Parafudr ve Paratoner hakkında TMMOB nin hazırlamış olduğu eğitim sunumu.

1. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
PARAFUDR ve PARATONER
TOPRAKLAMALARININ DĠĞER
TESĠS TOPRAKLAMALARI ĠLE
ĠLĠġKĠLERĠ ve PARAFUDR
SEÇĠMĠ
NECMETTĠN ÇAMLI
ELEKTRĠK MÜHENDĠSĠ
BURSA 15 EKĠM 2004

2. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
PARAFUDR ve PARATONER TOPRAKLAMALARININ
DĠĞER TESĠS TOPRAKLAMALARI ĠLE ĠLĠġKĠLERĠ ve
PARAFUDR SEÇĠMĠ
1. GENEL DEĞERLENDĠRME
2. YILDIRIM BOġALMALARINDA GERĠ ATLAMA
TOPRAKLAMA DĠRENCĠNĠN BELĠRLENMESĠ
2.1. PARAFUDRLARIN TOPRAKLAMA DĠRENCĠNĠN
BELĠRLENMESĠ
2.2. PARAFUDRLARIN TĠPĠNĠN BELĠRLENMSĠ
2.3. PARAFUDRLARIN YERĠNĠN BELĠRLENMESĠ
2.4. EKLATÖRLERLE KORUMA ve AYARLARI
2.5. PARAFUDR SEÇĠMĠ ve ARK BOYNUZU AYAR
LĠSTESĠ
3. SONUÇ

3. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
1. GENEL DEĞERLENĠRME:
Bilindiği gibi elektrik tesislerinde yalıtkanların yalıtım
düzeyleri; bozulmadan, delinmeden görev yapabilecek
Ģekilde oluĢturulmalıdır. AĢağıda belirtilen iki nedenden
dolayı delinmeler ve bozulmalar olabilmektedir.
a) Ġç aĢırı gerilim denen ve Ģebekenin açma - kapama
iĢlemleri sırasında, geçici rejimlerin neden olduğu ve
milisaniye düzeyinde süren, anma geriliminin iki katı gibi bir
değere ulaĢan gerilimler,
b) DıĢ aĢırı gerilim denen ve atmosferik deĢarjlar, yıldırım
akımları sırasında oluĢan ve mikrosaniye düzeyinde süren
ancak genliği anma geriliminin birkaç katına kadar çıkan
gerilimler, ile bozulabilmektedir.

4. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
Cihaz, teçhizat ve elektrik elemanlarının yalıtımları, iç aĢırı
gerilime dayanabilecek düzeyde imal edilmektedirler. Bu
arada özellikle güç ve akım trafoları, dıĢ aĢırı gerilimlere de
belirli bir düzeye kadar dayanacak Ģekilde imal
edilmektedir. Ancak, bilindiği gibi, dıĢ aĢırı gerilime karĢı,
koruma aygıtları olarak, uygun topraklama sistemleri ile
donatılmıĢ parafudr ve eklatörler vd. kullanılır. Topraklama
Ġletkenlerinin kesiti, kısa devre yük akımları ve aĢırı
atmosferik gerilimlerin yarattığı çok yüksek değerdeki
akımları, kısa sürede en kısa yoldan toprağa ulaĢtırmalıdır.
Ġletkenlerin kesiti, bu durumdaki sıcaklıkları 300oC ve daha
yüksek değerlere kadar artacağı varsayımına göre
belirlenmektedir. (bkz. ELEKTRĠK TESĠSLERĠNDE
TOPRAKLAMALAR YÖNETMELĠĞĠ (ETTY) Ek-B).

5. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
Bu bakımdan topraklama iletkeni olarak çıplak iletkenler
kullanılmalıdır. Bazı özel durumlar için yalıtkanlı iletken
kullanmak gerekiyor ise bu iletkenin özellikle örgülü iletken
değil, dolu iletken olmasına dikkat edilmelidir. Ek
elemanları ise, korozyona dayanıklı malzemelerden
seçilmeli ya da korozyonu önleyici önlemler alınmalıdır.
Genel de topraklama sistemleri bir kere yapıldıktan sonra
bir daha bakım yaparak iyileĢtirme olanağı kalmamaktadır.
Bu bakımdan ilk tesis, son derece güvenli malzeme ve
iĢçilik ile yapılmıĢ olmalıdır. Bilindiği gibi topraklama olayı
bir sistemler bütünüdür. Direnci düĢük çok iyi bir
topraklama yapılmıĢ olabilir, ancak cihazın topraklama
noktasına ulaĢıncaya kadar, tüm ek noktaları özenle ve
bağlantı iletkenleri de nitelikli malzeme ile yapılmıĢ
olmalıdır.

6. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
2. YILDIRIM BOġALMALARINDA GERĠ ATLAMA
TOPRAKLAMA DĠRENCĠNĠN BELĠRLENMESĠ
Yıldırım etkilerine karĢı, elektrik cihazlarının, etkili bir
Ģekilde korunabilmesi için topraklama iletken ve
sistemlerinin çok iyi boyutlandırılması gerektiği
belirtilmektedir. (bkz. ETTY Ek-H). “ETTY Ek-H, H.3
maddesinde: elektrik tesislerinin topraklanmıĢ bölümlerine
yıldırım düĢtüğünde, topraklanmıĢ tesis bölümleri ile
iĢletme gereği gerilim altında bulunan bölümler arasında
atlama (geri atlama) olabilir.” Denmektedir. Geri atlama
olmaması için aĢağıdaki koĢullardan söz edilmektedir.
Bunun için darbe topraklama direnci:
Rda = Uda / Ida
bağıntısını sağlayacak değerde ise geri atlama beklenmez.
(Bkz. ETTY Ek-H)

7. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
Burada:
Rda : Direk yada dayanak topraklama tesisinin darbe
topraklama direnci
Uda : Yalıtkanın darbe dayanım gerilimi
Ida : Direk yada dayanaktan geçen yıldırım akımının tepe
değeri
Uda Yalıtkanın darbe dayanım gerilimi IEC 6076-3 de 1,2 /
50 ms değerleri için:
36 kV Anma Geriliminde Uda : 170 kV
1 kV Anma Geriliminde Uda : 20 kV olarak verilmektedir.
Burada:
1,2 ms Darbe geriliminin anma cephe süresi
50 ms Darbe geriliminin anma sırt yarı değer süresini
ifade etmektedir.
Ida ise ETTY Çizelge - H1 Toprak iletkeni bulunan hava
hattı direklerinde direkten geçen Yıldırım Akımlarıdır

8. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
Ida (kA) 20 30 40 50 60
Bir direğe düĢen tüm yıldırım akımların % 80 90 95 98 99
si olarak aĢılmayan değerler
Bu cetvelden görüldüğü gibi, örneğin bir direğe düĢen tüm
yıldırımların %95 inde bu direkten geçen yıldırım
akımlarının Ģiddeti 40 kA’i aĢmadığı belirtilmektedir.
Ülkemizde; dağıtım tesislerinin, yüksek gerilim tarafının,
besleme geriliminin büyük çoğunluğu 36 kV gerilim
seviyesindedir. Bu bakımdan, yıldırım boĢalmalarında, geri
atlama direncini yüksek gerilim 36 kV ve alçak gerilim için
de 1 kV ta göre hesaplamak mümkündür. Cetvelde verilen
yıldırım akımlarının en küçük ve en büyük değerine göre
Rda aĢağıda hesaplanmıĢtır.

9. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
a) 36 kV anma geriliminde geri atlama direnci:
36 kV anma gerilim değerinde olan tesislerde geri atlama
olmaması için parafudrun topraklama direnci; yıldırım
akımlarının 20 - 60 kA değerleri için:
Rda = Uda / Ida = 170 / 20 = 8,5
= 170 / 60 = 2,8 değerleri arasında
olmalıdır.

10. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
b) 1 kV anma geriliminde geri atlama direnci:
1 kV anma gerilim değerinde olan tesislerde geri atlama
olmaması için parafudrun topraklama direnci: yıldırım
akımlarının 20 - 60 kA değerleri için:
Rda = Uda / Ida = 20 / 20 = 1
= 20 / 60 = 0,33 değerleri arasında
olmalıdır.
60 kA EN YÜKSEK YILDIRIM AKIMINA GÖRE:
36 kV anma gerilimi için : 2,8
1 kV anma gerilimi için : 0,33 değeri daha güvenli bir
topraklama direnci değeri olmaktadır.

11. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
ETTY Ek-H da “Bir topraklayıcının darbe topraklama direnci
bunun RE yayılma direncinden farklıdır. Küçük boyutlu
topraklayıcılarda (örneğin direk ayaklarında, uzunlukları
yaklaĢık 10 m’ye kadar olan derin topraklayıcılarda ve
ıĢınların uzunluğu 20 m’yi pek aĢmayan yıldız
topraklayıcılarda), darbe topraklama direnci yaklaĢık
yayılma direncine (toprak iletkeninin direkten çözülüp
ayrılması durumunda) eĢit alınabilir.” Denmektedir.
Uygulamada, darbe topraklama direnci ile RE yayılma
direncini eĢit almanın çok büyük bir sakınca yaratmayacağı
böylece belirtilmektedir.

12. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
2.1 PARAFUDRLARIN TOPRAKLAMA DĠRENCĠNĠN
BELĠRLENMESĠ
Parafudrların topraklaması uygulamada üç değiĢik olasılık
içinde bulunmaktadır.
a) Parafudr topraklaması, diğer tüm elektrik tesislerinden
uzakta (örneğin en az 20 m) ve bağımsızdır.
Bu durumda parafudr topraklama direnci 8,5 olarak tesis
edilebilir. Bilindiği gibi paratoner imalatçı kataloglarında
paratonerin topraklama direncinin 10 dan daha büyük
olamayacağı ifade edilmektedir. Ancak parafudr koruyacağı
elektrik teçhizatından en fazla 10 m uzakta olacağı için, bu
koĢul paratoner topraklaması ile ilgilidir.

13. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
b) Parafudr topraklaması, 36 kV yüksek gerilim elektrik
tesisleri ile iç içe veya 20 m’den daha yakındır.
Bu durumda parafudr topraklama direnci 2,8 veya
daha düĢük olarak tesis edilebilir.
c) Parafudr topraklaması, 36 kV yüksek ve 1 kV alçak
gerilim tesisleri ile iç içe veya çok yakındır.
Uygulama da en çok karĢılaĢılan durum olup, paratoner,
parafudr ve diğer tesislerin koruma ve iĢletme
topraklamaları iç içe veya 20 m’den daha yakın
konumdadır. Bu durumda tüm topraklamalar ayrı ayrı tesis
edilseler bile, toprak özgül direnci üzerinden birbirine
paralel bağlı konumdadır. Bu durumda ortak topraklama
direncinin 0,33 olarak tesis edilmesi güvenlik ve
tesislerin iĢlerliği açısından uygun olacağını düĢünüyoruz.
Ancak ETTY Dördüncü Bölümde söz edilen: Topraklama
tesislerinin birleĢtirilmesi ilkeleri de göz önüne alınmalıdır.

14. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
Ayrıca: ETTY “Yıldırımdan Korunma Tesislerinin
Civarındaki ĠletiĢim Tesisleri Ġçin Topraklama Kuralları
Madde 25 de; Yıldırıma karĢı koruma topraklamalarına 2
m’ den daha küçük mesafede baĢka topraklayıcılar
bulunuyorsa, bütün topraklayıcılar birbirleriyle bağlanmak
zorundadır. Topraklayıcı mesafelerinin 2 ila 20 m arasında
olması durumunda bütün topraklayıcıların birbirleriyle
bağlanması tavsiye edilir.
Toprak direncinin 500 m’ den daha yüksek olduğu
durumlarda, aralarındaki mesafeler 20 m’den büyük olan
topraklayıcıların da yıldırıma karĢı koruma topraklamasına
bağlanması tavsiye edilir. . . “ denmektedir.

15. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
Tesislerin topraklaması, inĢaat aĢamasında temel
topraklaması düzeninde yapıldığı taktirde biraz da özen
göstererek topraklama direncinin 0,33 ve altına
düĢürülmesi mümkündür. Bu durumda tüm topraklama
irtibatlarının “potansiyel dengeleme barasında”
birleĢtirilmesinin sorun yaratmayacağını düĢünüyoruz.
Ayrıca ETYY Ek-H da belirtildiği gibi koruma teli olan
enerji nakil hattı tesislerinin yakınında ve bunların koruma
alanı içinde, tesisler için yıldırımdan koruma tesisi
(paratoner, parafudr) yapılması pek bir anlam ifade
etmemektedir.

16. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
2.2. PARAFUDRLARIN TĠPĠNĠN BELĠRLENMESĠ
Parafudrların seçiminde; gerilim değeri, darbe boĢalma
akımı ve kısa devre akımı olmak üzere üç ana değer
gözönüne alınarak belirlenir.
2.2.1. Gerilim değeri:
Parafudr da aĢırı gerilim dalgasının oluĢturduğu ark atlayıp
kesildikten sonra gerilim uçlarında kalan Ģebeke gerilimidir.
Parafudr gerilim değeri, Ģebeke iĢletme frekansında izin
verilen maksimum gerilime eĢit yada biraz daha büyük
seçilir.

17. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
Prafudrun gerilim değerinin belirlenmesinde, sistemi
besleyen Ģebekenin yada kaynağın besleme tarafının
üçgen, yıldız ve yıldız noktasının da doğrudan yada direnç
üzerinden topraklı olması durumu göz önüne alınır. Nötr
yada baĢka bir deyiĢle yıldız noktası, büyük değerde
empedanslarla topraklanmıĢ ise nötrü yalıtılmıĢ kabul
edilir. Arıza durumlarında nötr noktası kaydığında sağlam
fazların toprağa göre gerilimi artacaktır. Bu durumda bir
topraklama katsayısından söz edilir. (Bkz Orta Gerilim
Transformatör Merkezlerinin Tasarımı 1.3.2-c.2 ve 5.9.1)

18. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
Sistemin toprak katsayısı
e =< 0,8 ise sistem doğrudan topraklı,
e > 0,8 ise nötrü yalıtılmıĢ olarak kabul edilmektedir.
* Yıldız noktası yalıtılmıĢ veya üçgen devrelerde
parafudrun fazlar arası gerilim değeri:
Up = 1,1 x Un ( 0,8 < e <1 ) olan sistemlerde
* Yıldız noktası doğrudan topraklı sistemlerde parafudrun
fazlar arası gerilim değeri:
Up = 1,1 x Un x e (e = 0,8 alınır)

19. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
Örnek 1:
Bir 154/34,5 kV indirici merkezde transformatörün 34,5 kV
sargısının yıldız noktası 60 direnç üzerinden topraklıdır.
Transformatörü korumak için kullanılacak parafudrun
gerilimi ne olmalıdır.
60 ’luk direnç nedeniyle transformatörün nötrü yalıtılmıĢ
kabul edilir e > 0,8
Up = 1,1 x 34,5 = 37,95 kV olarak bulunur.
7 kV’luk yada 36 kV’luk parafudr seçilmelidir.

20. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
Örnek 2:
Bir 154/34,5 kV indirici merkezde transformatörün 34,5 kV
sargısının orta noktası doğrudan topraklıdır.
Transformatörü korumak için kullanılacak parafudrun
gerilimi ne olmalıdır.
Up = 1,1 x 34,5 x 0,8 = 30,36 kV olarak bulunur.
30 kV’luk parafudr seçilmelidir.

21. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
Ülkemizin Ulusal Elektrik Sisteminde 25 MVA gücün
üzerindeki 154/34,5 kV transformatörlerin 34,5 kV tarafının
yıldız noktası bir dirençle topraklıdır. Eğer fider bir hava
hattını besliyor ise kullanılan direnç değeri Ry = 60 olup
Ik = 34500 / ( 1,73 x 60) = 300 A. Ġle sınırlıdır. Fider bir
yeraltı Ģebekesini besliyor ise Ry = 20 değerindedir. Bu
durumda Ik = 34500 / (1,73 x 20) = 1000 A. Ġle sınırlıdır.
34,5 kV dağıtım sisteminde faz - toprak arızalarında akımın
300 yada 1000 A. Ġle sınırlandırılması nötr direnci üzerinde
düĢen gerilimin; dU = 300 A. x 60 W = 18.000 V yada
dU = 1000 A.x 20 = 20.000 V. gibi değerlerde olacağı
için 34,5 kV Ģebeke yalıtılmıĢ gibi bir etki gösterecektir. Bu
bakımdan "e" topraklama katsayısını 1 yada 0,8 olarak
dikkate almak yeterlidir.

22. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
2.2.2. Darbe BoĢalma Akımı:
Parafudrlar 5 ve 10 kA darbe boĢalma akımına göre
yapılmaktadırlar. Atmosferik boĢalmaların yoğun olduğu
bölgelerde 10 kA anma darbe akımı parafudrlar seçilebilir.
Yıldırım akımlarının seyrek oluĢtuğu yerlerde 5 kA’lik
parafudr seçimi uygun olabilmektedir.

23. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
2.2.3 Kısa Devre Akımı:
Atmosferik boĢalmalardan baĢka iĢletme frekansında olan
kaçak akımlar da parafudrları zorlamaktadır. Yıldız noktası
doğrudan topraklı sistemlerde iki faz - toprak arızalarında
kısa devre akımının çok özel durumlarda 40 kA’i geçtiği
görülmüĢtür. Yıldız noktası direnç üzerinden topraklanmıĢ
sistemlerde ise iki faz - toprak arızalarında kısa devre
akımı seyrek olarak 15 kA düzeyine ulaĢır. Bu bakımdan
parafudrun kısa devre akımı, kendisine en yakın kesici
yada ayırıcının kısa devre akımı düzeyinde, yada bir üst
değerde seçilmesi uygun olur. Bilindiği gibi kısa devre
dayanımı olması gerekenden düĢük seçildiği taktirde
parçalanarak çevresine daha büyük zararlar
verebilmektedir. Prafudrlar genelde 10, 20 ve 40 kA kısa
devre akımı düzeyinde imal edilmektedirler.

24. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
Tablo: 1 de Bu Üç Temel Değerlere Göre Parafudrlar
Ġçin Seçim Listesi verilmiĢtir.

25. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
2.3. PARAFUDRLARIN YERĠNĠN BELĠRLENMESĠ
AĢırı atmosferik boĢalmalar nedeniyle; transformatör,
kesici, ayırıcı, kablo baĢlıkları vb. nin dıĢ aĢırı gerilimlerden
etkilenmemesi için bunları korumakla görevli parafudrların,
elektrik sisteminin uygun yerlerine yerleĢtirilmesi
gerekmektedir. Uygun yere yerleĢtirilmeyen parafudrların
faydadan çok arıza kaynağı olup daha büyük zararlar
açması kaçınılmazdır.

26. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
Parafudrlar korunması gereken elektrik sistemleri ile paralel
olarak faz - toprak arasına bağlanırlar. Parafudrlar,
korunması istenen elektrik sistemlerine mümkün olduğu
kadar yakın olmalı ama hiçbir zaman 10 m’yi de
geçmemelidir. 36 kV’a kadar olan yüksek gerilim
tesislerinde gerilim yansımalarının neden olduğu iç aĢırı
gerilimler nedeniyle yürüyen dalgalar parafudrlar ile
denetim altına alınmalıdır. Bu bakımdan hava hatları ile
uzunluğu 30 m’yi aĢan yeraltı kablolarının, birleĢtiği
noktalara parafudr yerleĢtirerek korunmalıdır. Hava hattı ile
arka arkaya yeraltı kabloları bağlanıyorsa, kabloların hava
hattı ile birleĢtiği yerlere parafudrlar yerleĢtirilip hava
hattından yansıyacak dıĢ aĢırı gerilimlere karĢı
korunmalıdır.

27. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
2.4. EKLATÖRLERLE KORUMA VE AYARLARI
Bilindiği gibi güç transformatörlerin yüksek gerilim
buĢinglerinin enerji besleme ve toprak tarafında eklatörler
(ark boynuzu) tespit edilmiĢ olarak imal edilmektedirler.
Trafoların montajı aĢamasında ark boynuzu uçlarının
birbirine baktığı ve mesafelerinin kontrol edilmesi, bozuldu
ise ayarlanması gerekmektedir. AĢağıdaki listede DIN
Normuna göre 1000 m rakıma kadar çeĢitli gerilim
kademeleri için ark boynuzu açıklıkları verilmiĢtir.
Enerji nakil hatlarının son bulduğu noktalarda trafolara,
kablolara yakın son direklerde, de ark boynuzlu gergi
takımı kullanmak parafudr yerine veya parafudrun
destekçisi olarak uygun olmaktadır. Ancak ülkemizde
yaygın bir kullanma alanı bulunmamaktadır.

28. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
2.5. PARAFUDR SEÇĠMĠ ve ARK BOYNUZU AYAR
LĠSTESĠ
Parafudr tipinin belirlenmesinde açıklanan ilkelere göre
değiĢik gerilim değerlerine göre hesaplanarak LĠSTE: 2.5.1
de bir parafudr seçim çizelgesi oluĢturulmuĢtur.
Eklatör (ark boynuzu) ayar değerleri için de trafo
imalatçılarından ilgili DIN Normunda 1000 m rakıma kadar
olan değerler alınarak listelenmiĢtir. Enerji nakil hattı son
direklerinde ark boynuzlu gergi takımı kullanılması
durumunda da ark uçlarının uzaklıkları bu değerlere göre
ayarlanmalıdır. Bu değerlerde
LĠSTE: 2.5.2 de verilmiĢtir.

29. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
3. SONUÇ
Bölüm “2. Yıldırım BoĢalmalarında Geri Atlama
Topraklama Direncinin Belirlenmesi” nde açıklanmaya
çalıĢılan geri atlama direnci 0,33 ’un altında
gerçekleĢtirildiği zaman paratoner, faraday kafesi, parafudr
topraklamalarının diğer tesis 36 kV Y.G ve 1 kV A.G.
topraklamaları ve uygun olursa diğer tesis topraklamaları
ile de birleĢtirilmesinin mümkün olacağını düĢünüyoruz.

30. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
KAYNAKÇA
1) 21.08.2001 Tarih ve 24500 Sayılı Resmi Gazetede
yayınlanan ELEKTRĠK TESĠSLERĠNDE
TOPRAKLAMALAR YÖNETMELĠĞĠ
2) ORTA GERĠLĠM TRANSFORMATÖR MERKEZLERĠNĠN
TASARIMI: TMMOB EMO Yayın No: T.Y-1.5 ĠZMĠR – 1987
3)PARAFUDR TEKNĠK KATALOGLARI: ÖZEL FĠRMALAR
4) Ayrıca Bakınız: KAYNAK ELEKTRĠK DERGĠSĠ SAYI 141
ARALIK 2000 "PARATONER TOPRAKLAMA DĠRENCĠNĠN
ZEMĠN ÖZELLĠKLERĠNE BAĞLI OLARAK ĠNCELENMESĠ"
YRD.DOÇ. DR. ADEM ÜNAL Sayfa:120

31. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
LĠSTE:2.5.1 36 kV ta KADAR DAĞITIM SĠSTEMLERĠNDE PARAFUDR SEÇĠM ÇĠZELGESĠ
Parafudr Gerilimi (kV)
Anma Parafudr Darbe
Sistemin Durumu Parafudr Kısa
Gerilimi BoĢalma Akımı
Direnç ile Devre Akımı (kA)
(kV) Doğrudan (kA)
Topraklı ve
Topraklı
Üçgen Devre
3,3 3 3,3 5 10 10 20 40
7,2 6,3 7,2 + + + + +
12 10,5 12 + + + + +
17,5 15 18 + + + + +
36 30 36 + + + + +
AÇIKLAMA: Parafudr Darbe BoĢalma Akımı: 5 kA Seyrek yıldırımlı yerler, 10
kA Yoğun Yıldırımlı yerler Parafudr Kısa Devre Akımı: 10 kA (TM' ne uzak), 20
kA (TM yakınında) 40 kA (Generatör Bara)

32. TMMOB ELEKTRĠK MÜHENDĠSLERĠ ODASI BURSA ġUBESĠ
LĠSTE:2.5.2 36 kV ta KADAR DAĞITIM SĠSTEMLERĠNDE ARK BONUZU AYAR
ÇĠZELGESĠ (DIN Normuna Göre 1000 m Rakıma kadar)
Anma Gerilimi Ark Boynuzu Açıklık
(kV) (mm)
6 60
10 85
15 115
20 155
30 220
45 305
60 400
150 1000
380 2300