SlideShare a Scribd company logo
1 of 12
Download to read offline
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
Hkk[ky nfj;k lkgsc lr lqd`r cUnh NksM+ eqfDr ds nkrk uke fu'kku lghA
xzUFk izse ewyk
¼Hkk[ky nfj;k lkgsc½
lk[kh & 1
izse dey ty Hkhrjs] izse Hk¡oj ys cklA
gksr izkr lqiV [kqys] Hkku rst izdk'kAA
pkSikbZ
Hkaoj iqgqi esa cklk dhUgkA xa/k lqxa/k izse jl HkhUgkA1A
tks tu izse uke cfl HkSÅA lÙkxq# pj.k lq/kkjl iSÅA2A
izse clh HkfDr vuqjkxkA izse izhfr fny Hko oSjkxkA3A
tSls e`xk ukn yo ykbZA lqur Jo.k /ofu izse lekbZA4A
izse clh gks; izk.kfga nhUgkA lUeq[k tho gkFk dS yhUgkA5A
tc yfx izse fn;k ufga cjbZA Hkou dwi vaf/k;kjs ijbZA6A
Kku T;ksfr tc fueZy cjbZA ldy iki fdy fof"k lc gjbZA7A
fcuk izse uj ;eiqj tkosA gks; izse ve`r Qy ikosA8A
lruke izse futqykxkA izse izhfr lksbZ lUr lqHkkxkA9A
lk[kh & 2
izse izhfr d: uke ls] Hkoty tkfg u gkfjA
fcuk izse ufga HkfDr gS] dey lq[kk fcuq ckfjAA
PkSikbZ
pUn tksfr dqeqnquh jgq QwykA izse izhfr c`xlk futq ewykA10A
ty esa dqeqfnuh pUn vdk'kkA ,slks izse izhfr ijxk'kkA11A
pkr`d izhfr Lokrh ykxkA thou tUe lks Hk;k lqHkkxkA12A
vkSfj l`f"V lHks ty rhrkA izse izhfr uke futq ghrkA13A
lfyrk lkxj ;k tx vgbZA vuy leku lHks oks; dgbZA14A
ozr ,d lÙk ftfu tkukA lÙkuke futq izse lekukA15A
T;ksa Vsd fpr pkr`d jk[kkA ofj"kq cqUn ve`r jl pk[kkA16A
jgs fo'okl rc ojls vkbZA fcuk izse ufga lrxq# ikbZA17A
dwy ds Åap uhp gksbZ vkosA rcfga izse eqfDr Qy ikosA18A
1
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 3
dgs nfj;k lkpks fny] nqeZfr ldy cksgk;A
izse lqjrh cklk djs] rc vkok xeu esVk;AA
pkSikbZ
tSls dud lksgkxk jklkA ,slks izse iq#"k ds iklkA19A
pdksj izhfr ikod ls dhUgkA pqaxr vfXu izse jl HkhUgkA20A
,slks izhfr gS izse fi;kjkA vkf'kd izse lnk maft;kjkA21A
uSu lksbZ tsfg izse lekukA fcuk izse gS 'khy i[kkukA22A
fcuk izse Hkkstu ufga HkkosA izse izlkn ve`r Qy ikosA23A
fcuk izse uSu gS [kkyhA fcuk okfVdk tSls ekyhA24A
fcuk izse ekuq"k gS dSlkA e/kq dkf<+ Nkj eq[k tSlkA25A
fcuk izse 'kq) ufga ckuhA o`xls izse lqckl c[kkuhA26A
dgs nfj;k izse erokykA [kqys i= izse dk I;kykA27A
lk[kh & 4
dey Hkaoj cklk djs] fcyfx fcgfj fefy tk;A
,slks uke fcey jl] jgs pj.k yiVk;AA
pkSikbZ
vEcqt uSu e¡g izse yxkosA osn prqjxqu lks uj ikosA28A
vxe vxkspj cqf) dh ckuhA dey lqeafMr ijls ijkuhA29A
ijls izse lks jkx fcjkxkA fu'kfnu lar laxfr vuqjkxkA30A
fcuk izse tfu xkos dksbZA HkkaM+ HkkaV xf.kdk efr gksbZA31A
izse pqHks rc gks; vuqjkxkA T;ksa ty jax fefy x;ks lqHkkxkA32A
,slks izse 'khry gks; tkbZA yksd ykt dqy lHks esVkbZA33A
izse iaFk ega iSBs lksbZA vc fdNq ckr dgs dk gksbZA34A
izse iaFk ixq nhUgksa tkuhA vc rks nqlj gks; u vkuhA35A
yksd ykt ldy dqy xkjhA rksfj Mkjk lHk tx ijpkjhA36A
lk[kh & 5
rksjs ukrk tkfr dk] tu futqiqj igqaps tk;A
vkis cw>s izse gS] fujf[k uke futq ik;AA
2
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
izse irax nhid ega gwykA ru lHk tfj x;ks ykxq u 'kwykA37A
lkgl ukfj djs fi; ykxhA HkLe Hk;k ru ns[kr vkxhA38A
izse izxkl vfXu ufga tkukA Hk;k izse tuq p<+h csokukA39A
lUeq[k 'kwjk ju ega tw>sA lkgl izse cku ufga lw>sA40A
fcuq lkgl gks[ks ufga dkekA lkgl izse cls futq /kkekA41A
izse n`f"V pwHks lr lksbZA tgka ns[ks rgka vkSjh u dksbZA42A
vkre czã gS eu vuUrkA ,d lekus ldy lqeUrkA43A
dFkuh dfFk&dfFk Hkwys ew<+kA ijs Hkou esa vxe vxw<+kA44A
dfFk&efFk vius izse lekukA T;ksa ty iqjbfu jgr vekukA45A
lk[kh & 6
izse ekjx ckadks cM+ksa] leqf> p<+s dksbZ tkfuA
T;ksa [kkaMks dh /kkfj gS] lrxq# dgk c[kkfuAA
pkSikbZ
ikjl izse /kjrh e¡g ykxkA rcgha vadqj cht futq tkxkA46A
v/kjl Kku izse gS ewykA lr lqckl vkSjh ufga rwykA47A
tcfga /kwi ros tc vkbZA /kwi /kjrh ega jgk lekbZA48A
ros /kwi tks ckl vekukA /kjrh izse tks jgk lekukA49A
ty ys iou p<+k vlekukA of"kZ cwan /kjrh ij vkukA50A
gn ij BaMk iM+k tks vkbZA fudyh [kq'kcks; pgqafn'k /kkbZA51A
tfUe vadqj ftfe cgqr lksgkbZA pgqafnf'k xqytkj jgk tks NkbZA52A
i`Foh ds ikjl BaMk vgbZA tho ds ikjl uke tks xgbZA53A
tSls ikSu tks tyfga mM+kosA ,sls 'kCn tho eqDrkosA54A
tho tqM+k; iqgqi dh [kkuhA cSBs cksyfga ve`r ckuhA55A
lk[kh & 7
/kjrh rks dk;k HkbZ] xq# c"kZfga ve`r uhjA
czã ihm"ku izse jl] esVk ldy ru ihjAA
pkSikbZ
vc dgksa diwj dh [kkuhA ;g Hksn fcjyk dsgq tkuhA56A
og dsnyh fcuq yk;s ykxsA viuh lqjfr ls og tkxsA57A
3
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
Qy&Qwy dcgha ufga gksbZA og dsnyh ckS/kk ufga lksbZA58A
ukS dksij lqj ckrh tks vkukA dsnyh Hkkx tks vk; rqykukA59A
ofg vkSlj Lokrh >fj ykbZA ifgyk cwan iM+k tkSa vkbZA60A
ekl ,d eag xksVk ca/kkukA diwj okl tks vk; rqykukA61A
ikj[kh tu fudkfy ys vkosA gkV ekag ys lcgha ns[kkosA62A
dksbZ dsnyh ufga djs c[kkukA uke diwj lHks dksbZ tkukA63A
cgqr Losr tks lqcqd lksgkbZA cgqr tru dfj jk[kfga tkbZA64A
lk[kh & 8
Lokrh rks xq# Hk;s] dsnyh dk;k cU/kkuA
uke lthou izse jl] feyk lks fueZy KkuAA
pkSikbZ
,slu ikjl lrxq# nhUgkaA tkfr cj.k lHks esfV yhUgkaA65A
tSls dsnyh jgs vNwrkA oSls czã tks gks; iquhrkA66A
iafMr osn lHks dksbZ tkukA ikjl ewy ufga igpkukA67A
ikjl izse cq>ks fpr ykbZA tho dkju lHk fd;k fcukbZA68A
tkrs tho u"V ufga tkbZA lÙk 'kCn [kkstks fpr ykbZA69A
ge tkuk gesa lkgsc crkbZA rkrs Hksn dgk leq>kbZA70A
eqDrk eksrh dgs diwjkA >wB opu ekus lc QwjkA71A
vkfn dgs lks vUr ns[kkosA fcuq eq[k cSu dgka rs vkosA72A
izFkefga nw/k lHks dksb tkukA nw/k esa ckl tks jgk lekukA73A
ikod ij vPNk tks dhUgkA BaMk dj tksju rc nhUgkA74A
lk[kh & 9
tksju tkou nsbds] ngh Hk;k tc FkhjA
okl foey rc ikb;s] eFkuh eFkks 'kjhjAA
pkSikbZ
tkou nsr Qsfj HkS x;ks nghA rcgwa ?k`r ckl ukgha dghA75A
eFkuh eFk ySu tks yhUgkA ySu yhUg ckl ufga nhUgkA76A
?k`r ds ikjl ikod vgbZA fcuq ikjl ?k`r ukgh ygbZA77A
ikod ikjl nhUg yxkbZA [kjk gqvk vPNk gks; tkbZA78A
gqvk Fkhj ckl fcyxkukA ckl lqckl lHks dksbZ tkukA79A
4
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
dgks ckl dgka rs vk;kA ;g Hksn fojyk dsgw ik;kA80A
tc yfx izse ;qfDr ufga gksbZA rc yfx ckl ikos ufga dksbZA81A
gS [kq'k oksbZ ?kV esa HkkbZA eFkks izse okluk ikbZA82A
tcgha izse pqHkk ;g uhdkA esfVxks nqeZfr nksfo/kk thdkA83A
lk[kh & 10
tSls ifjey ikjl] ey ds dhUgksa nwjA
,sls 'kCn lathouh] lnk jgs HkfjiwfjAA
pkSikbZ
Nhj d: {kek n;k d: nghA eu eFkq eFkuh ?k`r lks vghA84A
'khy lUrks"k [kEHkk d: HkkbZA lqjfr fujfr dk usrk ykbZA85A
ru d: eVqdh izse d: ikuhA fudys ?k`r lqckl c[kkuhA86A
desZ tho eyhu tks dhUgkA lr fcuk czã HkkS NhukA87A
ikjl izse ls eby dVkbZA lrxq# lufn [kkstks fpr ykbZA88A
xfgj Kku Hksn dfg nhUgkA de tqcku jgks yo yhUgkA89A
ukfj Hkksx ls yhUg cpkbZA izku izse esa jgk lekbZA90A
T;ksa T;ksa fny esa cklk HkS;wA R;ksa czã lkQ gks; jgs;wA91A
Hk;k lkQ eksg fcyxkukA rc vtik ds dgc BsdkukA92A
lk[kh & 11
ikjl ewy ;g 'kCn gS] lqugq lUr lqtkuA
dgs nfj;k fny nsf[k;s] xgks izse fuokZuAA
pkSikbZ
vkxs n`f"V xxu ds /kkosA [kkstks izse ;qfDr Qy ikosA93A
ns[kr >jh rgka cgqr lksgkbZA ifjey vxz okl rgka ikbZA94A
dk;k vxz Qwys rgka QwykA 'kCn lthofu gS xk ewykA95A
fcuk izse ufga Qwys ckjhA lhapr ty Qwyh QqyokjhA96A
lhpar nzqe gfjgj HkkS jkrkA ns[kr izse lqUnj HkkS ikrkA97A
lqUnj Qwy tks Qwyh pesyhA xqafFk gkj xzho eag esyhA98A
fry ij Qwy tks fn;k fcNkbZA ?kSafp okluk fry lekbZA99A
lc ?kV uke lthou xkosA fcuq ifjpS dksbZ okl u ikosA100A
isjs fry rsy vyxkukA 'kCn phfUg ,sls fcyxkukA101A
5
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 12
fry ds rsy Qqysy HkkS] esVk fry dks ukaoA
lrxq# 'kCn lekusÅ] cls vej iqj xkaoAA
pkSikbZ
Hk`ax ikjl dgoka ikbZA dSls dhV ls Hk`ax cukbZA102A
okdk Hksn y[ks ufga dksbZA if<+ iafMr tks osn foxksbZA103A
tkrs lrxq: dgk c[kkuhA ;g Hksn fcjyk dsgq tkuhA104A
lsokrh tcgha of"kZ xkS HkkbZA ijk ty /kjrh ij vkbZA105A
lsokrh dks ty ikjl fyUgkA Hk`ax izse ;qfDr tks fdUgkA106A
dhV dks ikaf[k rksfj ds fyUgkA ?kj vaf/k;kjs cSfB dk fdUgkA107A
eq[k ls ikjl eq[k esa nhUgkA lkr jkst esa Hk`axk dhUgkA108A
Hk;k ia[k eq[k vkSjh vkukA dgks dhV dj dkSu c[kkukA109A
dhV ds xq# Hk`axk fdUgkA ekuq"k ds xq# lrxq# fpUgkA110A
lrxq# phfUg izse yo ykosA dhV ls czã lkQ gksbZ tkosA111A
lk[kh & 13
cfygkjh lrxq# dh] ftfUg dgk eqfDr dk HksnA
lÙk 'kCn ikjl gqvk] dksbZ Kkuh djs fu[ksnAA
pkSikbZ
Hkqoax eq[k efu dSls ikbZA dkSus ;qfDr efu mith vkbZA112A
lglz o"kZ Hkqoax fof"k iklkA ekuq"k ikao dcs ufga xzklkA113A
;ksx tqfDr lqjt dga fouosA f=fejh NqVh tcs HkkS fnuosA114A
fof"k ls ekafr tyk ty HkSÅA Lokrh dks cwan vke`r iSÅA115A
fefVxks fof"k efu mith vkbZA Hk;k flf) ru rIr cq>kbZA116A
Lokrh dks ty ukgha ikosA rcgha mfM+ ey;kfxjh tkosA117A
,sls tksxh ;qfDr tks djbZA gks; Kku eqfDr Qy ygbZA118A
o"kZ }kn'k lk/ks vaxkA dky dqcqf/k vius gks HkaxkA119A
Kku;qfDr izse gS eqDÙkkA iki iqU; dcgha ugha HkqDrkA120A
lk[kh & 14
dgs nfj;k lrxq# [kkstks] 'kCnfga djks fopkjA
vkSj xq# lLrk tDr esa] fueZy feyk u lkjAA
6
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
pkSikbZ
Lokrh dks ty dgksa c[kkuhA Lokrh ls mits lHk [kkuhA121A
xt eqDrk dgq dSls gksbZA Lokrh ds tkus lc dksbZA122A
fcu ikjl eqDrk ufga gksbZA ijs cwan Qsfj <fj tkos lksbZA123A
Lokrh ds lHk dgs c[kkuhA pqaxy dk dksbZ eeZ u tkuhA124A
ijk caqn eLrd ij vkbZA fcuq pqaxy dkath gks; tkbZA125A
pqaxy pksap eLrd ij nhUgkA Nqor ty Hkhrj ds yhUgkA126A
mits eqDrk fueZy lkjkA pqaxy ikjl Hksn fuukjkA127A
daqty dk;k dfg;s HkkbZA Lokrh Kku feyk rgka vkbZA128A
lrxq# izse ihzfr futq HksnkA rcgha Kku fut djs fu[ksnkA129A
lk[kh & 15
tSls nw/k fcuq tkou] lfj ds tk; ulk;A
tk; tho lrxq# fcuk] [kkstks 'kCn cuk;AA
pkSikbZ
eksrh ikjl dgksa c[kkuhA Lokrh ds ;g lHk tx tkuhA130A
lhi vkl Lokrh ykbZA fcuq ikjl eksrh ufga ikbZA131A
of"kZ cqUn Lokrh nhUgkA lqiV [kksfy b{kk Hkfj yhUgkA132A
ihos ty Qsfj gks; fujklkA fcuq ikjl eksrh ugha cklkA133A
iafMr osn lHk dgs fujklhA ldqp ehu dk eeZ u tkuhA134A
ftfu lc jpk ldy tx [kkuhA rkdj ewy lks dgso c[kkuhA135A
tkds lrxq# Hksn crkosA ikjl ewy 'kCn lks ikosA136A
ldqp ehu ds lhi c[kkukA jrukxj rkfg ds tkukA137A
fueZy dk;k okdh HkkosA ekuks eksfrUg ik"kj NkosA138A
cM+&cM+ eksrh rkds vaxkA ekuks tksfr jru dks laxkA139A
lk[kh & 17
lhi rks ;g tu Hk,] Lokrh HkSx;ks KkuA
iq:"k rks lrxq# Hk;s] izse ;qfDr nhUgksa nkuAA
pkSikbZ
uo ia[k pj.k gS pkjhA nqbZ eq[k gS lhi laokjhA140A
,d eq[k ikjl eksrh cukosA ,d eq[k ls Hkkstu og ikosA141A
7
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
,slks eksrh fljtfu gkjkA lrxq# [kkstgq Kku fopkjkA142A
lhi ukfj gS tkugq KkuhA ldqp ehu ;g iq#"k c[kkuhA143A
?kj&?kj xq# dku tks ykxsA fueZy Kku tkfr ufga tkxksA144A
lrxq# izse izhfr ykS ykbZA rcgha eqfDr uke futq ikbZA145A
gksgq nkl futq izse v/khukA tkrs izse lnk jax HkhukA146A
lr 'kCn [kkstks fpr ykbZA fofgr fofgr lHk dgk cq>kbZA147A
lw{e Hksn gS ewy c[kkukA lrxq# izse fi;w"ku tkukA148A
lk[kh & 17
lrxq# 'kCn ijrhfr dfj] jgks izse yoyhuA
nfj;k niZ.k nsf[k;s] dcgha u gks; eyhuAA
pkSikbZ
cw>gq iafMr vtj gS ewykA ewy NksfM+ Mkfj /kfj >wykA149A
ewy ,d okuh cgq QwykA dfga dfg dfork rkfg u rwykA150A
vly Hksn cw>gq futq KkukA lrxq# 'kCn djgq ijokukA151A
dybZ ds dke dyk eag tkbZA dfg dfg dfork Qsfj iNrkbZA152A
lksbZ vly Vdlkj dgkosA tks ;g lufn gtwjh ikosA153A
chpfga Nkik lufn cukosA tEg txkfr rkfg larkosA154A
eqfDr iaFk ;g djks fuesjkA tkSa pkggq Ni yksdfga MsjkA155A
dgs nfj;k lr 'kCn gS lkjkA ehBk ykxs rc djks fopkjkA156A
vtj uke futq fueZy ckuhA ij[kgq ghjk uke futq [kkuhA157A
lk[kh & 18
dgka ghjk dh mRifÙk] dgka ghjk dh [kkfuA
dsfg iaf{k ls ghjk Hk;ks] lrxq# dgk c[kkfuAA
pkSikbZ
ghjk u[k ia{kh dj ukÅaA v"V f'kyk ijor ds BkÅaA158A
Lokrh tcs of"kZ xks ikuhA i{kh lks ty ihos c[kkuhA159A
ghjk mits efu mft;kjkA cw>ks iafMr djks fopkjkA160A
pkfj [kkuh ghj gS HkkbZA czkã.k {k=h oS'; dgkbZA161A
'kwnz lesr pkfj gS tkrhA djuh fcuk lks ijk dqHkkarhA162A
rkdks Hksn y[ks tkSa ikosA [kksV gks; [kksV jfg tkosA163A
8
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
f>yfey tkfr tks gks; eyhukA dksbyk diV rkfg dga phUgkA164A
v/kjl Kku tks dgk c[kkuhA ghjk czã ysgq ifgpkuhA165A
dksbyk diV tkfg ufga jkrkA rkdj ghjk czã lks KkrkA166A
lkp 'kCn tks cls 'kjhjkA rkdj czã Hk;k futq ghjkA167A
lk[kh & 19
ghjk rks galk Hk;s] ia{kh ldy 'kjhjA
lruke ds tkuos] Hk;k fgjEej FkhjAA
pkSikbZ
tkds izse cls fnu jkrhA lks tu dcgha u ijs dqHkkarhA168A
tkds uke ewy mft;kjkA cjs tksfr rgka fueZy lkjkA169A
tkds ewy uke efu ekykA lksbZ lUr gSa Kku fjlkykA170A
fcuk ewy Kku gS [kkyhA lqjfr djs vtik tis ekyhA171A
tks ;g fuj[ks fueZy eksrhA fueZy Kku cjs rgka tksfrA172A
tkds czã Hksn ;g HkkarhA lksbZ lUr lk/kq dh tkrhA173A
dgs nfj;k leq>ks ;g KkukA lrxq# ls ikos ijokukA174A
ewy xfe Kku tsfg gksbZA v"V ny dey izse futq lksbZA175A
veh dwi i= Hkfj ihtsA czã lthou lks Qy yhtsA176A
ve`r pk[kfga gal HkkS lkjkA R;kSa R;kSa n`f"V HkbZ mft;kjkA177A
lk[kh & 20
lr 'kCn tkds cls] vej yksd ds tk;A
ve`r Qy tgka izse jl] ;qx&;qx {kq/kk cqrk;AA
pkSikbZ
vc dgksa pqEcd dj HkkÅA pqEcd ns[kr xkalh vkÅA178A
ru esa xkalh ykxh dkjhA fudyr ihjk nq[k gks HkkjhA179A
rc djc pqEcd dj [kkstkA tkls nnZ esVs lc lkstkA180A
pqEcd ns[kr xkalh vkosA fcuq pqEcd xkalh ufga ikosA181A
pqEcd lr 'kCn gS HkkbZA pqEcd 'kCn yksd ys tkbZA182A
e`R;q vU/k tcgha fu;jk;ksA pqEcd 'kCn tho eqDrk;ksA183A
ysbZ fudkfy gks[ks ufga ihjkA lr 'kCn tkSa cls 'kjhjkA184A
uke izse izhfr futq ykxsA ikjl izse Kku rga tkxsA185A
9
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
v{kj fu%v{kj 'kCn la;ksxkA esVs d"V dYiuk jksxkA186A
xq# tkSgjh Hksn crkosA 'khry 'kCn izse lks ikosA187A
lk[kh & 21
pded fpr tc pqHks] cjs lks fueZy KkuA
n`f"V fn;k rgka isf[k;s] txex T;ksfr vekuAA
pkSikbZ
{kek lkaxh tsfg cls 'kjhjkA 'khry 'kCn Hk;k futq ghjkA188A
Øks/k cku ys tcgha /kkosA {kek lkaxh rc n`<+ ds ykosA189A
{kek lkaxh tc lUeq[k nhUgkA Øks/k gadkj Hk;s lc NhukA190A
dke QkSt ys /kkos HkkbZA Kku lkaxh ls efj fopykbZA191A
fcpys dke pys rc gkjhA nhUgksa ixq Vjr uk VkjhA192A
eksg jktk ds e/kqjh ckuhA jks; jks; dgs eksg dh jkuhA193A
vkBks vax <hy ds yhUgkA uSu jksnu cgqrs tks dhUgkA194A
okls Kku dgc leq>kbZA dks gedks rqe dgoka vkbZA195A
dkdj ukrh iwr ifjokjkA >wBh cuht djs lalkjkA196A
rc eksguh eq[k vapy nhUgkA ldqps cSu cksys rc yhUgkA197A
lk[kh & 22
eksg dh jkuh Hkkfx;k] xbZ eafny ds >kfjA
eksg jktk ls Hkk[kso] lUr u vkofga gkfjAA
pkSikbZ
ukjh iq#"k ds LokjFk HkksxkA LokjFk dkju djs la;ksxkA198A
ykyp yksHk lHks MgdkosA QkSt ckaf/k ds lÙk MxkosA199A
ykyp oku cM+k gS HkkbZA lksuk :ik lHks ns[kkbZA200A
jgs fojDr yksHk ufga tkukA T;ksa vkos R;ksa [kjpq lqtkukA201A
[kpsZ [kk; rcs ldqpkuhA pjuu ykfx lUru ds ekuhA202A
,d gks; Qsfj nqbZ ds /kkosA rhu gks; ufga [kpsZ [kkosA203A
pkSFkk tc ;g feys vkbZA iaposa xkaBh eksldl ykbZA204A
rhfu ikap iUnzg tc Hk;ÅA chl ds rc fltnk fn;ÅA205A
chl ls tc HkS xkS rhlkA lkfB eksfga nsgq txnh'kkA206A
lkfB ls tc lkS gks; tkbZA Bksds dikj c[kr cM+ HkkbZA207A
10
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lsls c<+r ykxq ufga ckjkA dbZ o"kZ esa Hk;ks gtkjkA208A
lglz ls Hk;ks yk[k lkS ckjkA ykxs dju cgqr vfrpkjkA209A
lk[kh & 23
ekars e;k en xoZrs] lwf> ijs ufga tkyA210A
tho vusd /kfj ekjgha] ujd ijs erokyA211A
Vs<+h pky Vs<+h tks dgbZA gels dou cjkscj djbZA212A
iwtfga Hkwr nsoh vkSj nsokA ysb p<+kosa ?k`r vkSj esokA213A
dkjh ikfB [kksft ys vkoghaA cgqr late ls tk; p<+koghaA214A
,saBs fQjsa Hk;k vfHkekuhA Vs<+h ckr dgs tks tkuhA215A
ekars xoZ tks Hk;k gadkjkA /keZ jk; dk iM+k iqdkjkA216A
xoZ gadkj tgka ;g tkxkA rgoka oku gekjk ykxkA217A
vfXu Mkg pksj /ku yhUgkA lks t<+ tUe vdkjFk nhUgkA218A
jktk MaMs pksj ys tkbZA Nksfj yhUg {kkj eq[k ykbZA219A
jktk ds /ku jgk u gkFkkA Bksadr ekFk pys ;e lkFkkA220A
ftfUg [kpkZ frfUg thfr ds yhUgkA thou tUe lqQy dS nhUgkA221A
fcuq tkaps fcuq ekaxs nhUgkA tkfye ckth thfr ds yhUgkA222A
lk[kh & 24
djgw izse lUrfUga ls] lsogq lrxq# ik¡oA
ekuq"k tUe nqyZHk gS] Qsfj ufga ,slks nkoAA
pkSikbZ
/kU; lksbZ HkfDr vuqjkxkA /kU; lksbZ tsfg vkre tkxkA223A
/kU; lksbZ ftUg lsok dhUgkA /kU; lksbZ ftUg lrxq# phUgkA224A
/kU; lksbZ lr 'kCn lekbZA izse izhfr fcyxs ufga HkkbZA225A
/kU; lksbZ ftUg [klefga tkukA /kU; lksbZ lrozr ftUg BkukA226A
/kU; lksbZ izse ixq Bk<+kA /kU; lksbZ vly jax xk<+kA227A
/kU; lksbZ tx /kDdk lgbZA HkfDr dkju lHk xqu ygbZA228A
/kU; lksbZ lUr fuUnk u dhUgkA /kU; lksbZ ftfUg vkre phUgkA229A
izse eqfDr futq [kkstgq HkkbZA tkrs thou lqQy gks; tkbZA230A
lrxq# fcuk u gks[ks dkekA lrxq# izse cls futq /kkekA231A
11
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke
lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke
lk[kh & 25
izse HkfDr tkds cls] fu'kfnu jgs v/khuA
nfj;k fny dg nsf[k;s] jgks pj.k ykSyhuAA
pkSikbZ
jkaM djs ejn ds lktkA fu'kfnu ,sxqu gksr vdktkA232A
foijhr ns[ks ,sxqu gksbZA okds lax cls tfu dksbZA233A
cSBq lHkk esa lks dqy ghuhA os';k dh xfr rkdga phUghA234A
,slu djs dqfVyrk HkkÅA vusd enZ Nqou rsfg /kkÅA235A
myVh pky pys eloklhA vfxyh ifNyh nwuks uklhA236A
dgs nfj;k var dh [kksVhA ,slk deZ djs lks NksVhA237A
HkfDr djs x`gh eag jgbZA viuk Lokeh ls lq[k ygbZA238A
ifrozr djs nwtk ufga tkukA lrxq# izse fur djs c[kkukA239A
lks frfj;k lq[k ;qx&;qx ikosA lrxq# in iadt fg; ykosA240A
lk[kh & 26
frfj;k Hkou chp HkfDr esa] jgs fi;k ds iklAA
eu mnkl ufga pkfg;s] pj.k dey dh vklAA
xzUFk çseewyk iw.kZ
12

More Related Content

What's hot

What's hot (9)

विवेक सागर (Viveksagar)
विवेक सागर (Viveksagar)विवेक सागर (Viveksagar)
विवेक सागर (Viveksagar)
 
ज्ञानस्वरोदय (Gyansarvoday)
ज्ञानस्वरोदय (Gyansarvoday)ज्ञानस्वरोदय (Gyansarvoday)
ज्ञानस्वरोदय (Gyansarvoday)
 
ज्ञानदीपक (Gyandeepak)
ज्ञानदीपक (Gyandeepak)ज्ञानदीपक (Gyandeepak)
ज्ञानदीपक (Gyandeepak)
 
बीजक (Beejak) 3
बीजक (Beejak) 3बीजक (Beejak) 3
बीजक (Beejak) 3
 
जगसांगी (Jagsaangi)
जगसांगी (Jagsaangi)जगसांगी (Jagsaangi)
जगसांगी (Jagsaangi)
 
कालचरित्र (Kalcharitra)
कालचरित्र (Kalcharitra)कालचरित्र (Kalcharitra)
कालचरित्र (Kalcharitra)
 
ग़णेशगोष्ठी (Ganeshgoshthi)
ग़णेशगोष्ठी (Ganeshgoshthi)ग़णेशगोष्ठी (Ganeshgoshthi)
ग़णेशगोष्ठी (Ganeshgoshthi)
 
Muratukhad
MuratukhadMuratukhad
Muratukhad
 
Gk booklet 1
Gk booklet 1Gk booklet 1
Gk booklet 1
 

प्रेममूला (Premmoola)

  • 1. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke Hkk[ky nfj;k lkgsc lr lqd`r cUnh NksM+ eqfDr ds nkrk uke fu'kku lghA xzUFk izse ewyk ¼Hkk[ky nfj;k lkgsc½ lk[kh & 1 izse dey ty Hkhrjs] izse Hk¡oj ys cklA gksr izkr lqiV [kqys] Hkku rst izdk'kAA pkSikbZ Hkaoj iqgqi esa cklk dhUgkA xa/k lqxa/k izse jl HkhUgkA1A tks tu izse uke cfl HkSÅA lÙkxq# pj.k lq/kkjl iSÅA2A izse clh HkfDr vuqjkxkA izse izhfr fny Hko oSjkxkA3A tSls e`xk ukn yo ykbZA lqur Jo.k /ofu izse lekbZA4A izse clh gks; izk.kfga nhUgkA lUeq[k tho gkFk dS yhUgkA5A tc yfx izse fn;k ufga cjbZA Hkou dwi vaf/k;kjs ijbZA6A Kku T;ksfr tc fueZy cjbZA ldy iki fdy fof"k lc gjbZA7A fcuk izse uj ;eiqj tkosA gks; izse ve`r Qy ikosA8A lruke izse futqykxkA izse izhfr lksbZ lUr lqHkkxkA9A lk[kh & 2 izse izhfr d: uke ls] Hkoty tkfg u gkfjA fcuk izse ufga HkfDr gS] dey lq[kk fcuq ckfjAA PkSikbZ pUn tksfr dqeqnquh jgq QwykA izse izhfr c`xlk futq ewykA10A ty esa dqeqfnuh pUn vdk'kkA ,slks izse izhfr ijxk'kkA11A pkr`d izhfr Lokrh ykxkA thou tUe lks Hk;k lqHkkxkA12A vkSfj l`f"V lHks ty rhrkA izse izhfr uke futq ghrkA13A lfyrk lkxj ;k tx vgbZA vuy leku lHks oks; dgbZA14A ozr ,d lÙk ftfu tkukA lÙkuke futq izse lekukA15A T;ksa Vsd fpr pkr`d jk[kkA ofj"kq cqUn ve`r jl pk[kkA16A jgs fo'okl rc ojls vkbZA fcuk izse ufga lrxq# ikbZA17A dwy ds Åap uhp gksbZ vkosA rcfga izse eqfDr Qy ikosA18A 1
  • 2. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 3 dgs nfj;k lkpks fny] nqeZfr ldy cksgk;A izse lqjrh cklk djs] rc vkok xeu esVk;AA pkSikbZ tSls dud lksgkxk jklkA ,slks izse iq#"k ds iklkA19A pdksj izhfr ikod ls dhUgkA pqaxr vfXu izse jl HkhUgkA20A ,slks izhfr gS izse fi;kjkA vkf'kd izse lnk maft;kjkA21A uSu lksbZ tsfg izse lekukA fcuk izse gS 'khy i[kkukA22A fcuk izse Hkkstu ufga HkkosA izse izlkn ve`r Qy ikosA23A fcuk izse uSu gS [kkyhA fcuk okfVdk tSls ekyhA24A fcuk izse ekuq"k gS dSlkA e/kq dkf<+ Nkj eq[k tSlkA25A fcuk izse 'kq) ufga ckuhA o`xls izse lqckl c[kkuhA26A dgs nfj;k izse erokykA [kqys i= izse dk I;kykA27A lk[kh & 4 dey Hkaoj cklk djs] fcyfx fcgfj fefy tk;A ,slks uke fcey jl] jgs pj.k yiVk;AA pkSikbZ vEcqt uSu e¡g izse yxkosA osn prqjxqu lks uj ikosA28A vxe vxkspj cqf) dh ckuhA dey lqeafMr ijls ijkuhA29A ijls izse lks jkx fcjkxkA fu'kfnu lar laxfr vuqjkxkA30A fcuk izse tfu xkos dksbZA HkkaM+ HkkaV xf.kdk efr gksbZA31A izse pqHks rc gks; vuqjkxkA T;ksa ty jax fefy x;ks lqHkkxkA32A ,slks izse 'khry gks; tkbZA yksd ykt dqy lHks esVkbZA33A izse iaFk ega iSBs lksbZA vc fdNq ckr dgs dk gksbZA34A izse iaFk ixq nhUgksa tkuhA vc rks nqlj gks; u vkuhA35A yksd ykt ldy dqy xkjhA rksfj Mkjk lHk tx ijpkjhA36A lk[kh & 5 rksjs ukrk tkfr dk] tu futqiqj igqaps tk;A vkis cw>s izse gS] fujf[k uke futq ik;AA 2
  • 3. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ izse irax nhid ega gwykA ru lHk tfj x;ks ykxq u 'kwykA37A lkgl ukfj djs fi; ykxhA HkLe Hk;k ru ns[kr vkxhA38A izse izxkl vfXu ufga tkukA Hk;k izse tuq p<+h csokukA39A lUeq[k 'kwjk ju ega tw>sA lkgl izse cku ufga lw>sA40A fcuq lkgl gks[ks ufga dkekA lkgl izse cls futq /kkekA41A izse n`f"V pwHks lr lksbZA tgka ns[ks rgka vkSjh u dksbZA42A vkre czã gS eu vuUrkA ,d lekus ldy lqeUrkA43A dFkuh dfFk&dfFk Hkwys ew<+kA ijs Hkou esa vxe vxw<+kA44A dfFk&efFk vius izse lekukA T;ksa ty iqjbfu jgr vekukA45A lk[kh & 6 izse ekjx ckadks cM+ksa] leqf> p<+s dksbZ tkfuA T;ksa [kkaMks dh /kkfj gS] lrxq# dgk c[kkfuAA pkSikbZ ikjl izse /kjrh e¡g ykxkA rcgha vadqj cht futq tkxkA46A v/kjl Kku izse gS ewykA lr lqckl vkSjh ufga rwykA47A tcfga /kwi ros tc vkbZA /kwi /kjrh ega jgk lekbZA48A ros /kwi tks ckl vekukA /kjrh izse tks jgk lekukA49A ty ys iou p<+k vlekukA of"kZ cwan /kjrh ij vkukA50A gn ij BaMk iM+k tks vkbZA fudyh [kq'kcks; pgqafn'k /kkbZA51A tfUe vadqj ftfe cgqr lksgkbZA pgqafnf'k xqytkj jgk tks NkbZA52A i`Foh ds ikjl BaMk vgbZA tho ds ikjl uke tks xgbZA53A tSls ikSu tks tyfga mM+kosA ,sls 'kCn tho eqDrkosA54A tho tqM+k; iqgqi dh [kkuhA cSBs cksyfga ve`r ckuhA55A lk[kh & 7 /kjrh rks dk;k HkbZ] xq# c"kZfga ve`r uhjA czã ihm"ku izse jl] esVk ldy ru ihjAA pkSikbZ vc dgksa diwj dh [kkuhA ;g Hksn fcjyk dsgq tkuhA56A og dsnyh fcuq yk;s ykxsA viuh lqjfr ls og tkxsA57A 3
  • 4. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke Qy&Qwy dcgha ufga gksbZA og dsnyh ckS/kk ufga lksbZA58A ukS dksij lqj ckrh tks vkukA dsnyh Hkkx tks vk; rqykukA59A ofg vkSlj Lokrh >fj ykbZA ifgyk cwan iM+k tkSa vkbZA60A ekl ,d eag xksVk ca/kkukA diwj okl tks vk; rqykukA61A ikj[kh tu fudkfy ys vkosA gkV ekag ys lcgha ns[kkosA62A dksbZ dsnyh ufga djs c[kkukA uke diwj lHks dksbZ tkukA63A cgqr Losr tks lqcqd lksgkbZA cgqr tru dfj jk[kfga tkbZA64A lk[kh & 8 Lokrh rks xq# Hk;s] dsnyh dk;k cU/kkuA uke lthou izse jl] feyk lks fueZy KkuAA pkSikbZ ,slu ikjl lrxq# nhUgkaA tkfr cj.k lHks esfV yhUgkaA65A tSls dsnyh jgs vNwrkA oSls czã tks gks; iquhrkA66A iafMr osn lHks dksbZ tkukA ikjl ewy ufga igpkukA67A ikjl izse cq>ks fpr ykbZA tho dkju lHk fd;k fcukbZA68A tkrs tho u"V ufga tkbZA lÙk 'kCn [kkstks fpr ykbZA69A ge tkuk gesa lkgsc crkbZA rkrs Hksn dgk leq>kbZA70A eqDrk eksrh dgs diwjkA >wB opu ekus lc QwjkA71A vkfn dgs lks vUr ns[kkosA fcuq eq[k cSu dgka rs vkosA72A izFkefga nw/k lHks dksb tkukA nw/k esa ckl tks jgk lekukA73A ikod ij vPNk tks dhUgkA BaMk dj tksju rc nhUgkA74A lk[kh & 9 tksju tkou nsbds] ngh Hk;k tc FkhjA okl foey rc ikb;s] eFkuh eFkks 'kjhjAA pkSikbZ tkou nsr Qsfj HkS x;ks nghA rcgwa ?k`r ckl ukgha dghA75A eFkuh eFk ySu tks yhUgkA ySu yhUg ckl ufga nhUgkA76A ?k`r ds ikjl ikod vgbZA fcuq ikjl ?k`r ukgh ygbZA77A ikod ikjl nhUg yxkbZA [kjk gqvk vPNk gks; tkbZA78A gqvk Fkhj ckl fcyxkukA ckl lqckl lHks dksbZ tkukA79A 4
  • 5. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke dgks ckl dgka rs vk;kA ;g Hksn fojyk dsgw ik;kA80A tc yfx izse ;qfDr ufga gksbZA rc yfx ckl ikos ufga dksbZA81A gS [kq'k oksbZ ?kV esa HkkbZA eFkks izse okluk ikbZA82A tcgha izse pqHkk ;g uhdkA esfVxks nqeZfr nksfo/kk thdkA83A lk[kh & 10 tSls ifjey ikjl] ey ds dhUgksa nwjA ,sls 'kCn lathouh] lnk jgs HkfjiwfjAA pkSikbZ Nhj d: {kek n;k d: nghA eu eFkq eFkuh ?k`r lks vghA84A 'khy lUrks"k [kEHkk d: HkkbZA lqjfr fujfr dk usrk ykbZA85A ru d: eVqdh izse d: ikuhA fudys ?k`r lqckl c[kkuhA86A desZ tho eyhu tks dhUgkA lr fcuk czã HkkS NhukA87A ikjl izse ls eby dVkbZA lrxq# lufn [kkstks fpr ykbZA88A xfgj Kku Hksn dfg nhUgkA de tqcku jgks yo yhUgkA89A ukfj Hkksx ls yhUg cpkbZA izku izse esa jgk lekbZA90A T;ksa T;ksa fny esa cklk HkS;wA R;ksa czã lkQ gks; jgs;wA91A Hk;k lkQ eksg fcyxkukA rc vtik ds dgc BsdkukA92A lk[kh & 11 ikjl ewy ;g 'kCn gS] lqugq lUr lqtkuA dgs nfj;k fny nsf[k;s] xgks izse fuokZuAA pkSikbZ vkxs n`f"V xxu ds /kkosA [kkstks izse ;qfDr Qy ikosA93A ns[kr >jh rgka cgqr lksgkbZA ifjey vxz okl rgka ikbZA94A dk;k vxz Qwys rgka QwykA 'kCn lthofu gS xk ewykA95A fcuk izse ufga Qwys ckjhA lhapr ty Qwyh QqyokjhA96A lhpar nzqe gfjgj HkkS jkrkA ns[kr izse lqUnj HkkS ikrkA97A lqUnj Qwy tks Qwyh pesyhA xqafFk gkj xzho eag esyhA98A fry ij Qwy tks fn;k fcNkbZA ?kSafp okluk fry lekbZA99A lc ?kV uke lthou xkosA fcuq ifjpS dksbZ okl u ikosA100A isjs fry rsy vyxkukA 'kCn phfUg ,sls fcyxkukA101A 5
  • 6. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 12 fry ds rsy Qqysy HkkS] esVk fry dks ukaoA lrxq# 'kCn lekusÅ] cls vej iqj xkaoAA pkSikbZ Hk`ax ikjl dgoka ikbZA dSls dhV ls Hk`ax cukbZA102A okdk Hksn y[ks ufga dksbZA if<+ iafMr tks osn foxksbZA103A tkrs lrxq: dgk c[kkuhA ;g Hksn fcjyk dsgq tkuhA104A lsokrh tcgha of"kZ xkS HkkbZA ijk ty /kjrh ij vkbZA105A lsokrh dks ty ikjl fyUgkA Hk`ax izse ;qfDr tks fdUgkA106A dhV dks ikaf[k rksfj ds fyUgkA ?kj vaf/k;kjs cSfB dk fdUgkA107A eq[k ls ikjl eq[k esa nhUgkA lkr jkst esa Hk`axk dhUgkA108A Hk;k ia[k eq[k vkSjh vkukA dgks dhV dj dkSu c[kkukA109A dhV ds xq# Hk`axk fdUgkA ekuq"k ds xq# lrxq# fpUgkA110A lrxq# phfUg izse yo ykosA dhV ls czã lkQ gksbZ tkosA111A lk[kh & 13 cfygkjh lrxq# dh] ftfUg dgk eqfDr dk HksnA lÙk 'kCn ikjl gqvk] dksbZ Kkuh djs fu[ksnAA pkSikbZ Hkqoax eq[k efu dSls ikbZA dkSus ;qfDr efu mith vkbZA112A lglz o"kZ Hkqoax fof"k iklkA ekuq"k ikao dcs ufga xzklkA113A ;ksx tqfDr lqjt dga fouosA f=fejh NqVh tcs HkkS fnuosA114A fof"k ls ekafr tyk ty HkSÅA Lokrh dks cwan vke`r iSÅA115A fefVxks fof"k efu mith vkbZA Hk;k flf) ru rIr cq>kbZA116A Lokrh dks ty ukgha ikosA rcgha mfM+ ey;kfxjh tkosA117A ,sls tksxh ;qfDr tks djbZA gks; Kku eqfDr Qy ygbZA118A o"kZ }kn'k lk/ks vaxkA dky dqcqf/k vius gks HkaxkA119A Kku;qfDr izse gS eqDÙkkA iki iqU; dcgha ugha HkqDrkA120A lk[kh & 14 dgs nfj;k lrxq# [kkstks] 'kCnfga djks fopkjA vkSj xq# lLrk tDr esa] fueZy feyk u lkjAA 6
  • 7. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke pkSikbZ Lokrh dks ty dgksa c[kkuhA Lokrh ls mits lHk [kkuhA121A xt eqDrk dgq dSls gksbZA Lokrh ds tkus lc dksbZA122A fcu ikjl eqDrk ufga gksbZA ijs cwan Qsfj <fj tkos lksbZA123A Lokrh ds lHk dgs c[kkuhA pqaxy dk dksbZ eeZ u tkuhA124A ijk caqn eLrd ij vkbZA fcuq pqaxy dkath gks; tkbZA125A pqaxy pksap eLrd ij nhUgkA Nqor ty Hkhrj ds yhUgkA126A mits eqDrk fueZy lkjkA pqaxy ikjl Hksn fuukjkA127A daqty dk;k dfg;s HkkbZA Lokrh Kku feyk rgka vkbZA128A lrxq# izse ihzfr futq HksnkA rcgha Kku fut djs fu[ksnkA129A lk[kh & 15 tSls nw/k fcuq tkou] lfj ds tk; ulk;A tk; tho lrxq# fcuk] [kkstks 'kCn cuk;AA pkSikbZ eksrh ikjl dgksa c[kkuhA Lokrh ds ;g lHk tx tkuhA130A lhi vkl Lokrh ykbZA fcuq ikjl eksrh ufga ikbZA131A of"kZ cqUn Lokrh nhUgkA lqiV [kksfy b{kk Hkfj yhUgkA132A ihos ty Qsfj gks; fujklkA fcuq ikjl eksrh ugha cklkA133A iafMr osn lHk dgs fujklhA ldqp ehu dk eeZ u tkuhA134A ftfu lc jpk ldy tx [kkuhA rkdj ewy lks dgso c[kkuhA135A tkds lrxq# Hksn crkosA ikjl ewy 'kCn lks ikosA136A ldqp ehu ds lhi c[kkukA jrukxj rkfg ds tkukA137A fueZy dk;k okdh HkkosA ekuks eksfrUg ik"kj NkosA138A cM+&cM+ eksrh rkds vaxkA ekuks tksfr jru dks laxkA139A lk[kh & 17 lhi rks ;g tu Hk,] Lokrh HkSx;ks KkuA iq:"k rks lrxq# Hk;s] izse ;qfDr nhUgksa nkuAA pkSikbZ uo ia[k pj.k gS pkjhA nqbZ eq[k gS lhi laokjhA140A ,d eq[k ikjl eksrh cukosA ,d eq[k ls Hkkstu og ikosA141A 7
  • 8. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke ,slks eksrh fljtfu gkjkA lrxq# [kkstgq Kku fopkjkA142A lhi ukfj gS tkugq KkuhA ldqp ehu ;g iq#"k c[kkuhA143A ?kj&?kj xq# dku tks ykxsA fueZy Kku tkfr ufga tkxksA144A lrxq# izse izhfr ykS ykbZA rcgha eqfDr uke futq ikbZA145A gksgq nkl futq izse v/khukA tkrs izse lnk jax HkhukA146A lr 'kCn [kkstks fpr ykbZA fofgr fofgr lHk dgk cq>kbZA147A lw{e Hksn gS ewy c[kkukA lrxq# izse fi;w"ku tkukA148A lk[kh & 17 lrxq# 'kCn ijrhfr dfj] jgks izse yoyhuA nfj;k niZ.k nsf[k;s] dcgha u gks; eyhuAA pkSikbZ cw>gq iafMr vtj gS ewykA ewy NksfM+ Mkfj /kfj >wykA149A ewy ,d okuh cgq QwykA dfga dfg dfork rkfg u rwykA150A vly Hksn cw>gq futq KkukA lrxq# 'kCn djgq ijokukA151A dybZ ds dke dyk eag tkbZA dfg dfg dfork Qsfj iNrkbZA152A lksbZ vly Vdlkj dgkosA tks ;g lufn gtwjh ikosA153A chpfga Nkik lufn cukosA tEg txkfr rkfg larkosA154A eqfDr iaFk ;g djks fuesjkA tkSa pkggq Ni yksdfga MsjkA155A dgs nfj;k lr 'kCn gS lkjkA ehBk ykxs rc djks fopkjkA156A vtj uke futq fueZy ckuhA ij[kgq ghjk uke futq [kkuhA157A lk[kh & 18 dgka ghjk dh mRifÙk] dgka ghjk dh [kkfuA dsfg iaf{k ls ghjk Hk;ks] lrxq# dgk c[kkfuAA pkSikbZ ghjk u[k ia{kh dj ukÅaA v"V f'kyk ijor ds BkÅaA158A Lokrh tcs of"kZ xks ikuhA i{kh lks ty ihos c[kkuhA159A ghjk mits efu mft;kjkA cw>ks iafMr djks fopkjkA160A pkfj [kkuh ghj gS HkkbZA czkã.k {k=h oS'; dgkbZA161A 'kwnz lesr pkfj gS tkrhA djuh fcuk lks ijk dqHkkarhA162A rkdks Hksn y[ks tkSa ikosA [kksV gks; [kksV jfg tkosA163A 8
  • 9. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke f>yfey tkfr tks gks; eyhukA dksbyk diV rkfg dga phUgkA164A v/kjl Kku tks dgk c[kkuhA ghjk czã ysgq ifgpkuhA165A dksbyk diV tkfg ufga jkrkA rkdj ghjk czã lks KkrkA166A lkp 'kCn tks cls 'kjhjkA rkdj czã Hk;k futq ghjkA167A lk[kh & 19 ghjk rks galk Hk;s] ia{kh ldy 'kjhjA lruke ds tkuos] Hk;k fgjEej FkhjAA pkSikbZ tkds izse cls fnu jkrhA lks tu dcgha u ijs dqHkkarhA168A tkds uke ewy mft;kjkA cjs tksfr rgka fueZy lkjkA169A tkds ewy uke efu ekykA lksbZ lUr gSa Kku fjlkykA170A fcuk ewy Kku gS [kkyhA lqjfr djs vtik tis ekyhA171A tks ;g fuj[ks fueZy eksrhA fueZy Kku cjs rgka tksfrA172A tkds czã Hksn ;g HkkarhA lksbZ lUr lk/kq dh tkrhA173A dgs nfj;k leq>ks ;g KkukA lrxq# ls ikos ijokukA174A ewy xfe Kku tsfg gksbZA v"V ny dey izse futq lksbZA175A veh dwi i= Hkfj ihtsA czã lthou lks Qy yhtsA176A ve`r pk[kfga gal HkkS lkjkA R;kSa R;kSa n`f"V HkbZ mft;kjkA177A lk[kh & 20 lr 'kCn tkds cls] vej yksd ds tk;A ve`r Qy tgka izse jl] ;qx&;qx {kq/kk cqrk;AA pkSikbZ vc dgksa pqEcd dj HkkÅA pqEcd ns[kr xkalh vkÅA178A ru esa xkalh ykxh dkjhA fudyr ihjk nq[k gks HkkjhA179A rc djc pqEcd dj [kkstkA tkls nnZ esVs lc lkstkA180A pqEcd ns[kr xkalh vkosA fcuq pqEcd xkalh ufga ikosA181A pqEcd lr 'kCn gS HkkbZA pqEcd 'kCn yksd ys tkbZA182A e`R;q vU/k tcgha fu;jk;ksA pqEcd 'kCn tho eqDrk;ksA183A ysbZ fudkfy gks[ks ufga ihjkA lr 'kCn tkSa cls 'kjhjkA184A uke izse izhfr futq ykxsA ikjl izse Kku rga tkxsA185A 9
  • 10. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke v{kj fu%v{kj 'kCn la;ksxkA esVs d"V dYiuk jksxkA186A xq# tkSgjh Hksn crkosA 'khry 'kCn izse lks ikosA187A lk[kh & 21 pded fpr tc pqHks] cjs lks fueZy KkuA n`f"V fn;k rgka isf[k;s] txex T;ksfr vekuAA pkSikbZ {kek lkaxh tsfg cls 'kjhjkA 'khry 'kCn Hk;k futq ghjkA188A Øks/k cku ys tcgha /kkosA {kek lkaxh rc n`<+ ds ykosA189A {kek lkaxh tc lUeq[k nhUgkA Øks/k gadkj Hk;s lc NhukA190A dke QkSt ys /kkos HkkbZA Kku lkaxh ls efj fopykbZA191A fcpys dke pys rc gkjhA nhUgksa ixq Vjr uk VkjhA192A eksg jktk ds e/kqjh ckuhA jks; jks; dgs eksg dh jkuhA193A vkBks vax <hy ds yhUgkA uSu jksnu cgqrs tks dhUgkA194A okls Kku dgc leq>kbZA dks gedks rqe dgoka vkbZA195A dkdj ukrh iwr ifjokjkA >wBh cuht djs lalkjkA196A rc eksguh eq[k vapy nhUgkA ldqps cSu cksys rc yhUgkA197A lk[kh & 22 eksg dh jkuh Hkkfx;k] xbZ eafny ds >kfjA eksg jktk ls Hkk[kso] lUr u vkofga gkfjAA pkSikbZ ukjh iq#"k ds LokjFk HkksxkA LokjFk dkju djs la;ksxkA198A ykyp yksHk lHks MgdkosA QkSt ckaf/k ds lÙk MxkosA199A ykyp oku cM+k gS HkkbZA lksuk :ik lHks ns[kkbZA200A jgs fojDr yksHk ufga tkukA T;ksa vkos R;ksa [kjpq lqtkukA201A [kpsZ [kk; rcs ldqpkuhA pjuu ykfx lUru ds ekuhA202A ,d gks; Qsfj nqbZ ds /kkosA rhu gks; ufga [kpsZ [kkosA203A pkSFkk tc ;g feys vkbZA iaposa xkaBh eksldl ykbZA204A rhfu ikap iUnzg tc Hk;ÅA chl ds rc fltnk fn;ÅA205A chl ls tc HkS xkS rhlkA lkfB eksfga nsgq txnh'kkA206A lkfB ls tc lkS gks; tkbZA Bksds dikj c[kr cM+ HkkbZA207A 10
  • 11. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lsls c<+r ykxq ufga ckjkA dbZ o"kZ esa Hk;ks gtkjkA208A lglz ls Hk;ks yk[k lkS ckjkA ykxs dju cgqr vfrpkjkA209A lk[kh & 23 ekars e;k en xoZrs] lwf> ijs ufga tkyA210A tho vusd /kfj ekjgha] ujd ijs erokyA211A Vs<+h pky Vs<+h tks dgbZA gels dou cjkscj djbZA212A iwtfga Hkwr nsoh vkSj nsokA ysb p<+kosa ?k`r vkSj esokA213A dkjh ikfB [kksft ys vkoghaA cgqr late ls tk; p<+koghaA214A ,saBs fQjsa Hk;k vfHkekuhA Vs<+h ckr dgs tks tkuhA215A ekars xoZ tks Hk;k gadkjkA /keZ jk; dk iM+k iqdkjkA216A xoZ gadkj tgka ;g tkxkA rgoka oku gekjk ykxkA217A vfXu Mkg pksj /ku yhUgkA lks t<+ tUe vdkjFk nhUgkA218A jktk MaMs pksj ys tkbZA Nksfj yhUg {kkj eq[k ykbZA219A jktk ds /ku jgk u gkFkkA Bksadr ekFk pys ;e lkFkkA220A ftfUg [kpkZ frfUg thfr ds yhUgkA thou tUe lqQy dS nhUgkA221A fcuq tkaps fcuq ekaxs nhUgkA tkfye ckth thfr ds yhUgkA222A lk[kh & 24 djgw izse lUrfUga ls] lsogq lrxq# ik¡oA ekuq"k tUe nqyZHk gS] Qsfj ufga ,slks nkoAA pkSikbZ /kU; lksbZ HkfDr vuqjkxkA /kU; lksbZ tsfg vkre tkxkA223A /kU; lksbZ ftUg lsok dhUgkA /kU; lksbZ ftUg lrxq# phUgkA224A /kU; lksbZ lr 'kCn lekbZA izse izhfr fcyxs ufga HkkbZA225A /kU; lksbZ ftUg [klefga tkukA /kU; lksbZ lrozr ftUg BkukA226A /kU; lksbZ izse ixq Bk<+kA /kU; lksbZ vly jax xk<+kA227A /kU; lksbZ tx /kDdk lgbZA HkfDr dkju lHk xqu ygbZA228A /kU; lksbZ lUr fuUnk u dhUgkA /kU; lksbZ ftfUg vkre phUgkA229A izse eqfDr futq [kkstgq HkkbZA tkrs thou lqQy gks; tkbZA230A lrxq# fcuk u gks[ks dkekA lrxq# izse cls futq /kkekA231A 11
  • 12. lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lrukelrukelrukelrukelruke lk[kh & 25 izse HkfDr tkds cls] fu'kfnu jgs v/khuA nfj;k fny dg nsf[k;s] jgks pj.k ykSyhuAA pkSikbZ jkaM djs ejn ds lktkA fu'kfnu ,sxqu gksr vdktkA232A foijhr ns[ks ,sxqu gksbZA okds lax cls tfu dksbZA233A cSBq lHkk esa lks dqy ghuhA os';k dh xfr rkdga phUghA234A ,slu djs dqfVyrk HkkÅA vusd enZ Nqou rsfg /kkÅA235A myVh pky pys eloklhA vfxyh ifNyh nwuks uklhA236A dgs nfj;k var dh [kksVhA ,slk deZ djs lks NksVhA237A HkfDr djs x`gh eag jgbZA viuk Lokeh ls lq[k ygbZA238A ifrozr djs nwtk ufga tkukA lrxq# izse fur djs c[kkukA239A lks frfj;k lq[k ;qx&;qx ikosA lrxq# in iadt fg; ykosA240A lk[kh & 26 frfj;k Hkou chp HkfDr esa] jgs fi;k ds iklAA eu mnkl ufga pkfg;s] pj.k dey dh vklAA xzUFk çseewyk iw.kZ 12