Бизнис приоритети за побрз развој

1. БИЗНИС - ПРИОРИТЕ ТИ
ЗА П О Б Р З
РАЗВОЈ
ОРГАНИЗАЦИЈА
НА РАБОТОДАВАЧИ
НА МАКЕДОНИЈА

2. 2
БИЗН –ПР РИТЕТИЗАПО ЗР З О
ИС ИО
БР А В Ј

3. Предговор
Република Македонија е земја со мал пазар,
но и покрај овој ограничувачки фактор, таа
можесо разни политики и мерки да ја подобри
конкурентноста на својатаекономија и да стане
државакаде е исплатливо да се води бизнис и
пристојнода се живее.Факторите кои влијаатврз
конкурентноста се многубројни и комплексни.
Затоа,само со напори од сите заинтересирани
страни, Владата,бизнис-секторот и граѓанското
општествоможе да се подобри бизнис-климата
и да се создаде конкурентна македонска
економија.
инвестиции.Самотодонесувањена законите
и измените и дополнувањата несе доволни
за создавањестабилнабизнис-околина. Во
иднина епотребноповеќеда поработимена
спроведувањето назаконите, реформите на
судскиот системи намалувањена корупцијата.
Вопоследнитенеколку годиниМакедонија
направи значителен напредок во подобрување
на бизнис-климата што бешерегистрирано во
студиитена Светскабанка,Светскиотекономски
форум, Меѓународниот монетарен фонд и
Меѓународната организација на трудот. Но
подобрувањето на бизнис-климата е процес кој
постојанотреба да се подобруваи усовршува.
Затаа цел,Организацијатана работодавачите
на Македонија и Бизнис-конфедерацијатана
Македонија,потпомогнатиод Меѓународната
организација на трудот и со стручна помош на
Македонскиотцентар за меѓународнасоработка
и М-проспект го спроведе истражувањето
„Подобренабизнис-клима за одржливи
претпријатија“, чија цел беше да се утврдат
клучните подрачја кои ја ограничуваатбизнисклиматаво Македонија и да се дадат препораки
за подобрување на истата.
Расчекорот помеѓупотребите на стопанството
и понудата на квалификувана работна
сила е постојано присутен.Потребное да се
подобриврската помеѓустручните училишта
и претпријатијата,но исто така да се поттикне
процесот на обука и преквалификација на
невработените за нивноусовршување и
полеснодоаѓање до работноместо.
Подобрувањето на правната и регулативната
средина преку зголемувањена времето за
консултации со бизнис-заедницата, посилна
улога на Економско-социјалниотсовети подолг
период за приспособувањена фирмите на
изменетитезаконски прописи се особено
важниза остварувањеефикасна пазарна
економија која треба да биде креатор на нови
работни места,генераторна економскиот раст,
зголемувањена животниотстандарди вкупниот
напредокна земјата.
Владеењетона правото и заштитата на
сопственостасе особеноважни за креирање
предвидлива, стабилнаи безбедна околина
за постоечките фирми и за фирмите кои ќе
се основаат во иднина, како за домашните
инвеститори, така и за странските директни
Растотна македонскитекомпании сѐ уште се
базира на самофинансирањеи на банкарски
кредити.Затоа е потребно дасе влијае на
високите каматни стапки и да се обезбеди
олеснет пристапдо финансиските услуги на
малите и среднитепретпријатија.
Ипокрај фактот дека Македонија е една од
водечките земји во регионот која нуди најдобри
услови за започнувањебизнис, потребна е
посилна финансиска поддршказа реализација
на Програмата за развој на претприемништвото,
конкурентноста и иновативностана малите и
среднитепретпријатија.
Веруваме дека препораките содржани во овој
документќе им бидат од корист на креаторите
на политиките, на социјалнитепартнери, на
бизнис-асоцијациите и граѓанскиот сектор во
нивните напори за создавањебизнис-клима која
ќе ги подобриконкурентските способности на
домашните претпријатија за успешен натпревар
како на домашниотпазар, така и на странските
пазари.
Организацијана
работодавачите на
Македонија
Бизнис
конфедерација на
Македонија
Ангел Димитров
претседател
МилеБошков
претседател
3

4. фирмите ЗАСЛУЖУВААТ КВАЛИТЕТНА
РЕГУЛАТИВА КОЈА ДОСЛЕДНО ЌЕ СЕ
СПРОВЕДУВА
Во
изминатиотпериодМакедонија постигна
значителеннапредоквопогледна
леснотијата за водењебизниси според извештајот
„Дуингбизнис“ (Doing Business)на Светскабанка,
во 2012г. земјата беше рангирана на 23.место
(одвкупно 185економии).Оддруга страна,пак,
квалитетотнарегулаторната
рамкае нанискониво,како што беше оценето
со Индексот на квалитетот на регулативата на
Светскабанка.
Графикон 1.1.
Генералнатарегулатива како ограничување
и товар за компаниите
36,5
95,9
Честата промена на регулативата
Табела 1.1.
Рангирањеспоред леснотијата за водење
бизнис
Земја
2011
23
16
15
Словенија
35
35
Бугарија
64
66
Хрватска
80
84
Србија
95
86
Македонија
Ирска
Извор:Светска банка, база на податоци за „Дуинг
бизнис“ (Doing Business)
Спореднаодитеод примарното истражување т.е.
Анкетата со работодавачи (2013), генералната
регулатива воМакедонијапретставува товар за
компаниите.Поголемиотдел од испитаниците
(над80% согласуваат дека придржувањето до
)се
генералната регулатива им одзема многу време
на фирмите.Фирмитепретежно сежалат на
честите законски измени,но и дека регулативите
служатза полнењена државниот буџет.
4
95,3
Честите законскиизмениго ограничуваат долгорочното
планирање
2012
22
37,1
БИЗН –ПР РИТЕТИЗАПО ЗР З О
ИС ИО
БР А В Ј
48,8
92,4
Ригорозните казнени одредби
48,8
91,2
Бизнис-заедницата треба даучествува во
подготвувањето на регулативата
20,0
88,2
Времепоминато наработа нарегулативите
29,4
81,1
Регулативата служи за зголемување на буџетот
Целосносесогласувам( од вкупно)
%
Сесогласувам( од вкупно)
%
Извор: Анкета со работодавачи 2013

5. Главни препораки
`
Подобрување на квалитетот на регулативата преку
зголемување навремето за консултациисобизнисзаедницата;
`
Спроведувањенамотото„Најпрвинмислина
мало“ наситенивоанауправувањеивоситефази
накреирањетонаполитиките;
`
У
кинувањенанепризнаенитерасходисо
штозаконотзаданокнадобивкабистанал
почувствителен напрофит;
Табела1.2.
Петте најоптоварувачки аспекти на
трудоватарегулатива
Аспекти на
трудовата
регулатива
Прекин на
работниот однос
Официјални празници
% од фирмите
кои се
изјасниле дека
аспектот
претставува
оптоварување
13,2 %
Извор: Анкета со работодавачи
2013
О
д2006г.досегавоМакедонијаспроведенисенеколку
даночниреформисокоисенамалисевкупното
даночнооптоварување(вопогледнатрошоците
иадминистрацијата)зафирмитевоМакедонија.
Споредбитенамеѓународнонивопокажуваатдека
фирмитевоМакедонијаплаќаатрелативнониски
даноци.Сепак,повеќетооданкетиранитефирми
(80%
)сесогласуваатдекаданочнотооптоварување
претставуваглавенограничувачкифакторза
инвестирањетонафирмите. Тиепретежносежалат
на„просечнотовремекоеепотребнопретпријатијата
дагиисполнатобврскитепропишанисоданочната
регулатива“и„висинатанаданоцитезаприход“.
Истотака,повеќеодполовинаоданкетираните
компаниизабележуваатдекаданоцитесепрофитнонесензитивни,штозначидекатиеморадагиплаќаат
даноците,безогледдалипретпријатиетоостварува
профитилине.
Покрајлеснотијатапривлезотнапазарот,пазарната
ефикасностзависииодлеснотијатаприизлезот
одпазарот. Воизвештајот„Дуингбизнис“за2013г.,
Македонијасенаоѓанашеесеттотоместовопоглед
наизлезотодпазарот,позицијакојатокмунеодамна
сеподобри.Најважнатапричиназазатворање
набизниситевоМакедонијаенепрофитностана
бизнисот,поштоследуваатпроблемитеврзаниза
обезбедувањетофинансии.Сепак,примарното
истражувањепокажадекапоголемиотброј
претпријатија(54,1%
)имаатдовербавостечајната
регулативаинејзинотоспроведување.
Според Г
лобалниот индекс на конкурентноста,
Македонија се наоѓа на 94. место во погледна
ефикасноста напазарот на трудот. Скромното
рангирањеназемјатаглавносеоднесувана
„соработкатамеѓувработенитеиработодавците“,како
ивопогледна„трошоцитезатехнолошкивишок“.
Примарнотоистражувањепокажадекафирмите
претежноимаатпозитивномислењезатрудовата
регулатива.Компаниитенајмалкусезадоволниод
кусиотвременскипериодзаусвојувањенановата
регулативаизанејзинатаприменаодстранана
компаниите.
Вотабелата1.2.претставенисепеттенајважни
аспектинатековнататрудоварегулативакоинајчесто
претставуваатпрепреказапретпријатијата.
11,1 %
Регулативата за
видови договори за
вработување
Прекувремена работа
10,0 %
Вработување
7,9 %
Отказ
7,9 %
9,5 %
Заповеќетопретпријатија(45%регулативатаза
)
,
безбедностиздравјеприработапретставува
финансискитовар.
Анкетатасоработодавачипокажадеканаповеќеод
еднатретинаодпретпријатијатаникогашнеимсе
случиловмешувањетонаинспекторатитедаима
негативновлијаниеврзнивнотоработење.Сепак,околу
11%
одпретпријатијатасежалатдекачестопатисе
соочуваатсотаквипроблеми.Покрајтоа,половинаод
испитаницитесметаатдекаинспекциитенаДржавниот
инспекторатзатрудсеполитичкимотивирани(26,5%
од
испитаницитесметаатдекатоасеслучувапонекогаш,
додеказа17,1%
одиспитаницитетоачестосеслучува).
`
Изготвувањедеталнаанализанавлијаниетона
даночнитерегулатививрзкомпаниитеспореднивната
големина.Анализатаќепокажедалисепотребни
прилагодувањанаданочниотсистемкои бибиле
поволнизамикроималитепретпријатија;
`
Спроведувањеселективнонамалувањенастапките на
социјалнитепридонеси,илиприлагодување
наминималнатаосновазаплаќањесоцијални
придонесивоодноснаминималнатаплата;
Воведувањебрзастечајнапостапка;
`
`
Н
акомпаниитедаимседадеповеќевремедаја
применатноватаилиизменетататрудова регулатива
иводењесилниинформативни
кампањипреддасеизвршатпоголемипромениво
регулативата;
` Основањеодборворамкитена
социјалниотсовет( С )кој постојано,послучаен
ЕС
Економскоизбор,ќегипроверува извештаитенатрудовата
инспекција,ќевршинадзордалиинспекцијата
работикоректноилипакеполитичкимотивиранаи
ќегиобјавуваизвештаите.
5

6. СИЛНО ВЛАДЕЕЊЕ
НА ПРАВОТО
И ОСТРА БОРБА
ПРОТИВ
КОРУПЦИЈАТА
Владеењетона правото и обезбеденитеправа на
сопственостсоздаваат предвидливо,стабилно и
безбедноопкружување за создавањеи раст на
компаниите.
Податоците на Светскабанка претставени во
табелата2.1.покажуваат дека Македонија
се одликува со релативно низок степенна
владеење направотово споредба со оценетите
земји и се наоѓа на самиот крај, со исклучок на
Србија која е на последното место.
Табела 2.1.
Индексна владеење на правото,2011 год.
(0-100)
48,4
95,8
83,6
60,6
0,18
Бугарија
51,6
-0,09
Србија
46,5
-0,33
Македонија
Ирска
Извор:World Bank,GovernanceMatters.
Вопогледнатранспарентностапри креирањето
наполитиките,споредпроценитенаГ
лобалниот
индекснаконкурентноста(ГИК),Македонијасе
наоѓана76.место. Вослучај наспор, фирмитево
Македонијатрошатмногуресурси,вклучително и
време,за дагоразрешат спорот,штоседолжина
неефикасната правнарамка.
Обезбеденитеправанасопственостсеважни за
секојаодлука за инвестирањенакомпаниите,
безогледдалисеработи за новоформирани
компаниииликомпанииво раст.Податоците одГИК
покажуваатдекаМакедонијаненуди високстепен
насигурностнаправата насопственост,рангирајќи
јадржавата на84.место. О
ддруга страна, пак,
силнатазаштита наинвеститоритесеоценувакако
6
Графикон 2.1.
Закана по праватана сопственост
1,07
Хрватска
Повеќетоиспитанициопфатени соАнкетатасо
работодавачите(81,4% делатмислењетодека
)го
праватанасопственостсе заштитениисигурни.
Сепак,39%
одпретпријатијатакои учествуваа во
истражувањето признаваатдекаспореднивно
мислење, многуфирмисесоочилесонекаква
заканапосвоитеправанасопственост.Г
олем
делодиспитаниците(74,6%
)сесогласуваат со
тврдењетодекапоради закана за интегритетот на
праватанасопственостбилеодложениодлуките
за инвестирањенакомпаниите (видивографикон
2.1.).
1,76
Словенија
ВоАнкетатасоработодавачи,македонските
претпријатијададоаумеренопозитивнаоценка
за правнатарамка за заштита направата на
сопственостисостојбатавоодноснавладеењето
направото.Сепак,повеќетокомпаниимислатдека
третманотнеееднаков за ситепретпријатија во
земјата.
Бодување
за
управување
то
(-2.5 to +2.5)
-0,25
Држава
Процентуал
но
рангирање
добраво Македонијаи државата сенаоѓана17тотоместо.
БИЗН –ПР РИТЕТИЗАПО ЗР З О
ИС ИО
БР А В Ј
Не,никои
Некоиимаат
Повеќетоимаат
Ситеимаат
Незнам
Извор:Анкета со
работодавачи
2013;Забелешка:
Одговоритена
прашањето „Според
Вас,дали многу
претпријатија
искусиле
неодамнешни закани
врз нивното право на
сопственост?“

7. Корупцијатапретставуваболестзаопштеството
иекономијата. ПодатоцитенаТранспаренси
интернешнлпретставенивотабелата2.2.покажуваат
декаво2012г.Македонијасенаоѓалана69-тотоместо
одвкупно176земјикоибилеоценуванивопогледна
перцепцијатазараспространетостанакорупцијата.
Политичкитепартииисудствотосеоценетикако
најкорумпираниодситеинституциивоМакедонија
коисеопфатенисоистражувањето.
Табела 2.2.
Индексза перцепција на корупцијата, 2012 г.
Држава
Рангирањ
е за 2012
год.
Македониј
69
а
Ирска
25
Бодови Рангирањ
е на 2011
год.
43
69
Главни препораки
`
Редовноизвестувањеодстрананасекој
инспекцискиорганзаизвршенитеинспекциски
надзори,опфатенитеиндустрии,региониитн.
(објавувањетримесеченизвештајнавебстраницата);
`
Ситејавниинституциидаизвршатанализаво
сферитенанивнотоработењевокоииманајголем
потенцијалдасејавикорупцијаидасепредложат
заштитнимеркизаспречувањенакорупцијата;
Забелешка:Бодувањетосевршинаскалаод0до100бодови,
кадепомалиотброј бодови значипомалкукорупција
`
Примарните податоци кои беа собрани
покажуваатдека корупцијатае еднаоднајголемите
пречкиза македонскитекомпании.Околу66,5%од
анкетираните компаниипотврдија дека
корупцијата претставувапречка за бизнисите,
при што 22,4% компаниите целосно се
од
согласијасо ова тврдење(види во графикон 2.2.).
Дасезапочнесоиздавањебилтензајавнинабавки
зададобиеширокатајавностсеопфатен,
организираниструктуриранизворна
информациизајавнинабавки;
`
Воведувањекварталнитематскисостаноцина
Е Ссоакцентнаборбатапротивсиватаекономија;
С
`
Зајакнување на внатрешните и надворешните
механизми за финансиска контрола со цел дасе
спречиилисанкциониразлоупотребатаили
измаматаприкористењетонајавнитесредствана
државнитеинституции.
69
19
Словенија
37
61
35
Хрватска
62
46
66
Бугарија
75
41
86
Србија
80
39
86
Извор:Транспаренсиинтернешнл, Индексзаперцепција на
корупцијата [CorruptionPerceptionsIndex]
Графикон 2.2.
Степен на корупција
Не,воопштоне
Донекаде
Воголемдел
Целоснапречка
Незнам/без одговор
Извор:Анкета со работодавачи 2013;
Забелешка: категориите „во голем дел“ и
„целоснапречка“ заедно претставуваат 66,5%
.
7

8. Растот зависи од пристапот
до надворешни финансии
Растотна фирмите е ограничен од степенотдо кој тие може да се финансираат внатрешно или преку
неформалнимрежи. Целосниот потенцијал за раст на фирмите и економскиот раст на една земја како
целина не би можеле да се остваратбез соодветнонадворешно финансирање.
Бизниситево Македонија зависат од самофинансирање –перцепцијата на бизниситеукажува дека повеќето
фирми (64,1 %
)зависат од самофинансирањеи тоа влијаенарастоти вработувањето.Повеќетобизниси сметаат
дека финансирањетона фирмата не е соодветно на нивните потребии дека способноста на фирмата да
соберекапитал имавлијаниеврз производството.
Графикон 3.1.
Соодветнофинансирањена фирмите:Во
која мера се согласувате сотврдењето
дека „финансирањето на претпријатијата
соодветствувасопотребите на
претпријатието“?
Целосноне сесогласувам
Делумно сесогласувам
Сесогласувам
Целосносесогласувам
Незнам
Претпријатијата претпочитаат да се самофинансираат,а тоа се должи на немањетопристап до
надворешниизвори на финансирање.
Недостатокот на надворешното финансирање не е само перцепција на бизнисите, туку се потврдува
и со разни показатели, како показателот за кредитите за приватниот сектор ( од БДП) кој покажува
%
дека Македонија е послаба во споредба со другите опфатениземји.
Графикон 3.2. Домашни кредити за приватниотсектор (
%од БДП)
250
200
150
100
50
0
Македонија
Ирска
Словенија
Хрватска
Бугарија
Извор:Светска банка, Индикатори за светскиот развој [World Development Indicators]
8
БИЗН –ПР РИТЕТИЗАПО ЗР З О
ИС ИО
БР А В Ј
Србија

9. Табела 3.1.
Претпочитани начинина финансирање
Графикон 3.3.
Најголемите три пречки за пристап до
кредити:
Кои се
Кои се
вашите
вашите
финансис
фин.
ки
преференц
преферен и за обртен
ци за
капитал?
инвестиц
ии?
Задржана добивка 45,3 %
53,5 %
Нов капитал,
сопствен или
% од семејството,
пријателите
Нов капитал,
надвор од
% семејството и
пријателите
Краткорочен заем
12,4 %
42%
7,6
16%
2,4 %
3,5
20,6 %
21,8 %
Долгорочен заем
13,5 %
5,9 %
Не знам
5,9 %
12%
7,6 %
Вкупно
100,0 %
Извор:Анкета со работодавачи 2013
Банкитебараат Каматните
премногу
стапки се
податоциза
превисоки
дагоодобрат
заемот
100,0 %
Банките не
сакаат да го
прифатат
ризикот
„Бизнис-ангелите“, ризичниот (venture) капитали иницијалните јавни понудиза новите бизнисине се
практикуваат во толкавамера и истовремено не се многу достапни.Банките претставуваат клучен
извор на надворешно финансирање.Самофинансирањетокако претпочитувањена бизнисите
можебие поврзано со мислењетодека финансискитепродукти не се прилагоденина потребите
на претпријатијата со разни големини,особеноне за малите и среднитепретпријатија.Политиките,
регулативите и услугите за промовирање напристапотна малитеи среднитепретпријатија до
финансискиуслуги не се применуваат во доволнамера.
Повеќетобизнисисметаатдека пристапотдокредит претставувапречка (69,4 %.
)
Главни препораки
`
`
`
Пристапотдофинансииза приватниот сектор
треба да се зголемипреку мерки на
Народнатабанка на Република Македонија
за намалувањена трошоцитеза кредити
и преку натамошнадостапностна
инвестицискикредити со владинистимули
за каматнитестапки;
Натамошенразвој нафинансискиотсектор,
стимулирањена поголемите банки и
можно специјализирањесо развој на
инвестицискобанкарствои развивање
нови финансиски продукти;
Владата треба да воведе стимули во
политиките и регулативите со цел да ги
охрабрифинансискитеинституции да им
позајматпаринамалите и средните
претпријатија (МСП).Владата треба да ги
поддржи банкитекои се фокусираат на М ;
СП
`
Обукиза финансирање,советодавни услуги и
програмиза управување со фирмите;
`
Развивање финансиски услуги кои
компаниитеќе може да си ги дозволат, преку
јавно-приватно партнерство, во различни
фази од развојот на претпријатието и за
претпријатија со различни големини;
`
Работана страната на побарувачката,
но и на страната на понудата за
капитално финансирање,на пример
промоцијана
„бизнис-ангели“ и на капиталза вложување
(venture capital). Позитивенчекор е
основањето јавенФонд за иновациии
технолошки развој,кој треба да започне со
работашто е можно побргу.
9

10. ИНВЕСТИРАЈ, БИДИ ИНОВАТИВЕН,
ГЛОБАЛИЗИРАЈ, БИДИ КОНКУРЕНТЕН
Конкуренцијата
која е лојална, наедно е и здрава, како за општеството,
така и за бизнисите. Тааовозможува постојан напредок
на конкурентите,нови инвестиции во технологијата и/ или човечкиоткапитали постојана борбаза
усовршување.
сенаоѓана133.местовопогледнаприфаќањето на
технологијатананивонапретпријатие.
Табела 4.1.
Показатели за конкуренцијата и
антимонополскитеполитики,2012 г.
(Рангирање на државите)
Интензите Делотворно Степен на
т на
ст на
ориентирано
локалната
антимоност кон
конкуренциј полските
клиентите
а
политики
Македониј
119
96
92
а
Ирска
40
22
11
Држава
Табела 4.2.
Инвестирањена компаниитево
истражување и развој, 2012 г.
Држава
Позиција
Македонија
Ирска
Словенија
123
21
47
Вредност
(1-7, 7 е
најдобра
оцена)
2,5
4,3
3,4
Словенија
41
64
52
Хрватска
120
90
107
Хрватска
76
3,0
Бугарија
101
108
69
Србија
137
142
135
Бугарија
Србија
92
132
2,9
2,3
Извор:Светски економски форум, Г
лобален индекс на
конкурентноста 2013-2014.
ЛокалнатаконкуренцијавоМакедонијасечинидекаена
приличнонисконивоштомземјатасенаоѓана 119-тото
местовоГИК(видивотабела4.1.).Истотака,
македонскитепретпријатијасеумерено ориентирани
конклиентите.
ГИКоценувадекапостоимногупросторза
подобрување наделотворноста наантимонополските
политики.Самомалдел(22,4%
)одпретпријатијата
коибеаанкетиранивоАнкетатасоработодавачисе
изјаснијадекасесоочуваат сомонополиимонополски
практикивосвојотделовенсектор.Македонските
компаниипријавуваат декаделумноодговараат
нанамалувањетонаценитенаконкурентите, ина
домашните,инастранскитеконкуренти.
Иновациитепретставуваат движечка силакојаводи
конпоголемрастиподобарживотен стандард.Сепак,
нивотонаинвестирањевоистражувањетоиразвојотво
Македонијасемногуниски,сопомалкуод0,2%
учество во
БП
Д .Покрај тоа,исамитекомпаниимногу малку
инвестираат воновитехнологии ииновации,
соисклучок нанеодамнешнитенапоринаВладата
дагипромовираистражувањето иразвојот,штосе
потврдиисоподатоцитенаГИК.Македонијаистотака
10
БИЗН –ПР РИТЕТИЗАПО ЗР З О
ИС ИО
БР А В Ј
Извор:Светски економски форум, Г
лобален индекс на
конкурентноста 2013-2014.
Повеќетоиспитаници кои учествуваа во Анкетата
соработодавачи (37,6%
)веруваат дека компаниите
во Македонијавоопштонесевпуштаат во
истражување и развој. Дополнителни 36%
се
изјаснија дека спореднив, некои одкомпаниите со
впуштаат во активности врзани за истражувањето
и развојот. Мнозинството испитаници потврдуваат
декаВладата ретко (30% одговорите), понекогаш
од
(22,4%
)или често(1,8%
)овозможува поддршка за
претпријатијатаза да инвестираат во истражување
и развој.
Компаниитеглавно сезадоволни од заштитата на
правата наинтелектуална сопственост.
Повеќето претпријатија опфатени со Анкетата со
работодавачи (80%
)изјавија дека покачувањето на
платите во нивното претпријатие го надминува
растотна продуктивноста (види во графикон 4.1.),
што негативно влијае на конкурентноста. Таквиот
резултат можеби еповрзан со неделотворниот
систем за преговарањеза платите.
Податоците одГИКпокажуваат декаработниците
воМакедонијапосетуваат многумалкуобукии

11. Графикон 4.1. Платите и растот
напродуктивноста(%)
Не,воопштоне
Воголем дел
Донекаде
Целосного
надминува
земјатасенаоѓа на126.местовооднос на„степенотна
обуки завработените“. Повеќетоодпретпријатијата
опфатени соАнкетатасоработодавачите (26,5%
)
сметаатдекавладата ненуди програми за поддршка
напретпријатијатазадајазголемат својата
продуктивност. Г
олемброј претпријатија (29%
)незнаат
дали воопштопостојат такви програми.
Неформалнатаекономска активност и неформалното
вработување создаваат нелојалнаконкуренција.
Примарните податоцикои беасобраниворамкитена
оваистражување потврдуваат деканеформалната
економскаактивност ешироко распространетаво
економијата- повеќе од70%
одкомпаниите изјавиле
декасесоочуваат соконкуренција одстранана
неформални или нерегистрирани претпријатија (види
вографикон4.2.).Покрај тоа,повеќе од40%
одсите
претпријатија сежалат декачестоили секогашсе
соочуваат со конкуренција одстранананеформални
Незнам/ претпријатија (видивографикон4.2.).
без
одговор
Извор:Анкета со работодавачи 2013
Графикон 4.2.
Конкуренција од неформалнипретпријатија(изразено во %од испитаниците)
7,1
11,8
38,8
35,9
6,5
Неформалнитепретпријатија претставуваат голема конкуренција
20,0
5,9
25,3
21,2
7,6
Kонкуренција од страна на неформални претпријатија
Никогаш
Ретко
Често
Секогаш
Незнам/ без одговор
Иакои самите претпријатија стануваат „жртви“ на неформалните претпријатија и конкуренцијата,
претпријатијатаво Македонија пријавија дека доста често користат неформалнипретпријатија како
свои доставувачи/супконтрактори.
Главни препораки
`
`
`
`
Дасе обезбеди посебнофинансирање за
претпријатијата со наменаза инвестирањево
новите технологии (непостари од 3 години);
Дасе зголеми државното финансирање во
областана истражувањето и развојот за да се
остварат целитепредвиденисо Националната
програма за научно истражување и развој
2012-2016;
Дасе изготват мерки со кои се
промовира конкурентностпреку квалитет,
наместо моменталнатаконкурентност со
цената;
Дасе усогласи растотна платитесо растот
на продуктивноста;
`
`
`
`
`
Да се промовира обука за вработените. Да
се основа фонд за кофинансирање на обуките
за вработените во претпријатијата;
Дасе подобри ефективноста насистемот
за преговарањево однос на платите;
Дасе подобри врската помеѓустручните
училишта и претпријатијата за да се подобрат
вештините навработените;
Дасе даде акцент на реформите во
средното образованиеи да се пренасочи дел
од средствата за високо образованиекон
средното образование.;
Дасе подобри квалитетотнаобразованието
за возрасни.
11

12. Развивање и искористување
на домашниот претприемнички
потенцијал
Иакобизнис-климата беше позитивно оценета при меѓународното рангирање,бројотна новоосновани
бизниси воМакедонијасенамалува. СпоредГ
лобалниот индекс на конкурентност за 2012-2013 г.,
главните виновницикои го попречуваатводењетона бизнисот, меѓу другите, се пристапот до
финансии(17,1 %,несоодветноквалификуваната работнасила (12,5 %,корупцијата (11,5 %,
)
)
)
неефикасната владинабирократија (11,4 % несоодветнатаинфраструктура. Сооглед на економијата
)и
која во земјата е во голема мера зависнаод извозот и со оглед на несигурноста во односна главните
трговски партнерина Македонија во ЕвропскатаУ
нија, Владата треба дасе фокусиранадомашниот
претприемнички(човечки) потенцијал.
Табела 5.1.
Петте најпроблематичнифактори за водење
бизнисво Македонија
Фактори
Пристап до финансирање
% од
испитаници
17,1
Несоодветно
квалификувана работна
сила
Корупција
12,5
Неефикасна
владина
бирократија
Несоодветна
инфраструктура
11,4
11,5
9,3
Извор:Светски економски форум, Г
лобален индекс на
конкурентноста 2012–2013г.
бизнисите, која ќе одржува тесна соработка
со претставниците на претприемничките
организации, банкитеи невладините
организации. Помагањето на бизнисите треба да
се врши значително побргу и поевтино со цел да
се срушат постоечките стереотипи за неуспех.
Всушност, потребно е да се промовираат
повторните
претприемници.
Понатаму,
приватниот сектор за развојот на бизнисите
треба и натаму да се унапредува и координира
со клучните институции, како Агенцијата за
вработување, Министерствотоза економија итн.
Додека Владата се фали со постојниот даночен
систем кој е поволен за странските инвеститори,
таа исто така може да придонесе кон
подобрување преку воведување нови даночни
олеснувања за новооснованите бизниси, како и
за компаниите со висок раст, што би послужило
како дополнителен поттик за претприемниците
кои сакаат до основаат свој бизнис. Тие може да
траат најмногу две години и може да опфаќаат
ослободување од плаќање данок на личен доход
за вработените во прватагодина од работењето.
Владата треба да изготви сеопфатна програма за
развој напретприемништвотокоја ќе предвидува
иновативно финансирањеза новооснованите
бизниси,вклучително и почетно финансирање.
Финансискатаподдршкаи советодавните услуги
заедно треба да бидат составендел на
агенцијатаза поддршкана
Графикон 5.1.
Петчекори
Вмрежување Посилнаулога на
Владина
за раст на
набизниси претприемничката
поддршка
едукација
бизнисите
Даночни
олеснувања
12
БИЗН –ПР РИТЕТИЗАПО ЗР З О
ИС ИО
БР А В Ј
Алтернативни
видови
претпријатија

13. Организациите на претприемниците треба да
нудат поголема поддршка за вмрежување на
бизниситесо цел да станат олеснувачи на
процесот на пренос на знаење до работодавците
и нивните вработени. Потребно е да се зајакне
нивната улога на застапници и лобисти, при што
Владата само би имала корист од препораките
на организациитена претприемниците.
Организациите на претприемниците
треба самите повеќе да се насочат кон
регионализација/ интернационализација.
Ниското учество на младите и жените–
претприемници, како и на другите ранливи
групи, има негативно влијание врз нивото
на претприемништво во државата. Покрај
потребата да се премости јазот помеѓу
постоечките вредности и претприемничките
активности во Македонија, Владата би имала
корист од доделувањето на средствата за
промоција на жените претприемници, како и
општествените претпријатија и настојувањата за
зелена економија (сè поодржливи видови
бизниси).
Постои слаба поврзаност помеѓуобразовните
институции и бизнис-секторите,што исто така
придонесува дане се совпаѓаат побарувачката
и понудата на пазарот на трудот. Владата треба
давоведе образованиеза претприемништво во
основнитеучилишта, кое ќе предвидуванови
предметиза претприемништвокои постепено
ќе се воведуваат преку претставување бизнисситуации од вистинскиот живот.Владата исто
така треба да ја подобри работатана новиот
Струченцентар и на Центарот за образование на
возрасните, со што ќе се постигнепоголемо
совпаѓањена побарувачката и понудата (на
необразованитеи невработените лица).
Главни препораки
`
`
`
`
`
`
`
Дасе стави акцент на искористувањето
на домашниот претприемнички(човечки)
потенцијал;
Дасе обезбеди поголема владина(не)
финансискаподдршказа новооснованите
бизниси;
Дасе подобрипроцесот на помагање на
бизниситепреку пониски трошоци и да се
поддржат настојувањатаза повторни обиди
за основањебизниси;
Дасе воведе даночно олеснувањеза
новооснованитеи високорастечките бизниси;
Дасе поттикнатпартнерскитеодноси со
организациитена работодавците/ вработени
чии капацитети треба да се зајакнат;
Дасе промовираат алтернативни видови
општественопретприемништвокои водат
кон одржливибизниси.Особено е важно да се
овозможи полесен пристапдо финансирање
на женитепретприемниции настојувањата за
зелени економии;
Дасе модернизираатсистемитена
формално и неформално образование(пр.
образование на возрасни) и да се воведе
образованиеза претприемнициуште во
основните училишта.
13

14. Организација на
работодавачи на
Македонија
Организацијатана работодавачи на Македонија (О М водечка и најголема
Р )е
организација на работодавачи во земјата основана во 2004година.Основнацел
на О Ме да ги застапува работодавачите воопшто и посебно во социјалното
Р
партнерство,да се грижи за развоj и остварувањена праватаи слободите
на работодавачите во економскатаи социјалната сфера.Нашатавизија е
Македонија да стане најбрзо растечка економија на Балканотдо 2017година.
О Мпосветува големо внимание на социјалниотдијалог на сите нивоа и
Р
тоа :на европско ниво,преку Заедничкиотконсултативен комитет–ЗКК,на
националнониво преку Економскосоцијалниотсовет(Е С бипартитнониво
С ),на
преку гранските колективни договoри и колективните договори на ниво на
работодавач.
Интересите на работодавачите ги застапува и преку своите членови во У
правните
одбори на Агенцијата за вработување наРепублика Македонија, Фондотза
пензиско инвалидскоосигурување,Одборот за акредитација на високо
образовни програми, Националниотсоветза претприемништвои конкурентност
(НСКП) и други не помалку важнитела во институциите.
Учествотона О Мво Заедничкиотконсултативен комитетделод Европскиот
Р
економско-социјален советна европско ниво им овозможува на работодавачите
да го следат патотна Република Македонија кон членствово Е
вропската У
нија (ЕУ)
преку усвојувањена препоракидо Владата на Република Македонија и
институциите на ЕУ
.
Работодавачитеод ОРМ,со своите четири члена од вкупно 12учествува во
креирањето на политикитеод економско-социјалнатасфера во Економско
социјалниот совет нанационално ниво,во кој другите две странисе
претставниците на синдикатии четири претставника од Владата.
О М претставуванад 17 работодавачки здруженија на ниво на гранка,
Р
вклучувајќи ги малите и средни фирми,како и речиси сите поголеми
корпоративни претпријатија во земјата.Притоа О Мима потпишано10
Р
колективни договори на ниво на гранка и Општколективендоговор за
приватниотсектор кој е обврзувачки за сите стопанственициод приватниот
сектор.
14
БИЗН –ПР РИТЕТИЗАПО ЗР З О
ИС ИО
БР А В Ј

15. Бизнис конфередација
на Македонија
Соформирањето на Конфедерацијата на работодавачи во 2001година како
здружениена граѓани - работодавачи почнавмеда ја пишуваме новата историја
во слободатана здружување на работодавачите во Македонија.
Благодарејќина поддршкатана Меѓународната организација на трудот и колегите
работодавачи членови на Меѓународната организација на работодавачи и
Европската организацијана работодавачи (во тоа време УНИЦЕ)БИЗНИСЕВР
ОПА
успеавме да се договориме соВладата на Република Македонија во 2005г. да
ја регистрираме организацијата како легитимен социјаленпартнерна Владата,
синдикатите,невладиниот сектор и локалната самоуправаво Македонија.
Бизнисконфедерацијата наМакедонија како непрофитна,независна
организација соработувасо партнерите, ги застапува интереситена своите
членови и партнерските организацииврз основа на одлуки кои се темелатна
демократски и транспарентниначини на анализа, комуникација и одлучување во
согласност соСтатутот на организацијата.
Денес БКМзастапува повеќе од 6.500 компании преку директно членство и преку
колективно членство организирано во 13 партнерски организации со учество во
БДПна земјата со над 40 %
.Вработените во Бизнис конфедерација на Македонија
се професионално обучени, управувани од девет членови на управниот одбор
и 30 членови во Собранието на организацијата.Низ главната канцеларија во
Скопјеи регионалните канцеларииво Битола, Прилепи Тетово овозможена е
комуникација и услуги на членките со цел за да се застапуваат нивнитеинтереси
во сферата на социо-економискитеполитики, колективното договарање,
стандардитеи едукацијата нанационално и интернационално ниво.Стратегијата
на организацијата 2010-2015 се спроведуваврз основа на однапредутврдени
целии задачи, но основната визија на организацијата е дека само „Здружени
работодавачи можат да ја подобрат конкурентноста на македонската
економија“.
БИЗНИС КОНФЕДЕРАЦИЈА НА МАКЕДОНИЈА
BUSINESS CONFEDERATION OF MACEDONIA
15

16. OРГАНИЗАЦИЈА HA РАБОТОДАВАЧИ HA
МАКЕДОНИЈА
yл. Димитрие Чупески бp.13, Скопје
Teлефон: • 389 2 3215 085
e-поштa: lnfo@orm.org.mk
веб-страницa: www.orm.org.mk
БИЗНИС КОНФЕДЕРАЦИЈА НА МАКЕДОНИЈА
yл.Bасил Ѓоргов бp.11,
Пошт. фах. 880,Скопје
тел/ факс : +389 2 3224 762
e-пошта: contact@bcm.mk
Веб- страница: www.bcm.mk