1. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
1. PERJUANGAN PEMIMPIN TEMPATAN MENENTANG BRITISH
 Sebab-sebab penentangan
Dasar
British
SEBAB
penaklukan
HURAIAN
Eksploitasi terhadap
ekonomi tempatan
Pelaksanaan
pentadbiran
Barat
terhadap masyarakat
tempatan
Kesulitan penduduk
tempatan
Pembesar tempatan
kehilangan
kuasa
dan pengaruh
Campur
tangan
British dalam adat
resam tempatan
1

2. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
2. PERISTIWA PENENTANGAN PEMIMPIN TEMPATAN
 Naning
Penentangan oleh Dol Said
Sebab penentangan:
 Tidak bersetuju dengan tindakan British menakluk Naning
 Ingkar arahan British supaya hantar 1/10 hasilnya sebagai ufti kepada
negeri Melaka
Kesan:
 British hantar tentera menyerang Naning pada tahun 1831
 Pasukan British ditentang oleh Dol Said yg mendapat bantuan
ketenteraan daripada Yam Tuan Ali dari Rembau, Syed Shaban,
Penghulu Remai dan Rechat, Dato’ Kelana Sungai Ujong serta
Penghulu Gemencheh
 Tentera Dol Said berjaya kalahkan tentera British
 British serang Naning sekali lagi pada akhir tahun 1832 dan Dol Said
kalah kerana tidak dibantu oleh sesiapa
 Dol Said menyerah diri dan dibawa ke Melaka
 Sarawak
Penentangan oleh Linggir
 Pemimpin kaum Iban di Saribas
 Sebab penentangan:
a. James Brooke ingin menakluk daerah pedalaman
b. James Brooke dan Kapten Farquhar menghalang pelayaran
Linggir dan pengikutnya di Sungai Saribas
 Kesan:
a. Lingir menyerang kapal Nemesis dekat Batang Lupar pada
tahun 1849
b. Linggir dan pengikutnya kalah dalam pertempuran
Penentangan oleh Rentap
 Pemimpin Iban
 Sebab penentangan:
a. James Brooke bertindak hapuskan orang Iban di Sungai Skrang
yg dianggap sebagai lanun
 Kesan:
a. Rentap menyerang pasukan James Brooke di Kubu Nanga
Skrang dan berjaya mengusir James Brooke
b. James Brooke bertindak balas membakar kampung mereka
memaksa Rentap dan pengikutnya berundur ke Bukit Sadok
c. James Brooke sekali lagi menyerang Rentap dan berjaya
mengalahkannya pada tahun 1861
d. Rentap terpaksa berundur ke Ulu Sungai Entabai dan
serangannya semakin lemah
Penentangan oleh Syarif Masahor dan Datu Patinggi Abdul Gapur
 Pemimpin orang Melayu di Sungai Rajang
2

3. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
 Sebab penentangan:
a. Menolak penguasaan James Brooke di Sungai Rajang pada
tahun 1857
b. Hilang kuasa memungut cukai dan hilang pengaruh terhadap
penduduk tempatan
 Kesan:
a. Syarif Masahor menyerang kubu James Brooke di Kanowit
pada tahun 1858
b. Syarif Masahor dan Datu Patinggi menyerang James Brooke di
Kuching tetapi gagal
c. Syarif Masahor melarikan diri ke Brunei tetapi Sultan Brunei
menyerahkannya kepada British di Singapura
d. Datu PatinggiAbdul Gapur melarikan diri ke Betawi tetapi
berjaya ditahan oleh Belanda dan diserahkan kepada James
Brooke
 Sabah
Penentangan oleh Mat Salleh – pemerintah daerah Tambunan dan Sungai
Sugut
Sebab penentangan:
 Syarikat Borneo Utara British (SBUB) menduduki kawasan pengaruh
Mat Salleh
 SBUB laksanakan sistem cukai kepala dan surat perahu
 Pegawai-pegawai SBUB bersikap kasar kepada penduduk tempatan
Kesan:
 Mat Salleh ke Sandakan untuk berbincang dengan SBUB pada tahun
1895 tetapi gagal
 Gabenor Beaufort menyerang dan membakar kampung Mat Salleh
memaksa beliau melarikan diri
 1897 – Mat Salleh dan pengikutnya melakukan serangan mengejut
terhadap kubu SBUB di Pulau Gaya
 SBUB tawarkan pelan damai kepada Mat Salleh dengan menyerahkan
Tambunan kepadanya tapi SBUB mungkir janji
 Mat Salleh menyerang SBUB sekali lagi dan dibalas dengan serangan
SBUB terhadap kubu Mat Salleh
 Mat Salleh kalah dan meninggal dunia pada tahun 1900
 Perak
Penentangan oleh Dato’ Maharaja Lela (pembesar kelapan Perak)
Sebab penentangan:
 Residen memungkiri peranannya sebagai penasihat seperti yg
termaktub dalam Perjanjian Pangkor 1874
 Pembesar Perak menolak sistem cukai yg menghapuskan hak mereka
serta penguasaan British terhadap kawasan mereka
3

4. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
 Para pembesar menolak campur tangan British dalam adat resam dan
hal ehwal tempatan
 J.W.W Birch tidak menghormati sistem social tempatan dan tidak tahu
berbahasa Melayu
Kesan dan peristiwa penentangan:
Tarikh
Peristiwa
20 Januari 1874
Februari 1875
21 Julai 1875
12 September
1875
31
1875
Oktober
2
November
1875
4

5. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
13
November
1876
20
November
1877
 Negeri Sembilan
Penentangan oleh Yam Tuan Antah dan Dato’ Syahbandar Sungai Ujong
Abdullah Tunggal
Sebab penentangan:
 Dato’ Syahbandar Sungai Ujong enggan tandatangani perjanjian
dengan British pada 21 April 1874
 Dato’ Syahbandar juga menentang Dato’ Kelana Sungai Ujong (Syed
Abdul Rahman) kerana mempelawa British campur tangan dalam
pertikaian mereka
Kesan:
 Dato’ Kelana Syed Abdul Rahman berjaya kalahkan Dato’ Syahbandar
Abdullah Tunggal dengan bantuan British dan menguasai Sungai
Ujong
 Dato’ Syahbandar Abdullah Tunggal berundur ke Selangor tetapi
kembali semula ke Sungai Ujong dan tandatangani perjanjian dengan
British pada 10 Nov 1874
 Dato’ Syahbandar setuju meletak jawatan dan berhijrah ke Singapura
 Dato’ Kelana Syed Abdul Rahman dapat menguasai seluruh Sungai
Ujong tetapi tertakluk di bawah penguasaan British
5

6. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
 Pahang
Penentangan oleh Dato’ Bahaman
Sebab penentangan:
 Menolak pelaksanaan undang-undang British yg bertentang dengan
adat resam dan sistem politik tempatan
 Kuasa Dato’ Bahaman sebagai Orang Kaya Setia Perkasa Pahlawan
Semantan terhakis kesan pengenalan undang-undang Barat
Kesan:
 Dato’ Bahaman dan Tok Gajah serta Imam Rasul bersatu menentang
British selama 5 tahun
Tahun
Peristiwa
1890
1891
1892
1894
1895
 Dato’ Bahaman dan rakan-rakan dapat perlindungan daripada
penduduk dan pembesar Terengganu dan Kelantan
 Dato’ Bahaman pindah ke Bangkok dan diberikan perlindungan politik
oleh Raja Chulalongkorn
 Beliau menetap di Chieng Mai dan diberikan wang sara hidup 1000
baht dan meninggal dunia di sana
 Kelantan
Penentangan oleh Tok Janggut
Sebab penentangan:
 Membantah pelaksanaan sistem cukai yg diperkenalkan British dan
enggan membayar cukai
 Bantahannya tidak dilayan oleh Pegawai Daerah Pasir Putih
 Pihak polis diarahkan tangkap Tok Janggut tetapi gagal
Kesan:
 1915 – Engku Besar Jeram, Tuan Ahmad, Penghulu Adam, Haji Said,
Che Ishak serta rakyat tempatan menyerang Pasir Putih dan berjaya
menguasainya
6

7. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
 Mereka membentuk kerajaan dengan Engku Besar Jeram sebagai Raja,
Tok Janggut sebagai Perdana Menteri dan Che Ishak sebagai Pegawai
Daerah
 British bawa masuk pasukan tentera dari Negeri-Negeri Selat dengan
Kapal Perang H.M.S Cadmus dan mendarat di Tumpat
 Mei 1915 – British mulakan serangan di Saring
 Akibat serangan British perjuangan Tok Janggut dan pengikutnya
lumpuh dan Tok Janggut terbunuh dalam serangan
 Terengganu
Penentangan oleh Haji Abdul Rahman Limbong
Sebab penentangan:
 Tidak puas hati dengan sistem cukai dan undang-undang tanah British
yg diperkenalkan
Kesan:
 Penduduk tempatan lancarkan serangan bersenjata pada Mei 1928 dan
menyerang bangunan kerajaan di Kuala Berang dan kumpulan di
Kuala Telemong siap sedia menunggu arahan
 British guna nama dan kuasa Sultan Terengganu dan hantar tiga orang
pembesar yg membawa perintah sultan untuk tawan semula Kuala
Berang
 Pasukan polis seramai 25 orang telah menyerang Kuala telemong dan
berjaya tumpaskan kebangkitan penduduk
 Haji Abdul Rahman Limbong diserang oleh 50 orang polis yg dibawa
dari Singapura yg berjaya menahannya dan beliau dibuang negeri ke
Makkah
3. GERAKAN NASIONALISME SEHINGGA PERANG DUNIA KEDUA
 Faktor-faktor pemangkin nasionalisme
Faktor
Huraian
Pengenalan
politik Barat
sistem
Perkembangan
pendidikan
sistem
7

8. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
Dasar British
Pendudukan Jepun
Penguasaan
Parti
Komunis Malaya
Kemunculan
cetak
mesin
Gerakan Pan-Islamisme
Sedunia
8

9. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
Kesedaran
serantau
politik
4. GERAKAN ISLAH DALAM MENINGKATKAN MINDA BANGSA
 Maksud Gerakan Islah
Gerakan yg berusaha memperbetulkan pandangan masyarakat Melayu
terhadap Islam
Dipimpin oleh Kaum Muda yg mendapat pendidikan di Asia Barat
 Tokoh Gerakan Islah
Sheikh Tahir Jalaludin
Syed Sheikh al-Hadi
Dr. Burhanuddin al-Helmy
 Akhbar/ majalah sebagai saluran Gerakan Islah
Al-Imam
Neracha
Idaran Zaman
Pengasuh
 Matlamat Gerakan Islah
Memperbetulkan pandangan masyarakat terhadap ajaran Islam dan menjana
ajaran Islam untuk memajukan ekonomi, politik dan sosial orang Melayu
Mengkritik penjajah
Mengkritik raja dan pembesar Melayu yg tidak berperanan penting dalam
memajukan orang Melayu
 Halangan/Tentangan
Gerakan Kaum Muda ditentang oleh Kaum Tua yg terdiri drpd golongan alim
ulama
9

10. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
Kaum Tua telah menguasai masyarakat dengan fahaman bahawa Islam adalah
tentang akhirat dan menekankan fardu ain sahaja
Gerakan Kaum Muda bergerak dengan baik di Negeri-Negeri Selat sahaja
kerana beberapa undang-undang telah dikeluarkan di Negeri-negeri Melayu
bagi menghalang pengaruh Kaum Muda
Undang-undang tersebut tidak membenarkan sebarang kegiatan dakwah Islam
dilakukan tanpa kebenaran Sultan
Risalah dan buku Kaum Muda dilarang dibawa masuk ke negeri-negeri
Melayu
 Sumbangan Kaum Muda
Menubuhkan beberapa buah madrasah yg menjalankan sistem pendidikan
Islam yg meliputi dunia dan akhirat seperti fardu ain, ilmu hisab dan bahasa
Inggeris
Pelajar perempuan berpeluang mendapat pendidikan di madrasah
5. AKHBAR, MAJALAH DAN NOVEL: PENGGERAK KESEDARAN KEBANGSAAN
 Akhbar, majalah dan novel berperanan penting dlm melahirkan semangat kebangsaan
 Penulis terkenal:
1920-an: Zainal Abidin bin Ahmad (Za’ba)
1930-an: Dato’ Onn Jaafar dan Abdul Rahim Kajai
 Hasil penulisan mereka membangkitkan kesedaran untuk memajukan diri, bersatu
padu serta mengkritik dasar-dasar penjajah yg menekan org Melayu
 Akhbar
Akhbar
Warta
Malaya
Lembaga
Malaya
Majlis
Utusan
Melayu
Warta
Negara
Fajar
Sarawak
Aspek
Sosial/
Pendidikan
Isu
Memajukan pendidikan tinggi org Melayu
Menggalakkan pendidikan untuk anak perempuan
Menyeru org Melayu supaya tinggalkan sikap negatif
Menggalakkan tabungan di kalangan org Melayu utk
pendidikan anak-anak
Mementingkan
kemahiran
tradisional
seperti
pertukangan dan kerja tangan
Mementingkan pendidikan bahasa Inggeris utk
kemajuan org Melayu
Meminta taraf sekolah Melayu dibaiki dengan
memberikan nilai ekonomi
Memartabatkan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi
dlm pentadbiran British
Mengekalkan nilai-nilai baik masyarakat Melayu
10

11. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
Akhbar
Aspek
Ekonomi
Isu
Kurangkan kemasukan pedagang luar yg mengancam
ekonomi tempatan
Galakkan org Melayu terlibat dlm aktiviti ekonomi
Melarang org Melayu daripada menjual tanah mereka
Menyeru org Melayu supaya berjimat cermat
Meminta British mengadakan kampung khas org
Melayu di Kuala Lumpur
Mengkritik British kerana mengurangkan kuasa-kuasa
Raja-raja Melayu
Megkritik para pembesar dan raja-raja Melayu kerana
tidak melaksanakan kepimpinan sewajarnya
Menolak dasar pilih kasih British dlm pentadbiran
kerajaan
Menuntut diadakan Malay Administrative Service
(M.A.S) – melindungi org Melayu dlm perkhidmatan
kerajaan
Menyeru org Melayu supaya bersatu dlm sebuah
pertubuhan kebangsaan
Menentang tuntutan org luar terhadap politik tempatan
Politik
 Majalah
Majalah
Guru
Pengasuh
Bulan Melayu
Isu
Pendidikan anak-anak Melayu
Menyeru perpaduan di kalangan org Melayu
Meniupkan semangat cinta Negara dan menentang
penjajahan
Membaiki taraf hidup org Melayu
Memajukan bahasa dan sastera Melayu
Menggalakkan perpaduan di kalangan guru sebagai
pemimpin bahasa
Membincangkan soal pentafsiran Islam yg progresif bagi
kemajuan ummah
Menggalakkan pendidikan dikalangan org Melayu
Memperluaskan ilmu dlm semua bidang
Menggesa org Melayu menjauhkan diri drpd sifat buruk
Menggalakkan perpaduan dikalangan guru perempuan
Melayu Johor
Menggalakkan wanita mendapat pendidikan utk kemajuan
diri
Mendorong wanita menjaga kesopanan dgn nilai-nilai
Islam dan budaya Timur
11

12. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
 Novel
Novel
Tema semangat kebangsaan
Keris Melaka – Ahmad
Semangat perjuangan menentang penjajah Barat
Bakhtiar
Menghargai sumbangan tokoh-tokoh Kesultanan Melayu
Melaka
Gunakan sejarah sebagai inspirasi dan pedoman utk
mendorong semangat perjuangan bangsa generasi muda
Anak Mat Lela Gila –
Semangat anak muda menentang penjajah
Ishak Haji Muhammad
Hargai warisan bangsa sendiri
Semangat cintakan tanah air
Menolak kesenangan demi maruah bangsa
Putera Gunung Tahan –
Semangat pemuda tempatan menjaga maruah bangsa
Ishak Haji Muhammad
Mencintai tanah air
Bangga dengan kebolehan sendiri
Gadis tempatan menolak cinta pegawai penjajah kerana
tidak mahu jatuhkan maruah bangsa
Melor Kuala Lumpur –
Kebebasan wanita
Harun Aminurrashid
Kepentingan pendidikan moden di kalangan wanita Melayu
Membuang pandangan negatif yg menghalang kemajuan
bangsa
6. PERJUANGAN NASIONALISME OLEH PERSATUAN-PERSATUAN MELAYU
Persatuan Melayu
Huraian
Kesatuan
Melayu
Singapura (KMS)
Persatuan Sahabat Pena
Malaya (PASPAM)
12

13. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
Persatuan Melayu
Huraian
Persatuan
Negeri
di
Negeri-negeri
Melayu
Bersekutu
Persatuan
Kebangsaan
Melayu Sarawak
Persatuan Sahabat Pena
Kesatuan Melayu Muda
(KMM)
13

14. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
7. GERAKAN NASIONALISME SEMASA PENDUDUKAN JEPUN
 Gerakan nasionalisme menghadapi tekanan dari Jepun
 Jepun jalankan dasar pemerintahan ketenteraan
Sekat kebebasan bersuara penduduk Tanah Melayu
Hanya beri kebebasan kepada pertubuhan yg menyokong Jepun tetapi terletak
di bawah pengawasan Jepun
 Ahmad Boestamam tubuhkan Barisan Pemuda di Perak bagi
menyatukan pemuda-pemuda Melayu dan melatih mereka berkawad
sebagai tentera sukarela Jepun
 Kesan dasar Jepun:
Gerakan bawah tanah menentang Jepun berlaku
Parti Komunis Malaya tubuhkan Malayan People’s Anti-Japanese Army
(MPAJA) utk menentang Jepun
 Disokong oleh British yg memberikan bantuan senjata
 Bekerjasama dgn British jalankan perang gerila terhadap Jepun
 Pasukan Bintang Tiga – ahli terdiri drpd Melayu, Cina dan India
Org Melayu tubuhkan Force 136dan Pasukan Wataniah di Pahang
 Force 136
a. Ahli terdiri drpd pegawai-pegawai tadbir Melayu yg
bekerjasama dgn tentera British
b. Bergerak secara gerila di hutan
c. Aktif di Kedah, Johor dan Pahang
 Pasukan Wataniah Pahang
a. Anggota terdiri drpd guru, pegawai tadbir kerajaan dan org
kampung
 Menjelang akhir pendudukan Jepun:
Indonesia berusaha mendapatkan kemerdekaan drpd Jepun
Ibrahim Haji Yaakob meminta Jepun memberikan kemerdekaan kepada tanah
Melayu bersama-sama Indonesia – matlamat perjuangan asal KMM utk
tubuhkan Melayu Raya/ Indonesia Raya
Kesatuan Rakyat Indonesia Semenanjung (KRIS) ditubuhkan utk
laksanakan tugas menuntut kemerdekaan
 Kongres pemuda KRIS diadakan di Kuala Lumpur bagi
membincangkan persediaan kemerdekaan dgn Indonesia
 Kekalahan Jepun yg mendadak menyebabkan Soekarno isytiharkan
kemerdekaan lebih awal iaitu pada 15 Ogos 1945
 Kemerdekaan Tanah Melayu di bawah Indonesia dlm gagasan Melayu
Raya @ Indonesia Raya gagal
 Tanah Melayu dikuasai semula oleh British pada September 1945
14

15. BAB 2: NASIONALISME DI MALAYSIA SEHINGGA PERANG DUNIA
KEDUA
15