More Related Content
Similar to Bai giang benh cay rung
Similar to Bai giang benh cay rung (20)
More from dinhnam0006 (20)
Bai giang benh cay rung
- 1. Chương 1: Bệnh cây rừng và các nguyên nhân gây bệnh cây rừng
I. Những khái niệm cơ bản
1. ćệnh nghĩa bệnh cây
Bệnh : Phấn trắng, bệ hóng, gệ sắt
 Thệi hạt, thệi mầm
 Cháy lá⇦
 Héo ngện
 Nứt vệ
 Chảy nhựa
 Cây ký sinh (tầm gá»i)... TẤT CẢ ćệU LÇ BệNH CÇY
Chương 1: Bệnh cây rừng và các nguyên nhân gây bệnh cây rừng
ćệnh nghĩa bệnh cây: Bệnh cây là tình trạng STPT không bình
thưệng của cây, dưệi tác ćệng của mệt hay nhiệu yếu tệ
bên ngoà i hoặc là váºt ký sinh nà o ćó gây nên những thay ćệi qua
quá trình sinh lý.
Từ ćó dẫn ćến những thay ćệệ trong chức nćng cấu trúc
giải phẫu, hình thái của mệt bệ pháºn nà o ćó trên cây hoặc
toà n bệ cây là m cho cây STPT kém, tháºm chà có thệ chết gây nên
thiệt hại tện thất trong kinh doanh.
2. Triệu chứng bệnh cây
a) Khái niệm: là những biệu hiện ra bên ngoà i của cây khi bệ
bệnh. Như: mục thân, xoćn lá, ćệm lá, khô cà nh, gệ sắt, cây
ký sinh, chảy nhựa...
b) Mệt sệ loại triệu chứng bệnh ćiện hình
 * Khô héo: cháy lá, khô ngện, khô cà nh, héo⇦ do ánh sáng,
nhiệt ćệ, ẩm ćệ và do vi khuẩn, nấm.
 * Chết thệi (thệi loét) thệi cệ rệ cây con, thệi hạt,
thệi quả, thệi mầm, loét thân cà nh do vi rút, nấm nưệc.
 * Gệ sắt: do nấm gây nên, gệ thân cà nh, lá nhÆ° gệ sắt cÃ
¢y bạch ćà n.
 * Phấn trắng: cây keo trong vưện ươm, cây mệi trệng, hoa
hệng, cây trong hệ sệi dẻ do nấm gây nên.
 * Bệ hóng (phấn ćen) do nấm gây nên thưệng gặp ệ hệ
cam, keo, sấu, dâu da xoan.
 * Biến mà u lá: và ng lá, khảm lá, hoa lá.
 + Và ng lá: vi rút là m biến mà u, tác nhân cơ giệi (thừa hay
thiếu hóa chất).
 Khảm lá: như keo tai tượng do vi rút và Mycoplasima gây nên.
 Hoa lá: do vi nhện hay vi rút gây nên (hoa lá cây kháo, cây
trúc cảnh)
 * Biến dạng lá: xoćn lá, do vi nhện, nấm, vi rút gây nên.
 * Tćng sinh trưệng: do tại mô bệnh thệ tÃch, sệ lượng
tćng lên ćệt ngệt tạo thà nh u bưệu, u thân, u rệ, bưệu lá.
 * Giảm sinh trưệng: do tại mô bệnh thệ tÃch, sệ lượng
giảm TB giảm ćệt ngệt tạo thà nh u bưệu, u thân, u rệ, bưệu
lá => chệi sệ, nhệ lá, lùn thân, còi cệc.
 * ćệm lá: bạch ćà n, trám, keo, mÆ¡, máºn, ćà o: do nhiệt
ćệ, ánh sáng, nấm.
 * Cây ký sinh: tầm gá»i, tÆ¡ hệng.
 * Mục: mục thân cà nh, mục gệ.
3. Nguyên tắc phân loại và ćặt tên bệnh cây
a) Nguyên tắc phân loại
 Dựa và o thệi gian bệ bệnh của cây mà ngưệi ta chia ra
thà nh bệnh cấp tÃnh và bệnh mãn tÃnh.
 Dá»±a và o bệ pháºn bệ bệnh của cây chủ mà ngưệi ta chia
ra thà nh bệnh hại lá, quả hạt, thân cà nh.
 Dựa và o triệu chứng bệnh: thệi loét, u bưệu, phấn
trắng, gệ sắt, bệ hóng...
 Dựa và o nguyên nhân gây bệnh: Do nấm, vi khuẩn, vi rút, cây
ký sinh...
- 2.  Dựa và o tuệi cây: Bệnh hại cây mầm, rừng non...
b) Nguyên tắc ćặt tên
 - Do ćiệu kiện ngoại cảnh gây nên: nhiệt ćệ, ćệ ẩm,
ánh sáng⇦ gệi là tác nhân gây bệnh.
 - Cây bệ bệnh gệi là cây chủ.
 - Do các sinh váºt, vi sinh váºt gây nên gệi là váºt gây bệnh
(VGB)
 VD: nấm, vi khuẩn, vi rút⇦
* ćặt tên cho bệnh cây
 Triệu chứng + Bệ pháºn bệ hại + Tên cây chủ -+ Nguyên nhÃ
¢n gây bệnh
VD: Bệnh thệi cệ rệ cây mỡ do nấm Rhizortonia
 TC BPBB Tên CC NNGB
VD: B. phấn trắng lá keo do nấm Oidium acacia
TC - BPBB - TCC - NNGB
 Trong vćn viết phải ghi ćầy ćủ, trong cách nói thì lược
bệ bệt phần nguyên nhân gây bệnh.
II. Các nguyên nhân gây bệnh cây rừng
1. Nguyên nhân phi sinh váºt (tác nhân gây bệnh)
=> Gây nên bệnh không truyện nhiệm
VD: Thiếu ánh sáng lá cây có mà u xanh nhạt, thiếu nhiệu thà nh
mà u và ng, ngện vÆ°Æ¡n dà i vệ phÃa có á/sáng
 - Nhiệt ćệ cao, cưệng ćệ chiếu sáng mạnh => lá cây bệ
cháy mép lá, héo ngện.
 - Thiếu nưệc => héo ngện, héo cây.
 - Thừa nưệc : chết úng.
 - Thiếu nguyên tệ ća lượng: N, P, K
 Thiếu N: và ng lá, sinh trưệng kém.
 Thiếu P: cây yếu, lá ćệm nâu.
 Thiếu K: cây yếu, khả nćng hóa gệ kém, quả, hạt lép.
 - Thiếu nguyên tệ vi lượng, siêu vi lượng cũng sẽ là m cho
cây có biệu hiện không bình thưệng: Fe, Mg, Mn, siêu vi lượng Bo.
2. Các nguyên nhân sinh váºt => gây nên bệnh truyện nhiệm
 Theo kết quả thệng kê của Brown 1968 thì trong tệng sệ 772
loà i cây rừng nhiệt ćệi khi ćiệu tra tỷ lệ nguyên nhân mắc
bệnh như sau:
- Do nấm 83% - Cây kà sinh 12%
- VK chiếm 3,4% - VR chiếm 1%
- Còn lại là các nguyên nhân khác (tuyến trùng, tảo...)
+ Rừng ôn ćệi có khà háºu lạnh tệ lệ mắc bệnh do nấm
chiếm 95% ćến 97%, còn lại là các nguyên nhân khác
 + Trong thà nh phần tế bà o nấm chứa chủ yếu hợp chất: C,
O, N, H, xenlulo, heminxenlulo, hợp chất Nitơ (chất tựa kitin), các
loại Vitamin, nguyên tệ vi lượng, hệ enzim.
* Thệ sinh sản: là bà o tá», bà o tá» nấm ćược hình thà nh từ mÅ©
nấm.
 Bà o tỠnấm vô cùng nhệ nhẹ nên ćược gió phát tán ći
khắp mệi nơi
 Trong quá trình sinh trưệng phát triện ćệ hoà n thà nh vòng
ćệi nấm phải trải qua 2 giai ćoạn sinh trưệng: Giai ćoạn sinh
sản vô tÃnh và sinh sản hữu tÃnh.
 + Giai ćoạn sinh sản vô tÃnh: bảo tá» vô tÃnh ćược hình
thà nh mà không qua sá»± giao phệi (không có sá»± tham gia nhân vÃ
chất phệi hay tÃnh ćực và tÃnh cái của nấm). Các bà o tá» vô tÃnh
vẫn có k/nćng STPT bình thưệng. Trong vòng ćệi của nấm, giai
ćoạn SSVT ćược lặp ći lặp lại nhiệu lần và nó hình thà nh
nên các loại bà o tá» vô tÃnh (ćệt, phân sinh, bệt, ćÃnh,
ćệng⇦)
- Sau mệt thệi gian sinh sản vô tÃnh nấm chuyện sang giai ćoạn
sinh sản hữu tÃnh.
 + Giai ćoạn sinh sản hữu tÃnh: là phÆ°Æ¡ng thức sinh sản ćệ
- 3. hình thà nh nên bà o tá» hữu tÃnh mà có sá»± giao phệi giữa nhân vÃ
chất phệi (tÃnh ćực và tÃnh cái của nấm), giai ćoạn nà y và o
cuệi chu kỳ của nấm và cả vòng ćệi có mệt lần sinh sản
hữu tÃnh.
 - Giai ćoạn hữu tÃnh => thệ quả nấm
- Thệ quả nấm: là dạng tế bà o vách dà y bao bệc bà o tỠệ
dạng hình khệi
 Bảo tá» hữu tÃnh là cÆ¡ sệ ćệ phân loại nấm có tên: bà o
tá» noãn (bà o tá» lông roi), bà o tá» túi, bà o tá» tiếp hợp, bảo tá»
ćảm...
a3. Mệt sệ nhân tệ ảnh hưệng ćến ćệi sệng của nấm
 * ẩm ćệ: là nhân tệ tiên quyết ćến ćệi sệng của
nấm
- Bà o tỠnấm chệ có thệ nà y mầm trong ćiệu kiện ẩm ćệ
trên 90% hay trạng thái bão hòa hÆ¡i nưệc. ẩm ćệ thÃch hợp cho
phần lện các loại nấm là 80%-90%. Riêng nấm phấn trắng, ngay
trong ćiệu kiện ẩm ćệ thấp nó vẫn sinh trưệng, phát triện
bình thưệng.
 ẩm ćệ thấp nấm chuyện sang giai ćoạn biến thái ćệ nó
tện tại như hạch nấm, mà ng nấm, bó nấm hình rệ...
* Nhiệt ćệ: Nhiệt ćệ cũng là nhân tệ ảnh hưệng trực tiếp
ćến ćệi sệng của nấm
 Bà o tỠnấm có thệ nảy mầm ệ nhiệt ćệ từ 0 - 400C
 Phần lện nấm thÃch hợp nhiệt ćệ từ 18 - 250C
 ệ nhiệt ćệ từ 45 - 520C phần lện nấm chết.
* Çnh sáng:
 Nấm không chứa Diệp lục nên không có khả nćng quang hợp
vì thế không cần á/sáng trực xạ mà ngược lại á/sáng trực
xạ lại có khả nćng kìm hãm sự sinh trưệng của nấm, ức
chế, tiêu diệt sá»± nảy mầm của bà o tá», vì váºy trong phòng trừ
bệnh hại rừng ngưệi ta tệa thưa, phát quang (mệ tán rừng).
 - Trong quá trình bảo quản hạt giệng ngưệi ta phơi dưệi
ánh sáng trực xạ. ánh sáng mà nấm cần là ánh sáng tán xạ.
* Oxy: nấm là mệt sinh váºt hảo khà cho nên trong ćK thoáng khà nấm
sinh trưệng phát triện rất nhanh vì váºy trong rừng già u oxy,
thoáng khà nấm mệc rất nhanh. Khi bảo quản hạt giệng thưệng
cho và o nilông, chum vại hạn chế nấm mệc
* ćệ pH: của nấm phụ thuệc và o cây chủ, váºt chủ, mệi mệt
loà i nấm khác nhau có mệt biên ćệ pH khác nhau, nhìn chung biên
ćệ pH của nấm rất là rệng từ 3,5 - 9
* Nhu cầu vệ dinh dưỡng của nấm: là hợp chất có trong TB
thá»±c váºt (O, N, C, H) cần thêm các loại vitamin: B1, B12, D, A, E, K
và các khoáng chất khác
a4. ćặc ćiệm lây lan xâm nháºp và qua ćông qua hạ của nấm
*) ćưệng lây lan:
+ Lây lan nhệ gió: là nhệ gió phát tán bà o tá»
+ Nhệ nưệc : nưệc mưa và dòng chảy ćưa nấm từ vùng cao
ćến vùng thấp, từ vùng nà y sang vùng khác.
+ Nhệ côn trùng và ćệng váºt khác.
+ Lây lan chủ ćệng do sự bò lan của sợi nấm
+ Do hoạt ćệng của con ngưệi: khai thác, chặt phá.
* ćưệng xâm nháºp:
 Xâm nháºp trá»±c tiếp: Sợi nấm chủ ćệng bò lan và xâm
nháºp trá»±c tiếp.
- Bà o tỠnấm sau khi nảy mầm dùng rệ mầm chệc thủng TB biệu
bì của lá, vệ, hoa, quả => xâm nháºp và o bên trong
 Lợi dụng các lệ tự nhiên của TV: lệ khà khệng, thủy
khệng, kẽ hệ gian bà o, mắt củ, tuyến máºt của hoa...
 Lợi dụng vết thương cơ giệi: vết do chặt cây, gãy cà nh,
vết xưệc, sâu hại (bệnh hại thân cà nh).
* Sự qua ćông qua hạ của nấm: (Khi ćK sệng trệ nên bất lợi
nấm tiến hà nh qua ćông, qua hạ)
 Nấm qua ćông qua hạ ngay trên vết bệnh của cây chủ, váºt
chủ.
- 4.  Trong ćất, cà nh khô, lá rụng, hoa quả rụng (nguện sơ xâm
nhiệm)
 Qua ćông ệ Côn trùng, ćệng váºt khác, khắp mệi nÆ¡i trừ
nưệc.
 Qua ćông bằng các dạng biến thái, qua ćông ngay tại vết
bệnh của cây.
Nấm qua ćông bằng các loà i b.tá» vô tÃnh và h.tÃnh
b) Vi khuẩn
b1: ćặc ćiệm chung của vi khuẩn
 Vi khuẩn là mệt sinh váºt có kÃch thưệc rất nhệ bé: kÃch
thưệc từ 1 - 3ï‡m.
 - Sinh váºt có nhân nguyên thủy.
 - Có vi khuẩn có Ãch và vi khuẩn có hại.
 Vi khuẩn có Ãch: vi khuẩn cệ ćệnh ćạm, vi khuẩn lên men,
muệi dÆ°a (sữa chua, vi khuẩn tiêu hóa, vi khuẩn giúp phòng trừ sÃ
¢u bệnh hại).
 Vi khuẩn có hại: cho ćệng - thá»±c váºt, con ngưệi. VD: Bệnh
thệi hạt, thệi mầm, thệi hệ rệ, loét thân, có mùi, nhệt.
B2: ćặc ćiệm sinh trưệng - phát triện của vi khuẩn
* Hình thái: Vi khuẩn có 3 loại hình dạng phệ biến là hình
cầu, hình xoắn, hình que mà ngưệi ta gệi là : cầu khuẩn, xoắn
khuẩn, trực khuẩn.
 Có loại thì chùm lông roi mệt ćầu, chùm rông roi 4 xung
quanh.
 - Vi khuẩn gây bệnh thá»±c váºt chủ yếu là dạng hình que.
 - Tế bà o vi khuẩn ćược bao bệc bệi mệt lệp mà ng nhầy,
di chuyện trong môi trưệng cây chủ, trong nưệc bằng lông roi vÃ
lệp mà ng nhầy.
* ćặc ćiệm vệ sinh trưệng - sinh sản
 Vi khuẩn sau khi xâm nháºp và o môi trưệng cây chủ thì khoảng
3 - 4h nó bắt ćầu sinh trưệng sinh sản bằng cách tự phân ćôi
tế bà o. Từ mệt tế bà o vi khuẩn ban ćầu tách ra thà nh 2
tế bà o mệi giệng hệt nhau. Tệc ćệ sinh sản ćạt cực ćại
khoảng sau 12 - 24h và giữ sệ lượng ện ćệnh trong khoảng 72h
sau ćó tế bà o vi khuẩn chết dần trong môi trưệng.
 Phần lện vi khuẩn thÃch hợp ệ nhiệt ćệ 20 - 300C
 ThÃch hợp nhất là 270C
 Nhiệt ćệ > 500C phần lện tế bà o vi khuẩn chết sau 10
phút.
 Tuy nhiên mệt sệ loà i ngay cả nhiệt ćệ là 1000C nó sinh ra
bao xác (bà o mầm) tện tại trong 10 - 15 phút.
 Mạch nưệc nóng sệng 50 - 600C vẫn có thệ có vi khuẩn
sệng và sinh trưệng bình thưệng.
 ćệ pH phần lện vi khuẩn thÃch hợp môi trưệng trung tÃnh vÃ
kiệm yếu: pH (6,5 -> 7,2) thÃch hợp nhất là ( 7 -> 7,2).
B3: ćặc ćiệm xâm nhiệm - lây lan của vi khuẩn
* ćưệng lây lan:
 Nhệ nưệc: nưệc mưa, dòng chảy có thệ ćưa vi khuẩn từ
cây nà y sang cây khác, từ vùng cao ćến vùng thấp.
 Nhệ gió: Gió bão mang cà nh, ngện cây bệ nhiệm vi khuẩn từ
cây nà y qua cây khác.
 Sự cệ sát giữa các cây.
 Côn trùng - ćệng váºt khác thông qua miệng.
 Do hoạt ćệng của con ngưệi: chiết ghép cây, váºn chuyện
hạt giệng, cây con từ nơi nà y ćến nơi khác
* ćưệng xâm nháºp của vi khuẩn
- Vi khuẩn không có khả nćng xâm nháºp trá»±c tiếp (xâm nháºp bệ
ćệng)
 - Lợi dụng lệ tá»± nhiên ệ thá»±c váºt.
 - Lợi dụng các vết thương cơ giệi
 - Xâm nháºp nhệ hoạt ćệng lai ghép của con ngưệi.
B4: Mệt sệ triệu chứng bệnh ćiện hình do vi khuẩn
 + Thệi: thệi kèm theo nhệt, thệi hạt, thệi mầm, thệi
quả, thệi thân cà nh, thệi hệ rệ cây con
- 5.  + ćệm lá, thủng lá: ćệm ćen lá xoà i, thủng lá kháo, lát
 + Khô héo: khô cà nh, khô ngện, héo cả cây gặp ệ các cây
bạch ćà n, kháo, sa mu, liệu
 + Sùi thân cà nh, lá, sùi gệc cây con => là m cây sinh trưệng
phát triện kém như cây nhãn, vải, xoan con
B5: Mệt sệ biện pháp phòng trừ vi khuẩn
- Xác ćệnh phòng là chÃnh, phòng thưệng xuyên
* Vưện ươm:
 áp dụng các biện pháp kỹ thuáºt lâm sinh mệt cách tệng
hợp
 Chện giệng tệt có k/nćng kháng bệnh ćệ gieo ươm
 Trưệc khi gieo ươm ta xỠlý ćất: vôi bệt 60-70kg/sà o, cà y
bừa kỹ.
 XỠlý bằng mệt sệ chất hóa hệc như bệt S, không thấm
nưệc hoặc Zinet không thấm nưệc.
 XỠlý hạt trưệc khi gieo ươm:
 Dung dệch KMnO4 0,4%, Nưệc vôi trong ngâm hạt 20-30 phút, Dung
dệch Benlat 0,2-0,4%
 Dung dệch kháng sinh penicilin hoặc steptomycin
 Ngưệi ta dùng mệt sệ hợp chất chứa ćệng ćệ phun phòng
trừ bệnh : Dung dệch Boocćo 1%, dung dệch CuSO4 1,5%.
- Nếu phun trừ cứ 3-5 ngà y mệt lần
- Phun phòng 10-15 ngà y 1 lần (hiệu quả không ện ćệnh)
 Kệp thệi theo dõi chặt cây bệ nhiệm vi khuẩn
c. Virut gây bệnh cây
c1. ćặc ćiệm chung: - Virut là SV cá»±c kỳ nhệ bé, kÃch thưệc
và i chục % ï‡m, khoảng từ 10-30 nm, chệ phát hiện ćược nó
dưệi kÃnh hiện vi ćệ phóng ćại lện.
 Không có cấu tạo TB, cơ thệ ćơn giản chệ là các axit
nucleic chiếm khoảng từ 5-40%, hạt protein 60-95%
 Nó kà sinh trong dệch tế bà o
 Chệ có thệ hoà n thà nh vòng ćệi trong cây chủ hoặc váºt
chủ nhiệm bệnh (không thệ mệc trong môi trưệng nhân tạo)
 Rất dệ biến ćệi hình dạng và khả nćng gây bệnh
c2. ćặc ćiệm hình thái, sinh trưệng, phát triện của virut
* Hình thái: Vi rút có 2 loại hình thái:
- Loại ćẳng trục: các hạt protêin xếp cùng trên mệt trục
- Loại không ćẳng trục: Không xếp trên cùng mệt trục
* ćặc ćiệm sinh trưệng, phát triện:
⇢ Sau khi xâm nháºp ćược và o tế bà o cây chủ trải qua ćược
2 quá trình (giai ćoạn) sinh trưệng - sinh sản.
 Giai ćoạn sinh sản: giai ćoạn nà y ćến sệm hay muện phụ
thuệc và o ćK sau:
+ Cây chủ (sức kháng bệnh)
+ Loại vi rút
+ ćiệu kiện môi trưệng
 Sau mệt thệi gian sinh trưệng sinh sản VR bưệc và o giai
ćoạn yên tĩnh và ćược gệi là giai ćoạn chìm.
 - Vi rút sinh sản bằng cách tái tạo, sao chép bằng hệ
thệng ARN, Riboxom từ 1 vi rút ban ćầu sẽ tệng hợp thà nh vi rút
mệi giệng hệ vi rút ban ćầu nhệ hệ thệng ARN trong TB cây
chủ.
c3. ćặc ćiệm lây lan xâm nháºp của vi rút
 ćưệng lây lan:
+ Nhệ các loà i côn trùng có miệng chÃch hút (ve sầu, bệ xÃt⇦)
+ Lây lan nhệ cây ký sinh: tầm gá»i, tÆ¡ hệng.
+ Nhệ các ćệng của con ngưệi: váºn chuyện hạt giệng, cây con
nhiệm bệnh từ vùng nà y sang vùng khác và các hoạt ćệng lai
ghép.
+ Nhệ gió: gió to mang cà nh, lá cây bệ bệnh từ nơi nà y sang nơi
khác, gió cệ sát cây bệnh và cây khệe.
* ćưệng xâm nháºp: khác vệi nấm và vi khuẩn
 Vi rút xâm nháºp 1 cách thụ ćệng (nhệ và o mệt váºt chủ
- 6. trung gian truyện bệnh)
+ Nhệ côn trùng có miệng chÃch hút (ve sầu, bệ xÃt, rầy, rệp).
Côn trùng trùng truyện bệnh VR mang tÃnh chện lệc có thệ truyện
bệnh VR qua mấy thế hệ.
+ Xâm nháºp nhệ cây ký sinh: tầm gá»i, tÆ¡ hệng.
+ Xâm nháºp qua hạt giệng
+ Nhệ hà nh ćệng lai ghép của con ngưệi.
+ Nhệ và o sự cệ sát do gió là m tện thương cây bệnh và cây
khệe...
c4. Mệt sệ triệu chứng bệnh ćiện hình do vi rút
 Khảm lá (tạo thà nh vệt có mà u sắc khác nhau như lá keo tai
tượng)
 Hoa lá (tạo thà nh nhiệu vết hoặc ćệm có mà u sắc ệ
trên lá)
 Và ng lá: Do Mycoplasma hoặc VR gây nên
 Biến dạng lá: Xoćn phệng lá, chệi xệ, lùn thân, nhệ
lá (xoćn ngện keo, xoćn lá keo, chệi sệ tre luệng, chùm lá nhãn,
lá vải).
 U bưệu: Bưệu thân cà nh, bưệu rệ.
c5. Các biện pháp phòng trừ vi rút
 Phòng là chÃnh. áp dụng các biện pháp giệng nhÆ° phòng trừ
VK, ngoà i ra cần ćặc biệt lưu ý:
+ Chện giệng có tÃnh kháng bệnh cao.
+ Hạn chế mùa gieo ươm cây trùng vệi thệi kỳ mà các loại côn
trùng truyện bệnh VR phát
+ TÃch cá»±c tiêu diệt côn trùng truyện bệnh vi rút.
+ Trong lai ghép phải tuân thủ các quy ćệnh an toà n trong bảo vệ
thá»±c váºt.
+ Nhệ bệ kệp thệi các cây nhiệm bệnh vi rút.
D. Cây ký sinh
ćặc ćiệm chung của nhóm cây ký sinh:
 Cây ký sinh có rất nhiệu loại, thuệc 2 hệ chÃnh là hệ
tầm gá»i và hệ tÆ¡ hệng
 Chúng ký sinh trên cây gệ và cây bụi
 Trực tiếp lấy chất dinh dưỡng từ cây chủ là m cây sinh
trưệng kém, lệch tâm, lệch tán hoặc chết khô.
d1. Hệ tầm gá»i (loranthaceae)
* ćặc ćiệm chung: tầm gá»i có khoảng 54 loà i thuệc 5 chi ký sinh
trên cây gệ và cây ćn quả. Trong ćó các loà i bệ hại là cây
keo, bệ kết, xoan, sau sau, trẩu, mỡ, mÃt, na, bưệi, vải, nhãn,
khế.
 Nó thuệc cây bụi gệ hoặc ná»a bụi
 Có lá xanh có thệ quang hợp ćệ tệng hợp mệt phần dinh
dưỡng cho cây, có lá ćơn mệc cách hoặc mệc ćôi, hoa lưỡng
tÃnh
 Thưệng là m cho cây lệch tâm, lệch tán, chết khô.
* ćặc ćiệm xâm nhiệm, lây lan
 ćến mùa tầm gá»i cÅ©ng ra hoa kết quả nhÆ° các TV #
 Hoa có mà u sắc sặc sỡ, hấp dẫn các loà i côn trùng thụ
phấn. Quả là dạng thệt khi chÃn có vệ ngệt hấp dẫn các loà i
chim thú ćn quả, bên ngoà i hạt quả có lệp mà ng nhầy, chim thú
không có khả nćng tiêu hoá và ćược bà i tiết trên cà nh cây
hoặc quả có cệ ćắng chim thú ćn xong nhè hạt trên cây.
 Khi gặp ćK thuáºn lợi thì hạt nảy mầm, dùng rệ mầm chệc
thủng tầng biệu bì của vệ ćệ xuyên và o libe gệ và thiết
láºp quan hệ kà sinh ện ćệnh trên cây chủ.
* Biện pháp phòng trừ
 Cần theo dõi và phát hiện sệm ćệ nhệ bệ tầm gá»i
trên cây chủ
 Phun thuệc hoá hệc loại diệt cệ (Star) và o giai ćoạn
trưệc khi tầm gá»i ra hoa và khi mệi xuất hiện trên cây.
 Hạn chế các loại chim thú ćn quả tầm gá»i
 Chặt bệ kệp thệi những cây bệ tầm gá»i hại nặng
d2. Hệ tơ hệng (cuscutaceae)
- 7. + Äặc Äiá»m chung:
ï® TÆ¡ há»ng cÅ©ng có nhiá»u loại, thuá»c loại dây leo, không phÃ
¢n biá»t thân, cà nh, lá.
ï® Không có khả nÄng quang hợp => lấy toà n bá» dinh dưỡng của
cây chủ (Chuyên ký sinh)
ï® Gây nên bá»nh thắt nghẹt, lá»ch tâm, lá»ch tán á» cây => là m
cây sinh trÆ°á»ng kém.
ï® Có nhiá»u mà u sắc: Và ng cam,và ng nhạt, xanh và ng, tÃm xanh
ï® Kà sinh trên cây nhãn, bạch Äà n, keo, mõ, trẩu, há»i
* Äặc Äiá»m xâm nháºp lây lan
ï® Äến mùa tÆ¡ há»ng cÅ©ng ra hoa kết quả nhÆ° các TV khác. Mùa
quả chÃn trùng mùa thu hái hạt cây rừng
ï® Quả là dạng quả nang má» vách .Vì váºy nên hạt tÆ¡ há»ng
thÆ°á»ng lẫn vá»i hạt cây rừng
ï® Sá» còn lại thì rÆ¡i rụng trong Äất, mùa xuân nÄm sau khi
gặp ÄK thuáºn lợi thì hạt tÆ¡ há»ng nảy mầm, lúc Äầu dùng rá»
mầm cắm xuá»ng Äất lan và o cây bụi rá»i lan sang cây chủ
ï® Khi gặp cây chủ tÆ¡ há»ng xuất hiá»n rá» má»i, xâm nháºp
trá»±c tiếp và thiết láºp quan há» ký sinh á»n Äinh trên cây chủ,
rá» trong Äất dần dần thá»i Äi.
* Biá»n pháp phòng trừ
ï® Theo dõi và ká»p thá»i nhá» bá» khi tÆ¡ há»ng má»i xuất hiá»n
trên cây
ï® Phun thuá»c diá»t cá», giai Äoạn tÆ¡ há»ng má»i xuất hiá»n
hoặc trÆ°á»c khi ra hoa kết quả
ï® Chặt bá» ká»p thá»i những cây Äã bá» tÆ¡ há»ng hại nặng.
ï® Trong vÆ°á»n Æ°Æ¡m trÆ°á»c khi gieo hạt phải loại bá» hết
hạt tÆ¡ há»ng khá»i hạt cây rừng.
ï® Cây láºt Äất Äá» hạn chế tÆ¡ há»ng nảy mầm. Kết hợp
vá»i chÄm sóc rừng xuyên, phát dây leo và o Äầu mùa xuân cuá»i
mùa khô.
ChÆ°Æ¡ng II: Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
I - Quy luáºt biến Äá»ng bá»nh cây
1. Quá trình biến Äá»i bá»nh cây
ï® - Váºt gây bá»nh trong quá trình phát sinh, STPT và xâm nháºp và o
cây chủ phải trải qua hà ng loạt các biến Äá»ng trong cây bá»nh
=> thay Äá»i vá» sinh lý sinh hoá => Thay Äá»i vá» hình thái, giải
phẫu.
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
a. Những thay Äá»i vá» sinh lý, sinh hoá
* Sá»± thay Äá»i vá» chế Äá» nÆ°á»c:
ï® Bình thÆ°á»ng cây biá»u hiá»n cân bằng vá» nÆ°á»c còn khi cây
bá» bá»nh sá»± cân bằng vá» nÆ°á»c trong cây bá» phá vỡ, phần
lá»n thì hà m lượng nÆ°á»c giảm (khô héo, cháy lá) Äặc biá»t
Äá»i vá»i các bá»nh hại lá (Do á» lá có nhiá»u lá» khà khá»ng,
má» to khà khá»ng, cây bá» bá»nh thì hô hấp nhiá»u hÆ¡n => khô héo
lá)
ï® Má»t sá» bá»nh vi khuẩn xâm nháºp và o mô bá»nh=> tắc á»ng
mạch dẫn => giảm khả nÄng dẫn nÆ°á»c.
ï® Má»t sá» Ãt bá»nh A0 Äất cao, nhiá»t Äá» không khà cao =>
thá»i rá», là m cho cây bá» sÅ©ng nÆ°á»c => chết
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
* Sá»± thay Äá»i vá» tÃnh thẩm thấu của tế bà o chất
ï® Bình thÆ°á»ng thì áp lá»±c thẩm thấu của TBC diá»n ra má»t
cách bình thÆ°á»ng, không tÄng, không giảm => h/Äá»ng sinh lý diá»n
ra bình thÆ°á»ng
ï® Khi cây bá» bá»nh áp lá»±c thẩm thấu trong TBC bá» thay Äá»i.
Tuỳ theo từng loại bá»nh, loà i cây mà áp lá»±c thẩm thấu có
thá» tÄng hoặc giảm theo từng loại bá»nh và thá»i kỳ sinh
- 8. trÆ°á»ng của từng loại cây => phá huá»· sá»± hút nÆ°á»c bình
thÆ°á»ng của tế bà o.
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
* Thay Äá»i vá» khả nÄng quang hợp
ï® Phần lá»n khi cây bá» bá»nh thì k/nÄng quang hợp giảm
ï® Äá»i vá»i các bá»nh hại lá: Phấn trắng lá keo, gá» sắt
bạch Äà n, rÆ¡m lá thông, cây kà sinh. Khi cây bá» bá»nh thì hà m
lượng diá»p lục giảm từ 24-36%, khả nÄng quang hợp giảm 40%.
ï® Äá»i vá»i bá»nh hại thân cà nh: loét thân cà nh, mục thân
cà nh, giảm Ãt hÆ¡n (Cây kà sinh do cạnh tranh không gian dinh dưỡng
vá»i cây chủ là m giảm k.nÄng QH của cây)
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
* Thay Äá»i vá» khả nÄng hô hấp
ï® Khi cây bá» bá»nh thì cÆ°á»ng Äá» hô hấp tÄng Äặc biá»t
các bá»nh hại lá, ng.nhân do VGB ức chế các hoạt Äá»ng vá» hô
hấp của cây là m cho các lá» khà khá»ng má» to hÆ¡n bình thÆ°á»ng.
Khả nÄng hô hấp phụ thuá»c và giai Äoạn phát triá»n của bá»nh
và tÄng nhiá»u nhất á» cuá»i thá»i kỳ ủ bá»nh.
* Thay Äá»i vá» nhiá»t Äá» trong cây
ï® Khi cây bá» bá»nh thì nhiá»t Äá» của cây thÆ°á»ng tÄng lên,
Äá»i vá»i các bá»nh hại lá thì tÄng 0,5 -10C (tuỳ theo thá»i kỳ
phát triá»n của bá»nh và tuá»i của cây), Äá»i vá»i bá»nh hại thÃ
¢n cà nh thì tÄng nhiá»t Äá» Ãt hÆ¡n.
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
b. Thay Äá»i vá» hình thái, giải phẫu
Là kết quả của hà ng loạt quá trình thay Äá»i vá» các hoạt
Äá»ng sinh lý, sinh hoá trong cây chủ.
ï® Äá»i vá»i bá»nh thá»i cá» rá» cây con, loét thân cà nhâ¦Tại
mô bá»nh các tế bà o bá» thuá»· phân hoà n toà n (thá»i)
ï® Bá»nh mục thân cà nh (hình thái), giải phẫu: tại mô bá»nh
linin và hemixenlulo bỠphá huỷ.
ï® Bá»nh u bÆ°á»u (hình thái) ná»i lên, giải phẫu: Tại mô bá»nh
thá» tÃch và sá» lượng tế bà o tÄng Äá»t biến.
ï® Bá»nh xoÄn phá»ng lá: tại mô bá»nh TB bá» biến dạng...
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
2. TÃnh ký sinh, tÃnh gây bá»nh và dá»ch bá»nh cây
a. TÃnh ký sinh
Khái niá»m: TÃnh ký sinh là khả nÄng lấy chất dinh dưỡng
(phÆ°Æ¡ng thức sá»ng) của váºt gây bá»nh từ thá» hữu cÆ¡ còn sá»ng
hay Äã chết.
ï® Ký sinh hoà n toà n: Bao gá»m các loại VGB chá» lấy Äược dinh
dưỡng từ thá» hữu cÆ¡ còn sá»ng khi cây chủ chết thì chúng
cÅ©ng chết theo nhÆ° nấm phấn trắng, gá» sắt, bá» hóng, cây kÃ
sinh, các loại virut, vi nhá»n...
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
* Ký sinh kiêm hoại sinh (bán ký sinh)
ï® Bao gá»m các váºt gây bá»nh chủ yếu là sá»ng theo phÆ°Æ¡ng
thức ký sinh, nhÆ°ng khi cây chủ chết chúng lại chuyá»n sang sá»ng
hoại sinh trong má»t thá»i gian nhất Äá»nh
ï® Má»t sá» loà i nấm gây bá»nh Äá»m lá, thá»i cá» rá» cây con
và má»t sá» loà i nấm mục thân cà nh, má»t sá» loà i vi khuẩn
thuá»c loại nà y
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
* Hoại sinh kiêm ký sinh (ký sinh Äiá»u kiá»n)
ï® VGB xâm nháºp và o cây bằng cách giết chết TB trÆ°á»c khi
chuyá»n sang phÆ°Æ¡ng thức sá»ng hoại sinh.
ï® Bao gá»m má»t sá» loà i VK, má»t sá» loà i nấm thuá»c lá»p nấm
Äảm gây bá»nh mục thân cà nh...
* Chuyên hoại sinh: Bao gá»m các VGB chá» có thá» lấy Äược chất
dinh dưỡng từ thá» hữu cÆ¡ Äã chết. NhÆ° nấm mục gá», vi
khuẩn hoại sinh...
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
- 9. b. TÃnh gây bá»nh
* Khái niá»m: TÃnh gây bá»nh là khả nÄng gây Äá»c hại của váºt
gây bá»nh Äá»i vá»i cây chủ.
ï® TÃnh gây bá»nh phụ thuá»c và o các Äiá»u kiá»n sau:
- Loại váºt gây bá»nh
- Cây chủ
- Môi trÆ°á»ng
+ Loại váºt gây bá»nh: Khả nÄng tiêu hao dinh dưỡng của VGB (VGB
có khả nÄng tiêu hao dinh dưỡng cà ng cao thì mức Äá» gây hại
cà ng nặng)
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
ï® Khả nÄng tiết ra Äá»c tá» của VGB (Má»t sá» nấm má»c khi xÃ
¢m nháºp và o cây chủ, nó tiết ra chất Flavin là má»t chất rất
Äá»c Äá»i vá»i cây và dá» tạo ra các tiá»n tá» bá»nh ung thÆ°
ï® Khả nÄng tiết ra các chất kÃch thÃch sinh trÆ°á»ng, kìm hãm
sinh trÆ°á»ng tiết ra cà ng nhiá»u bao nhiêu thì cà ng có nhiá»u u + CÃ
¢y chủ: - Loại cây chủ (Äặc tÃnh sinh há»c) những cây có vá»
dầy, có tầng kitin dà y, khả nÄng tiết nhá»±a Äá»c thì có khả
nÄng kháng bá»nh cao
- Sức kháng bá»nh: tuá»i cây, tình trạng sinh trÆ°á»ng của cây.
+ Äiá»u kiá»n môi trÆ°á»ng: Nhiá»t Äá», ẩm Äá», á.sáng, mÆ°a
gió, máºt Äá» trá»ng⦠(nếu phù hợp cho VGB thì bá»nh nặng...)
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
c. TÃnh chuyên hoá
* Khái niá»m: Là khả nÄng lá»±a chá»n cây chủ của VGB.
- Những VGB chá» gây bá»nh Äược á» má»t sá» loà i cây nhất
Äá»nh Äó là các VGB có tÃnh chuyên hoá cao
ï® VD: Nấm gây bá»nh phấn trắng lá keo (Oidium ocacia) nó chá» gÃ
¢y bá»nh Äược á» chi keo.
ï® Nấm gây bá»nh rÆ¡m lá thông chá» gây bá»nh Äược á» chi thÃ
´ng. - Những loà i VGB có khả nÄng gây hại á» nhiá»u loà i cây khác
nhau Äó là các VGB có tÃnh chuyên hoá thấp
ï® VD: Nấm gây bá»nh mục gá», nấm gây bá»nh Äá»m lá á» những
cây khác nhau, nấm gây bá»nh thá»i cá» rá» cây con...
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
d. Phản ứng bảo vá» cây chủ: Khả nÄng chá»ng chá»u bá»nh của
cây
ï® TÃnh miá»n dá»ch: là khái niá»m kháng bá»nh hoà n toà n của cây
mặc dù có sá»± tiếp xúc trá»±c tiếp giữa váºt gây bá»nh và cây
chủ nhÆ°ng cây vẫn không có biá»u hiá»n bá» bá»nh
ï® TÃnh chá»ng chá»u: Cây tuy có bá» bá»nh nhÆ°ng á» mức Äá» nhẹ
vẫn cho nÄng suất và chất lượng trung bình.
ï® TÃnh cảm bá»nh: Cây rất dá» bá» nhiá»m bá»nh và nhiá»m bá»nh
nặng ngay trong Äiá»u kiá»n bình thÆ°á»ng.
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
ï® Khả nÄng chá»ng chá»u bá»nh của cây phụ thuá»c và o các
yếu tỠsau:
+ Loà i cây (Äặc tÃnh sinh há»c)
+ Tuá»i cây
+ Tình trạng của cây
+ Máºt Äá» cây
+ TỠthà nh rừng
+ Äiá»u kiá»n môi trÆ°á»ng: Nhiá»t Äá», ẩm Äá», ánh sáng,
gió, mưa...
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
3. Dá»ch bá»nh cây
a. Khái niá»m: Dá»ch bá»nh cây là quá trình sinh, phá» biến vÃ
nghiêm trá»ng của má»t loại bá»nh hại nà o Äó Äá»i vá»i cây
trá»ng diá»n ra trên má»t khu vá»±c tÆ°Æ¡ng Äá»i rá»ng lá»n vá»i thá»i
gian nhất Äá»nh, là m cho cây sinh trÆ°á»ng phát triá»n kém, tháºm chÃ
có thá» chết, gây nên tá»n thất vá» k.tế.
ï® VD: Dá»ch bá»nh loét thân cà nh bạch Äà n, dá»ch phấn trắng
lá keoâ¦
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
- 10. b. Nguyên nhân và giai Äoạn
* Nguyên nhân:
ï® Các Äiá»u kiá»n môi trÆ°á»ng thuáºn lợi
+ Phi sinh váºt: Nhiá»t Äá», ẩm Äá», ánh sáng.
+ Sinh váºt: . Váºt gây bá»nh
- Sinh trÆ°á»ng nhanh
- Lây lan xâm nháºp nhanh
- Dá» thÃch nghi vá»i Äiá»u kiá»n môi trÆ°á»ng.
+ Cây chủ: Äặc tÃnh sinh há»c, sức Äá» kháng cao,...
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
ï® Các giai Äoạn dá»ch: Gá»m 3 giai Äoạn
+ Giai Äoạn chuẩn bá»: Váºt gây bá»nh Äã có mặt trên hầu
khắp các câu chủ, lây lan nhanh (but) triá»u chứng bá»nh thá» hiá»n
chưa rõ rà ng.
+ Giai Äoạn phát dá»ch: Váºt gây bá»nh xâm nhiá»m và gây hại
nặng, triá»u chứng thá» hiá»n rõ nhất, Äôi khi chết hà ng loạt.
+ Giai Äoạn suy thoái: VGB sau khi hết ký chủ bÆ°á»c và o giai
Äoạn suy thoái, kết thúc dá»ch.
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
II- QUà TRÃNH XÃM NHIá»M Bá»NH CÃY
1. Quá trình xâm nhiá»m (vòng xâm nhiá»m, chuá»i xâm nhiá»m)
ï® Váºt gây bá»nh khi tiếp xúc Äược vá»i cây chủ trải qua
má»t thá»i gian nó xâm nháºp và o cây chủ, sau má»t thá»i gian ủ
bá»nh => phát bá»nh Äá» hoà n thà nh vòng xâm nhiá»m phần lá»n Äá»u
trải qua 2 quá trình xÆ¡ xâm nhiá»m và tái xâm nhiá»m.
ChÆ°Æ¡ng II
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
a. Quá trình sÆ¡ xâm nhiá»m và tái xâm nhiá»m
ï® Khái niá»m: Và o mùa sinh trÆ°á»ng của cây VGB sau khi Äã qua ÄÃ
´ng (Trong Äất, cà nh khô lá rụng) tiến hà nh xâm nhiá»m lên cây
lần thứ nhất Äây gá»i là quá trình sÆ¡ xâm nhiá»m. Sau Äó nó
tiếp tục lây lan và xâm nhiá»m Äến các cÆ¡ quan má»i, bá» pháºn
má»iâ¦, từ lần xâm nhiá»m thứ hai trá» Äi ngÆ°á»i ta gá»i Äó lÃ
quá trình tái xâm nhiá»m. Quá trình tái xâm nhiá»m có thá» lặp Äi
lặp lại nhiá»u lần tuỳ thuá»c và o từng loà i bá»nh.
ï® VD: Bá»nh phấn trắng lá keo, rÆ¡m lá thông tái xâm nhiá»m từ
15-20 lần/ nÄm. Cây ký sinh chá» tái xâm nhiá»m 1 lần (ra hoa kết
quả 1 lần/nÄm,...)
ChÆ°Æ¡ng II
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
ï® Thá»i kỳ tiếp xúc: Äược tÃnh từ khi VGB tiếp xúc Äược
vá»i cây chủ (bám Äược và o cây) cho Äến trÆ°á»c khi xâm nháºp
Äược và o cây chủ thì giai Äoạn Äó gá»i Äược gá»i là thá»i
kỳ tiếp xúc.
+ CÆ¡ há»i tiếp xúc: không phải bà o tá» nấm nà o bay ra cÅ©ng có
thá» tiếp xúc Äược vá»i váºt khác.
- CÆ¡ há»i tiếp xúc phụ thuá»c và o ÄÆ°á»ng lây lan (nhá» gió) cÃ
´n trùng, Äá»ng váºt khác con ngÆ°á»i, nÆ°á»c.v.v.)
Gió có thá» là m cho VGB có cÆ¡ há»i tiếp xúc và ngược lại
cÅ©ng có thá» là m mất cÆ¡ há»i tiếp xúc.
ChÆ°Æ¡ng II
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
+ ánh sáng mạnh và thá»i gian chiếu sáng dà i có thá» dá» dà ng
tiêu diá»t hoặc ức chế sá»± nảy mầm của bà o tá»
- Nếu ánh sáng vừa phải thì bà o tá» sá»ng lâu
+ NÆ°á»c mÆ°a, giá»t sÆ°Æ¡ng Äá»ng lại là m cho vô sá» các bà o tá»
nấm nảy mầm.
+ ẩm Äá» không khà cao, á/s yếu -> váºt gây bá»nh, nấm có khả
nÄng hoà n thà nh thá»i kỳ tiếp xúc.
+ Nhiá»t Äá», ẩm Äá», á/s là nhân tá» tá»ng hợp
+ Máºt Äá» bà o tá», cây rừng, tá» thà nh rừng Äá»u có thá» là m
tÄng hay giảm có há»i tiếp xúc.
ChÆ°Æ¡ng II
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
- 11. * Thá»i kỳ xâm nháºp
ï® Khái niá»m:Thá»i kỳ xâm nháºp Äược tÃnh từ khi VGB xâm nháºp
Äược và o cây chủ cho Äến khi bắt Äầu thiết láºp Äược quan
há» ký sinh á»n Äá»nh trên cây chủ
Thá»i kỳ nà y phụ thuá»c và o các ÄK sau: + ÄÆ°á»ng xâm nháºp
- Lợi dụng các lá» tá»± nhiên - Vết thÆ°Æ¡ng cÆ¡ giá»i - Xâm
nháºp trá»±c tiếp
+ ÄK môi trÆ°á»ng: T0, A0, á/s. Nếu A0 thÃch hợp, a/s yếu thì VGB
dá» dà ng xâm nháºp Äược và o cây.
+ Cây chủ: - Äặc tÃnh sinh há»c (Những cây vá» dà y, cây tiết ra
các chất Äá»c trên bá» mặt là m cho những VGB không có khả nÄng
xâm nháºp)
- Tuá»i cây - Tình trạng sinh trÆ°á»ng phát triá»n - Loại VGB
(loại nấm, cây ký sinh dá» dà ng có khả nÄng xâm nháºp)
ChÆ°Æ¡ng II
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
* Thá»i kỳ ủ bá»nh
Khái niá»m: Thá»i kỳ nà y Äược tÃnh từ khi VGB thiết láºp Äược
quan há» ký sinh á»n Äá»nh trên cây chủ cho Äến trÆ°á»c khi xuất
hiá»n triá»u chứng. (thay Äá»i vá» hình thái giải phẫu). Äây lÃ
thá»i kỳ Äấu tranh gay gắt giữa VGB và cây chủ.
ï® Thá»i kỳ ủ bá»nh chá»u ảnh hÆ°á»ng sâu sắc của các ÄK
+ Loại váºt gây bá»nh: Khả nÄng tiêu hao dinh dưỡng, Tiết ra
các chất Äá»c, Tiết ra các chất kÃch thÃch sinh trÆ°á»ng...
ChÆ°Æ¡ng II
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
+ Cây chủ: - Äặc tÃnh sinh há»c của cây (khả nÄng tiết ra
chất Äá»c, nhá»±a Äá»c)
- Tầng Cutin, hà m lượng xenlulô trong tế bà o.
- Sức Äá» kháng - Tình trạng ST phát triá»n
- Các ÄK vá» khà tượng: T0, A0, ánh sáng, dinh dưỡng Äất.v.v.
Äá»i vá»i các bá»nh hại lá trong ÄK T0, A0, ánh sáng thÃch hợp
thì thá»i gian ủ bá»nh của nó dÆ°á»i 10 ngà y
ChÆ°Æ¡ng II
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
ï® VD: Bá»nh phấn trắng lá keo trong Äiá»u kiá»n T0 từ
18 â 220 thì thá»i gian ủ bá»nh từ 4-5 ngà y.
T0 cao từ 25-280, thá»i gian ủ bá»nh kéo dà i từ 15-20 ngà y
Khi T0 <10 0 thì thá»i gian ủ bá»nh từ 12-20 ngà y
ï® A0 không khà cao => sẽ rút ngắn thá»i gian ủ bá»nh
ï® Trong Äất mà thừa NitÆ¡ (nhiá»u Äạm) => rút ngắn thá»i gian
ủ bá»nh do virut (ná»ng Äá» virut)
ChÆ°Æ¡ng II
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
* Thá»i kỳ phát bá»nh: là thá»i kỳ cuá»i cùng của quá trình xâm
nhiá»m bá»nh cây trải qua hà ng loạt những thay Äá»i sinh lý sinh
hoá, thay Äá»i vá» hình thái giải phẫu của cây bá»nh Äó lÃ
kết quả của cuá»c Äấu tranh giữa VGB và cây chủ.
ChÆ°Æ¡ng II
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
2. Các nhân tỠảnh hÆ°á»ng Äến quá trình phát sinh, sinh trÆ°á»ng
phát triá»n và xâm nhiá»m bá»nh cây
a. Nhân tá» phi sinh váºt: T0, A0 ánh sáng tác Äá»ng Äến VGB
(á» phần n/c vá» vi khuẩn, virut, nấm... và các giai Äoạn của
quá trình xâm nhiá»m bá»nh cây
(TX â XN â UB â PB)
b. Các nhân tá» sinh váºt:
- Côn trùng - Äá»ng váºt khác - Cây ký sinh
- Con ngÆ°á»i: thông qua váºn chuyá»n, lai ghép⦠(Con ngÆ°á»i có biá»n
pháp kìm hãm các quá trình sinh trÆ°á»ng: lai ghép, chặt phá, bón
phân).
ChÆ°Æ¡ng II
Sinh thái và biến Äá»ng bá»nh cây
- Con ngÆ°á»i áp dụng các biá»n pháp phòng trừ nhÆ° trá»ng
- 12. rừng há»n giao: chá»n giá»ng kháng bá»nh, phun thuá»c...
+ Cây chủ:
- Äặc tÃnh sinh há»c
- Khả nÄng kháng bá»nh
- Tuá»i cây
- Tình trạng sinh trÆ°á»ng
- Máºt Äá»
- Tá» thà nh rừng (Câu há»i KT viết tiá»u luáºn)
ChÆ°Æ¡ng III
Äiá»u tra, dá»± tÃnh â dá»± báo bá»nh cây
Tá»± há»c trong giao trỡnh Äó Äýợc Äýa
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ bá»nh cây
3.1. Khái niá»m và mục ÄÃch yêu cầu chung của viá»c phòng trừ
bá»nh cây
ï® K/n: Phòng trừ bá»nh cây là sá» dụng các biá»n pháp khác
nhau, tác Äá»ng từ nhiá»u phÃa lên nhiá»u mặt khác nhau Äá»i vá»i
cây trá»ng Äá» hạn chế Äến mức thấp nhất những thiá»t hại
do bá»nh hại gây ra.
ï® Mục ÄÃch: góp phần và o viá»c tÄng nÄng suất, chất lượng
cây trá»ng.
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ bá»nh cây
3.2. Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ bá»nh cây
3.2.1 PhÆ°Æ¡ng pháp Kỹ thuáºt lâm sinh:
ï® K.n: PhÆ°Æ¡ng pháp kỹ thuáºt lâm sinh là thông qua hà ng loạt
những biá»n pháp kỹ thuáºt Äược áp dụng trong kinh doanh và quản
lý rừng nhÆ°: Chá»n giá»ng, gieo Æ°Æ¡m, trá»ng rừng, chÄm sóc, nuôi
dưỡng và khai thác rừng... nhằm tạo ra má»t khu rừng khoẻ mạnh
có sức Äá» kháng cao và hạn chế sá»± phát sinh của bá»nh hại
Äến mức thấp nhất.
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ bá»nh cây
*Äá»i vá»i vÆ°á»n Æ°Æ¡m
ï® VÆ°á»n Æ°Æ¡m nên Äặt á» những nÆ¡i cao ráo dá» thoát nÆ°á»c,
có Äá» dá»c nhá» (3-4 Äá»), xung quanh vÆ°á»n Æ°Æ¡m cần có há»
thá»ng, tÆ°á»i tiêu thuáºn lợi.
ï® VÆ°á»n Æ°Æ¡m nên Äặt á» những nÆ¡i Äất má»i chÆ°a từng canh
tác nông nghiá»p hoặc trá»ng rau mà u, trÆ°á»c khi gieo Æ°Æ¡m phải cà y
láºt Äất, nhặt sạch cá» rác
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ bá»nh cây
ï® Xá» lý hạt giá»ng, chá»n giá»ng tá»t, hạt tá»t Äá» gieo
ï® Vá» sinh vÆ°á»n sạch sẽ thÆ°á»ng xuyên, theo dõi sá»± xuất
hiá»n của bá»nh hại Äá» có biá»n pháp phòng trừ ká»p thá»i.
ï® ChÄm sóc cây con theo Äúng quy trình kỹ thuáºt.
ï® Không bón phân chuá»ng chÆ°a hoai mục
ï® Luôn canh các loà i cây gieo Æ°Æ¡m.
ï® Gieo Æ°Æ¡m Äúng thá»i vụ...
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ bá»nh cây
* Ưu nhược Äiá»m của phÆ°Æ¡ng pháp KTLS
- Quán triá»t sâu sắc phÆ°Æ¡ng châm phòng trừ
- Ãt là m ả/h Äến môi trÆ°á»ng và các sinh váºt có Ãch
- TÆ°Æ¡ng Äá»i dá» thá»±c hiá»n, táºn dụng Äược thá»i gian vÃ
nhân lực
- Có hiá»u quả cao trong phạm vi hẹp
- Ãt phụ thuá»c và o các ÄK môi trÆ°á»ng
- Phải tiến hà nh thÆ°á»ng xuyên, liên tục
- Khi sâu bá»nh có nguy cÆ¡ phát dá»ch thì các biá»n pháp KTLS tá»
ra kém hiá»u quả.
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phÆ°Æ¡ng pháp phòng trừ bá»nh cây
- 13. 3.2.2 PhÆ°Æ¡ng pháp cÆ¡ giá»›i, váºt lý
ï›® K.n PhÆ°Æ¡ng pháp cÆ¡ giá»›i váºt lý là dùng sức ngÆ°á»›i hay các
yếu tá»› váºt lý ěớ tiêu diá»›t nguá»›n bá»›nh
 Phương pháp nà y gớm mớt sớ biớn pháp sau:
* Thu gom cà nh lá, hoa quả bớnh rơi rụng ěớ ěớt/ phơi nắng.
* Chặt bớ các cà nh cây bớ bớnh nặng ěớ tiêu huỷ
* Ngâm tre nứa gớ trong nước trước khi sỠdụng ěớ hạn chế
nấm mục, mớc...
* Phơi hạt dưới trới nắng to ěớ hạn chế nấm mớc...
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
⛢ Ưu khuyết Ä›iá»›m của phÆ°Æ¡ng pháp cÆ¡ giá»›i, váºt lý
⛢ Tương ěới dớ thực hiớn
⛢ Có hiớu cao trong phạm vi hẹp
⛢ Mất nhiớu thới gian và nhân lực
⛢ Không là m ảnh hướng ěến môi trướng, con ngưới và các
sinh váºt khác
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
3.2.3 Phương pháp sinh hớc
* K/n Phương pháp sinh hớc là các biớn pháp lợi dụng các sinh
váºt tá»± nhiên và các chất tiết ra từ sinh váºt ěớ phòng trừ
bớnh cây.
+ Dùng nấm ký sinh lên nấm:
- Hiớn nay có thớ sỠdụng nấm Cicinobolus sp ěớ phun lên nấm
gây bớnh phấn trắng lá keo.
- Có thớ sỠdụng nấm penicilin ěớ phun lên cây con bớ bớnh
thá»›i cá»› rá»›...
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
+ Dùng vi khuẩn ěớ phân giải vi khuẩn: Dùng Vi khuẩn
Agrobacterium tumefaciens ěớ bón và o gớc cây con tiêu diớt vi khuẩn
gây bớnh sùi gớc cây con
+ Dùng các hợp chất kháng sinh ěớ tiêu diớt vi khuẩn: Dùng
thuớc steptomicin, oorimicin, penicilin... ěớ phun lên cây bớ bớnh vi
khuẩn hoặc xỠlý hạt...
+ Giữ cân bằng sinh hớc trong hớ sinh thái: bảo vớ các loà i
ěớng thá»±c váºt có Ãch...
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
+ Ưu nhược ěiớm:
- ěây là phương pháp không gây ô nhiớm môi trướng, không ảnh
hÆ°á»›ng ěến sức khoẻ con ngÆ°á»›i và các sinh váºt có Ãch.
- Góp phần bảo vá»› tÃnh Ä›a dạng của há»› sinh thái.
- Nhược ěiớm: Do cây Lâm nghiớp cao, ěớa hình phức tạp,
diá»›n tÃch rá»›ng lá»›n nên biá»›n pháp sinh há»›c Ãt ěược ứng dụng
nhiá»›u.
- Chi phà phòng trừ tương ěới cao.
Chương IV- Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
3.2.4 PhÆ°Æ¡ng pháp kiá»›m dá»›ch thá»±c váºt
* K/n: là hà ng loạt các biớn pháp nhằm kiớm tra và phát hiớn
các mầm mớng sâu hại có trong các loại hà ng hoá như hạt
giá»›ng, cây con, hoa quả hay các lâm sản khác khi váºn chuyá»›n từ
vùng nà y sang vùng khác hoặc từ nước nà y sang nước khác.
* Các loaớ kiớm dớch:
Có 2 loại kiớm dớch: KD ěới nới và KD ěới ngoại
 Kiớm dớch ěới nới: KD trong nước
 Kiớm dớch ěới ngoại: KD quớc tế
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
ï›® * Nhiá»›m vụ của công tác kiá»›m dá»›ch thá»±c váºt.
ï›® - NgÄ›n ngừa sâu bá»›nh nguy hiá»›m xâm nháºp lan trà n.
 - Bao vây sâu bớnh hại ớ mớt vùng nhất ěớnh ěớ
tiêu diớt.
- 14.  - Lúc ěã phát sinh sâu bớnh ớ mớt vùng mới phải
ěược cô láºp và tiêu diá»›t ká»›p thá»›i.
 - Chớ ěược phép kiớm dớch những loà i sâu bớnh hại có
trong danh lục quy ěớnh của Quớc tế hoặc Quớc gia.
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
* Các biá»›n pháp Kiá»›m dá»›ch thá»±c váºt
ï›® Cấm nháºp các loại hà ng hoá và nguyên liá»›u, lâm sản từ
các vùng ěang có ěới tượng kiớm dớch nguy hiớm.
ï›® Chá»› cho nháºp những loại hà ng hoá và lâm sản khi ěã
ěược kiá»›m dá»›ch cẩn tháºn theo ěúng quy ěớnh.
ï›® Vá»›i các ěói tượng khó phát hiá»›n chá»› ěược nháºp sau khi
ěã ěược gieo ươm thỠmớt thới gian mà không bớ sâu bớnh
hại.
* Ưu khuyết ěiớm của phương pháp Kiớm dớch
- Ngěn chặn sâu bớnh lây lan, ěảm bảo cho hà ng hoá, nguyên
liớu, lâm sản... có chất lượng ěáp ứng yêu cầu, song hạn
chế tớcěớ lưu thông hà ng hoá.
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
3.2.5. Phương pháp hoá hớc
a. K/n: Biớn pháp hoá hớc là sỠdụng các chất ěớc hoá hớc
ěớ tiêu diá»›t nguá»›n bá»›nh thông qua con ěướng tiếp xúc hoặc xÃ
¢m nháºp
b. Những y/c chung ěới với thuớc hoá hớc
- Ãt ěớc vá»›i con ngÆ°á»›i, gia cầm, gia súc và các sinh váºt có
Ãch
- Dớ bảo quản - Dớ sỠdụng.
- Chi phà thấp. - Ãt gây ô nhiá»›m môi trÆ°á»›ng.
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
c. Các dạng thà nh phẩm của thuớc BVTV
Thuớc trừ sâu bớnh có các dạng thà nh phẩm:
- Thuớc dạng sữa.
- Thuớc dạng nước: hai loại thuớc nà y thướng ěóng chai.
- Thuớc dạng bớt thướng ěóng gói trong túi ni lon
- Thuớc dạng viên hạt có thớ ěóng và o hớp nhựa hoặc ěóng
gói trong túi ni lon
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
* Ký hiớu các dạng thà nh phẩm của thuớc HH
+ EC là dạng thuớc sữa hay nhũ dầu.
+ SWP, SCW, SL, SC: dung dá»›ch tan trong nÆ°á»›c
+ SP là dạng thuớc bớt tan trong nước (dd không lắng ěớng)
+ WP là dạng thuớc bớt thấm nước hay thuớc bớt hoà nước
(dung dớch ěớ lâu lắng ěớng)
+ G, GR là dạng thuớc bớt không thấm nước
+ D là Thuớc bớt ớ dạng bớt hoặc dạng viên hạt
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
d. Các biớn pháp sỠdụng thuớc
+ Phun thuớc gớm phun lớng và phun bớt
- Phun lớng: phun nước, phun sương, phun mù
- Phun bá»›t:
+ Xông hÆ¡i là biá»›n pháp sá» dụng các loại thuá»›c có tÃnh bay hÆ¡i
mạnh ěớ hơi ěớc tiêu diớt nguớn bớnh
+ Bón thuớc và o ěất: Tiêu diớt nấm bớnh dưới ěất
+ XỠlý hạt: XỠlý khô, ướt, nhão
Ngâm hạt và o dung dớch thuớc, hoặc trớn hạt với thuớc bớt
hay tuớc nhão.
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
e. Mớt sớ yêu cầu chung khi sỠdụng thuớc hoá hớc
- 15. + ěúng thuớc: thuớc trừ bớnh có nhiớu loại nhưng khi sỠdụng
phải chớn ěúng các loại thuớc phù hợp với từng loại bớnh
hại thì mới có hiớu quả.
VD: khi sỠdụng thuớc ěớ bón xuớng ěất thì phải dùng các
loại có tÃnh xông hÆ¡i nhÆ° bá»›t S.
+ ěúng lúc: ěúng giai ěoạn phát sinh của bớnh, thới tiết...
+ ěúng p.pháp: pha chế ěúng ná»›ng ěớ, ěúng liá»›u lượng, vÃ
dùng ěúng cách (Phun hoặc xông hơi...)
+ An toà n lao ěớng trong sỠdụng thuớc BVTV
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
g. Mớt sớ ěiớm cần lưu ý khi sỠdụng thuớc BVTV
+ Thuớc pha xong phải phun ngay.
+ Phải có bảo hớ lao ěớng khi phun thuớc Gớm
+ Không ěứng phun liên tục quá 2 tiếng ěớng hớ nếu phun lâu
sẽ có hại cho cơ thớ.
+ Phải phun và o ngà y râm, mát hoặc lúc sáng sớm hay chiớu tới
ěớ tránh gây ěớc cho ngưới và cây trớng, không phun thuớc và o
những ngà y trới quá nắng nóng, hoặc quá lạnh .
+ Không phun thuớc và o lúc trới ěang mưa vì thuớc sẽ trôi hết
không có tác dụng tiêu diớt sâu bớnh.
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
+ Phải ěứng xuôi theo hướng gió tránh hơi thuớc bay và o ngưới.
+ Những ngưới có sức khoẻ yếu hoặc ěang mớt mới không nên
phun thuá»›c.
+ Các dụng cụ sau phun thuá»›c phải ěược rá»a sạch ngay tại
rừng, không rá»a á»› những nÆ¡i nguá»›n nÆ°á»›c sinh hoạt nhÆ° các ao,
hớ, sông, suới...
+ Các dụng cụ phun thuớc và các loại thuớc nên ěớ ớ kho xa
nơi sinh hoạt của con ngưới, xa nguớn nước
+ Sau khi phun thuá»›c phải tắm rá»a sạch sẽ và nghá»› ngÆ¡i Ä›n uá»›ng
hợp lý.
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
h. Ưu khuyết ěiớm của phương pháp hoá hớc
- Hiớu quả tiêu diớt bớnh hại cao, nhanh, gớn, giá thà nh hạ,
nhưng nhược ěiớm là rất dớ gây ěớc với ngưới, gia cầm,
gia súc và các sinh váºt có Ãch.
- SỠdụng thuớc hoá hớc sẽ là m ô nhiớm môi trướng
- SỠdụng thuớc hoá hớc sẽ nhanh chóng phá vỡ sự cân bằng
sinh hớc tự nhiên
- SỠdụng mớt loại thuớc hoá hớc nhiớu lần sẽ là m cho VGB
có khả něng kháng thuớc là m cho hiớu quả tiêu diớt ớ những
lần sau sẽ giảm dần.
ChÆ°Æ¡ng IV
Các phương pháp phòng trừ bớnh cây
i. Mớt sớ loại thuớc hoá hớc thướng dùng trong phòng trừ
bớnh cây
Hiớn nay trên thớ trướng có rát nhiớu loại thuớc
hoá há»›c khác nhau vì váºy cÄ›n cứ và o từng loại bá»›nh hại khác
nhau chúng ta có thớ lựa chớn các loại thuớc phòng trừ khác
nhau:
(Nháºn biết trong phòng TH)
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
 - Bớt lưu huỳnh vô cơ.
 - Bớt lưu huỳnh hữu cơ thấm nước.
 - Dung dớch boordô 1%.
 - Dung dớch lưu huỳnh - vôi.
 - Sun phát ěớng.
 - Ûxiclorua ěớng
ï›® - Zinep
ï›® - Kitazin.
- 16. ï›® - Daconil.
ï›® - Mancozep...
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
k. Cách pha chế mớt sớ dung dớch thuớc hoá hớc
*. Cách pha chế, công dụng boorěô 1%.
+ Chuẩn bớ: - 3 bình (không bằng kim loại: nhựa, sà nh, sứ...)
-1 Cây dà i 1m, 1 mẩu sắt má»›i, 1 tấm vải xô lá»›c thuá»›c,1 cái cÃ
¢n
- Vôi sớng 1 phần hoặc vôi tôi (thêm 30% trớng lượng)
- Sun phát ěớng 1 phần, nÆ°á»›c 100 phần. (Phần tÃnh theo trá»›ng
lượng).
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
 Cách pha
* Cách 1
+ Lấy 50 phần nước cho và o bình 1 ěớ Sun phát ěớng và o.
+ Lấy 50 phần nước cho và o bình 2 ěớ Vôi sớng hoặc vôi tôi
(ěã cân) và o.
- Cả 2 bình ěớu dùng cây sạch khuấy cho tan triớt ěớ
- Sau ěó ěớng thới ěớ cả 2 bình và o bình thứ 3, vừa ěớ
vừa khuấy ěớu. Ta ěược dung dớch boorěô 1%, có mà u xanh da
trá»›i.
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
* Cách 2
+ Lấy 90 phần nước cho và o bình 1 ěớ Sun phát ěớng và o.
+ Lấy 10 phần nước còn lại cho và o bình 2 ěớ Vôi sớng hoặc
vôi tôi (ěã cân) và o.
- Cả 2 bình ěớu dùng cây sạch khuấy cho tan triớt ěớ
- Sau ěó từ từ ěớ dung dớch Sun phát ěớng (bình 1) và o dung
dớch nước vôi (bình 2), vừa ěớ vừa khuấy ěớu. Ta ěược
dung dớch boorěô 1%, có mà u xanh da trới.
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
 Sau ěó ěớ kiớm tra xem dung dớch pha chế (trong cả 2 cách
pha) có ěạt yêu cầu hay không ta thả và o dd 1 mẩu sắt mới sau
3- 5 phút lấy ra nếu không có ěớng mà u nâu ěớ bám dÃnh thì dd
pha chế ěạt yêu cầu. Dùng vải xô lớc thớc và phun ngay.
* Công dụng.
 Dung dớch boordeaex 1% - ěặc trớ các bớnh thới cớ rớ,
thới gớc, thới mớc hạt...
 Ngoà i ra còn trớ các bớnh mớc sương, ěạo ôn, khô vằn,
ěớm ěen lá...
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
* Cách pha chế dung dớch lưu huỳnh - Vôi.
+ Nguyên liớu:
 - Vôi sớng: 1 phần
 - Bớt lưu huỳnh 2 phần.
 - Nước 10 phần.
 - 1 bếp ěun.
 - 1 nới ěun ( không phải kim loại: sà nh, sứ, ěất...)
 - 1 bommêkế.
 - Vải lớc thuớc.
 - Bình thuỷ tinh, sà nh, sứ...
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
+ Cách tiến hà nh:
 Hoà vôi sớng với nước cho và o nới ěun cho ěến khi nước
nóng già thì hoà bớt S thà nh dạng hớ ěớ và o nới khuấy ěớu
rá»›i Ä›un cho ěến khi sôi, giảm nhá»› lá»a chá»› ěớ vừa ěớ sôi,
ěun tiếp ěến khi nà o dd trong nới biến thà nh mà u nâu ěớ thì
dừng lại (sau khoảng 50 - 60 phút). Ta ěược dung dớch nước
- 17. cá»›t.
 Cho xuớng, ěớ nguới rới lớc bớ bã, dùng bom me kế ěo
nớng ěớ dung dớch nước cớt. Sau ěó cho và o chai lớ thuỷ tinh
có nắp Ä›áºy kÃn, ghi rõ ngà y sản xuất, ná»›ng ěớ dung dá»›ch
nước cớt, tên thuớc ěớ ớ nơi tránh ánh sáng trực tiếp
thới hạn sỠdụng 2 něm.
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
+ Muớn sỠdụng thì pha loãng dung dớch nước cớt theo công thức:
M = (B - B1 )/B1
 M: sớ ěơn vớ nứơc lã cần thêm và o 1 ěơn vớ nước
cá»›t.
 B: Nớng ěớ nước cớt.
 B1: Nớng ěớ cần pha loãng.
+ Công dụng: dd lÆ°u huỳnh vôi là loại thuá»›c diá»›t nấm có tÃnh
phớ rớng. ěặc trớ các bớnh phấn trắng, bớ hóng, ghớ sắt,
vi nhớn, lông nhung nhãn, vải...
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
3.2.6. Phương pháp phòng trừ sâu bớnh tớng hợp (IPM)
a. K/n: Phòng trừ sâu bá»›nh tá»›ng hợp là táºp hợp các biá»›n pháp
khác nhau áp dụng trong mớt thớ liên hoà n nhằm là m cho cây rừng
khới bớ sâu bớnh và ěạt ěược trữ lượng cao phẩm chất
tá»›t.
b. Mục Ä›Ãch, yêu cầu chung của PP (IPM)
 Hạn chế sự phát sinh, phát dớch của sâu bớnh.
 Hạn chế ô nhiớm môi trướng.
 Tạo các sản phẩm có chất lượng tớt.
ï›® Bảo vá»› sức khẻo con ngÆ°á»›i và các sinh váºt có Ãch.
 Těng cướng sỠdụng các biớn pháp sinh hớc.
 Hạn chế tới mớc thấp nhất viớc sỠdụng thuớc hoá hớc
ï›® Sá» dụng các loại thuá»›c có tÃnh chá»›n lá»›c cao.
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
c. Ưu khuyết ěiớm của phương pháp IPM.
ï›® Ãt gây ô nhiá»›m môi trÆ°á»›ng.
ï›® Ãt ảnh hÆ°á»›ng ěến sức khoẻ con ngÆ°á»›i và các sinh váºt có
Ãch khác.
 ěảm bảo cân bằng sinh hớc trong hớ sinh thái.
 Hạn chế sự phát sinh các loà i sâu bớnh hại mới và sự
tái phát dớch của sâu bớnh hại.
 Khắc phục ěược những nhược ěiớm của các biớn pháp
trên.
 Mất nhiớu thới gian vì phải tiến hà nh theo dõi phòng trừ
thướng xuyên liên tục
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
5.1. Bớnh hại lá và biớn pháp phòng trừ.
5.1.1 ěặc ěiớm chung của bớnh hại lá:
 Bớnh hại lá là mớt nhóm bớnh phớ biến nhất ěới với
cây trớng, hầu như không loà i cây nà o là không mắc
 Bớnh hại lá có rât nhiớu loại: Có rất nhiớu triớu
chứng bớnh khác nhau: cháy lá, khô lá, ěớm lá, lông nhung, phớng
lá, sùi lá...do nhiớu nguyên nhân gây nên (nấm, VK, VR...)
 Chúng ta thướng gặp bớnh rơm lá thông bớnh gớ sắt
lá keo, bớnh ěớm ěen lá xoà i, bớnh khô lá sa mu...
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
- Bớnh hại lá lây lan và xâm nhiớm rất nhanh (do tớ chức
tế bà o lá má»›m, má»›ng, nhiá»›u lá»› khà khá»›ng, thuá»· khá»›ng nên váºt
gây bá»›nh dá»› xâm nháºp)
- Thới gian ủ bớnh thướng ngắn chớ từ 10 ⛛ 20 ngà y, nên
nó thướng tái xâm nhiớm nhiớu lần trong něm có khi từ 15 ⛛ 20
lần như bớnh rơm lá thông.
- 18. - Bá»›nh hại lá rất dá»› phát thà nh dá»›ch. (Diá»›n tÃch tiếp xúc
của lá với môi trướng rất lớn)
- Nó không những gây hại nặng ớ vướn ươm mà ớ cả rừng
má»›i trá»›ng.
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
- Tuy nhiên lá cây rừng thướng có tuới thớ từ 6 tháng
ěến dưới 1 něm nên cây ớ rừng trớng khi ěã lớn do lượng
lá nhiớu nên mức ěớ gây hại không lớn lắm. Song ớ vướn
Æ°Æ¡m thì do cây còn non, Ãt lá, sức kháng bá»›nh lại kém nên bá»›nh
hại lá ớ vướn ươm gây nên những tớn thất rất lớn.
- Nguá»›n váºt gây bá»›nh sau khi xâm nhiá»›m chủ yếu tá»›n tại
trong ěất do lá cây rụng xuớng còn gới là nguớn sơ xâm nhiớm.
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
5.1.2. Biớn pháp phòng trừ chung:
- Chớn giớng có khả něng kháng bớnh cao.
- Trớng rừng hớn giao theo dải rớng ěớ phòng trừ các loại
bớnh phấn trắng lá keo, rơm lá thông.
- Phun phòng trừ bớnh thướng xuyên: dùng boocdo 1% cứ 15 - 20
ngà y/lần phun phòng, trừ 7-10 ngà y/lần
- Thu gom cà nh khô lá bớnh, hoa quả rụng là nguớn sơ xâm nhiớm
dưới ěất ěớ ěớt hoặc xỠlý bằng thuớc hoá hớc: dùng
boocdo 1,5 - 2%.
- Tớa bớt cà nh cà nh nhánh, ěiớu chớnh không gian dinh dưỡng
hợp lý...
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
5.1.3 . Mớt sớ bớnh hại lá thướng gặp:
a. Bớnh rơm lá thông.
* Tác hại:
 Bớnh rơm lá thông là mớt loại bớnh phớ biến ěới với
cây thông con ớ giai ěoạn vướn ươm và rừng non dưới 4 tuới,
bớnh là m cho cây khô lá, chết hà ng loạt, có khi phải huỷ bớ
cả ěới ěớ trớng lại.
* Nguyên nhân gây bớnh:
 Bớnh rơm lá thông do nhiớu loại nấm gây nên, trong ěó
phớ biến là loại nấm ký sinh có tên khoa hớc là : Cercospora
pinidensilorae gây nên .
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
* Triớu chứng:
ï›® Lúc ěầu á»› những lá phÃa dÆ°á»›i gá»›c cây, phần giữa lá
xuất hiá»›n các ěớm nhá»› mà u và ng sau ěó lan dần lên phÃa trên
ěớnh lá, là m cho lá khô dần từ chớ chấm ěó ěến ěớnh
lá nhưng lá không rụng mà khô và rủ xuớng.
ï›® Các lá bá»› bá»›nh lan dần lên các lá phÃa trên, rá»›i lan sang
cây khác rất nhanh, nếu bớnh nặng sớ cây bớ bớnh lên tới 70-
80% là m cho cả vướn ươm hoặc cả khu rừng mới trớng chết
trắng trông giớng như rơm phơi.
 Sau mớt thới gian trên lá khô xuất hiớn những chấm nhớ
mà u ěen xếp thà nh hà ng song song với nhau tạo thà nh những ěám
liên tục ěó chÃnh là cÆ¡ quan sinh sản hữu tÃnh của nấm.
ChÆ°Æ¡ng V
Mớt sớ loại bớnh hại rừng thướng gặp
* ěặc ěiớm xâm nhiớm lây lan:
 Bớnh rơm lá thông PSPT mạnh trong ěK thới tiết ẩm, mưa
nhiá»›u, ěớ tà n che lá»›n, rừng thông ráºp rạp, ěặc biá»›t á»›
những cây xanh tớt bớnh cà ng nặng.
 VGB lây lan rất nhanh nhớ gió, nhớ nước thới kỳ ủ
bớnh là 10 ⛛ 12 ngà y.
 Trong 1 něm nó tái xâm nhiớm 15 ⛛ 20 lần. gây hại nặng
khoảng từ T3 - T8. ěến T11 thì hình thà nh bà o tá» hữu tÃnh và qua
ěông trong ěất trong xác cây bớnh, ěất
- 19. ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
* Biộn pháp phòng trừ:
 Vưộn ươm nên ęặt ộ những nơi ęất tơi, xộp, thoáng
khÃ, thoát nÆ°á»™c, ęủ ánh sáng
 Thưộng xuyên phun phòng ęộnh kỳ cho cây cứ 10-15 ngà y 1
lần bằng dd boocdo nộng ęộ từ 1-1,5 %, hoặc dd sun fát ęộng
cÅ©ng ná»™ng ęộ nhÆ° váºy hoặc zinep, topsin...
 Không mang cây bộ bộnh ęi trộng.
 Thưộng xuyên theo dõi ęộ trừ bộnh kộp thội, khi cây
má»™i bá»™ bá»™nh táºp trung nhân lá»±c ęộ ngắt bá»™ các lá bá»™nh vÃ
mang ęi ęột, nhộ bộ cây bộnh huỷ ęi.
 Luôn canh các loà i cây gieo ươm
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
b. Bộnh phấn trắng lá keo.
* Tác hại:
 Bộnh phấn trắng lá keo là một loại bộnh phộ biến ộ
vưộn ươm và rừng mội trộng. Nó gây hại ộ tất cả các loà i
keo ,tỷ lộ cây bộnh có khi lên tội 80-90 % là m cho cây chết
hoặc sinh trưộng rất kém không ęủ tiêu chuẩn xuất vưộn, gây
nên những tộn thất trong kinh doanh lâm nghiộp.
ï™® Ngoà i ra chúng ta còn gặp bá»™nh phấn trắng á»™ nhiá»™u loà i cÃ
¢y trá»™ng nông nghiá»™p khác nhÆ°: bầu, bÃ, cà chua, hoa há»™ng...cÅ©ng
biá»™u hiá»™n triá»™u chứng nhÆ° váºy.
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
* Nguyên nhân gây bộnh:
 Nguyên nhân gây bộnh là do nấm Erysiphe Acaciae hoặc Oidium
Acaciae gây nên, thuộc loại chuyên ký sinh
* Triộu chứng:
 Hiộn tượng rõ nhất của nấm phấn trắng là lúc ęầu
trên mặt lá và phần ngộn non xuất hiộn các ęộm bột mà u
trắng, các ęộm trắng lan dần không rõ hình dạng, bộnh nặng
thì cả hai mặt lá ęược phủ kÃn lá»™p bá»™t mà u trắng nhÆ° phấn.
 Sau một thội gian bộ bộnh cây quang hợp rất kém, mép
lá khô và xoęn lại, ngộn khô dần mà chết. Ngoà i ra chúng ta còn
gặp bộnh phấn trắng ộ nhiộu loà i cây trộng nông nghiộp khác
nhÆ°: bầu, bÃ, cà chua, hoa há»™ng...
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
* Quá trình phát sinh, phát triộn của bộnh phấn trắng
 ộ miộn Bắc nưộc ta bộnh thưộng xuất hiộn và o cuội
mùa ęông ęến ęầu mùa xuân nęm sau (khoảng từ T11- T3 dương
lộch nęm sau).
 Bộnh phấn trắng có liên quan chặt chẽ vội ęK thội
tiết, T0 thÃch hợp cho nấm phấn trắng phát triá»™n là từ 12-240C
trong TB 220C.
ï™® Trong Ä™K T0 thấp, A0 thÃch hợp nấm phấn trắng phát triá»™n vÃ
lây lan rất nhanh, nó tái xâm nhiộm nhiộu lần/nęm. Khi nhiột
ęộ >250C, trá»™i Ãt mÆ°a bá»™nh ngừng phát.
 VGB có khả nęng tộn tại lâu trong ęất.
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
* Biộn pháp phòng trừ:
 Kộp thội thu gom cây bộnh, cà nh lá bộnh ęộ tiêu huỷ
ï™® Bón phân hợp lý, cần chú ý phân tá»™ng hợp NPK ngÄ™n chặn cÃ
¢y má»™c nhiá»™u lá non.
ï™® Cần là m tá»™t dá»± tÃnh dá»± báo và phòng trừ bằng thuá»™c
hoá hộc: hợp chất vôi + lưu huỳnh, Zineb, Tposin có hiộu quả cao
 Chộn các giộng cây có khả nęng kháng bộnh.
 Chú ý gieo cây con và o trưộc mùa lạnh hoặc sau khi thội
tiết ęã ấm lên ęộ hạn chế bộnh.
- 20.  Thưộng xuyên luôn canh loà i cây gieo ươm trong vưộn ęộ
hạn chế sự tái phát bộnh
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
5.2. Bộnh hại thân cà nh:
5.2.1. ęặc ęiộm chung của bộnh hại thân cà nh:
 Không phộ biến như bộnh hại lá (vộ cây dà y. TB hoá gộ)
 Do nhiộu ng/nh gây nên: nấm, VK, VR, cây ký sinh...
ï™® Xâm nháºp chủ yếu lợi dụng các vết thÆ°Æ¡ng cÆ¡ giá»™i (chặt
cây, gãy cà nh, gió bão... hoặc rừng sau cháy rừng.
 Thội gian ủ bộnh dà i có khi và i tháng hoặc và i nęm.
ï™® Ãt phát thà nh dá»™ch, VGB thÆ°á»™ng qua ęông qua hạ ngay trên vết
bá»™nh nên thÆ°á»™ng gây nên bá»™nh mãn tÃnh.
 Tác hại của bộnh hại thân cà nh thì rất lộn: nó là m cho
cây sinh trưộng kém, giảm nęng xuất và phẩm chất gộ, gây
thiột hại lộn cho kinh doanh rừng ộ nưộc ta
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
5.2.2. Biộn pháp phòng trừ chung.
 Chộn giộng kháng bộnh.
 Chặt vộ sinh rừng (cây xấu, cong queo, sâu bộnh...)
 Tęng cưộng công tác quản lý rừng: cấm chęn thả gia súc,
hạn chế cháy rừng, không gây vết xưộc cho cây
 Trong khai thác hạn chế hộ sộ ęộ vỡ cho cây.
ï™® Sau khai thác phải váºn chyá»™n gá»™ ra ngay bãi 1 và dá»™n vá»™
sinh rừng sạch sẽ.
 Kộp thội chặt bộ những cà nh cây bộ nhiộm bộnh khi mội
phát hiộn.
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
5.2.3. Một sộ bộnh hại thân cà nh thưộng gặp
a. Bộnh loét thân cà nh bạch ęà n:
 Tác hại : Bộnh loét thân cà nh bạch ęà n là loại bộnh
khá phộ biến ộ nưộc ta, nhất là bạch ęà n liộu. Tỷ lộ cây
bộnh có khi lên tội 20-30%. ả/h lộn tội sinh trưộng và phẩm
chất gá»™. Cây bá»™ bá»™nh cong queo, phát triá»™n không ęộu, lá»™ch tÃ
¢m...
 Triộu chứng: Trên vộ cây xuất hiộn những vết nứt nhựa
chảy ra khô, ęen lại, sau ęó vết nứt lõm xuộng và lan rộng ra.
Cây bộ bộnh có mà u nâu xẫm rất dộ phân biột vội cây khoẻ.
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
* Nguyên nhân: do 1 loà i nấm thuộc lộp nấm túi
* ęiộu kiộn phát phát bộnh:
- Bộnh phát sinh và o mùa xuân, phát triộn mạnh và o mùa hè, các
tháng có mưa nhiộu tháng 6, 7, 8
- Qua ęông ngay trên vết bộnh hoặc trong ęất. Vết loét rộng
dần nếu không phòng trừ kộp thội.
* Biộn pháp phòng trừ:
- Chặt bá»™ những cây bá»™ bá»™nh - Ä™iá»™u chá»™nh ęộ tà n che thÃ-
ch hợp - Tránh gây vết thương cho cây - Hạn chế trộng bạch
ęà n liộu - Chộn giộng kháng bộnh.
- Nạo vét vết bộnh, quét hộ boordô.
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
b. Bá»™nh chá»™i xá»™ tre luá»™ng
♢ Tác hại: bộnh là m cho cây sinh trưộng kém, giảm phẩm chất
và giá trộ sỠdụng của tre luộng, męng tre.
* Triộu chứng và nguyên nhân.
+ Dạng tộ chim: Bộ bộnh cục bộ: ęộnh mầm sinh trưộng bộ
ức chế, lá nhộ tụm lại ộ ęầu cà nh giộng như tộ chim: Do
nấm Balansia tech Hara thuộc lộp nấm túi gây nên.
+ Dạng chội xộ: Bộ bộnh toà n thân: Các ęột thân ngắn lại,
- 21. Lá nhộ bằng 1/10 - 1/20 lá bình thưộng. Các chội bất ęộnh
mộc vươn dà i từ trên cây kéo xuộng ęất 7- 8 mét. Lá mộc
chụm và xoè ra giộng như chội xộ.
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
♢ ęiộu kiộn phát sinh phát triộn: Bộnh chội xộ tre luộng
chủ yếu do nấm gây nên (bộnh cục bộ): Phát sinh phát triộn
và o ęầu mùa xuân, phát triộn mạnh từ T3 ♙ T8 trong ęK mưa
ẩm, ấm.
♢ Bà o tỠnấm lây lan rất nhanh nhộ gió, nhộ nưộc phủ
trắng các ęộnh mầm męng.
♢ Trong ęiộu kiộn rừng tre luộng ęộ quá tuội khai thác,
ęộ tà n che quá lộn bộnh cà ng nặng.
♢ VGB tái xâm nhiộm nhiộu lần trong nęm. ęến T11 bắt ęầu
qua ęông trong xác cây bộnh, trong ęất mùa xuân nęm sau lại tiếp
tục xâm nhiộm.
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
* Phòng trừ
 - Phun Thuộc booręô nộng ęộ 1-1,5% ęầu mùa męng mộc.
 - Tęng cưộng chęm sóc quản lý rừng tre luộng
 - Không ęộ tre luộng quá tuội khai thác
 - Trộng hộn giao vội cây lá rộng.
 - Kiộm tra nguộn cây mẹ trưộc khi trộng.
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
5.3 Bộnh hại rộ
5.3.1. ęặc ęiộm chung của bộnh hại rộ:
 - Bộnh hại rộ không phộ biến như bộnh hại lá và bộnh
hại thân cà nh nhưng nó gây nên những thiột hại lộn vì bộnh
thưộng là m cho cây chết hà ng loạt như bộnh thội cộ rộ cây
con, bá»™nh mục rá»™ á»™ rừng trá»™ng vì rá»™ là bá»™ pháºn cung cấp
dinh dưỡng cho cây và là giá ęỡ của cây.
 - Bộnh hại rộ do nhiộu nguyên nhân gây nên: nấm, vi khuẩn,
vi rút, tuyến trùng...
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
 Phần triộu chứng biộu hiộn ộ cả trên trên mặt ęất
và dưội mặt ęất: như khô héo, nhộ lá, và ng lá, ęộ gục,
chết ęứng, song bá»™ pháºn bá»™ bá»™nh thì nằm dÆ°á»™i mặt ęất nên
rất khó phân biột vội các triộu chứng bộnh khác trừ bộnh
thội cộ rộ cây con ộ vưộn ươm.
 Trong vưộn ươm gặp rất nhiộu loại bộnh hại: bộnh
thội hộ rộ, bộnh thội cộ rộ, bộnh sùi gộc...
ï™® Bá»™nh hại rá»™ thì có nhiá»™u nhÆ°ng trong ęó chủ yếu lÃ
bộnh hại rộ ộ vưộn ươm và bộnh mục gộ ộ rừng trộng.
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
5.3.2. Biộn pháp phòng trừ chung
 B/p phòng trừ chung ęội vội bộnh hại rộ ộ VƯ
ï™® Chá»™n láºp V.Ư hợp lý, thÆ°á»™ng xuyên vá»™ sinh sạch sẽ
 Có hộ thộng tưội tiêu hợp lý
 Kiộm dộch TV, Chộn giộng cây có k/n kháng bộnh
 Trưộc khi gieo ươm xỠlý ęất và xỠlý hạt giộng
 Gieo ươm trong bầu, tęng hà m lượng P, K
 Không bón phân chuộng chưa hoai mục
 Thưộng xuyên phun thuộc bảo vộ TV
ChÆ°Æ¡ng V
Một sộ loại bộnh hại rừng thưộng gặp
* Biộn pháp phòng trừ chung ęội vội bộnh hại rộ ộ rừng
trá»™ng:
 - Chộn giộng kháng bộnh.
 - Chộn cây tột ęộ trộng.
 - ęà o hà o cách ly rộ cây: ộ những khu rừng bộ bộnh
