1. แนวทา
างการคัดกรองเบาหว จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ป 2556
ก วาน ด
Step 0: ผูใหญที่มีปจจัยเสี่ยง
ญ สี
ทะเบียนปร ระชากรที่มีปจจัยเสี่ยง
ป
(กรณีเจาะ DTX ขณะอ อดอาหารใหขาม Step 1.1 โดยใหเริ่มตนจาก Step 1.2)
ห ก
Step 1.1: ปกติ
ติ
Random capillary glucose
เจาะ DTX โโดยไมตองอ
อดอาหาร
จากป ปลายนิ้ว (DT TX) DTX<110 มก./ดล.
ม
สําหรับสถานนพยาบาลทีมีความพรอม
มี
่
ผิดปกติ1
อาจพิจารณา ามไปที่ Sttep 2 ได
าข
DTX≥110 มก./ด
X ดล. ถา DTX ไมอ
อดอาหาร ≥110 มก./ดล.
1
(กรณีเจาะ FPG ขณะอ อดอาหารใหขาม Step 1
1.2 โดยใหเริ่มตนจาก Step 2)
ห ก
Step 1.2:
Fasting capillary gllucose ปกติ
ติ
เจาะ DTX ขขณะอดอาห หาร
จากปปลายนิ้ว (FCCG) FCG<100 มก./ดล.
ม
อยางนอย 8 ชั่วโมง
กลุมสงสัย รายใหม2
ยเบาหวานร ก มเสี่ยงเบ
กลุ บาหวาน
FCG≥126 มก./ด
G ดล. FC 100-125 มก./ดล.
CG 5
(พัฒนาระบบตรวจทางหองปฏิบติการในระดับอําเเภอ โดยการ งเลือดไปโ
ห ั รส โรงพยาบาลแ
แทนการสงตััวผูปวย)

Step 2:
Fasting plasma glu
g ucose ปกติ
ติ
เจาะ FPG ขขณะอดอาห หาร
จากเสน อดดํา (F
นเลื FPG) FCG<100 มก./ดล.
ม
อยางนอย 8 ชั่วโมง
กลุมสงสัย
ยเบาหวานรรายใหม3 ก มเสี่ยงเบ
กลุ บาหวาน
FPG≥126 มก./ด
G ดล. FP 100-125 มก./ดล.
PG 5
(พัฒนาระบบตรวจทางหองปฏิบติการในระดับอําเเภอ (ตรวจซ้ําภายในวันหรือสัปดา ถัดไป)
ห ั น าห
โดยการสงเลอดไปโรงพยาบาลแทนก งตัวผูปว
ลื การส  วย)
Step 3:
วินิจฉัยเบาหวานรายใหม4 ก มเสี่ยงเบ
กลุ บาหวาน
สงตรวจ FP Creatinine,
PG2,
FPG2≥126 มก./ด
2 ดล. FP 100-125 มก./ดล.
PG 5
Lipid profile, HbA1C, U
UA
Step 4:
เขาระบบรักษาเบาห หวาน ขึ้ นทะเบียน- ดตาม
-ติ
ลงทะเบียน มปวย/ก มเสี่ยง
นกลุ กลุ
พยาบาล/รพสต.
ที่โรงพ ก มเสี่ยงเบ
กลุ บาหวาน
1 แนวทางเวชปฏิบติสําหรับโรคเบาห 2554 หนาที่ 9 บรรทัดที่ 9 (น้ํา กคําแนะนํา ++
บั หวาน าหนั +)
2
แนวทางเวชปฏิบติสําหรับโรคเบาห 2554 หนาที่ 9 บรรทัดที่ 2 (น้ํา กคําแนะนํา ++
บั หวาน าหนั +)
34
แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบา
ฏิ าหวาน 2554 หนาที่ 9 บรรทัดที่ 19

2. เกณฑความเสี่ยงสําหรับคัดกรองโรคเบาหวานในผูใหญ
1. ผูที่มีอายุ 35 ป ขึ้นไป
2. ผูที่อวน( BMI ≥ 25 กก./ม2 และ/หรือผูชายรอบเอว>90 ซม. ผูหญิงรอบเอว>80 ซม.)
และมีพอ แม พี่ หรือ นอง คนใดคนหนึ่งเปนโรคเบาหวาน
3. เปนโรคความดันโลหิตสูงหรือกินยาควบคุมความดันโลหิตอยู (BP ≥140/90 มม.ปรอท)
4. มีระดับไขมันในเลือดผิดปกติ(HDL< 35 มก./ดล. หรือTriglycerides > 250 มก./ดล.)
5. มีประวัตเปนโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ หรือเคยคลอดบุตรที่นําหนักตัวแรกเกิดมากกวา 4 กิโลกรัม
ิ ้
6. เคยตรวจพบวาเปน impaired glucose tolerance หรือ impaired fasting glucose หรือ A1C ≥ 5.7%
7. มีโรคหัวใจและหลอดเลือด เชน โรคหลอดเลือดหัวใจโคโรนารีตีบ โรคหลอดเลือดสมองตีบ(อัมพาต)
เกณฑในการวินิจฉัยเบาหวาน
วิธีการวัดระดับน้ําตาล เกณฑวินิจฉัย
Fasting plasma glucose FPG ≥ 126 มก./ดล. หลังอดอาหารอยางนอย 8 ชั่วโมง
2-hr plasma glucose หลังทดสอบ 2-hr plasma glucose ≥ 200 มก./ดล.
ความทนตอกลูโคส 75 กรัม
Random plasma glucose Random plasma glucose≥ 200 มก./ดล. ในผูที่มีอาการเบาหวานชัดเจน
คือ หิวน้ํามาก ปสสาวะบอยและมาก น้ําหนักตัวลดลงโดยไมมีสาเหตุ
HbA1c HbA1c ≥ 6.5% (หองปฏิบัติการที่มีมาตรฐาน NGSP certified และ
DCCT) สําหรับประเทศไทยยังไมแนะนําใหใชเนื่องจาก ยังไมมี
standardization และ quality control ของ HbA1c ที่เหมาะสมเพียงพอ
หมายเหตุ
1. การตรวจคัดกรองสามารถดําเนินการไดหลายรูปแบบ ขึนอยูกับบริบทและความพรอมของแตละพื้นที่
้
1.1. หนวยบริการที่มีความพรอมสูง เชน โรงพยาบาลศูนย โรงพยาบาลทั่วไป โรงพยาบาลชุมชน
และหนวยบริการที่สามารถตรวจ fasting plasma glucose ในสถานพยาบาลได
สามารถคัดกรองเบาหวานดวย fasting plasma glucose โดยเริ่มตนจาก Step2 (เจาะเลือดจาก
เสนเลือดดําขณะอดอาหารขามคืนอยางนอย 8 ชั่วโมง)
1.2. หนวยบริการที่มีความพรอมปานกลางหรือสามารถนัดหมายประชากรกลุมที่จะดําเนินการ
คัดกรองใหอดอาหารอยางนอยได สามารถคัดกรองดวย Fasting capillary glucose โดย
เริ่มตนจาก Step1.2 (เจาะ DTX จากปลายนิ้วขณะอดอาหารขามคืนอยางนอย 8 ชั่วโมง)
1.3. หนวยบริการที่มีความพรอมนอยหรือตองการอํานวยความสะดวกใหประชากรกลุมทีจะ ่
ดําเนินการคัดกรอง สามารถคัดกรองดวย Random capillary glucose โดยเริ่มตนจาก
Step1.1 (เจาะ DTX จากปลายนิ้วโดยไมตองอดอาหาร) ทั้งนี้ หากพบคาผิดปกติ (DTX≥110
มก./ดล.) ใหทาตามขั้นตอนที่ 1.2 ตอไป หรืออาจขามไปทําตามขั้นตอนที่ 2 ก็ได)
ํ
2. ไมมีหลักฐานวิชาการใดสนับสนุนวา คาระดับน้ําตาล Random capillary glucose ≥140 มก./ดล.
จัดเปนกลุมเสียงเบาหวาน (Pre-DM)
่
3. แตล ะอํา เภอมีหน าที่พัฒ นาระบบการสง ตรวจทางหองปฏิบัติก าร เพื่อให ป ระชากรกลุ มเป า หมาย
สามารถเขาถึงระบบคัดกรองเบาหวานตามมาตรฐาน ทั้งนี้ ใหมีบริหารจัดการภายในระดับอําเภอ
ระหวางโรงพยาบาลแมขายและโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบล เพื่อใหสามารถสงตัวอยางเลือดไปที่
โรงพยาบาล โดยผูปวยไมจําเปนตองเดินทางมาโรงพยาบาล

3. แนวทา
างการคัดกร
รองเบาหวาน
นในรายที่ Im
mpaired fas glucos (IFG)
sting se
ผูใหญที่มีผลตรวจระดับน้ําตาล
ที Impaired fa
I asting gluco (IFG)
ose
FPG 100 – 125 มก./ดล.
G 5
ระดับน้า 75 g O
ําตาล OGTT ≥ 200 มก./ดล. ทดสอบความ อกลูโคส OGTT
ท มทนต ค
75 g Oral Gl ucose Toler
7 rance Test
1.ลงทะเบีย
ยนและเขาระบ กษาเบาหวาน
บบรั ระดับน้ําตา 75 g OGT
าล TT
2.สงตรวจท องปฏิบัติการ
ทางห 140 - 1 99 มก./ดล.
3.ชุดความรูเบาหวานรา
รู ายใหม
4.ปรับเปลีย
ยนพฤติกรรม
่ ม
Imp
paired gluco tolerance (IGT)
ose
คําแนะนําใในการวัดรอ อบเอว (Wais circumfe
st erence)
1. วัดรอบบเอวในชวงเชา ขณะยังไมไดรับประทา
ช ม านอาหาร
2. ตําแหนงที่วัดไมควร เสื้อผาปด ถามีควรเปน ้อผาเนือบาง
น รมี นเสื ้บ
3. อยูในทายืน เทาทั้งสองขางหางกนประมาณ 10 เซนติเมต
ท กั ตร
4. หาตําแ งขอบบน ดของกระดูกเชิงกรานแ
แหน นสุ ดู และขอบลางข ของชายโครง
5. ใชสายวดพันรอบเอ ตําแหนงจุดกึ่งกลางระ างขอบบ
วั อวที่ จ ะหว บนของกระดูก
เชิงกรา
านและขอบลางของชายโค โดยใหส ดอยูในแ
ครง สายวั แนวขนานกับ
พื้น
6. วัดในชวงหายใจออก โดยใหสาย ดแนบกับลาตัวพอดีไมรัดแนน
ช ยวั ลํ ม
คําแนะนําใในการทดสอ อบความทน อกลูโคส O
นต OGTT : 75 g Oral Gluc Toleran Test
cose nce
1. ผูถูกทดดสอบทํากิจวัตรประจําวันและกินอาหา
น ารตามปกติ ซึ่งมีปริมาณค โบไฮเดร
คาร รตมากกวาวันละ 150
น
กรัม เปนเวลาอยาง อย 3 วันกอนการทดสอ การกินคา โบไฮเดรตในปริมาณที่ ต่ํากวานี้ อาจ าใหผล
ป งน อบ าร จทํ
การทด ดสอบผิดปกติได
ติ
2. งดบุหรี่ระหวางการทดสอบและบนทึกโรคหรือภาวะทีอาจ อิทธิพลตอผลการทดส เชน ยา ภาวะติดเชื้อ
บั รื ่ จมี อ สอบ
3. ผูถูกทดดสอบงดอาห ามคืนปร
หารข ระมาณ 10 – 16 ชั่วโมง ในระหวางนี้ สามารถดื่มน ําเปลาได การงดอาหาร
ใ น้
เปนเวล ้นกวา 10 ชั่วโมง อาจ าให FPG สูงผิดปกติได และการงดอาหารเปน
ลาสั 0 จะทํ G ไ นเวลานานกวา 16 ชั่วโมง
อาจทําใหผลการทด ดสอบผิดปกติได
ติ
4. เชาวันททดสอบ เก็บตัวอยางเลือดดํา (Fasting venous blood sample หลังจากนัน ใหผูทดสอบดื่ม
ด g e) ้
สารละล ลายกลูโคส 7 กรัม ในน้้า 250 – 300 มล. ดื่มใหหมดใน 5 นาที เก็บตัวอย างเลือดหลังจากดื่ม
75 ํ 0 ห ย จ
สารละล ลายกลูโคส 2 ชั่วโมง
5. เก็บตัวอยางเลือดใน
นหลอดที่มีโซเดียมฟลูออไ เปนสารกนเลือดเปนลิ่มในปริมาณ 6 มก. ตอเลือด 1 มล.
ซ ไรด กั ณ
ปนและ
ะแยกเก็บพลาสมาเพื่อทําการวัดระดับ บพลาสมากลูโคสตอไป ใน ที่ไมสา
โ นกรณี ามารถวัดระดับพลาสมา
ดั
กลูโคส ทันทีใหเก็บพลาสมาแชแข็งไว
สได

4. คําแนะนําในการสงตรวจเพิ่มเติมทางหองปฏิบัติการเมื่อไดรบคําวินิจฉัยเบาหวานครั้งแรก
ั
แนะนําใหทําอยางยิ่ง (ตองทํา) แนะนําใหทําเพิ่มเติม (ควรทํา)
Fasting plasma glucose (FPG) HbA1c*
Serum creatinine คํานวณหาคา eGFR Blood urea nitrogen (BUN)
Urine protein (Urinalysis) Microalbuminuria หรือ Urine albumin/Cr ratio (UACR)
Lipid profile (Total cholesterol, TG, HDL) Electrocardiography ในรายที่มีอาการบงชี้
[คํานวณหาคา LDL-C จากสูตร โรคหลอดเลือดหัวใจหรือผูสูงอายุ
LDL = Total cholesterol – TG/5 – HDL]
กรณีท่ระดับไตรกลีเซอไรดในเลือดสูงมาก
ี
ใหสงตรวจ directed LDL-C แทน
ตรวจจอประสาทตา ** ในผูปวยเบาหวานชนิดที่ 2

* HbA1c เปนคําแนะนําใหทําเพิ่มเติม จากมติที่ประชุมของคณะทํางานทีมปฏิบัตการจัดทําแนวเวชปฏิบัติในการ
ิ
ดูแลผูปวยโรคเบาหวาน
** รูปแบบการตรวจจอประสาทตา ไดแก
1) การตรวจจอประสาทตา โดยการขยายมานตา และวัด visual acuity โดยจักษุแพทย
2) ในกรณีที่ไมมีจักษุแพทย ใชการถายภาพดวย digital fundus camera โดยขยายหรือไมขยายมานตา
และอานภาพถายจอประสาทตาโดยผูชํานาญการ
กรณีที่เปนความดันโลหิตสูงรวมดวย ใหสงตรวจเพิ่มเติม ดังนี้
แนะนําใหทําอยางยิ่ง (ตองทํา) แนะนําใหทําเพิ่มเติม (ควรทํา)
Potassium Electrolyte
Hemoglobin, hematocrit Complete blood count
Electrocardiogram Chest X-ray
กรณีที่เปนโรคไตเรื้อรังระยะที่ 3-5 รวมดวย ใหสงตรวจเพิ่มเติม ดังนี้
แนะนําใหทําอยางยิ่ง (ตองทํา) แนะนําใหทําเพิ่มเติม (ควรทํา)
Electrolyte 24 hour urine sodium
Urine protein และ/หรือ Microalbuminuria หรือ Intact Parathyroid hormone เมื่อสงสัยภาวะ
Urine albumin/Cr ratio (UACR) hyperparathyroid ในผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 5

Calcium, phosphorus, uric acid, albumin
Hemoglobin (Serum iron/ TIBC) x 100 กรณี Hb < 10 g/dL
Chest X-ray
Electrocardiogram

5. เอกสารอางอิง
American Diabetes Association. (2013). Standards of Medical Care in Diabetes—2013. Diabetes care 2013;36
(Suppl 1), S11-S66.
สถาบันวิจยและประเมินเทคโนโลยีทางการแพทย. (2553). แนวทางเวชปฏิบัติการปองกันดูแลรักษาภาวะแทรกซอนจาก
ั
โรคเบาหวาน (ตา ไต เทา). นนทบุร:ี บริษัท โอ-วิทย (ประเทศไทย) จํากัด.
สมาคมความดันโลหิตสูงแหงประเทศไทย. (2555). แนวทางการรักษาโรคความดันโลหิตสูงในเวชปฏิบัติทั่วไป พ.ศ. 2555 .
กรุงเทพฯ: บริษัท ฮั่วน้ําพริ้นติ้ง จํากัด.
สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย. (2555). คูมือการจัดการดูแลผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะเริ่มตน. กรุงเทพมหานคร: บริษัท ยูเนียนอุล
ตราไวโอเร็ต จํากัด.
สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย ในพระราชูปถัมภสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. (2554). แนวทางเวช
ปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน 2554. กรุงเทพมหานคร: บริษัท ศรีเมืองการพิมพ จํากัด.