 'kCn vukgn vkiqfga lw>sA377A iafMr lks tks eufga cq>kosA eufga eu ds iwtk p<+kosA378A 19
  • 20. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke ?kVfga esa lsyh ?kVgh esa eqækA ?kVfga esa ikrh Qwy ,d lqUækA379A ewjfr vuqie tga uSu >jks[kkA dey uky ls iou lqjs[kkA380A N.k N.k gks[ks vugn ckuhA nsf[k l:i ekSu jgq BkuhA381A lrxq: Kkuh tks gks[ks dksbZA lruke futq ikos lksbZA382A 'kCn ikos n`<+ dfj /kjbZA tk; Ni yksd ujd ufga ijbZA383A lk[kh & 33 Ni yksd oks; vtj gfga] ftUnk dgk cq>k;A /kks[kk /kU/kk R;kfx ds] 'kgj vejiqj tk;AA pkSikbZ esjks dgk ekus ufga dksbZA vkor tkr cgqr nq[k gksbZA384A nq[k nk:.k gS ;e tatkykA lrxq: 'kCn djs çfrikykA385A ftu ftu ekuq 'kCn futq lkjkA fnO; n`f"V HkbZ mft;kjkA386A lr 'kCn f'k"; tks ikosA ohjk ns rc n'kZ ns[kkosA387A tUe tUe ds iki dVkbZA tk; Ni yksd cgqfj ufga vkbZA388A iphl çd`fr vkSj rhuksa ukjhA ikap rRo gS vkre /kkjhA389A ;ksx tki ;qfDr ç/kkukA dkSu ?kjk tga gal LFkkukA390A ;ksxh lks tks djs c[kkukA dkSu ?kjk tga mits KkukA391A dkSu ?kjk tga ihos ikuhA dkSu ?kjk tga lqjfr lekuhA392A dgoka iphl çd`fr ds MsjkA dgoka ikapks Hkwr fuesjkA393A iki iqU; Hkksx dga djbZA dkSu ?kjk tga 'kwU;fg jgbZA394A mUeqfu ewy dey jgq QwykA mits çse gks; LFkwykA395A xqIrpj esa çk.k lekukA f=dqVh 'kqU; iou LFkkukA396A veh rRo rga ihos ikuhA dey uky rgka lqjrh lekuhA397A bUæh dke Hkksx ;g djbZA uklk ckl vkiq lc gjbZA398A lks ;ksxh ;g tx esa jk/ksA iou lkf/k tks eu ds cka/ksA399A vkyl fuUæk cfl lc djbZA lksx lUrki vkiq lc gjbZA400A vkyl fuUæk dcfga u jkrkA dke fcUn dcfga ufga ikrkA401A lk[kh & 34 tksfx;k lks tksxgha ekry] ekrs Hksn fcpkjhA ikap rRo vius cl djs] nqjerh lHk nqjhMkjhAA 20
  • 21. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ ?kj esa vkos fljtfu gkjkA vej gks; ikos drkZjkA402A ,slu ;ksxh gks[ks dksbZA xksj[k rqY; ;g xfu;s lksbZA403A tc yfx ;ksx rc yfx lq[k ikosA dk;k iru cgqr nq%[k nkosA404A Kku er gS lcrs HkhukA iq:"k uke futq ân;s phUgkA405A tx esa ;ksxh tVk /kkjhA ukp upkos nkstd HkkjhA406A HkfDr Kku tks tkus dksbZA çse :fpr rc ân;s gksbZA407A vuHkks vugn djs fopkjkA lwf> ijs rc mrjs ikjkA408A lw>s rhfu yksd rs U;kjkA iq:"k iqjku futq uke v/kkjkA409A vHk; yksd rga Hk; ds uklkA ;qx&;qx vej djs csyklkA410A lqjfr ckaf/k psrfu tks BkusA igqaps lks tks eu ds tkusA411A ewy 'kCn rga ys igqapkosA tks dksbZ lrxq: gks; y[kkosA412A LoIus HkeZ u rkds gksbZA igqaps tk; lcsjk lksbZA413A vHk; yksd rga Hk; uk gksbZA ve`r çse fios lc dksbZA414A fnO; n`f"V Kku ykS ykosA tk; Ni yksd cgqfj ufga vkosA415A Hko cwM+r vej gks; tkbZA lrxq: 'kCn çse in ikbZA416A rkdks ?kV lnk mftvkjkA vej ikos fljtfu gkjkA417A ve`r cpu lHkfu rs cksysA çse ;qfDr dcfga ufga MksysA418A >wB dgs uj nqeZfr lksbZA lkp dgs vke`r jl gksbZA419A lk[kh & 35 lr 'kCn ;g cwf> ds] nqeZfr ?kkys /kks;A dgs nfj;k ?kV fueZy] eSyk dcfga u gks;AA pkSikbZ ikos çse in tx mft;kjkA lqjfr ckaf/k djs vuqlkjkA420A futqiqj igqaps foyEc u gksbZA tkSa eu phfUg ds ikos dksbZA421A ikap iphl vius o'k gksbZA dke Øks/k r`".kk lc [kksbZA422A ,slu ;ksxh ;ksx ilkjkA rkdks ?kV lnk maft;kjkA423A gks[ks ;ksx uk eu o'k vkosA tUe&tUe ,sls tagM+kosA424A HkfDr Kku dk djks fopkjkA lgt eqfDr Hko flU/kq mckjkA425A eu ds /kkj fpUgksa fpr ykbZA dfl deku Kku ij vkbZA426A 21
  • 22. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke rhfu yksd Hko osn ilkjkA rkesaphUgksa Kku fopkjkA427A rkes lrxq: lc rs U;kjkA pkSFkk yksd rkdks iSlkjkA428A fu'pS vtj vej gksbZ tkbZAA dcfga uk ;k tx HkVdk [kkbZA429A vej yksd ega ve`r ihosA eqfDr egkre ;qx^;qx thosA430A vUrj ;ksxh Hkou ega cklkA çse iq:"k tga Hk; ds uk'kkA431A ;qx&;qx jgs iq:"k ds iklkA vfoxfr ns[ks vtc rek'kkA432A lrxq: 'kCn ekugq lr lksbA tUe&tUe ds nqeZfr [kksbZA433A NUn & 7 thou eqDr Hko jfgr gS] Hko flU/kq ikj mrkjghaA tu tkfu Hktq lruke ds] lqxU/k ifjey vkoghaAA nuqt nkou Kku dh xfr] çhfr iaFk lksgkoghaA gjgha dfy ey tä thou] lUr lks xq.k xkoghaAA lksjBk & 7 ijekjFk ijekuUn] fi;k ij lqjfr yxkoghaA T;ksa 'kjn dks pUn] tx thou xq.k KkuAA pkSikbZ tx yfx çse ;qfDr ufga gksbZA druksa Kku dFks uj yksbZA434A lRxq# 'khry 'kCn lekbZA veh çse jl lgts ikbZA435A vfy iadt tks jgk yksHkkbZA fcgfj fcyfx fQfj fgfy fefy tkbZA436A T;ksa pUnfga fpr nhUg pdksjkA ,slh çhfr djs ufga HkksjkA437A Hkwfy&Hkwfy lHk tkfga u'kkbZA Kku fcuk ufga n`<+ ns[kkbZA438A lksbZ xq# fu'pS fpr HkkosA tks tu ft;rfga eqfDr crkosaA439A ru NwVs Qsfj ijfga vUns'kkA dSls cw>fga eqfDr lUns'kkA440A jkg Nsfd ;e djfga vgkjkA nsg /kjs HkeZfga lalkjkA441A ru NwVs iqfu dgka lekbZA dgq dSls uke Hktu ykS ykbZA442A ft;rfga lr in tkSa eu ykbZA ru NwVs lr 'kCn lekbZA443A HkfDr fcuk ;e nk:.k vgbZA fcuk Kku dgq dSls ygbZA444A HkfeZ HkfeZ Qsafj Hko ty vkosA eu ufga Fkhj rc dkSu cpkosA445A ,ds pksj ldy tho ekjsA dgs nfj;k ys ijc'k MkjsA446A ewy ?kVs iqfu lc jl tkbZA lrxq# lqjfr yxkogq HkkbZA447A 22
  • 23. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke jko jda tSga lc dksbZA lc fefy tSgsa ljcl [kksbA448A tSgsa iafMr osn i<+UrkA nsfg /kfj&/kfj Qsfj HkfeZ vuUrkA449A lirn fcuk ldy lc tkbZA HkfDr egkre xq.k ugha xkbZA450A rhfu yksd jgq Mksjh ls cU/kkA ân; u lw>s p{kq dk vU/kkA451A NwVs Mksjh tc psru gksbZA ,d uke futq ikos lksbZA452A ikos oLrq vuqie ckuhA iwj.k in mits tga KkuhA453A tc yfx n`f"V ,d ufga vkosA df'kZr dky la'k; ega /kkosA454A tc lrxq# lr 'kCn elkbZA nqeZfr dky fudV ufga vkbZA455A dksfV rhFkZ lk/kqu ds pjukA HkfDr Hkko fdfy fo"k lHk gjukA456A lk/kq ufdV lHk rhFkZ dgkosA Hkwyk HkfeZ ds tx HkekZosA457A HkfeZ jgk uj uke csgwukA iy&iy gks[ks ewy eag NhukA458A f'ko HkfDRk lc tho tgkukA vkre jke ugha phUgw vikukA459A lk[kh& 36 vkre n'khZ Kku futq] dcgha u gks[ks HkhuA lrxq# pj.k lekbZ;s] jgs pj.k yodhuAA pkSikbZ ;ksx ;qfDr rsft Hkksx lc djbZA uke fcuk uj ujdfga ijbZA460A vtgwa lqfejgq lkgc /kuhA ,d uke futq ân; vkuhA461A [kx ehu nquks iFk HkkjhA eu dh la'k; ns[kq fopkjhA462A vkor tkr tks eu ds fpUgbZA lw>s Kku HkfDr fdNq djbZA463A dybZ ds dke lHks esfV tkbZA tks ?kV esa ifjpS dNq ikbZA464A ;g n`<+ er dfj yhtS viukA dgsa nfj;k lar lquks cpukA465A ;g v{kj ekag fu%v{kj ikosA Kku HkfDr ro n`<+rk ykosA466A iy iy jgs pj.k yoykbZA lr lkgc lkeFkZ lgkbZA467A HkDr oRly lUru lq[knkbZA dkfV iki tu futq iqj tkbZA468A fuHkZ; uke rc gksfga lgkbZA lqfejr uke lq/kk le ikbZA469A rqe uke xfr vy[k y[kkbZA rkrs jgks pj.k ykS ykbZA470A rqe uke xfr vxe vikjkA dsrs v/ke rjs lalkjkA471A nhu n;ky lnk fØikykA rqe lqfejr nq[k }U} esVkykA472A efg /kjuh /kj nhu n;kykA HkDr gsrq lnk izfr ikykA473A 23
  • 24. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke NUn &8 txthou tUe lqQy rkfg dks] tks HkfDr in vuqjkxghaA Hko HkeZ deZ folkfj ds] lruke tks xq.k xkoghaAA if<+ osn fdrsc fopkfj ds] fojyk tks tu tkughaA /kfj /kjr /;ku lekf/k dfj] xq# Kku fcuk ufga ikoghaAA lksjBk & 8 ewy 'kCn futq lkj] Hko Hkatu fpr ykb;sA n;k nhid maft;kj] ;k NksfM+ vkSj u tkfu;sAA pkSikbZ ,d uke fcuq de u gksbZA lnk tkr uj tUe fcxksbZA474A HkkS er ghu Kku ufga phUgkA lrxq# pj.k çse fcuq ghukA475A fudsZoy fuHkZ; uke lgkbZA eatu eSy dkVs lc tkbZA476A tkS lkgc /;ku /kjs fpr ykbZA :i vuwi tksfr Nfc NkbZA477A lk[kh 37 eu iouk ij [ksys] ns[kgq Kku fopkfjA jkf/k lkf/k ,d vax feykos] mrfj tk; Hko ikjAA pkSikbZ lqfejgq Kku lrxq# fprykbZA dk Hkqygq rqe ;g nqfu;kbZA478A dke Øks/k en rstgq HkkbZA dke u vkos ;g prqjkbZA479A ,d uke futq lkgsc xkbZA dkVfga QUn iki lHk tkbZA480A lqfejgq lq[k lEifr fcljkbZA fnu pkfj dk jax cM+kbZA481A ;ksx tki tx thou çkuhA dat iqat esa lqjfr lekuhA482A fueZy gS ey dcgwa u vkosA ys Niyksd rqjr lks /kkosA483A fcfgr fcfgfr xq.k tks tu tkusA /;ku çhfr çse jl lkusA484A ,d uke {k= flj NktsA vugn /ofu Kku rag xktsA485A tc la'k; Hko dh fcljkosA rc futq uke çse in ikosA486A xq# xfe Kku çse yo ykosA rkrs lEifr lHk fcljkosA487A tkugq lB ,d lrukekA tUe tkr O;FKZ csdkekA488A lrxq# 'kCn lr ijokukA rkfg lUr dj fueZy KkukA489A ek;k :i tfy fQjgq HkqykukA vUrgw Qsfj ifjgsa iNrkukA490A ;e Qkal QUn cM+ HkkjhA fØ;k deZ osn er MkjhA491A 24
  • 25. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke rhu yksd lc dgs iqdkjhA if<+ xhrk lc osn fcpkjhA492A vUrgqa dkj.k txr fHk[kkjhA izse :fpr ugha ân; fcpkjhA493A lk[kh & 38 dgsa nfj;k ,d uke gS] feF;k ;g lalkjA izse HkfDr tc mits] mrfj tk; Hko ikjAA pkSikbZ Hkko HkfDr tc n`<+rk ykosA ghjk uke lksa ijxV ikosA494A Hkwys fQjfga fcuk xq# KkuhA lr 'kCn ugha vkogha ckuhA495A lqugq lr 'kCn futq lkjkA n;kfuf/k Hko flU/kq mckjkA496A HkDr oRly lUru lq[knkbZA tu ds nq[k esVk izHkqrkbZA497A HkfDr gsrq ijxV gks; tkbZA tc lqfejs n`<+ /;ku yxkbZA498A tx efgek xfr vijEikjkA uke uk rwys djks fcpkjkA499A tu ds nq[k vkiq nq[k ikosA ladV gks; rc vki NksM+kosA500A dgka&dgka ugha Hk;s lgkbZA ftu&ftu izse HkfDr yoykbZA501A ân; gks; foosd n`<+kbZA vUrgqa gks; ,d Qsfj tkbZA502A ,d uke vkSjh ufga HkkbZA tfu Hkwygq /kU/kk yiVkbZA503A Mkj irky lksj vlekukA czãkfnd lks [kkstfga tgkukA507A vfkn e/; vUr dk;k fcjktsA vfoxfr uke {k= flj NktsA505A ;k dga [kksts rc okds ikosA fcuk dsoV dks uko pykosA506A nfj;k dgsa lquks lalkjkA fu'pS ukgha rks Hkwys xaokjkA507A vkfn vUr ,d gksbZ vkosA /kfj&/kfj Hks"k tä lHk xkosA508A vkfn vUr dk eeZ u ikbZA ns[kr txr Hkqyk nfu;kbZA509A v#>s exq efr Hkje HkqykukA cfl ek;k lax Hk;s nsokukA510A vUr dky tc vk; rqykukA eq[k ls cpu Hkqyk lc KkukA511A /ku /kke lks Hk;k fcjkukA tc ;e idfM+ ds [kSapr izkukA512A NUn& 9 HkfDr Hkko vuwi n`<+rk] Kku dks xqu xokghaA lkj 'kCn izrhfr dfj&dfj] ewy fuxe y[kkoghaAA izse izhfr yxk; fu'pS] cgqfj u Hko ty vkoghaA dk;k [kksyq dikV vtik] v/kZ esa >fj vkoghaAA 25
  • 26. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lksjBk & 9 vfy eafnj esa ckl] okfjt okfj ds mijsA [kqyso dat lqckl] fnu ef.k fnu HkkS i= esaAA pkSikbZ tc mUeqfu izse izxklkA [kqys dat iqat futq oklkA513A e/kqdj jkl okl lq[k ikosA yifV ?kzkfu lqiV [kqfy vkosA514A lks in iadt fny esa ykxkA izse izhfr eu Hk;ks fojkxkA515A vc la'k; Hko tkr vksjkbZA izse izhfr uke futq ikbZA516A eu ds 'ka'k; ts fu#okjkA vHkS yksd rkdks iSlkjkA517A iq#"k iqjku fu'pS rc ikosA LoIus dcfga u ;k tx vkosA518A lrxq# vkxs lq[k cgqrsjkA lr in dk tks djs fuesjkA519A ân; /;ku uke ykS ykosA foey pj.k in iadt ikosA520A HkeZ NqVs ,d uke lgkbZA vkSj ;qfDr D;k djksa mikbZA521A jkg djgq ts igqap lcsjkA vxe iaFk tga tkgq vusjkA522A djgq lkjFkh dksbZ Nsds u ikosA Kku Mksjh ij pf<+ ds /kkosA523A [kjph ysgq dNq lax lgkbZA foyEc u gks; igqaps rga tkbZA524A lk[kh & 39 tkds iwath uke gS] dcfga u gks[ks gkfuA uke csgwuk ekuok] ;e ds gkFk fodkukAA pkSikbZ lks lekFkZ dh dgksa mikbZA lruke cSBs xqu xkbZA525A uk lw>s rks nsgqa ns[kkbZA lUr lsok lrxq# in ikbZA526A ,d dks'k ;k=k pfy tkbZA xkaBh lkefj cka/kq cukbZA527A ;g rks vijEikj gS tkukA xkaBh lkefj cka/kq lqtkukA528A tkur uj e`R;q yksd lq[k ikbZAA rkrs Hkwfy jgk nqfu;kbZA529A vkxs lq[k lkxj cgqrsjkA tkSa eu djs Kku futq QsjkA530A tkSa eu dh nkSfM+ cqf> vkosA rc ?kV esa ifjpS dNq ikosA531A eugha esa drkZ /krkZ vgbZA eu ;g jkg fcxkju pgbZA532A tkSa eu Kku dSn dfja vkosA rc eu lkp lrxq# in ikosA533A 26
  • 27. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 40 dgsa nfj;k eu dSn d:] tkSa pkgks lrukeA deZ dkfV tu futqiqj] tk; cls futq /kkeAA pkSikbZ eufga pykos eufga fQjkosA eufga rhFkZ ozr djkosA534A tkSa eu Kku dlkSVh ykosA rc eu Kku uke futq ikosA535A eufga use vpkj djkosA eufga eu ds iwtk p<+kosaA536A tkSa eu ewjfr vkiq y[kkosA rc ;ksxh og fl) dgkosA537A lk[kh & 41 eu ds thrs thfr;k] eu ds gkjs HkkS gkfuA eufga foyks; Kku d: eFkuh] rc lq[k mits tkfuAA pkSikbZ dgs nfj;k eu Magdr fQjsA ,ds pksj ldy tho ihjsA538A lks eu fueZy fu'pS jaxkA mits Kku lk/kq ds laxkA539A ,d uke çse lq[k pSukA djs HkfDr cksys lr cSukA540A lksbZ djks galk lq[k ikosA ufga rks Qsfj&Qsfj dky HkekZosA541A tkfga tUe feF;k tx ekghaA lrxq# pj.k lq/kk le ukghaA542A lc ?kV O;kid ,ds jkekA LoxZ irky cls lc /kkekA543A ,ds czã ldy ?kV lksbZA rkfg fpUggq lr laxfr gksbZA544A ftfUg jpk ;g ldy tgkaukA vkfn vUr lÙk ijokukA545A dhV irax lHkfu esa C;kisA ;g futq phUgso Kku futq vkisA546A lk[kh & 42 ejdV ux ufga fpUggha] uxu fQjs cu eka>A uke cseq[k uj fcdy gS] cyq tuuh gks; cka>AA pkSikbzZ tkSa ux yky uke ufga phUgkA edZV ewfB vkiu tho nhUgkA547A lks 'kB jV dB efr dk ghukA lk/kq laxfr ufga phUgs csgwukA548A lruke futq ;k tx rkjsA lks uke xfr dkgsa fclkjsA549A çFkefga vk;s iq:"k vekukA vuUr ;qx rkdks LFkkukA550A tkugq rsfg lr ijokukA efg e.My /kjrh vLFkkukA551A 27
  • 28. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke gSa loZK lHkfu rs U;kjkA thou eqDr gS ftUn djkjkA552A tkdj vkfn vUu foLrkjkA vofu irky efg eaMy rkjkA553A vkre nso vUu dk iwtkA vkre NksfM+ nso ufga nwtkA554A if<+&if<+ iksFkh osn c[kkukA iRFkj iwtr fQjr HkqykukA555A eqjfr ân; ,d djksa c[kkukA rc rqe gksbcgq fueZy KkukA556A tkfg dkj.k 'kB rhFkZfga tkbZA jRu inkjFk bgbZ ikbZA557A if<+ iafMr dk osn c[kkukA lks ?kV&iV ugha [kksts KkukA558A eu dh eFkuh d# futq /;kukA <waf<+ jgks ,d xqIr lekukA559A ns'k /kkcgq dk /kU/kk HkkbZA fu'pS gks; rcgha futq ikbZA560A fu'p; czã lr djrkjkA fu'pS mrjfg Hkoty ikjkA561A fu'p; rsfg feygha djrkjkA fu'p; HkfDr izse futq lkjkA562A vkre n'kZ fn'ks tsfg izkuhA dcfga u gks[ks Hko tygkuhA563A tsfg iwts lks nsork gksbZA iwts rsfg tkus ufga dksbZA564A cksyrk iwts lc la'k; esVkbZA rc galk Ni yksd lekbZA565A tk; Niyksd cgqfj ufga vkoukA tUe ;qx lq[k lkxj ikoukA566A lq[k rgka dfjgsa cgqrsjkA cgqfj u dfjgsa ;k tx QsjkA567A futq uke izse yo ykosA nkl gks; rc tx leq>kosA568A rcgha Kkuh lkp dgkosA tks drkZ ds Hksn crkosA569A eu Kku ,d jax feykosA rc eu Kku uke ,d ikosA570A lrxq# izse 'kCn futq lkjkA lUr lk/kq fefy djks fcpkjkA571A NUn & 10 xgq xgfj Kku fcpk# rS] lr 'kCn esa /kqfu ykoghaA ;g tkusns cgq ckr cdrk] 'kCn ufga n`<+ vkoghaAA rga vxe gS nfj;ko fny esa] Hksn dksbZ dksbZ ikoghaA rga dey Qwys Hkaoj Hkwys] tksfr vfr Nfc NkoghaAA [kksjBk & 10 nwtk nksfo/kk Mkfj] ,d uke lalkj esaA Hko ty tkfga u gkfj] fu'pS uke fcpkfj;sAA pkSikbZ thou eqfDr ,d C;ksgkjkA rkfg lqesjs tho gks; mckjkA572A izse HkfDr ftUg dsoy tkukA T;ksfr eaMy eag rkdj izkukA573A 28
  • 29. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lruke tigq C;ksgkjkA fcuk uke i'kqvk vkSrkjkA574A ,d uke tkSa ân;s ykbZA tUe&tUe ds iki dVkbA575A lruke lcrs vf/kdkjkA iqtgq nso dk djgw fcpkjkA576A lk[kh & 43 lruke ve`r ufga pk[;ks] ugha ikos iSlkjA dgs nfj;k tx v#>s] ,d uke fcuk lalkjAA pkSikbZ lrxq# /;ku jgks yoykbZA esVs tjk tho te ufga [kkbZA577A tUe&tUe ds çkf'pr tkosA fudsaZoy gks Niyksd lekosA578A djgw /;ku lrxq# ds lsokA ldy egh dk iwtgq nsokA579A fu%rRo NksfM+ tksa rRo fopkjsA lks galk Niyksd fl/kkjsaA580A xwaxk gks ve`r lks ikosA vkiq p[ks fQj vkS p[kkosaA581A pk[ks çse fu'k oklj ykbZA mBr cSBr jgs lekbZA582A ]tkSa x`g ekag jfggsa tkbZA cwf> fopkfj lks cfpgsa HkkbZA583A lUr lsok dfjgs fpr ykbZA rkds ;e fudV ufga tkbZA584A lUr lksbZ lUrks"k esa vkosA lrxq# phfUg ds ekFkk ukosA585A rky e`nax lekt cukosA Hks"k Mkfj lHk tx le>qkosA586A cgqfof/k ukps txr fj>kosA lks uj lius eksfg u HkkosA587A lk[kh & 44 cwMs Hks"k vys[k lks] dky cyh /kfj [kk;A ckaps lks tsfg HkeZ ufga] lrxq# Hk;s lgk;AA pkSikbZ 'kCn lthou gS xk ewykA tks dksbZ çse djs LFkwykA588A 'kCn nsf[k te fudV u vkosA earj lkafiu /kqfj pVkosA589A tks dksbZ 'kCnfg djs fopkjkA okn fookn rsts lalkjkA590A okfn fd;s jh>s ufga lkbZaA tks iwNs lr 'kCn n`<+kbZA591A rkls vFkZ dgc leq>kbZA tks dksbZ çse :fpr gksbZ vkbZA592A fcuk Kku ewy ufga ns[ksA gks; Kku çse jl is[ksA593A iq:"k Kku HkfDr gS ukjhA Kku HkfDr chp ufga MkjhA594A ifgys HkfDr rc gks[ks KkukA ifgys lr rc iq:"k vekukA595A 29
  • 30. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lr lqfØr futq iaFk fojkxkA lqfejfga lar futq izse vuqjkxkA596A eqfDr iaFk futq [kksts lksbZA ikos izse futq vFkZ leksbZA597A l[kh & 45&46 lqfeju ekyk Hks"k ufga] ufga elh dks vadA lr lqfØr n`<+ ykbZ ds] rc rksM+s x<+ cadA45A czkã.k vkS lU;klh] lc lks dgk cq>k;A tks tu 'kCnfga ekufga] lksbZ lr Bgjk;A46A pkSikbZ vxe Kku dFkk foLrkjkA pksju ds ?kj ijk gadkjkA598A gk;&gk; lc fey djbZA 'kCn lkf/k ge fu'p; /kjbZA599A ru&eu okfj izse ixq nhUgkA in iadt futq ân;s phUgkA600A HkfDr fojkx izse vuqjkxkA fujkysi futq fuxqZu tkxkA601A f=xq.k rs oks; jax gS HkhUgkA vtj veku lr iq:"kfga phUgkA602A lr lqfØr dk chjk ikosA lks galk lr yksd fl/kkosA603A veh rRo ihos futq KkuhA vkre n'kZ ek;k fcyxkuhA604A lk[kh & 47 use vpkj "kV deZ] ugha ikr dks ikuA pkSdk pUnu Bgj ugha] ehBk nso funkuAA pkSikbZ ehBk gS ijlkn gekjkA leqf> ysgha dksbZ Kku djkjkA605A ifgys eq[k esa izse yxkosA rc ihNs ys gkFk mBkosA606A tks nkQk tu gks; gekjkA rkfg nso ijlkn fcpkjkA607A nsos ijokuk lr dh ckuhA pj.kke`r ysos ekuhA608A ;ksx tqxqfr fut xgcs ckuhA tkrs dky djs ufga gkuhA609A vnc vnko lyke tks djbZA ,d gkFk flj Åij /kjbZA610A fgUn rq#d ge ,ds tkukA tks ekus ;g 'kCn fu'kkukA611A lc tho lkgc ds vgbZA cqf> fopkfj Kku ;g dgbZA612A tks nQk ega vkos tkuhA rklks HkeZ dsgw tfu ekuhA613A vUu ikyh lHk ,ds gksbZA fgUnw rq#d nwtk ufga dksbZA614A dfj eqjhn lr 'kCn n`<+kosA dfyek cqf> fopkfj i<+kosA615A 30
  • 31. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 48 fdrkc iqjku ge cwf> ds] jk[kk 'kCn vekuA eq[; dYek ufga dfg;s] vfyQ ns[kq fu'kkuAA pkSikbZ vfyQ fu'kku ns[kq nqosZ'kkA tks tkus lks dgs lUns'kkA616A fofgLr ckl esa jgk lekbZA csbfy pesbfy Mkad rga vkbZA617A uwj tgwj nhne gS lkQkA n'kZ nhnkj dry d: dkQkA618A lk[kh & 49 tSls Qwy tks fry esa] ckl tks jgk lek;A ,sls 'kCn lthouh] lc ?kV lqjfr ns[kk;AA pkSikbZ isjs frYyh rsy vyxkukA 'kCn phfUg ,sls fcyxkukA619A ;g lUf/k futq tkus lksbZA tkds ân; foosd dNq gksbZA620A /kjrh vdk'k cU/ku ftUg dhUgkA lruke futq ifjpS nhUgkA621A pkSFkk yksd 'kCn igqapkosA rhfu yksd /kks[kk ifj tkosA622A Qwy ij Hkaojk cSBs tkbZA futq ckl dey eag ikbZA623A osn if<+ tfu Hkwys dksbZA iafMr if<+ ds pys fcxksbZA624A osn Hksn futq dgsa fcpkjkA 'kkL= xhrk Kku fu:okjkA625A lk[kh & 50 dgs nfj;k lquq lUrfga] 'kCnfg djks fopkjA tc ghjk ghjEej gksbZgsa] rc NqVhgsa lalkjA pkSikbZ fuHkZ; gks; jgks uj yksbZA gS txkfr nqxZ gS lksabZA626A æwx nkuh vgS caVokjkA fcuq Kku ufga mrjfga ikjkA627A tkfrfga tfu Hkwys lalkjkA ;ksa ufga gksbgsa gal mckjkA628A 'kCn fcyks; tks djs fcos[kkA rcfga gal ijs dNq ys[kkA629A ;e ds eku bfe enksZ tkbZA 'kCn xgs tkSa rRo yxkbZA630A fueZy gS lrxq# dh ckuhA ewy çxk'k mUeqfu tkuhA631A pUn pdksj n`f"V esa ykxk ,sls myfV tuq ykxq lqHkkxkA632A 31
  • 32. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke vkiu eu cks/ks tkSa dksbZA vku cks/ks rks fueZy gksbZA633A vkiq u cks/ks cks/ks lalkjkA lks tu Hko ty ukfga mckjkA634A lk[kh & 51 nfj;k fny nfj;ko gS] lUrks djks c[kkuA tc lrxq# in ikb;s] ejnks ;e ds ekuAA pkSikbZ eu ifjpS fouq ikj u ikosA ;k tx xksfoUn dks xqu xkosA635A lksbZ fo'oEHkj lksbZ gS jkekA lksbZÏd`".k xksfiu lax dkekA636A lksbZ fudyadh ckou :ikA ckS/k :i lks /kjk Lo:ikA637A rhu yksd budh BdqjkbZA osn fdrsc ;e tky cukbZA638A rhu yksd vk'kk ftfUg ykbZA Qsfj HkesZ pkSjklh tkbZA639A pkSFkk yksd lrxq# dh ckuhA rkds [kkstsgq iafMr KkuhA640A Hksn fujf[k yks lks rRo lkjkA dk;k dksV cM+k fcLrkjkA641A NUn & 11 Kku xfe fopk# fueZy] lqjfrewy izxklghaA rga inqe i= v/kZ >yds] tksfr vfr Nfc NkoghaAA rga gal oa'k eku ljksoj] pqaxr lks eu HkkoghaA dgs nfj;k n'kZ lrxq#] Kku dks xq.k xkoghaAA lksjBk & 11 Hko ty vxe vikj gS] uke fcuk ufga ckafpgksA ukSdk uke v/kkj] tkSa pkgks Hko rju dgaAA pkSikbZ rhu yksd ;e tky ilkjkA fouk Hksn ufga mrjs ikjkA642A xqIr Hksn tkSa ikos dksbZA rkfg nsf[k pyk ;e jksbA643A gks; psrfu rc ef.k maft;kjkA 'kCn flaxklu pyk vlokjkA644A lk[kh & 52 ckjg eaMy ukS [k.M i`Foh] rkes 'kCn fuukjA myfV iou "kV pØgha Nsns] ns[kgq dk;k fopkjAA 32
  • 33. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ pkfj dey tks ijls HkkbZA Hkksj djs iqfu lHk jl tkbZA645A N% pØ ds Hksn gS lkjkA tks cw>s lrxq# dk I;kjkA646A lrxq# fouk gksfga ufga ikjkA vkSj xq: ik[k.M ilkjkA647A xq: lksbZ tks f'k"; cq>kosA f'k"; lksbZ lkgc ykS ykosA648A cgqr xq# djfga xq#okbZA 'kCn fcuk mu Hksn u ikbZA649A 'kCn ikbZ cyq nsbZ nekekA vHk; fu'kku ik; lq[k /kkek650A lk[kh & 53&54 vHk; fu'kku ctkcgq lUrks] ij[kgq Hksn futqlkjA ;e ds eku efnZ ds] ftUnk lr djrkjA53A nfj;k lwjk lksbZ ljkfg;s] tks cw>s fny efu [kksfyA dk;j dknj fopfy pys] uk feyk opu vueksyA54A pkSikbZ fcuq eq[k opu 'kCn ,d cksykA fcuq ixq fujfr txr esa MksykA651A oks; vugn tx yxs rkykA lwj p<+k; pUn efu ekykA652A ;g f>a>ha ;a= ckts HkkykA ihos çse gks; eLr erokykA653A vtik ds ;g Hksn crkbZA ikap rRo rga ijxV ikbZA654A rRo ik; fu%rRo esa tkbZA rRo esa rRo jgk Nfo NkbZA655A rRo fd;kjh tksrs fdlkukA rRofga xgs 'kCn fuokZukA656A lruke ifjp; ufga ikbZA lqj uj eqfu lHk pys HkqykbZA657A lk[kh & 55 lrxq# lkgc lkp gS] ns[kks 'kCn fopkjhA Mksjh xgks 'kCn dh] ru eu Mkjks okjhAA pkSikbZ lrxq# vkxs ru eu nhtSA çse çhfr jl dcfga u NhtSA658A eu dh eferk lHks nwfj MkjkA ijf[k ysgq 'kCn futq lkjkA659A 'kCn ,d eSa dgksa cq>kbZA tks rqe iafMr cw>ks vkbZA660A ewy fcgaxe Mksjh HkkbZA jfo 'kf'k iou tks 'kwU; lekbZA661A lrxq# 'kCn rcfga yf[k vkosA ewy Qwy ve`r eq[k ikosA662A 33
  • 34. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke gks; fujfr rc lqjfr ns[kkosA lkj 'kCn rc ijxV ikosA663A xxu eaMy fcp lqjfr laokjhA baxyk fiaxyk eq[kefu ukjhA664A lk/kgq 'kCn thou tx eqDrkA iki iq.; dcfga ufga HkqDrkA665A ,slh ;qfDr tks tkus dksbZA dgs nfj;k futq ;ksxh lksbZA667A lk[kh & 56 nfj;k 'kCn fopkfj;s] >yds lsr fu'kkuA tkSa lr 'kCn u ikb;s] rkSa dkg dFks xq: KkuAA pkSikbZ ij[kgq lr 'kCn ;g ckuhA djs foosd lks fueZy KkuhA668A fcuq ikj[k ugha ewy HksVkbZA ikj[kh tu lks 'kCn lekbZA669A 'kCnfg rRo fcpkjgq HkkbZA ikuh i; tSls gal fcyxkbZA670A lal`r ty i; Hkhrj jgbZA fooju fcyfx lks >fe dj djbZA671A gal nlk lnk lq[k ikosA dkd dqcqf} fudV ufga vkosA672A ikjl ijls eksrh gksbZA eku ljksoj vkSj u dksbZA673A vkSj lhi cgqrs tx vgbZA fcuq ikjl eksrh ufga ygbZA674A lrxq# feys rks czã iquhrkA 'kkL= Kku i<+k futq xhrkA675A Hko la'k; ega dcfga ufga HkVdsA T;ksa ty dey dcfga ufga yVdsA676A gB fuxzg dj Hkwys ;ksxhA vklu ckaf/k iou jl HkksxhA677A ru lk/kr Qsfj Hk;k vlk/khA ikap iphl dgq dSls cka/khA678A lq{ke Kku futq djks fcpkjkA ewy fogaxe fueZy lkjkA679A tSls iihgk cqUn lekukA Hksn fujf[k ds myfV lekukA680A lr 'kCn dk djks c[kkukA tkSa rjdl dfl yhtS dekukA681A 'kCn fcyks; [ksys pkSaxkukA lksbZ lUr gS fueZy KkukA682A lk[kh & 57 lrxq# 'kCn ;g lkp gS] [kkstgq fueZy KkuA tkSa ghjk ?ku lgs yksgu dh] vEej gks; funkuAA pkSikbZ ;g ?ku cqUn ckr cgqrsjkA lk/kq vlk/kq dqefr dfy QsjkA683A lqefr lksbZ tga lUr fcjktkA dqefr ikap rga eu HkkS jktkA684A tkSa eu ns[ks rRo fcpkjhA ikap cks/ks ru lnk lq[kkjhA685A 34
  • 35. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke iphl cks/kq lk/kq dh MksjhA gqkDelnk jk[ks dj tksjhA686A Kku dh Mksjh çse jl ihtsA xq: xfe Kku leqf> dfj yhtsA687A gks; çse rc lqjfr lekukA fu% v{kj lqjfr lkp gS KkukA688A }kn'k pys 'kCn ijokukA vkor tkr lks phUgsa BsdkukA689A eu iouk ds ,ds laxkA Kku fcpkfj cq>s ;g jaxkA690A ,ds eu Mgds lalkjkA {k.k ega fudV gks; fuukjkA691A eu ds jax cq>s tu dksbZA fueZy gks; fujUrj lksbZA692A ;g eu tky tatky tgkukA lks eu phfUg [kkstgq futq KkukA693A lk[kh & 58 ;g eu dkth ;g eu ikth] ;g eu drkZ nwosZ'kA ;g eu ikaMs ;g eu iafMr] ;g eu nqf[k;k ujs'kkAA pkSikbZ ije xq# ;g iq:"k dh ckuhA nwfj rtq ;g tx dh l;kuhA694A eu phUggq rks gks; fu}ZUnkA NwfV tk; rc ;eiqj QUnkA695A tkSa xfr pkgr gkS rqe nklkA nwfj rstks ;e dj QklkA696A gal ljoj ;g rstyks ufga tkbZA ekuljksoj eksrh [kkbZA697A gks; ghjk tc fueZy dk;kA tk; Niyksd cgqfj ufga vk;kA698A Niyksd dh vdFk dgkuhA ikos ve`r fueZy ckuhA699A eu dS /kks[kk esfV lc tksbZA Niyksd esa ve`r ikbZA700A dYi dksfV ds esaVfg vUns'kkA NwfV tk; rc ;eiqj ns'kkA701A lk[kh & 59 NwVs ;eiqj ns'k ;g] ij'kgq çse futq KkuA dkfefu dyk QUn tx R;kxgq] fueZy 'kCn vekuAA pkSikbZ ;g efr Hkwybq xhrk dh ckuhA leqkf> Hksn yhts dNq KkuhA702A ykogq çse çhfr futq tkbZA lrxq# Kku ve`r Qy ikbZA703A {ksek {khj rc ngh tekbZA tksju ;qfDr çse jl ikbZA704A 'khy lUrks"k [kEHk d# HkkbZA lqjfr fujfr dk usrk ykbZA705A ru d: eVqdh çse d: ikuhA fudys ?k`r lqokl c[kkuhA706A ,slh ;qfDr çse jl ihtsA rc ek[ku efg ?k`r dNq yhtsA707A 35
  • 36. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke ckgj Hkhrj vUnj oksbZA rc vUnj rk ;ksxh lksbZA708A fcuq ty unh jgh cf<+;kbZA fcuq uko d: dsoV [ksokbZA709A fcuq vugn /ofu cgqr lksgkbZA vfe eaMy tga iq:"k cukbZA710A dksfVu djh ef.k mft;kjkA dksfVu dat iqat >ydkjkA711A dksfV dkfefu eaxy xkosA ghjk ekfud lst fcNkosA712A lk[kh & 60 vfr lq[k ikogha galk] djfga dksrkgy tk;A Niyksd esa ve`r ihos] ;qx&;qx {kq/kk cqrk;AA pkSikbZ Niyksd loZ Åij gksbZA ihos ve`r ;qx&;qx lksbZA713A tkSa xq# Kku feys futq lkjkA Kku xfe dk djs fcpkjkA714A rhfu yksd gS eu ds BkVkA eufga fo'oEHkj jksds ckVkA715A ,slu thou thos tks ;ksxhA 'kCn uke ru jgs fc;ksxhA716A eqos u thos vkos u tkbZA lc ?kV vkis pqfu&pqfu [kkbZA717A ns[ks dksbZ uk lHks pksjkosA eqfu Kkuh dksbZ Hksn u ikosA718A cM+s ;ksxh ;ksx c[kkukA frugwa ds [kSfp ekjs ;e ckukA719A dksbZ ufga ckps ;e ds QkalkA tkS u gks; lrxq# ds nklkA720A lrxq# dh xfr ikos dksbZA tk; Niyksd fl/kkjs lksbZA721A xgs çse gks; fueZy 'kjhjkA esfV tk; lo ;e ds ihjkA722A lk[kh & 61 lqfejgq lruke xfr] çse çhfr fpr yk;A fcuk uke ufga ckafpgks] feF;k tUe xaok;AA pkSikbZ lqfejgq lka> ldkj lcsjkA Kku xq# xfr djgq fuesjkA723A Hko ty ty gS vikjkA dkSu dsoV xfggsa d#okjkA724A tks vcgha d: ysgq fuesjkA Kku xq# xfr xgks lcsjkA725A tks ysgq lrxq# dh ckuhA ykaf?k lds rc Hko ty ikuhA726A fcuk lkp ufga gks; mckjkA fcuq lrxq# ufga mrjfga ikjkA727A dk;k ifjpS ewy tc ikosA lrxq# feys rc 'kCn y[kkosA728A dkSu 'kCn Niyksdfga tkbZA dkSu 'kCn lks ifjpS ikbZA729A 36
  • 37. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke dkSu rRo ys lqjfr lekbZA dSls çse pqos eq[k ykbZA730A dkSu iou xtsZ czã.MkA dkSu dky jk; dj MaMkA731A lk[kh & 62 lkj iou vkSj pkSng ea=] yhtS Kku fcpkfjA N% pØ v"V ny dey] tky deZ lc MkfjAA pkSikbZ ,d iou lkj futq ckuhA lksbZ Hksn fuj[kks rqe KkuhAA732 fujfr lqjfr esa vkos tkbZA tkrs tksfrfga tksfr lekbZA733A nqbZ dj iou lwj vkS pUnkA p<+s xxu lc deZ fudUnkA734A vHk; uke futq tkus lksbZA ihos çse lq/kk jl oksbZA735A baxyk fiaxyk lq[kefu QsjsA yk; dikV xxu xfg ?ksjsA736A N% pØ futq djs fuesjkA lks ;ksxh ?kj igqapq lcsjkA737A lr 'kCn tks djs c[kkukA Losr /otk fu'k fnu QgjkukA738A vkBosa vuqHko ns[kq fcpkjhA vkB dey ny Hkhrj ckjhA739A ukS ukfVdk djgq fuesjkA ihos çse fLFkj ?kj MsjkA740A n'kosa }kj jU/kz d: cUnkA tga dkfefu fufr djs vuUnkA741A bxjgosa Kku {k= flj /kjbZA iq:"k gks; tx esa vkSrjbZA742A cjgosa Hkhrj ckgj /kkosA ikap rRo rga ifjpS ikosA743A rsjgosa rhu xq.k rs U;kjkA lr iq:"k futq Kku fcpkjkA744A pkSngosa vkok xou u gksbZA fudV flaxklu igqaps lksbZA745A efgeaMy lc jpk cukbZA nhi&nhi lqxU/k lksgkbZA746A pkan lw;Z ufga ef.k mft;kjkA ufga mM+xu xxu ds rkjkA747A v{k; o`{k lq[k lqUnj lksbZA vtj vej cSBs lc dksbZA748A rhu yksd u"V tc gksbZA ,slk osn dgs lc dksbZA749A rc ;g tho dgka jfg tkbZA lks txg eksfga nsgq ns[kkbZA750A lkpks iafMr ekugq HkkbZA if<+&if<+ xhrk vFkZ cq>kbZA751A lc NksM+ks tx dh prqjkbZA vUrdky Qsfj ;e /kfj [kkbZA752A lk[kh & 63 iafMr if<+ tfu Hkwys dksbZ] [kkstq eqfDr ds HksoA 'kkL= xhrk Kku fcpkjgq] djgq ;e ds lsoAA 37
  • 38. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke ukgha fny lkxj rqe ns[kkA ukgha dfj ysgq opu fo'ks"kkA753A ukgha izhfr fi;k ls ykbZA ukgha Kku xq# xfe ikbZA754A ukgha f'ko 'kfDr dks KkukA ukgha vkre fpUggq vikukA755A ukgha ik¡p rRo rqe lk/kkA ukgh u vks ukfVdk jk/kkA756A ukgha iPphl iou rqe phUgkA izØhfr xhr fooj.k ukgha fdUgkA757A lk[kh & 64 ;g ,dks ugha tkugq iafMr] dSls ds gks; fuLrkjkA eu eferk en R;kxgq] fefygs 'kCn futqlkjAA pkSikbZ ewy xok; rqe tkgq xaokjkA idfM+ isM+ rc idM+gq MkjkA758A >wyfg vkfn vUr ys lksbZA eju dky rc pys fcxksbZA759A dke Øks/k yksHk cM+ HkkjhA iafMr osn dhUg foLrkjhA760A Øks/ks u"V Hk;s eqfu KkuhA Øks/ks dhUg Hkwy esa gkuhA761A Øks/ks jko.k {k.k esa xS;wA yadk foHkh"k.k iy esa HkS;wA762A Øks/ks ;kno x;s u'kkbZA NIiu dksfV ty o"kZfg vkbZA763A Øks/ks xu xa/koZ lc xS;wA iafMr if<+ ds Øks/kh HkS;wA764A yksd osn yfg ;eiqj oklhA Hkxfr Hkko czkã.k lc uklhA765A eqfä }kjk ;e us ekjkA uoxzg yk; BxkSjh MkjkA766A if<+ ik[k.M iRFkj dk iwtkA vkre nso vkSj ugha nwtkA767A lk[kh & 65 rc rksfg tkukS iafMrk] eqfDr dfg nsgq vk;A Niyksd dh ckrs dggq] rc eksj eu ifr;k;AA pkSikbZ iksFkh i=k xhrk xkcgqA Hksn ugha rks osn lqukogqA768A vkudj iki vkiu flj yhtS] vkiu eqfä dgka rqe dhtSA769A dksfVu czãk [kkstr HkqykukA Niyksd ufg lqjfr lekuA770A lqjfr phUgs fcuq Hk;s nsokukA eu ifjpS fcuq vkiq HkqykuhA771A rqylh rkjd ea= g<+kosA jke rkjd ls tx HkjekosA772A ek;k i{k ijls lc dksbZA fujeS ;g [kksts ufga lksbZA773A 38
  • 39. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ ;g ek;k cfy Njks cukbZA ek;k rs tx pqfu pqfu [kkbZA774A ek;k rs ldy cfl dhUgkA ek;k ds lhrk ugha phUgkA775A lks ek;k jko.k ?kj xS;wA cqf) cy Kku lHks clh HkS;wA776A {k.k eag jkou Hk;s fo/oalkA dqy ufga jkf[ku ,dks ca'kkA777A lk[kh & 66 eu dh eferk dky gS] deZ djkkos tkfuA xoZ feykos xnZ esa] jko.k dh HkbZ gkfuAA pkSikbZ ftfUga czãk ds osn lqukbZA rkdh xfr czãk ufga ikbZA778A dksfV czãk x;s HkqykbZA dksfVu bUnz es?k pfy vkbZA779A dsrs d`".k txr HkjekbZA xksi l[kk lax xk; pjkbZA780A eq[k eqjyh fy;s vkiq ctkbZA o`Unkou cfl rku lqukbZA781A dsrs dal o/k mfUga dhUgkA dS ckj dqcfj eu nhUgkA782A dsrs 'kadj ;ksx lc djghaA mift foufl nsg lc /kjghaA783A lk[kh & 67 dgs nfj;k lquq iafMrk] ;g drkZ ds HksoA iRFkj Qwy dkgs iwtgw] djgq lqfejuh lqdnso pkSikbZ iafMr uke dk iaFk fopkjkA lrukeA gS izse v/kkjkA784A lr lkjFkh dj yhtS viukA tUe&tUe ds esVq dYiukA785A rkfg [kkstks tks [kkstfga dchjkA cSfB fujUrj yhtS chjkA786A tUe&tUe ds /kks[kk esfV tkbZA tk; Niyksd cgqfj ufga vkbZA787A dsrs czãk tkafg u'kkbZA bUnz drsdks fculfga vkbZA788A tSls 'ks"k lgl lq[k cpukA rhfu yksd dk bgs gS jpukA789A pyfga 'kadj ;ksx fclkjhA pyfga d`".k xksiky eqjkjhA790A tSgsa ;ksxh ;rh lc dksbZA rhfu yksd dky cfl gksbZA791A 39
  • 40. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 68 dgs nfj;k lquq iafMrk] ns[kks 'kCn fcpkfjA tks uj tbgsa vej yksd eg] lkgc lqjfr laokfjAA pkSikbZ <w<+r lqj uj eqfu lc gkjsaA vkfn vUr ufga djs fopkjsA792A /kfj&/kfj jgs tksfr ds vk'kkA lks uj tbgsa te ds QkalkA793A iq:"k iqjku ftfUg gal mckjkA rkdks [kkst uk djfga xaokjkA794A HkVdk esaVs uk ewy HksVkbZA Åap uhp dfg x;s HkqykbZA795A xq# xfe Kku xfe ufga dhUgkA ufga xq# lrxq# dga phUgkA796A lksbZ dgsa tks dgfga dchjkA nfj;k nkl in ik;ks ghjkA797A lkgsc ifjp; nhUg ns[kkbZA rkrs yksd dgk leq>kbZA798A >wB ckr tfu tkus dksbZ A 'kCn fopkj djfga uj yksbZA799A ;e txkfr cM+k mRikrkA djs vpkud tho ds ?kkrkA800A ekrq firk dksbZ lax uk ykxkA eqvyk iq:"k ukfj tho R;kxkA801A ufga ek;k jksogha cspkjhA tsofga dq:ek Hkfj&Hkfj FkkjhA802A eqoyk dq:ek ujd dh nsghaA en eq[k yk; ekl eq[k nsghaA803A NksVh tkfr ds deZ fc/kkukA vkSjh te ds ujd lekukA804A cM+ tho eNyh lc [kkghaA eqvyk fi= ujd ds tkghaA805A ekjfga gjuh [klh cxsjkA ekfj&ekfj lc [ksyfga vgsjkA806A ekla ,d nwtk ufga gksbZA leqf> ty visZ ufga dksbZA807A vk/kk iki czkã.k ds jkrkA jkg ns[kk, djs thu ?kkrkA808A fgUnw rq:d bfe nquks HkqykukA nksuks ckfnfg ckfn fcykukA809A og gjuh og xk; tks [kkbZA ygq ,d nwtk ufga HkkbZA810A ckzã.k lks o`"kHk ds lktkA dYi dksfV ys gksr vdktkA811A eksyuk nsktd tkj esa vkosA ftcjby tcj rsfg cgqr lrkosA812A NUn & 12 Hkjfe Hkjfe Hkolkxj] xq: Kku xfe ufga ikoghaA if<+ osn fdrso iqjku dh xfr] n'kZ n;k ufga vkoghaAA Hkou Hkkjh tcuk nhid] uke ef.k fcljkoghaA dgsa nfj;k nkxkfny esa] yyfp eu yiVkoghaAA lksjBk & 12 vaf/k;kjs nhid nhft;s] rc gks[ks çdk'kA Kku leqf> dj yhft;s] mrfj tk; Hko ikjAA 40
  • 41. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ ekuq"k tUe gS lqQy vuUnkA lks tu ijs uk ;e ds QUnkA813A dgr lqur lc tk; u'kkbZA eu ifjpS fcuq ewy xaokbZA814A uke fcuk dl thou dgkosA tkSa ufga xq: xfe Kku y[kkosA815A lUr lksbZ 'khry lr ckuhA ve`r izse ihos og KkuhA816A eLrd eqDrk tk dga gksbZA eLr x;Un dgkos lksbZA817A rkds ikjl Jheq[k ykxkA Hko ufga fudV jgs oks; tkxkA818A fcuq eqDrk eLrd gS ghukA lks uj ,sls lrxq# chukA819A Hkqoax lksbZ tkds ef.k mft;kjkA tkds rst nhid HkkS VkjkA820A jgs luhi oks; lEeq[k lksbZA vkSjh fQjs lc dspqvk gksbZA821A lUr lksbZ ef.k eLrd ewykA Kku jru dcgha ufga HkwykA822A lk[kh & 69 nfj;k HkDr dgkos lksbZ] tkds ef.k mft;kjA vkSjh HkfeZ ds HkVfd ejs] fuHkZ; ukfga xaokjAA pkSikbZ iRFkj uke dgkos lksbZA tks ijls lks dapu gksbZA823A vkSjh ijls lc 'khy i[kkukA rkdks dfo tu djs c[kkukA824A lrxq# 'kCn opu tsfg ykxkA lks tu lUr gS lqjfr lqHkkxkA825A ukjh lksbZ tks ujes cksysA fi;k ds lsok cpu ufga MksysA826A vkSjh drsdks cpu xaokosA rkds lsok dfo tu ykosA827A ldy tho dg dgso cq>kbZA iafMr ds ?kj lksp u vkbZA828A vius czkã.k fo".kq gksbZA ?kj esa esgjh lkdB lksbZA829A ekal [kk; lax lwrs tkbZA rkdks eq[k pqaxu xfg ykbZA830A dgr fQjs ge cM+s dqfyukA ?kj esa rq:fduh lks ufga phUgkA831A >wB dgs lc >wB lqukosA ukSxqu dka/k tusÅ ukosA832A lk[kh & 70 lkpks iafMr ekuso] lr'khy v'khyA lr cls ufga LokjFk tkds] lksb cM+k c[khyAA lÙks /kjrh lÙks vdk'kkAA ;g lÙks HkfDr izse ijxklkA833A rkdks lr uj djks c[kkukA iRFkj NksM+h leq>s tks KkukA834A 41
  • 42. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke uk dNq cksys uk dqN [kkbZA dgq rkds iwts feys dk HkkbZA835A tks dksbZ iafMr gks[ks KkuhA Hksn leqf> ys fueZy ckuhA836A esjs dgs tks ekugw izkuhA lr 'kCn uk gks[ks gkuhA837A vHk; yksd tga Hk; ufga tkuhA gks; ghjk rc fueZy ckuhA838A ;g 'kCns rkjs 'kCns mckjsA 'kCns pf<+ Niyksd fl/kkjsA839A ;g 'kCns ?kksM+k gal vlokjkA ;g 'kCns pkcqd Kku djkjkA840A ;g 'kCns iSBs eka> ea>kjkA ;g 'kCns ihos izse v/kkjkA841A dgsa nfj;k ftfUg 'kCn fuesjkA ;g rkdks galk igqap lcsjkA842A lk[kh & 71 'kCn ljklu cka.k gS] lÙks 'kCn fu'kkuA dgsa nfj;k uj okafp;k] lrxq# dh igpkuAA pkSikbZ ;g ghjk lksbZ txr esa ygsA ;g NksVh cM+h ckr lc lgsA843A ;g tSlk jktk jad dgkosA ,ds jax nwtk ufga HkkosA844A nwtk nksfo/kk tsfg ufga gksbZA HkDr uke dgkos lksbZA845A czkã.k lksbZ tks czãfg phUgkA /;ku yxk; jgs ykS yhUgkA846A Øks/k eksg r`".kk ufga gksbZA iafMr uke lnk gS lksbZA847A la/;k xk;=h ti ufga tkukA Hksn fujf[k ftfUg fueZy KkukA848A ljxq.k l:i fcjyk tu ikosA fuxqZ.k uke lks lgt y[kkosA849A iw.kZ iafMr dgkos lksbZA vBkjg xq.k czkã.k ds gksbZA850A vBkjg o.kZ ds jktk lksbZA czã phUgsa fcuq tkr fcxksbZA851A ukS xq.k lwr le tksfj lq/kkjkA xkafB rhu eksgde dS MkjkA852A dke Øks/k yksHk cM+ HkkjhA cksygq iafMr cpu fopkjhA853A iafMr 'kCn djgq fu#okjkA dk rqe tigq dkSu in lkjkA854A dsfgij galk gksbgsa vlokjkAA dSls mrjr Hko ty ikjkA855A lrxq# tkfr ikafr ufga yhtSA tkfr iwNs rsfg ikrd nhtSA856A dgksa 'kCn lquq lUr lqckuhA lrxq# fcuk djfga ;e gkfuA857A lk[kh & 72 nfj;k Hko ty vxe gS] lrxq# djks tgktA rkij gal p<+kbZ ds] tk; djks lq[kjktAA 42
  • 43. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ iq#"k uke uk dgks cq>kbZA izxV vgs dh xqIr lekbZA858A dgks fu'pS yksd fu#vkjkA dsfg fof/k eaMy dsj }kjkA859A dsfg fof/k tksfr jgs Nfo NkbZA dgq dSls galk lqjfr lekbZA860A dsfg fof/k ukfj jgs j[kokjhA dkSu #i oks; jgs laokjhA861A dSls galfga ifjfN mrkjhA dSls gks[ks eaxy pkjhA862A dSls galk ve`r ikosAA dSls iq#"k ds tk; lekosA863A loZK lnk izxV gS HkkbZA yf[k u tk; eu eSy lekbZA864A geesa rqeesa ns[kq fopkjhA tkSa niZ.k esa izfrek MkjhA865A izxV Hk;k rga ifjey jaxkA dqcqf) dky eu viufga Hkaxk866A mÙkj fnfl eaMy dsj }kjkA rsfg fnf'k galk lqjfr lq/kkjkA867A txex tksfr jgs Nfc NkbZA ckgj Hkhrj ,d y[kkbZA868A lqjfr [kksts rc fujfr lekbZA iw.kZ czã Kku gksbZ tkbZ869A ik;j nhi ukjh oks; jgbZA eaxy pkj ve`r eq[k ygbZA870A fNfjfd lqxa/k gal flj MkjhA cksyfga eaxy cgqr lq<kjhA871A lk[kh & 73 lksa/kk vxz ifjey dh >jh gS] fNfjfd cgqr lq<kfjA n;k n'kZ nhnkj esa] esVk dYiuk >kfjAA iq:"k ,d lcfga rs KkuhA lUrfUg efgek lnk c[kkuhA872A rkfg lqfejs galk lq[k ikosA dcfga uk ;k tx HkVdk [kkosA873A 'kCn fopkfj djfga uj yksbZA vej yksd dga igqaps lksbZA874A 'kCn foosdh HkDr dgkosA fcuq 'kCnfga tx HkekZosA875A lk[kh & 74 'kCn ljklu ck.k gS] xgks pj.k fpr yk;A lrxq# 'kCn fopkfj;s] nqeZfr ldy esVk;AA pkSikbZ lrxq# 'kCn izse jl ihtSA dky dqcqf) nwfj lc dhtSA876A 'kCns fuxqZ.k ukg gekjkA rkds [kkstgq Kku djkjk877A osn yksd lc dgsa cukbZA Loius fuxqZ.k ukg u ikbZA878A 43