Döviz kuru sistemleri

1 / 43
Döviz Kuru
Sistemleri
T.C.
Anadolu Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Uluslararası İşletmecilik Tezli Y.L. Programı
Prof.Dr.Nurhan AYDIN
Burcu KILIÇ
Emre AYDIN

2 / 43
-Döviz Nedir?Döviz Nedir?
-Döviz Kuru Nedir?Döviz Kuru Nedir?
-Döviz Kur Sistemlerinin EvrimiDöviz Kur Sistemlerinin Evrimi
* Çift Metal Maden Standardı* Çift Metal Maden Standardı
* Altın Standardı* Altın Standardı
* Altın Değişim Standardı* Altın Değişim Standardı
* Esnek Kur Sistemleri* Esnek Kur Sistemleri
* Optimal Kur Alanları* Optimal Kur Alanları
-Sabit Kur SistemiSabit Kur Sistemi
-Karma Kur SistemiKarma Kur Sistemi
DÖVİZ KURUDÖVİZ KURU
SİSTEMLERİSİSTEMLERİ
-Esnek Kur SistemiEsnek Kur Sistemi

3 / 43
Para akımı, mal ve hizmet ticaretinin bir sonucu olması
nedeniyle, bu akımlarla ters yönlü olarak gerçekleşmektedir.
Başka bir ifade ile mal ve/veya hizmet akımının yapıldığı
ülkeden, diğer ülkeye para akımı olmaktadır. İşte, bu akımlarda
kullanılan, ödeme araçlarına ise dövizdöviz adı verilmektedir.
Döviz Nedir?Döviz Nedir?

4 / 43
• Bütün yabancı paralar,
• Çek,
•Poliçe,
•Emre Yazılı Senet,
•Hazine Bonoları,
Döviz Nedir?Döviz Nedir?
• Hisse Senedi,
• Tahvil,

5 / 43
Ticari bir ilişkinin işleyebilmesi için hemen hemen her ülkeye
ait bir paranın varlığı ve her ülkenin malının fiyatının diğer
ülkelerin para birimi ile bilinmesi gerekmektedir.
Böyle bir gereklilik yabancı ülke parasının kendi ülke
parasına karşılığını ifade eden döviz kurlarını ortaya
çıkarmıştır.
Döviz Kuru Nedir?Döviz Kuru Nedir?

6 / 43
“Yabancı para birimlerinin yurtiçi para birimi cinsinden
değeri” olarak ifade edilir.
Ancak, dar anlamdaki bu tanım, bazı hususları dikkate
almamaktadır. Döviz kuru, anlık işlemler için tespit edilebileceği
gibi, döviz alım satımının gelecek bir tarihte gerçekleşmesi için
de belirlenebilir. Ayrıca, döviz kuru parasal bir fiyat olarak
tanımlandığı için, ekonomik analiz açısından, parasal ve reel
döviz kuru arasındaki fark önem arz etmektedir.
Döviz Kuru Nedir?Döviz Kuru Nedir?

7 / 43
Kağıt paranın altın karşılığının olduğu dönemde sabit kur
sistemi ile başlayan uygulama II. Dünya Savaşının doğurduğu
yüksek oranlı para arzı artışı ve zamanla para arzı kadar
artırılamayan altın arzı nedeni ile enflasyonist sürecin
hızlanması kuru sabitlikten serbestliğe doğru genişletmiştir.
Döviz Kur Sistemlerinin EvrimiDöviz Kur Sistemlerinin Evrimi

8 / 43
Döviz Kur Sistemlerinin EvrimiDöviz Kur Sistemlerinin Evrimi
•Çift Metal Maden StandardıÇift Metal Maden Standardı
•Altın StandardıAltın Standardı
•Altın Değişim StandardıAltın Değişim Standardı
•Esnek Kur SistemleriEsnek Kur Sistemleri
•Optimal Kur AlanlarıOptimal Kur Alanları

9 / 43
Ülke, para biriminin fiyatını altın ve gümüş olarak
tanımlamakta ve tanımladığı paritenin korunması için gerektiği
zaman paranın altın veya gümüş ile serbest değişimini
sağlayacağını taahhüt etmektedir. 19.Yüzyılın başlarında ABD,
Fransa, Çin, Hindistan, Almanya ve Hollanda dahil, bir çok
ülkede uygulanmaktaydı.

10 / 43
Avantajı:Avantajı: Yüksek fiyat istikrarı sağlayarak uluslararası
ticareti teşvik etmesi.
Dezavantajı:Dezavantajı: Zaman içerisinde altın ve gümüşün piyasa
fiyatları arasındaki orantının değişmesi sonucu ülkenin parite
tanımlamasında sürekli revizyona gidilmesi ve bunun
istikrarsızlığa neden olması.

11 / 43
Ülke, para biriminin fiyatını altın cinsinden tanımlamakta ve
bu pariteyi korumak için altınla para birimi arasında
konvertibilite sağlamaktadır.

12 / 43
ÜlkelerÜlkeler Giriş YılıGiriş Yılı Altın ParitesiAltın Paritesi
İngiltereİngiltere 18211821 1 pound = 7,3224 gr.1 pound = 7,3224 gr.
ABDABD 18501850 1 dolar = 1,5046 gr.1 dolar = 1,5046 gr.
FransaFransa 18731873 1 frank = 0,2903 gr.1 frank = 0,2903 gr.
AlmanyaAlmanya 18731873 1 mark = 0,3584 gr.1 mark = 0,3584 gr.
MacaristanMacaristan 18921892 1 kron = 0,3049 gr.1 kron = 0,3049 gr.
RusyaRusya 18971897 1 ruble = 0,7746 gr.1 ruble = 0,7746 gr.
HindistanHindistan 18991899 1 rupee = 0,7128 gr.1 rupee = 0,7128 gr.

13 / 43
Altın standardının çökmesinde, izlenen enflasyonist
politikalar ile döviz kurlarının Birinci Dünya Savaşı öncesindeki
seviyelerinin korunmaya çalışılmasının önemli rolü olmuştur.
1929 Dünya Ekonomik Krizi de altın standardının yıkılışını
hızlandırmıştır. Dünya krizi, 1929 yılı ortalarında ABD’de ortaya
çıkmış, bu ülkede deflasyon hızla yaygınlaşmış, sanayi
üretiminde büyük düşmeler görülmüş ve işsizlik hızla artmıştır.

14 / 43
44 ülke temsilcisi ile imzalanan "Uluslararası Para"Uluslararası Para
Anlaşması"Anlaşması" ile uluslararası ödemelerde kullanılacak yeni bir
sistem geliştirilmiş ve söz konusu toplantıda IMF ve Dünya
Bankası kurulmuştur.
Bu sisteme göre, her ülke parasını belirli bir değişim
oranından dolar ya da altına sabitlemiş ve sadece ±%1
bandında dalgalanmaya izin verilmiştir.
•Altın Değişim StandardıAltın Değişim Standardı (Bretton Woods Sistemi)(Bretton Woods Sistemi)
101
100
99

15 / 43
IMF’nin onayı ile tek taraflı devalüasyona izin verilmekteydi.
Cari ödemeler dengesi işlemleri için serbest konvertibiliteye
izin verilmekte, fakat spekülasyonları önlemek için sermaye
kontrolleri uygulanmaktaydı.
Kısa vadeli ödemeler bilançosu dengesizliği,
• Resmi Rezervler
• IMF kredileri yardımı ile giderilmekteydi.

16 / 43
* Anlaşmayı kabul eden her ülkenin parasının değeri
dolara göre saptanmıştır. (1 ons Altın = 35 $, 1 $ = 0,88867 gr.
Altın)
* Ulusal paraların dolar paritesi etrafında dalgalanma
marjı ±%1 olarak sınırlandırıldı.
* Ancak çok özel ve düzeltilmesi olanaksız parasal
dengesizliklerde, devalüasyon ve revalüasyon oranı %10’u
aşmamak kaydıyla, herhangi bir ülkeye parasının dolar
karşısındaki değerini değiştirme olanağı tanımaktadır

17 / 43
Sistem, 1960’lı yılların sonuna kadar görece istikrarlı bir
biçimde devam etti. 1960’lı yılların sonuna doğru sistemin
sorunlu olduğu ortaya çıktı.
1958-1960 yıllarında ABD ödemeler dengesindeki büyük açık
altına hücumu başlattı ve 1951’den beri ilk kez altının ons’unun
35 doların üzerine çıkmasına neden oldu.
Bu gelişmeler üzerine doların devalüasyonu konusunda
anlaşmaya vardılar ve 1971’de “Smithsonian Kararları” ile
dolar, diğer paralara göre ortalama %9 oranında devalüe
edildi. Altının resmi fiyatı 35 $’dan 38 $’a çıkartılmıştır.

18 / 43
1973 yılında dolar bir kez daha spekülatif baskı altına girdi ve
batılı sanayileşmiş ülkeler doların yeniden devalüasyonuna
karar verdiler. Böylece altının resmi fiyatı 38 $’dan 42,3 $’a
yükseltildi.
Bu karışıklık ortamında Japonya, Kanada, İskandinav ve
Avrupa Ekonomi Topluluğu ülkeleri paralarını dalgalanmaya
bıraktılar.

19 / 43
Bu sistemde döviz kurları, toplam döviz talebi ile toplam
döviz arzının eşitlendiği bir düzeyde oluşur. Piyasa talebinde
veya piyasa arzında bir değişme ortaya çıktığında buna bir
tepki olarak kurlar da değişir.
•Esnek Kur SistemiEsnek Kur Sistemi
O
Döviz
Kuru
Döviz
Miktarı
R1
R0
M0 M1 M2
E
E1
K
D’
D
D’
D
S
S
DD = Döviz Talebi
SS = Döviz Arzı
E = Döviz Piyasasındaki Denge

20 / 43
Esnek kur sisteminin temel üç faydası;
* Para Politikasında Özerlik
* Simetri
* Kurların Otomatik Ayarlama Mekanizması

21 / 43
Esnek kur sistemleri altında Merkez Bankaları döviz kurunu
ayarlamak için piyasaya müdahale etmek zorunda
kalmamakta, iç ve dış dengeyi sağlamak için para politikasını
kullanabilmektedir.
Para Politikasından Özerlik,Para Politikasından Özerlik,

22 / 43
Esnek kur sistemleri altın değişim standartlarının temel
sorunlarından biri olan asimetriyi ortadan kaldırmaktır. Her ülke
kendi parasal koşullarını etkileme ve düzenleme yetkisine
sahiptir. Bir ülke tek başına diğer ülkelerin parasal koşullarını
etkileyemez.
Simetri,Simetri,

23 / 43
Altın ve altın değişim standardının en önemli sakıncalarından
birisi, bu standartlar altında sabit döviz kuru yanlış ise kur
ayarlaması yapılamaması, fakat tüm diğer makroekonomik
değişkenler üzerinde ayarlama yapılmasıdır.
Esnek kur sistemleri altında yurtiçi ve dışı ürün fiyatları
arasındaki ayarlama döviz kurları aracılığıyla
gerçekleşmektedir. Bu sebeple kurlardaki bir yanlışlık söz
konusu ise kurlar kendisini ayarlamakta ve dengesizlikler
giderilmektedir.
Kurların Otomatik Ayarlama MekanizmasıKurların Otomatik Ayarlama Mekanizması

24 / 43
Esnek kur sisteminin sakıncaları;
* Disiplin Sorunu
* Spekülasyonlar ve Para Piyasalarının İstikrarsızlığı
* Uluslararası Ticaret ve Yatırımın Engellenmesi
* Koordinasyonsuz Ekonomi Politikaları
* Fazla Özerklik İllüzyonu

25 / 43
Merkez bankalarının enflasyonist politikalar izlemesi para
disiplininden kopuşu beraberinde getirmektedir. Halbuki altın
ve altın değişim standardında kurlar sabitlendiği için böyle bir
sorun söz konusu değildir.
Disiplin Sorunu,Disiplin Sorunu,

26 / 43
Döviz kurlarının değişeceği ile ilgili spekülasyonlar döviz
piyasalarında istikrarsızlığa, dolayısıyla ülkenin iç ve dış
dengesi üzerine olumsuz etkiye sahip olabilir.
Spekülasyonlar ve Para Piyasalarının İstikrarsızlığıSpekülasyonlar ve Para Piyasalarının İstikrarsızlığı

27 / 43
Esnek kurlar döviz kurlarındaki değişimleri belirsiz hale
getirdiğinden fiyatlar ve dolayısıyla, uluslararası ticaret ve
yatırım üzerinde olumsuz etkiye sahiptir.
Uluslararası Ticaret ve Yatırımın EngellenmesiUluslararası Ticaret ve Yatırımın Engellenmesi

28 / 43
Ekonomi literatüründeki bazı araştırmalar döviz kurlarındaki
dalgalanma derecesini belirleyen önemli etkenin ülkelerin
bireysel olarak esnek veya sabit kur sistemini seçmesi değil,
ekonomik politikaları arasındaki koordinasyon düzeyi olduğunu
göstermektedir.
Koordinasyonsuz Ekonomi PolitikalarıKoordinasyonsuz Ekonomi Politikaları

29 / 43
Esnek kur sistemleri ülkelere gerçekte daha fazla özerklik
vermemektedir. Kurlardaki değişimin boyutu Merkez
Bankalarını yoğun olarak döviz piyasalarına müdahale
etmesine sebep olabilmektedir. Dolayısıyla, esnek kur
sistemleri ülkelere makroekonomik politikalarda daha fazla
özerklik vermeden sadece ekonomide belirsizliği artırabilir.
Fazla Özerklik İllüzyonuFazla Özerklik İllüzyonu

30 / 43
* Uluslararası para sisteminin evriminin günümüze kadar
gelen en son aşaması, canlı örneği Avrupa Para Sisteminde
gördüğümüz optimal kur alanlarıdır.
* Optimum para sahası sabit bir kurla paraları birbirlerine
bağlanmış ülkeleri içermektedir.
* Söz konusu ülke paraları üye olmayan ülkelere göre birlikte
dalgalanacaktır.
* Gümrük birlikleri sahasının özel bir alanı olarak
düşünülebilir.

31 / 43
* Sürekli olarak sabitleştirilmiş kurlarla üye ülkeler arasında
döviz kurlarının dalgalandığı duruma göre daha iyi bir fiyat
istikrarı sağlanmış olur. Bu sayede üye ülkeler arasında ticaret
ve sermaye akımları daha da hızlanır. Çünkü belirsizlik ortadan
kakmıştır.
* Üye ülkelerin döviz piyasalarına yaptığı resmi
müdahalelerin maliyetini azaltır. Değişim maliyetlerini ortadan
kaldırır.
* Üye ülkelerin ortak para politikası ve diğer politikaları ortak
uygulaması gerekliliği sınırlandırıcı olarak düşünülebilir.

32 / 43
Sabit kur sisteminde döviz kurlarının istikrarı merkez
bankasının döviz piyasasına alıcı ve satıcı olarak
müdahalesiyle sağlanır. Bunun için merkez bankasının elinde
yeterli miktarda altın ve döviz stokunun olması gerekir. Bu
stoka "döviz" veya "kambiyo istikrar fonu" denilmektedir.
Fonun çalışma ilkesi, milli paranın alt destekleme noktasının
altına düşme eğilimi göstermesi karşısında piyasaya döviz
satıp, milli para satın almaktır. Eğer milli paranın değerinin üt
destekleme noktasının üzerine çıkma eğilimi varsa bu kez
piyasadan döviz satın alıp milli para satmaktadır.
Sabit Kur SistemiSabit Kur Sistemi

33 / 43
Sabit kur sistemi en iyi uygulamasını Altın Standardında
bulabilmiştir. Bu durumda ülkelerin paralan altına bağlı
olduğundan milli paraların birbiriyle ifadesi olan döviz kurları da
sabit olacak ve altın giriş ve çıkış noktaları denen noktalar
arasında sabit kalacaktır. İki ülkenin paralan altına sabit bir
oranda bağlanmış ise, bu ülkelerin paralarının birbirlerine oranı
da sabit olur.

34 / 43
• Belirsizliğin Daha Az Olması
•İstikrar Sağlayıcı Spekülasyon
• Fiyat Disiplini
Avantajları:Avantajları:

35 / 43
• Hükümetlerin istikrar amaçlı olarak para politikasından
yararlanamamaları,
• Dünya ticaretinde sapmalara neden olur ve kaynakların
daha etkin kullanımını engelleyici etki,
• Döviz kurlarının bir noktada sabitlenmesi durumunda
bir döviz arz veya talep fazlası,
• Olası devalüasyonlar ve direkt kontroller,
Dezavantajları:Dezavantajları:

36 / 43
Döviz piyasasına herhangi bir resmi müdahale olmaması
durumunda döviz kurunun serbestçe arz ve talep koşullarına
göre belirlenmesine “esnek kur sistemi”esnek kur sistemi” denir. Kurun
belirlenmesinde kamunun müdahalesi yoktur.
Döviz piyasasında denge ve ödemeler bilançosunu düzeltme
işlemleri doğrudan doğruya döviz kurundaki serbest değişme
ile sağlanır.
Esnek Kur SistemiEsnek Kur Sistemi

37 / 43
• Ödemeler dengesi açıklarını otomatik olarak kapatması,
• Döviz piyasasına müdahale edilerek döviz kurlarının
sabit tutulmasına gerek yoktur,
• Politika Avantajları
Avantajları:Avantajları:

38 / 43
• Belirsizlik çok çabuk, fakat kademe kademe ortaya
çıkmaktadır. Ve ekonomik birimler kolayca duruma uyum
sağlayabilmektedir.
Dezavantajları:Dezavantajları:

39 / 43
Sabit döviz kuruna daha yakın bir sistemdir. Sistemde, cari
döviz kuru bant içinde talep ve arza göre belirlenmekte, döviz
kurunun bant dışına çıkması resmi müdahalelerle
engellenmektedir.
Karma Kur SistemiKarma Kur Sistemi
Döviz Kuru BantlarıDöviz Kuru Bantları
Ayarlanabilir Sabit Kur Sistemi, Döviz BandıAyarlanabilir Sabit Kur Sistemi, Döviz Bandı
Bu sistemde de döviz kuru ve dalgalanma bandı belirlenir.

40 / 43
Kayan parite sistemi ile döviz kurundaki büyük değişmelerin
ve istikrar bozucu spekülasyonların dezavantajlarından
kaçınılabilir. Bu sistemde döviz kurları önceden ilan edilen
miktarda ya da yüzdede sık sık ve açıkça belirlenen aralıklarla
denge döviz kuruna ulaşıncaya kadar değiştirilmektedir. Bu
sistemde ülke üç ay sonra %6 devalüasyon yapmak yerine her
ay %2'şer devalüasyonla üç ay sonrası hedefe ulaşmaya
çalışmaktadır.
Kayan Parite SistemiKayan Parite Sistemi

41 / 43
Gözetimli dalgalanma sisteminde, para otoriteleri döviz
kurlarının uzun dönem trendini etkilemeye teşebbüs etmeksizin
kısa dönemli dalgalanmaları giderme sorumluluğunu döviz
piyasalarına emanet etmiştir. Bu sistemde başarılı olunduğu
takdirde, sabit döviz kuru sisteminin yararlarının pek
çoğundan yararlanacak, diğer taraftan ödemeler
bilançosu dengesizliklerinin ayarlanmasında esnekliğini
koruyacaktır.
Gözetimli (Kirli) Dalgalanma SistemiGözetimli (Kirli) Dalgalanma Sistemi

42 / 43
KAYNAKÇAKAYNAKÇA
Arslan, C., (2005). Döviz kuru riski ve yönetimi, A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, Eskişehir
Barışık, S., Demircioğlu, E., (2006). Türkiye’de döviz kuru rejimi, konvertibilite, ihracat-ithalat ilişkisi (1980-2001),
ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2-3, 71-84
Gül, E., Ekinci, A., (2006). Türkiye’de reel döviz kuru ile ihracat ve ithalat arasındaki nedensellik ilişkisi: 1990 –
2006, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16
Gök, A. (2006). Alternatif döviz kuru sistemleri. Marmara Üniversitesi, İİBF Dergisi, XXI, 1
Koçak, S., (2006). Döviz kurundaki değişikliklerin ekonomik etkileri, Kahramanmaraş S.İ.Ü. Sosyal Bilimler
Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş
Müslümov, A., Hasanov, M., Özyıldırım, C., (2003). . Döviz Kuru Sistemleri ve Türkiye’de Uygulanan Döviz Kuru
Sistemlerinin Ekonomiye Etkileri, İstanbul: Scala Basım
Sever, E., Mızrak, Z., Döviz kuru, enflasyon ve faiz oranı arasındaki ilişkiler: Türkiye uygulaması, SÜ İİBF Sosyal
ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi: 265-283

Döviz kuru sistemleri

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

More from Emre Aydın

More from Emre Aydın (10)

Döviz kuru sistemleri

Editor's Notes