1. Санхүү Эдийн Засгийн Дээд Сургууль
Экономикс Эконометриксийн
Тэнхим
“Эдийн засгийн хөгжлийн гол түлхүүр бол хүний хөгжил”
Эдийн засгийн хөгжил гэдэг нь тоон үзүүлэлтүүдийн өсөлтүүдээс илүү өргөн ойлголт юм.
Энэхүү ойлголтонд тоогоор хэмжигдэхгүй жнь: эрүүл мэнд, соѐл, боловсрол, харилцаа зэрэг чанарын
үзүүлэлтүүд давхар агууллагддаг.
Үүнээс үзвэл эдийн засгийн хөгжлийн нэг гол төлөөлөл нь хүн, хүний мэдлэг боловсрол,
эрүүл мэнд, орлого, соѐл зэргээр ойлгож болох нь. Өөрөөр хэлбэл хүний хөгжил эдийн засгийн
хөгжлийн нэг гол хэмжүүр аж. Үүнтэй холбогдуулан сүүлийн үеийн статистик мэдээллүүд хүний
хөгжлийг тооцох оролдлого хийсээр иржээ. Жнь: Монгол улсын нутаг дэвсгэр харъяалалаар нь
хүний хөгжлийн индексийг 2007 оны байдлаар ҮСТГ-аас тооцоолон гаргажээ.
Байршил
Улсын дүн
Баян-Өлгий
Говь-Алтай
Завхан
Увс
Ховд
Баруун бүс
Архангай
Баянхонгор
Булган
Орхон
Өвөрхангай
Хөвсгөл
Хангайн бүс
Говьсүмбэр
Дархан-Уул
Дорноговь
Дундговь
Өмнөговь
Сэлэнгэ
Төв
Төвийн бүс
Дорнод
Сүхбаатар
Хэнтий
Зүүн бүс
Улаанбаатар
Хүний
хөгжлийн
индекс
0,720
0,668
0,679
0,678
0,676
0,687
0,677
0,686
0,660
0,698
0,823
0,663
0,650
0,724
0,716
0,678
0,649
0,692
0,823
0,716
0,689
0,697
0,644
0,745
0,682
0,696
0,737

2. Хүний хөгжлийн индекс
Улаанбаатар
Зүүн бүс
Хэнтий
Сүхбаатар
Дорнод
Төвийн бүс
Төв
Сэлэнгэ
Өмнөговь
Дундговь
Дорноговь
Дархан-Уул
Говьсүмбэр
Хангайн бүс
Хөвсгөл
Өвөрхангай
Орхон
Булган
Баянхонгор
Архангай
Баруун бүс
Ховд
Увс
Завхан
Говь-Алтай
Баян-Өлгий
Улсын дүн
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
Манай улсын хувьд хүний хөгжлийн индексийг Наслалт, Мэдлэг, Орлогын түвшингийн
тусламжтайгаар тооцдог ажээ. Монгол улс хүн амын хөгжлөөрөө буюу хүний хөгжлийн индексээр
тооцоолоход 177 орноос 114-р байранд оржээ. Үнэхээр ч хүний, ялангуяа хувь хүний хөгжил эдийн
засгийн гол түлхүүр гэдгийг бататгах баримтын нэг бол энэ мөн. Эдийн засгийн өндөр хөгжилтэй
улсууд энэ жагсаалтын эхний байрыг эзэлжээ.
№
Countries
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Iceland
Norway
Australia
Canada
Ireland
Sweden
Switzerland
Japan
Netherlands
France
Human
development
index (HDI)
value
0.968
0.968
0.962
0.961
0.959
0.956
0.955
0.953
0.953
0.952
Мөн эдийн засгийн хөгжил муутай, буурай хөгжилтэй орнууд энэ жагсаалтын сүүл мушгиж байгаа
нь үүний нэгэн баталгаа болох биз ээ.
№
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
Countries
Congo (Democratic Republic of the)
Ethiopia
Chad
Central African Republic
Mozambique
Mali
Niger
Guinea-Bissau
Burkina Faso
Sierra Leone
Human
development
index (HDI)
value
0.411
0.406
0.388
0.384
0.384
0.380
0.374
0.374
0.370
0.336
ЭЭТ.Оюутан.IV.Х.Эрдэнэбаатар

3. Хавсралт
1. Хүний хөгжлийн индекс, Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний индекс
Countries
1Iceland
2Norway
3 Australia
4 Canada
5Ireland
6Sweden
7 Switzerland
8Japan
9 Netherlands
10 France
11 Finland
12 United States
13 Spain
14 Denmark
15 Austria
16 United Kingdom
17 Belgium
18 Luxembourg
19 New Zealand
20 Italy
21 Hong Kong, China (SAR)
22 Germany
23 Israel
24 Greece
25 Singapore
26 Korea (Republic of)
27 Slovenia
28 Cyprus
29 Portugal
30 Brunei Darussalam
31 Barbados
32 Czech Republic
33 Kuwait
34 Malta
35 Qatar
36 Hungary
37 Poland
38 Argentina
39 United Arab Emirates
40 Chile
41 Bahrain
42 Slovakia
43 Lithuania
44 Estonia
45 Latvia
46 Uruguay
47 Croatia
48 Costa Rica
49 Bahamas
50 Seychelles
51 Cuba
52 Mexico
HDI
0.968
0.968
0.962
0.961
0.959
0.956
0.955
0.953
0.953
0.952
0.952
0.951
0.949
0.949
0.948
0.946
0.946
0.944
0.943
0.941
0.937
0.935
0.932
0.926
0.922
0.921
0.917
0.903
0.897
0.894
0.892
0.891
0.891
0.878
0.875
0.874
0.87
0.869
0.868
0.867
0.866
0.863
0.862
0.86
0.855
0.852
0.85
0.846
0.845
0.843
0.838
0.829
GDPI
0.985
1
0.962
0.97
0.994
0.965
0.981
0.959
0.966
0.954
0.964
1
0.935
0.973
0.971
0.969
0.963
1
0.922
0.944
0.977
0.949
0.927
0.91
0.95
0.9
0.902
0.905
0.888
0.941
0.86
0.889
0.93
0.877
0.938
0.866
0.823
0.828
0.925
0.799
0.896
0.846
0.831
0.842
0.821
0.768
0.813
0.772
0.87
0.848
0.683
0.781

4. 53 Bulgaria
54 Saint Kitts and Nevis
55 Tonga
56 Libyan Arab Jamahiriya
57 Antigua and Barbuda
58 Oman
59 Trinidad and Tobago
60 Romania
61 Saudi Arabia
62 Panama
63 Malaysia
64 Belarus
65 Mauritius
66 Bosnia and Herzegovina
67 Russian Federation
68 Albania
69 Macedonia (TFYR)
70 Brazil
71 Dominica
72 Saint Lucia
73 Kazakhstan
74 Venezuela (Bolivarian Republic of)
75 Colombia
76 Ukraine
77 Samoa
78 Thailand
79 Dominican Republic
80 Belize
81 China
82 Grenada
83 Armenia
84 Turkey
85 Suriname
86 Jordan
87 Peru
88 Lebanon
89 Ecuador
90 Philippines
91 Tunisia
92 Fiji
93 Saint Vincent and the Grenadines
94 Iran (Islamic Republic of)
95 Paraguay
96 Georgia
97 Guyana
98 Azerbaijan
99 Sri Lanka
100 Maldives
101 Jamaica
102 Cape Verde
103 El Salvador
104 Algeria
105 Viet Nam
106 Occupied Palestinian Territories
107 Indonesia
108 Syrian Arab Republic
109 Turkmenistan
110 Nicaragua
0.824
0.821
0.819
0.818
0.815
0.814
0.814
0.813
0.812
0.812
0.811
0.804
0.804
0.803
0.802
0.801
0.801
0.8
0.798
0.795
0.794
0.792
0.791
0.788
0.785
0.781
0.779
0.778
0.777
0.777
0.775
0.775
0.774
0.773
0.773
0.772
0.772
0.771
0.766
0.762
0.761
0.759
0.755
0.754
0.75
0.746
0.743
0.741
0.736
0.736
0.735
0.733
0.733
0.731
0.728
0.724
0.713
0.71
0.752
0.816
0.735
0.774
0.806
0.843
0.832
0.752
0.844
0.723
0.783
0.73
0.809
0.71
0.782
0.663
0.714
0.74
0.694
0.702
0.728
0.7
0.716
0.705
0.688
0.745
0.736
0.712
0.703
0.728
0.651
0.74
0.725
0.67
0.684
0.671
0.629
0.657
0.739
0.685
0.698
0.731
0.641
0.587
0.636
0.653
0.639
0.661
0.627
0.678
0.661
0.711
0.572
0.505
0.609
0.607
0.609
0.601

5. 111 Moldova
112 Egypt
113 Uzbekistan
114 Mongolia
115 Honduras
116 Kyrgyzstan
117 Bolivia
118 Guatemala
119 Gabon
120 Vanuatu
121 South Africa
122 Tajikistan
123 Sao Tome and Principe
124 Botswana
125 Namibia
126 Morocco
127 Equatorial Guinea
128 India
129 Solomon Islands
130 Lao People’s Democratic Republic
131 Cambodia
132 Myanmar
133 Bhutan
134 Comoros
135 Ghana
136 Pakistan
137 Mauritania
138 Lesotho
139 Congo
140 Bangladesh
141 Swaziland
142 Nepal
143 Madagascar
144 Cameroon
145 Papua New Guinea
146 Haiti
147 Sudan
148 Kenya
149 Djibouti
150 Timor-Leste
151 Zimbabwe
152 Togo
153 Yemen
154 Uganda
155 Gambia
156 Senegal
157 Eritrea
158 Nigeria
159 Tanzania (United Republic of)
160 Guinea
161 Rwanda
162 Angola
163 Benin
164 Malawi
165 Zambia
166 Côte d’Ivoire
167 Burundi
168 Congo (Democratic Republic of the)
0.708
0.708
0.702
0.7
0.7
0.696
0.695
0.689
0.677
0.674
0.674
0.673
0.654
0.654
0.65
0.646
0.642
0.619
0.602
0.601
0.598
0.583
0.579
0.561
0.553
0.551
0.55
0.549
0.548
0.547
0.547
0.534
0.533
0.532
0.53
0.529
0.526
0.521
0.516
0.514
0.513
0.512
0.508
0.505
0.502
0.499
0.483
0.47
0.467
0.456
0.452
0.446
0.437
0.437
0.434
0.432
0.413
0.411
0.508
0.629
0.505
0.509
0.59
0.494
0.557
0.638
0.708
0.58
0.786
0.435
0.514
0.804
0.723
0.637
0.729
0.591
0.503
0.503
0.552
0.389
0.589
0.499
0.536
0.528
0.519
0.585
0.423
0.504
0.647
0.458
0.371
0.523
0.541
0.469
0.507
0.42
0.514
0.39
0.503
0.453
0.372
0.447
0.493
0.482
0.402
0.404
0.335
0.524
0.416
0.526
0.406
0.317
0.388
0.468
0.325
0.328

6. 169 Ethiopia
170 Chad
171 Central African Republic
172 Mozambique
173 Mali
174 Niger
175 Guinea-Bissau
176 Burkina Faso
177 Sierra Leone
0.406
0.388
0.384
0.384
0.38
0.374
0.374
0.37
0.336
0.393
0.444
0.418
0.421
0.39
0.343
0.353
0.417
0.348
2. Хүний хөгжлийн индекс болон Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хоорондын график
хамаарал
1.0
0.9
GDPI
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.3
0.4
0.5
0.6
0.7
0.8
0.9
1.0
HDI
3. Учир шалтгаан
Pairwise Granger Causality Tests
Date: 09/10/08 Time: 22:20
Sample: 1 177
Lags: 2
Null Hypothesis:
GDPI does not Granger Cause HDI
HDI does not Granger Cause GDPI
Obs
175
F-Statistic
2.72133
17.9729
4. Хамаарлын хүч
HDI
GDPI
HDI
1
0.934039745432
GDPI
0.934039745432
1
Probability
0.06865
8.3E-08

7. 5. Хүний хөгжлөөс хамаарах дотоодын нийт бүтээгдэхүүний регресс
Dependent Variable: GDPI
Method: Least Squares
Date: 09/10/08 Time: 22:25
Sample: 1 177
Included observations: 177
Variable
Coefficient
C
0.444738
HDI
-0.588974
HDI^2
1.199224
R-squared
0.903483
Adjusted R-squared
0.902374
S.E. of regression
0.059501
Sum squared resid
0.616020
Log likelihood
249.8132
Durbin-Watson stat
1.812839
Std. Error
t-Statistic
0.072021
6.175128
0.219760
-2.680075
0.160278
7.482128
Mean dependent var
S.D. dependent var
Akaike info criterion
Schwarz criterion
F-statistic
Prob(F-statistic)
Prob.
0.0000
0.0081
0.0000
0.682469
0.190432
-2.788850
-2.735017
814.3980
0.000000
6. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнээс хамаарах хүний хөгжлийн регресс
Dependent Variable: HDI
Method: Least Squares
Date: 09/10/08 Time: 22:31
Sample: 1 177
Included observations: 177
Variable
Coefficient
GDPI
1.339658
GDPI^2
-0.377025
R-squared
0.881673
Adjusted R-squared
0.880997
S.E. of regression
0.058804
Sum squared resid
0.605125
Log likelihood
251.3924
Std. Error
t-Statistic
0.029887
44.82390
0.037496
-10.05505
Mean dependent var
S.D. dependent var
Akaike info criterion
Schwarz criterion
Durbin-Watson stat
Prob.
0.0000
0.0000
0.724780
0.170461
-2.817994
-2.782105
1.437964