การท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ โดย รศ.ชนัญ วษ์วิภาค

1. 1
การท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์
Creative Tourism
รศ. ชนัญ วงษ์วิภาค
หลักสูตรการจัดการมรดกวัฒนธรรมและอุตสาหกรรมสร้างสรรค์
วิทยาลัยนวัตกรรม มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
เมษายน 2559
Crispin Raymond และ Greg Richards ได้คิดคำนี้ขึ้นมำในกำรประชุมสัมมนำในประเทศ
นิวซีแลนด์ที่เริ่มขึ้นปี ค.ศ. 2000 จำกนั้นก็ได้มีควำมพยำยำมให้ควำมหมำยแก่กำรท่องเที่ยวเพื่อควำมต้องกำร
มีประสบกำรณ์อันจริงแท้ด้วยกำรได้มีส่วนร่วมในกำรเรียนศิลปะ มรดกวัฒนธรรมหรือเรียนรู้ลักษณะพิเศษ
อย่ำงใดอย่ำงหนึ่งของแหล่งท่องเที่ยว กำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์เป็นกำรท่องเที่ยวที่เปิดโอกำสให้ผู้มำเยือน
ได้พัฒนำศักยภำพเชิงสร้ำงสรรค์ผ่ำนกำรมีส่วนร่วมในหลักสูตรและประสบกำรณ์กำรเรียนรู้มรดกภูมิปัญญำ
อย่ำงใดอย่ำงหนึ่งของแหล่งท่องเที่ยวปลำยทำง ลักษณะเช่นนี้จึงเห็นได้ชัดว่ำกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์
แตกต่ำงไปจำกกำรท่องเที่ยวเชิงนิเวศและกำรท่องเที่ยววัฒนธรรม กระนั้นกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ก็ไม่ได้
ถือว่ำกำรท่องเที่ยวอื่นเป็นคู่แข่งแต่กำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์มีบทบำทส่งเสริมกำรท่องเที่ยวแบบอื่นให้ได้
เพิ่มและเติมเต็มควำมต้องกำรของผู้มำเยือนได้อีกช่องทำงหนึ่ง
ตำมควำมเห็นของ Greg Richards (2000) นั้นกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ช่วยให้นักท่องเที่ยวได้
กลำยเป็นบุคคลที่แตกต่ำงจำกนักท่องเที่ยวคนอื่นๆ ที่ไปเที่ยวเพียงเพื่อควำมสนุกสำรำญขณะที่นักท่องเที่ยว
เชิงสร้ำงสรรค์ได้รับควำมเพลิดเพลินจำกกำรได้ลองหัดทำสิ่งใหม่ๆ ที่เป็นมรดกภูมิปัญญำของท้องถิ่นแหล่ง
ท่องเที่ยว กำรได้รับโอกำสเช่นนั้นย่อมบังเกิดควำมชื่นชมเคำรพนับถือในวัฒนธรรมของแหล่งท่องเที่ยวที่จะ
นำไปสู่กำรสร้ำงควำมเข้ำใจระหว่ำงผู้คนต่ำงวัฒนธรรมยิ่งขึ้น สำหรับ Greg Richards แล้วกำรนำทรัพยำกร
วัฒนธรรมมำจัดกำรเพื่อกำรท่องเที่ยวเป็นแนวทำงหลักในพัฒนำกำรกำรท่องเที่ยวและกำรทำกำรตลำดเมื่อไม่
นำนมำนี้ และได้มีกำรนำกำรสร้ำงสรรค์เข้ำมำประยุกต์ใช้กับบริบทของกำรท่องเที่ยว
Crispin Raymond (2000) กล่ำวถึงกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ในลักษณะคล้ำยๆ กันกับ Greg
Richards โดยหยิบยกทฤษฎีทำงจิตวิทยำในประเด็นกำรลำดับขั้นควำมต้องกำรของมนุษย์ตำมแนวทำง
อับรำฮัม มำสโลว์ผู้จัดลำดับควำมต้องกำรของมนุษย์ออกเป็น 5 ขั้นคร่ำวๆ ที่เริ่มต้น (จำกข้ำงล่ำงของฐำน
พีระมิด) ด้วยควำมต้องกำรทำงกำยภำพ ควำมต้องกำรควำมมั่นคงปลอดภัย ควำมต้องกำรควำมรักและควำม
เป็นเจ้ำของ ควำมต้องกำรกำรเคำรพนับถือและควำมต้องกำรควำมสมบูรณ์ของชีวิต เมื่อนำแนวคิดของมำส
โลว์ที่กล่ำวมำแล้วไปอธิบำยในแวดวงของกำรท่องเที่ยวก็จะเห็นได้ว่ำปัจจุบันนักเดินทำงท่องเที่ยวส่วนใหญ่ต่ำง
หำควำมสำรำญจำกกำรได้เดินทำง ได้พักโรงแรมหรู ได้สนุกกับกิจกรรมต่ำงๆ ที่นักท่องเที่ยวทั่วๆ ไปคุ้นเคยกัน
กระนั้นก็ยังมีนักท่องเที่ยวที่ประสงค์จะได้เดินทำงท่องเที่ยวอย่ำงมีจินตนำกำรและประสบกำรณ์ กำรนำเสนอ

2. 2
ประสบกำรณ์เชิงสร้ำงสรรค์ให้แก่นักท่องเที่ยวที่สะท้อนถึงวัฒนธรรมของปลำยทำงแหล่งท่องเที่ยวเป็นสิ่งที่
แตกต่ำงไปจำกกำรท่องเที่ยวทั่วๆ ไป กำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์จึงช่วยพัฒนำสำยใยระหว่ำงผู้มำเยือนและ
ผู้คนในแหล่งท่องเที่ยว (เจ้ำภำพกับแขก) อันจะนำไปสู่กำรได้รับกำรเติมเต็มจุดมุ่งหมำยควำมต้องกำรควำม
สมบูรณ์แห่งชีวิตตำมแนวทำงที่มำสโลว์กล่ำวไว้
ที่แล้วมำกำรจัดกำรกำรท่องเที่ยวได้ตอบสนองควำมต้องกำรผู้มำเยือนด้วยทรัพยำกรและกิจกรรมกำร
ท่องเที่ยวในลักษณะคล้ำยๆ กันที่อำจแบ่งเป็นประเภทใหญ่ๆ ได้ 2 แบบ คือ กำรท่องเที่ยวธรรมชำติและกำร
ท่องเที่ยววัฒนธรรม ในกำรท่องเที่ยว 2 แบบนั้นยังมีกำรท่องเที่ยวทำงเลือก (หรือเลือกเที่ยวเฉพำะทำง) ที่
เกิดขึ้นในภำยหลังเพรำะผู้เดินทำงท่องเที่ยวแสวงหำทรัพยำกรแหล่งท่องเที่ยวที่ให้ควำมรู้ ประสบกำรณ์และ
ควำมรับผิดชอบต่อแหล่งท่องเที่ยวทั้งนี้ดังจะเห็นได้จำกกำรท่องเที่ยวเชิงนิเวศและกำรท่องเที่ยววัฒนธรรมใน
แวดวงกำรท่องเที่ยววัฒนธรรมนั้นส่วนใหญ่ผู้มำเยือนจะได้ประสบกำรณ์จำกกำรเห็นเหตุกำรณ์ต่ำงๆ ที่ปรำกฏ
ในแหล่งท่องเที่ยว มำในระยะหลังมีนักเดินทำงท่องเที่ยวโดยเฉพำะผู้ที่แสวงหำตัวตนและต้องกำรมี
ประสบกำรณ์ใหม่ๆ ทำงวัฒนธรรมจำกแหล่งท่องเที่ยวที่ไปเยือน จุดนี้ทำให้เกิดกำรตอบสนองควำมต้องกำรผู้
มำเยือนให้ได้มีโอกำสลองทำกิจกรรมต่ำงๆ ที่เป็นเอกลักษณ์ภูมิปัญญำท้องถิ่น นักเดินทำงท่องเที่ยวแนว
ปฏิสัมพันธ์เช่นนี้มิใช่ผู้ท่องเที่ยวเพื่อมำรับรู้จำกกำรเห็นหรือซื้อหำของที่ระลึกแต่เป็นผู้เดินทำงท่องเที่ยวที่
ประสงค์จะได้เรียนรู้และนำควำมรู้นั้นไปต่อยอด
ในช่วงที่เศรษฐกิจตกต่ำไปทั่วโลกนั้นหมำยควำมว่ำกำรแข่งขันเพื่อตลำดกำรท่องเที่ยวก็จะสูงยิ่งขึ้น
กำรได้เปรียบทำงกำรแข่งขันจะเพิ่มขึ้นในแหล่งท่องเที่ยวที่สำมำรถเติมเต็มควำมต้องกำรผู้มำเยือนอย่ำงเจตนำ
สนองควำมต้องกำรผู้มำเยือนได้มำกกว่ำ ให้ประสบกำรณ์ได้มำกกว่ำและเป็นประสบกำรณ์ที่มีควำมจริงแท้
มำกกว่ำที่เชื่อมโยงเอกลักษณ์ประสบกำรณ์เชิงสร้ำงสรรค์ของแหล่งท่องเที่ยว กำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ คือ
คำตอบของนักท่องเที่ยวผู้ประสงค์สร้ำงสรรค์อนำคตให้กับตนเองและสังคมรอบข้ำง
ในกำรประชุมสัมมนำนำนำขำติเชิงปฏิบัติกำรเพื่อกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ที่เมืองซันตำ เฟ
(นิว แม็กซิโก) และมีสมำชิกเครือข่ำยเมืองสร้ำงสรรค์ของยูเนสโกเข้ำร่วมด้วยในปี ค.ศ. 2008 นั้นนอกจำกจะ
เป็นกำรประชุมทำงวิชำกำรแล้วยังมีกำรปฏิบัติกำรหลำกหลำย กำรปฏิบัติกำรจำนวนมำกเน้นไปที่วัฒนธรรม
ของชนเผ่ำดั้งเดิมของซันตำ เฟและวัฒนธรรมพื้นถิ่นของนิว แม็กซิโกทำงภำคเหนือ ที่ในงำนประชุมได้มีกำร
จัดทำกิจกรรมต่ำงๆ ให้ผู้ร่วมประชุมเลือกมีส่วนร่วม เช่น กำรทอผ้ำขนสัตว์ กำรทำเครื่องปั้นดินเผำ กำรทำ
ประติมำกรรม กำรไปเยือนโรงงำนหล่อ กำรไปเยือนโรงงำนเป่ำแก้ว (เป็นรูปทรงต่ำงๆ ) กำรทำหุ่นเชิด กำรทำ
หน้ำกำกและกำรเรียนทำอำหำรรำยกำรเด็ดของเมืองซันตำ เฟ จำกวิทยำกรของสถำบันมีชื่อเสียง
ในปี ค.ศ. 2003 Crispin Raymond (2010) ได้ริเริ่มพัฒนำกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ขึ้นใน
ประเทศนิวซีแลนด์โดยดำเนินงำน 3 ระยะที่เริ่มต้นด้วยโครงกำรนำร่องในเดือนพฤษภำคมของปีดังกล่ำวที่
จัดกำรโดยกำรตลำดด้ำนศิลปะที่เมืองเนลสันอันเป็นย่ำนที่รู้จักกันดีด้ำนงำนศิลปะและกำรสร้ำงสรรค์มี
ผู้เข้ำร่วมโครงกำรที่เน้นกำรปฏิบัติกำร 23 รำย เนื้อหำของกำรปฏิบัติกำรครอบคลุม 29 ประเด็น โครงกำร
ดำเนินไปได้ 12 เดือน โครงกำรระยะที่ 2 มีผู้เข้ำร่วมปฏิบัติกำรลดลง กำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ก็ยังไม่

3. 3
เกิดขึ้นตำมจุดประสงค์อีกทั้งทำงบริษัทผู้รับผิดชอบโครงกำรยังได้ใช้เงินงบประมำณไปเกินกว่ำครึ่งของ
งบประมำณที่มี
ในเดือนมิถุนำยน ค.ศ. 2005 โครงกำรระยะที่ 3 ก็เริ่มขึ้นครำวนี้ได้กำหนดหน้ำที่ใหม่โดยเน้นให้ควำม
ช่วยเหลือวิทยำกรได้พัฒนำและสนับสนุนกำรปฏิบัติงำนของตนอย่ำงมีประสิทธิภำพเพื่อดึงดูดควำมสนใจผู้มำ
เยือน กำรณ์กลับกลำยเป็นว่ำวิทยำกร คือ ลูกค้ำผู้เข้ำร่วมโครงกำรมำกกว่ำนักท่องเที่ยว โครงกำรนี้ยังดำเนิน
ต่อไป ณ บัดนี้ทำงบริษัทเชื่อว่ำทรำบวิธีที่จะพัฒนำกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ให้ประสบผลสำเร็จได้อย่ำงไร
กระนั้นก็ไม่มีทรัพยำกรเหลือพอที่จะดำเนินกำรเอง ขณะที่แนวคิดกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ได้รับกำรตอบ
รับระดับนำนำชำติเพิ่มขึ้น ขณะที่ในประเทศนิวซีแลนด์ภำยหลังจำก 6 ปีที่เริ่มโครงกำรดังกล่ำวข้ำงต้นกำร
ท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ก็ปิดตัวลง จึงจำเป็นต้องมีหุ้นส่วนรำยใหม่เข้ำมำช่วยสำนต่องำนดังกล่ำว
Crispin Raymond ได้สรุปบทเรียนจำกกำรทดลองโครงกำรกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ดังกล่ำว
ข้ำงต้นไว้ 7 ประกำร คือ
1. นักท่องเที่ยวผู้เข้ำร่วมปฏิบัติกำรมักยินดีปรีดำกับประสบกำรณ์ที่ตนได้รับ ต่ำงภำคภูมิใจว่ำกำรได้ร่วม
โครงกำรเป็นสิ่งที่ดีที่สุดที่ได้ทำในประเทศนิวซีแลนด์หรือทำให้ชีวิตเปลี่ยนแปลงประสบกำรณ์จำกกำร
ท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ คือ รำงวัลสำหรับทุกคนที่เข้ำร่วมและนี่ก็เน้นถึงควำมเชื่อในศักยภำพของกำร
ท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์
2. ประเด็น (กำรปฏิบัติกำร) ที่มีชื่อเสียงที่สุดสะท้อนภำพลักษณ์ทีมีชื่อของตำแหน่งแหล่งปฏิบัติกำรเมือง
และเขตย่ำนต่ำงๆ มีภำพลักษณ์ที่พัฒนำมำนำนผ่ำนประวัติศำสตร์ของเมืองและ/หรือมีชื่อจำกกำร
โฆษณำอย่ำงตั้งใจ ประเด็นที่จะให้มีกำรปฏิบัติที่สะท้อนภำพลักษณ์ดังกล่ำวจะขำยได้ง่ำยกว่ำประเด็น
กำรปฏิบัติกำรที่ตั้งขึ้นมำอย่ำงเดำสุ่มโดยวิทยำกรว่ำนักท่องเที่ยวน่ำจะชอบ
3. กำรปฏิบัติกำรที่ใช้เวลำสั้นๆ เป็นที่นิยมจำกผู้มำเยือนมำกกว่ำกำรปฏิบัติกำรที่ใช้เวลำนำน ผู้มำเยือน
ส่วนใหญ่ไม่มีเวลำมำกพอที่จะเข้ำร่วมกำรปฏิบัติที่ใช้เวลำนำนกว่ำ 1 วัน นอกเสียจำกประเด็นกำร
ปฏิบัติกำรที่มีชื่อเสียงโด่งดังแล้ว
4. วิทยำกำรจำนวนไม่น้อยต้องกำรกำรสนับสนุนและฝึกอบรม วิทยำกรที่ดีคือผู้ที่ให้ควำมเป็นกันเองให้
ข้อมูลดีและมีประสบกำรณ์มืออำชีพ ใช้เวลำพัฒนำกำรปฏิบัติกำรของตนอย่ำงประสบควำมสำเร็จ
และช่วยเหลืออย่ำงซำบซึ้งในกำรเรียนรู้ที่จะทำสิ่งนี้
5. กำรให้บริกำรกำรปฏิบัติกำรต้องคำนึงถึงกลุ่มนักท่องเที่ยว เป็นเรื่องยำกมำกที่จะจัดกำรท่องเที่ยวเชิง
สร้ำงสรรค์ที่เน้นกำรปฏิบัติกำรที่มีทั้งกลุ่มนักท่องเที่ยวประเภทแบกเป้สะพำยกระเป๋ำกับกลุ่ม
นักท่องเที่ยวที่มีฐำนะดี นักท่องเที่ยวกลุ่มแรกมีเวลำมำกแต่มีรำยได้น้อย ขณะที่นักท่องเที่ยวกลุ่มหลัง
มีรำยได้ดีแต่มีเวลำจำกัด
6. ผู้จัดกำรกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ต้องตระหนักถึงวิถีประเพณีของผู้คนชนเผ่ำในท้องถิ่นเป็นสำคัญ
กำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ได้นำแบบแผนและควำมชำนำญของท้องถิ่นบริกำรประสบกำรณ์ให้แก่ผู้
มำเยือนเป็นหลักและในหลำยๆ ประเทศแบบแผนและควำมชำนำญเหล่ำนั้นมีรำกเหง้ำมำจำกชนเผ่ำ

4. 4
ในท้องถิ่น และผู้คนเหล่ำนั้นก็ยังคงถือปฏิบัติแบบแผนวิถีธรรมเนียมเดิมของตน กำรจะนำแบบแผน
ประเพณีวิถีท้องถิ่นมำเป็นทรัพยำกรเพื่อกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์จึงจำเป็นต้องระวังไม่ให้กำรทำ
ธุระนี้ส่งผลกระทบต่อวัฒนธรรมท้องถิ่น รูปแบบศิลปะท้องถิ่นบำงอย่ำงอำจนำมำเป็นกิจกรรมให้
นักท่องเที่ยวได้มีส่วนร่วมสร้ำงสรรค์ขึ้นมำใหม่ได้ แต่บำงสิ่งบำงอย่ำงโดยเฉพำะที่เกี่ยวกับพิธีกรรม
ควำมเชื่ออำจจะต้องละเว้นที่จะไม่นำมำเป็นทรัพยำกรท่องเที่ยวแม้สิ่งนั้นจะดูแปลกและเร้ำใจผู้มำ
เยือนอยู่มำกก็ตำม
7. ควำมจริงแท้ท่ำมกลำงกระแสโลกำภิวัตน์ เป็นที่ทรำบกันดีว่ำนักท่องเที่ยวทำงเลือกทั้งกำรท่องเที่ยว
วัฒนธรรมและกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ต่ำงแสวงหำประสบกำรณ์ที่จริงแท้ ไม่ใช่สิ่งที่เกิดจำกกำร
จัดฉำก กระนั้นก็ต้องไม่ลืมว่ำมีปัจจัยหลำยหลำกที่ส่งผลให้ควำมจริงแท้ได้ปรับผันไปตำมเงื่อนไขต่ำงๆ
ที่เป็นมูลเหตุให้เกิดกำรเปลี่ยนแปลง ควำมจริงแท้ในเรื่องหนึ่งในเวลำหนึ่งอำจจะสึกกร่อนไปบ้ำงเมื่อ
กำลเวลำผ่ำนไป เพรำะผู้คนได้ปรับเปลี่ยนสิ่งนั้นให้เข้ำกับยุคสมัยของตน ควำมจริงแท้ของวัฒนธรรม
ปัจจุบันจึงอำจจะไม่เหมือนควำมจริงแท้แต่ดั้งเดิมทั้งหมด
จำกประสบกำรณ์โครงกำรกำรจัดกำรกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ทั้ง 3 ระยะข้ำงต้นนอกจำก Raymond
จะได้นำเสนอบทเรียน 7 ประกำรภำยหลังกำรจัดกำรกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ที่กล่ำวมำแล้ว Raymond
ยังได้เสนอตัวแบบสำหรับกำรจัดกำรกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ไว้ 2 ตัวแบบ คือ 1. ตัวแบบกำรท่องเที่ยวเชิง
สร้ำงสรรค์เพื่อกำรค้ำและ2. ตัวแบบกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์เพื่อเครือข่ำยชุมชน
ตัวแบบแรกเหมำะสำหรับธุรกิจที่มีอยู่หรือผู้ประกอบกำรผู้ประสงค์จะพัฒนำกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์
เพื่อกำรค้ำพำณิชย์ซึ่งมีลักษณะหลักๆ ดังต่อไปนี้ คือ
1. เห็นว่ำประสบกำรณ์กำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์เป็นดั่งผลผลิตสำหรับนักท่องเที่ยว ฉะนั้นกำรจัด
เพื่อให้มีกำรปฏิบัติกำรจึงต้องแข่งขันกับผลผลิตสำหรับนักท่องเที่ยวแบบอื่น กำรใช้ช่องทำงกำรทำ
กำรตลำดจึงเป็นสิ่งจำเป็น
2. เลือกผู้มีหุ่นส่วนที่มีฐำนอยู่แล้วเพื่อทำธุรกิจกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ อำทิ หำหุ้นส่วนด้ำนที่พัก นำ
กิจกรรมที่จะให้ผู้มำเยือนได้มำส่วนปฏิบัติ กำรผนวกเข้ำไปจัดในตอนที่มีเทศกำลงำนประเพณีของ
ท้องถิ่น นำเสนอขำยกำรปฏิบัติอย่ำงมีส่วนร่วมควบคู่กันไปกับกำรขำยผลผลิตสำหรับนักท่องเที่ยว
ผลผลิตอื่นๆ
3. เลือกประเด็นที่จะให้ผู้มำเยือนได้มีส่วนร่วมปฏิบัติกำรเพื่อตอบสนองควำมต้องกำรของผู้มำเยือนและ
หำวิทยำกรที่จะมำเป็นพี่เลี้ยงสอนกำรปฏิบัติแก่นักท่องเที่ยว
4. สร้ำงควำมมั่นใจด้ำนกำรเงินให้เพียงพอครอบคลุมระยะเริ่มต้นของโครงกำร สถำนที่และอุปกรณ์เพื่อ
กำรจัดให้มีกำรปฏิบัติงำนสำคัญ กระนั้นค่ำใช้จ่ำยที่ต้องมีคือค่ำใช้จ่ำยสำหรับวิทยำกร
5. ต้องเข้ำใจว่ำนักท่องเที่ยวผู้เข้ำมำมีส่วนร่วมในกำรปฏิบัติกำรคือลูกค้ำและวิทยำกรคือหุ้นส่วนของงำน
นี้ ภำยใต้แนวทำงนี้ก็เห็นได้ว่ำนักท่องเที่ยวผู้เข้ำมำร่วมในโครงกำรคือที่มำของรำยได้หลัก ขณะที่
วิทยำกรผู้ได้รับค่ำจ้ำงจำกธุรกิจท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์เป็นผู้ให้ประสบกำรณ์แก่ลูกค้ำผู้มำเยือน

5. 5
ตัวแบบสุดท้าย คือ ตัวแบบกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์เพื่อเครือข่ำยชุมชน
ตัวแบบที่ 2 นี้เหมำะสำหรับชุมชนที่ประสงค์จะพัฒนำภำพลักษณ์เชิงสร้ำงสรรค์ของตนโดยกำรจัดแสดง
กำรสร้ำงสรรค์ของชุมชน ลักษณะหลักๆ ของแนวทำงนี้ก็คือ
1. เชื้อเชิญผู้ฝึกสอนที่มีศักยภำพให้มำร่วมเครือข่ำยกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ ใช้สื่อท้องถิ่นและ
ช่องทำงอื่นๆ ติดต่อศิลปินท้องถิ่นและปัจเจกบุคคลผู้สร้ำงสรรค์รำยอื่นๆ อีกทั้งธุรกิจเล็กๆ ทั้งหลำย
พร้อมทั้งส่งเสริมให้เขำเหล่ำนั้นได้มีโอกำสให้ประสบกำรณ์สร้ำงสรรค์แก่ผู้มำเยือน
2. สนับสนุนกำรปฏิบัติกำรเป็นกลุ่มให้แก่วิทยำกร งำนนี้รวมไปถึงกำรพัฒนำเว็บไซต์ที่ดีและใช้วิธีกำร
ส่งเสริมแบบดั้งเดิมพร้อมเว็บไซต์ งำนนี้รวมไปถึงกำรส่งเสริมเทศกำลท้องถิ่นที่จะรวมเอำกำร
ปฏิบัติกำรของวิทยำกรเข้ำไปด้วย
3. สร้ำงเครือข่ำยในฐำนะที่ไม่ได้หำประโยชน์กำไร กำรนี้รวมไปถึงกำรหำแหล่งทุนสนับสนุนจำก
ภำยนอก และจะมีโอกำสได้รับกำรสนับสนุนจำกองค์กรที่ไม่ได้หำผลประโยชน์กำไรหำกทำให้องค์กร
เหล่ำนั้นเห็นควำมสำคัญของงำนนี้ กำรสนับสนุนทุนอำจได้มำจำกรัฐบำลท้องถิ่นที่ประสงค์จะพัฒนำ
ภำพลักษณ์เชิงสร้ำงสรรค์ของชุมชน กำรสนับสนุนยังได้มำจำกบริษัทที่ให้กำรสนับสนุนโอกำสงำน
ใหม่ๆ ให้แก่ศิลปินและช่ำงฝีมือ ผู้ให้กำรสนับสนุนอำจจะเต็มใจให้กำรส่งเสริมกำรริเริ่มของชุมชน
4. พยำยำมลดกำรใช้คำว่ำกำรท่องเที่ยวในกำรส่งเสริม ในประเทศส่วนใหญ่ถือว่ำกำรท่องเที่ยวเป็นธุรกิจ
กำรลงทุนที่มีผลกำไรที่จะรุ่งเรืองหรือล้มละลำยขึ้นอยู่กับกำรจัดกำร ถ้ำหำกจะหำทุนสนับสนุนจำก
ภำยนอกเพื่อกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์จะเป็นกำรรอบครอบที่จะเน้นองค์ประกอบของ
ประสบกำรณ์และมองข้ำมส่วนประกอบของกำรท่องเที่ยว
5. ให้ถือว่ำผู้ที่เข้ำมำร่วมปฏิบัติกำร (นักท่องเที่ยว) เสมือนเป็นลูกค้ำของวิทยำกรและถือว่ำวิทยำกรเป็น
ลูกค้ำของเครือข่ำย
ปัจจุบันกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์มีควำมสำคัญยิ่งขึ้นเพรำะกำรท่องเที่ยววัฒนธรรมโดยทั่วไปกำลัง
กลำยเป็นกำรท่องเที่ยวมวลชน นักท่องเที่ยววัฒนธรรมมีประสบกำรณ์ยิ่งขึ้นและปรำรถนำที่จะได้รับ
ประสบกำรณ์ตรงอย่ำงมีส่วนร่วมจึงมองหำทำงเลือกที่จะเติมเต็มควำมปรำรถนำนั้น กำรสร้ำงสรรค์มี
ควำมสำคัญในแวดวงกำรท่องเที่ยวเพรำะได้สร้ำงบรรยำกำศที่จะเติมเต็มควำมต้องกำรพัฒนำตัวตน (ของ
นักท่องเที่ยว) กำรสร้ำงสรรค์ยังก่อให้เกิดกำรเชื่อมโยงโดยตรงระหว่ำงวัฒนธรรมของนักท่องเที่ยวและผู้คนใน
แหล่งท่องเที่ยว
แหล่งท่องเที่ยวหลำยแห่งเริ่มตระหนักถึงควำมสำคัญของกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ สิ่งที่จะต้องทำอย่ำง
แข็งขันก็คือกำรสร้ำงบรรยำกำศผ่ำนปฏิสัมพันธ์ระหว่ำงนักท่องเที่ยวและท้องถิ่นที่นักท่องเที่ยวไปเยือน
องค์ประกอบที่สำคัญที่สุดประกำรหนึ่งของนิยำมกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ก็คือประสบกำรที่คิดค้นกันขึ้นมำ
เพื่อไว้ให้บริกำรแก่ผู้มำเยือนต้องเป็นสิ่งที่มีลักษณะของท้องถิ่นท่องเที่ยวแห่งนั้น กำรนี้ชุมชนแหล่งท่องเที่ยว
อำจจำเป็นต้องใช้ประโยชน์จำกมรดกภูมิปัญญำหลำกหลำยเพื่อจะได้ให้ประสบกำรณ์โดยตรงแก่ผู้มำเยือน สิ่ง
สำคัญจำเป็นก็คือพัฒนำเหตุผลเฉพำะเพื่อให้นักท่องเที่ยวได้มีส่วนร่วมกับกิจกรรมเชิงสร้ำงสรรค์ในปลำยทำง

6. 6
แหล่งท่องเที่ยว สภำวะเช่นนี้เป็นนัยยะว่ำผู้จัดกำรท่องเที่ยวจำเป็นต้องดำเนินกำรอย่ำงสร้ำงสรรค์เป็นที่สุด
โดยเฉพำะอย่ำงยิ่งจะต้องไม่คิดว่ำตนเองมีบทบำทหน้ำที่เพียงสรรหำผลิตภัณฑ์เพื่อกำรท่องเที่ยว แต่กำร
ให้บริกำรหรือกำรให้ประสบกำรณ์จะต้องเริ่มคิดว่ำบทบำทของตนนั้นอยู่ในฐำนะผู้ที่สำมำรถให้กำรสร้ำงสรรค์
แก่นักท่องเที่ยว ผู้จัดกำรท่องเที่ยวจำเป็นต้องหำหนทำงให้นักท่องเที่ยวเข้ำมำมีส่วนร่วมอย่ำงแข็งขันในฐำนะผู้
ร่วมสร้ำงประสบกำรณ์ที่ชุมชนแหล่งท่องเที่ยวหยิบยื่นให้ (Binkhorst, 2007)
กล่ำวโดยสรุปแล้วดูเหมือนว่ำกำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์สำมำรถหยิบยื่นข้อได้เปรียบมำกมำยแก่ปลำย
ทำงกำรท่องเที่ยวที่ประสงค์จะพัฒนำรูปแบบกิจกรรมกำรท่องเที่ยว กำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์มีข้อได้เปรียบ
กว่ำรูปแบบกำรท่องเที่ยวแบบเดิมๆ ทั้งนี้รวมทั้งกำรท่องเที่ยววัฒนธรรม
1. ประกำรแรกกำรสร้ำงสรรค์สำมำรถให้แหล่งของกิจกรรมกำรท่องเที่ยว ดึงดูดใจนักท่องเที่ยวเป็นอย่ำง
ยิ่งที่ได้ทำนั้นทำนี้อย่ำงมีส่วนร่วม
2. กำรพัฒนำเชิงสร้ำงสรรค์ของกำรท่องเที่ยวสำมำรถช่วยดำรงบรรยำกำศของปลำยทำงแหล่งท่องเที่ยว
ไว้
3. กำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์สำมำรถเป็นหนทำงของกำรพัฒนำธุรกิจให้แก่ผู้ผลิตงำนฝีมือและ
ผู้ประกอบกำรเชิงสร้ำงสรรค์รำยย่อย
4. กำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ช่วยให้ผู้คนในท้องถิ่น (แหล่งท่องเที่ยว) ได้ใช้กำรสร้ำงสรรค์ของตนและก็
สำมำรถควบคุมขบวนกำรสร้ำงสรรค์นั้นด้วยตนเอง
5. กำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์คือกำรใช้ทรัพยำกรอย่ำงหมุนเวียน
ความส่งท้าย
ในเดือนตุลำคม ค.ศ. 2004 องค์กำรกำรศึกษำวิทยำศำสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชำชำติ
(ยูเนสโก) ได้เริ่มโครงกำรเครือข่ำยเมืองสร้ำงสรรค์ที่มุ่งหมำยส่งเสริมศักยภำพทำงเศรษฐกิจ สังคมและกำร
สร้ำงสรรค์ของอุตสำหกรรมวัฒนธรรมท้องถิ่นในฐำนะที่เป็นหนทำงแห่งกำรโฆษณำเผยแพร่เป้ำหมำยของ
ยูเนสโกที่สัมพันธ์กับควำมหลำกหลำยทำงวัฒนธรรม วิสัยทัศน์ของเครือข่ำย คือ “กำรสร้ำงโอกำสเพื่อเมือง
ต่ำงๆ ที่จะได้แสดงจุดเด่นมรดกวัฒนธรรมที่ตนมีบนเวทีระดับโลก ทำให้กำรสร้ำงสรรค์เป็นส่วนประกอบที่
สำคัญของกำรพัฒนำเศรษฐกิจของเมือง แลกเปลี่ยนองค์ควำมรู้ข้ำมวัฒนธรรมทั่วโลกและเพำะบ่มนวัตกรรม
ผ่ำนกำรแลกเปลี่ยนประสบกำรณ์กำรเรียนรู้ และวิธีกำรเรียนรู้ ประสบกำรณ์และเทคโนโลยี” ในตอนแรกๆ
ยูเนสโกได้กำหนดแนววัฒนธรรมเชิงสร้ำงสรรค์ไว้ 7 ด้ำน คือ ด้ำนวรรณกรรม ศิลปะพื้นบ้ำน กำรออกแบบ
ดนตรี วิธีกำรทำอำหำรและศิลปะสื่อรำวปี ค.ศ. 2006 ยูเนสโกได้เลือกเมือง 9 แห่งให้มีส่วนร่วมในเครือข่ำย
คือ เมืองอำสวำน เบอร์ลิน บัวโน เอริส โบโลกนำ เชวิลล์ มองเทรอัล เอดินเบอร์ก โปปำยันและซำนตำ เฟ
และที่ซำนตำ เฟนี้เองเป็นครั้งแรกที่เครือข่ำยเมืองสร้ำงสรรค์ได้มีเวทีระดับโลกที่สมำชิกเครือข่ำยจะได้มีโอกำส
แลกเปลี่ยน ควำมรู้และประสบกำรณ์กำรท่องเที่ยวเชิงสร้ำงสรรค์ดังที่กล่ำวไว้ในตอนต้น ปัจจุบันยูเนสโกได้

7. 7
รับรองเมืองหลำยเมืองเข้ำเป็นสมำชิกของเครือข่ำยทั้งนี้รวมทั้งเมืองภูเก็ตที่มีจุดเด่นของกำรเป็นเมือง
สร้ำงสรรค์ด้ำนอำหำรและเมืองเชียงใหม่เป็นเมืองสร้ำงสรรค์แห่งงำนหัตถกรรมและศิลปะพื้นบ้ำน
เอกสารอ้างอิง
Binkhorst, E. (2007). Creativity in Tourism Experiences; The Case of Sifges. บทควำมใน
Richards G. and Wilson, J (Eds). Tourism, Creativity and Development. London:
Routledge, PP 125 – 144.
Raymond, C. (2007). Creative Tourism in New Zealand: The practical challenges of
developing Creative Tourism. บทควำมใน Richards G. and Wilson, J. Tourism,
Creativity and Development. London: Routledge, PP 145 – 157.
Richards, G. and Raymond, C. (2000). Creative Tourism. ATLAS News, No. 23, PP 16 – 20.
Wurzburger, R. (Eds). (2010). Creative Tourism A Global Conversation. Santa Fe,
New Mexico: Sunstone Press.