2. Spis treści
1. Budowa komórkowa
2. Transport przez błony
3. Jądro komórkowe
4. Cytoplazma
5. Siateczka śródplazmatyczna
6. Rybosomy
7. Aparat Golgiego
8. Lizosomy
9. Mitochondrium
10. Wakuola
11. Ściana komórkowa
12. Chloroplasty
3.
4. Błona komórkowa
1. Budowa:
● podwójna warstwa lipidów (gł. fosfolipidy i glikolipidy)
● zawiera białka (gł. lipoproteiny i glikoproteiny)
− integralne
− powierzchniowe (peryferyczne)
2. Funkcja:
● oddziela komórkę od środowiska
● umożliwia odbiór informacji (sygnały chemiczne, elektryczne i mechaniczne)
● umożliwia wybiórczy transport substancji
5. 3. Właściwości błon biologicznych
● Płynność – wynika z ciągłego przemieszczania się fosfolipidów
● Asymetria – wynika ze swoistego składu lipidów i białek w obu warstwach np.
tylko warstwa zewnętrzna posiada glikolipidy i glikoproteiny (tworzą one tzw.
glikokaliks – chroniący komórkę przed uszkodzeniami i uczestniczący w
rozpoznawaniu się komórek)
● Selektywna (wybiórcza) przepuszczalność – mogą przez nią przenikać tylko
niektóre cząsteczki
7. Rodzaje transportu przez błonę
1. Dyfuzja prosta– swobodne
przenikanie wody i drobnych,
rozpuszczalnych cząsteczek
np.woda, tlen cząsteczkowy,
azot, dwutlenek węgla z
roztworu o stężeniu większym do
roztworu o stężeniu mniejszym
2. Dyfuzja ułatwiona - przenikanie
cząsteczek wspomagane jest
przez białka transportowe np.
aminokwasy, glukoza z roztworu
o stężeniu większym do roztworu
o stężeniu mniejszym
8. Rodzaje transportu przez błonę
3. Transport czynny (aktywny)– przemieszczanie się cząsteczek przy użyciu
energii z rozkładu ATP np. działanie pompy sodowo-potasowej w błonie
neuronów z roztworu o stężeniu mniejszym do roztworu o stężeniu większym
12. 1. Budowa:
● otoczone dwiema błonami tworzącymi otoczkę jądrową, w której występują
pory
● zawiera jedno lub kilka jąderek
● zawiera chromatynę (DNA w połączeniu z białkami) zanurzoną w soku
jądrowym (kariolimfie)
2. Funkcja:
● kontroluje metabolizm
● jest miejscem syntezy rybosomów (w jąderku)
● przechowuje materiał genetyczny
● uczestniczy w podziałach komórkowych
13. Cytoplazma
CYTOZOL
budowa:
● galaretowata substancja
wypełniająca komórkę
funkcja:
● zachodzi w nim wiele ważnych
reakcji
● pośredniczy w transporcie
substancji między organellami
CYTOSZKIELET
budowa:
● białkowe struktury zanurzone w
cytozolu: mikrotubule , filamenty
pośrednie, filamenty aktynowe
(mikrofilamenty)
funkcja:
● umożliwia ruch komórki,
organelli i chromosomów w
trakcie podziału komórki
● wzmacnia i nadaje kształt
komórce
● buduje wrzeciono podziałowe
14. Siateczka śródplazmatyczna
GŁADKA
budowa:
błony tworzą układ kanałów, cystern,
pęcherzyków
funkcja:
● dzieli cytoplazmę na przedziały
● uczestniczy w syntezie lipidów
SZORSTKA
budowa:
błony tworzą układ kanałów, cystern,
pęcherzyków są związane z
rybosomami
funkcja:
● dzieli cytoplazmę na przedziały
● uczestniczy w syntezie białek
17. Obecne są:
- w cytoplazmie (80s)
- związane z otoczką jądrową i siateczką śródplazmatyczną (80s)
- w mitochondriach (70s)
- w chloroplastach (70s)
Budowa:
● składają się z dwóch podjednostek (mniejszej i większej) łączących
się na czas syntezy białka
● składnikiem budulcowym jest białko i rRNA
Funkcja:
● uczestniczą w syntezie białek
18. Aparat Golgiego
budowa:
kilka spłaszczonych cystern (tzw.diktiosom) z odpączkowującymi pęcherzykami
transportowymi
funkcja:
● modyfikowanie i sortowanie białek i lipidów
● uczestniczy w transporcie i wydzielaniu substancji poza komórkę
21. Mitochondrium
budowa:
● dwie błony:
○ zewnętrzna (gładka)
○ wewnętrzna (pofałdowana-tworzy grzebienie)
● macierz mitochondrialna (matrix)
● DNA
● Rybosomy
funkcja:
● uczestniczy w oddychaniu komórkowym
● wytwarza ATP (źródło energii w komórkach)
22.
23. Wakuola
budowa:
● tonoplast - błona wakuoli
● sok komórkowy - płyn wypełniający wakuolę
● mogą zawierać kryształy (rafidy, druzy)
funkcja:
U roślin i grzybów:
● utrzymywanie turgoru (uwodnienia)
● trawienie wewnątrzkomórkowe
● uczestniczą w degradacji struktur komórkowych w czasie starzenia się
komórek
● miejsce przechowywania wydalin i wydzielin oraz barwników
25. Ściana komórkowa
budowa:
u roślin - głównie sacharydy: celuloza, hemicelulozy
oraz pektyny, lignina powoduje twardnienie ściany komórkowej nadając
odporność na czynniki mechaniczne, krzemionka - wzmacnia roślinę i
zwiększa odporność na atak roślinożerców i drobnoustrojów
adkrustowana (powlekana) - odkładanie się substancji na zewnątrz, kutykula,
suberyna,śluzy, gumy
u grzybów - zawiera chitynę
u bakterii - zawiera mureinę
26. Funkcja:
● nadaje komórce kształt
● chroni przed wnikaniem drobnoustrojów
chorobotwórczych
● chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi
● bierze udział w transporcie wody
27. Chloroplasty (tylko w kom. Roślinnych i niektórych protistów )
)
budowa:
● dwie błony:
○ zewnętrzna (gładka)
○ wewnętrzna tworzy uwypuklenia:
● tylakoidy gran
● tylakoidy stromy
● macierz chloroplastu(stroma)
● DNA
● Rybosomy (70s)
funkcja:
● przeprowadzanie fotosyntezy
