SlideShare a Scribd company logo
1 of 40
Download to read offline
0 jarduera




        gutuna




"    Zer izan da hori! Zer susmatu duzue eskutitz hori irakurtzean?... Bada, istorio beldurgarri baten
hasiera da...
"    Gustuko dituzue istorio beldurgarriak? Ezagutzen duzue baten bat?




"     Seguru gaude askotan elkartu zaretela istorio beldurgarriak kontatzeko, ezta? Udaleku edo
kanpamentuetan; edo udako gau epeletan, etxera beranduago joateko baimena duzuenean; edo suaren
inguruan, tximiniaren aurrean, elkarren ondoan... bero-berotan, baina dardarka...

 Nork atsegin ditu istorio beldurgarriak? Ea, jaso eskua!
 Eta nork ez ditu gogoko?
Zer gustatzen zaizue gehiago: istorioak entzutea ala kontatzea?
"      Eta Halloween? Zer dakizue jai horri buruz?
Bila ezazue informazioa honako web-helbide honetan: http://es.wikipedia.org/wiki/Halloween,
http://www.32rumbos.com/monograficos/Los Mitos de Halloween-31-10-2001.mp3

Eta apur bat jolasteko, egin itzazue honakoak:
  ! Ezagutu pertsonaiak .
  ! Asmatu istorioak .
  ! Jolastu ikusi-makusian.
  ! Ikusi Halloweeni buruzko hainbat bitxikeria, eta gehiago.

Ea zer ikasi duzuen!!! Binaka jarrita Halloweeni buruzko zenbait galderari erantzuten saiatuko zarete,
konforme? Zalantzarik izanez gero, jo ezazue lehen aztertu dituzuen informazio iturrietara. Hauta
ezazue bi jokalari izateko                          aukera, eta ekin!




Jakingo zenukete mapamundi batean adierazten Halloween tradizioak zer bide egin duen, eta gaur egun
non ospatzen duten?
Wikipedian lehenago irakurri duzuen informazioan hainbat toki aipatzen dira. Zerrendatu tokiok eta
topatu Mapa honetan. Gero, jarraian duzuen beste mapa honetan koloreztatu toki horiek, eta idatzi
beren izenak.
MAPAMUNDI POLITIKOA
Geuk ere horrelako istorioak kontatuko ditugu?
 Ea, bada!
 Zer iruditzen zaizue gure proposamena?
 Zeuek ere ideiak eman!
                                      Lan proposamena
ZER EGINGO DUGU?                       ZERTARAKO?                      ZER IKASIKO DUGU?
"Istorio beldurgarriak asmatu        "Halloween egunean 1. zikloko      "Istorio beldurgarriak
 eta idatziko ditugu.                 ikasleei kontatzeko.               asmatzen eta idazten.

"Beldurrei buruzko foro batean       "Beldurrei aurre egiteko           "Beldurrei nola aurre egin.
 hitz egin.                           baliabideak konpartitzeko.

"Halloween zer den, nondik
 datorren, nola ospatzen duten,      "Halloween jaia hobeto             " Halloween tradizioa
 eta horri buruzko informazioa        ezagutzeko.                        kokatzen munduko toki
 non bila dezakegun aztertu.                                             batzuetan.

                                     "Konturatzeko istorioen            "Aditzen pertsona eta
"Istorio zatiak kontatu
 narratzailea aldatuz.                aldaera polit eta originalak       denbora nahiz narrazioaren
                                      lortu ditzakegula narratzailea     ikuspuntua aldatzen.
                                      aldatuz.
"Istorio bera moldatu askotariko     "Konturatzeko ez diogula           "Entzulearen tokian jartzen.
 entzuleei kontatzeko (amari,         berdin kontatu behar lau
 zuzendariari, ume txiki bati,        urteko ume bati edo irakasle
                                      bati.
 gelakide bati...)
"Ipuinaren egitura aztertu.          "Gure ipuina ondo                  "Ipuinaren zatiak
ordenatzeko, ezer ahaztu          identifikatzen: hasiera,
"Ipuinaren sarrera eta amaierako    gabe.                             korapiloa eta amaiera.
 zenbait esapide landu.            "Entzuleak erakartzeko            "Ipuinak hasi eta bukatzeko
                                    moduko esapide politak erabili    zenbait esapide erabiltzen.
                                    ahal izateko eta baliabide
"Narrazioan denbora                 gehiago izateko ipuinak
 antolatzeko erabiltzen diren       kontatzerakoan.
 hitzak topatu, ulertu eta         "Istorioari ordena eta            "Denbora antolatzaileak
 sailkatu.                          argitasuna emateko.               identifikatzen.
"Errepikapenak saihesteko
 trikimailuak ezagutu.
                                   "Kontakizunari arintasuna         "Erakusleak eta sinonimoak
"“katila palati moti” eta           emateko.                          erabiltzen.
 “telebistako aurkezlearena”
 erako ariketak burutu.            "Intonazio egokia ematen          " Intonazioa, tinbrea eta
"Jendaurrean hitz egiteko           saiatzeko, egoeraren arabera.     tonua egoki kudeatzen.
 aholkuak eta trikimailuak
 jorratu.                          "Istorioak eta bestelakoak        "Jendaurrean hitz egiteko
                                    kontatzean lasai eta              trebetasunak kudeatzen:
"Gure istorioak politago,           trebetasunez aritzeko.            begirada, espazioa nola
 egokiago eta aberatsago izateko                                      erabili...
 baliabide batzuk ikasi eta        "Ipuina ondo baino hobeto         "Hainbat hizkuntza-baliabide
 praktikatu: pertsonifikazioak,     idazteko eta kontatzeko.          erabiltzen: pertsonifikazioak,
 onomatopeiak...                                                      onomatopeiak...

"...ezer gehitzekorik? Proposatu
 zuek!                             "...                              "...
taldean
             mintzatu

 Erabiliko    idatzi
 ditudan
IKURRAK      tekleatu


              elkarri
              entzun

             grabazioa
              entzun

             irakurri

             antzeztu


              azaldu


              sarean
              bilatu
Istorioak kontatuko ditugula erabaki
                                                                               dugu, baina...nondik hasiko gara?
                                                                            Lehenengo eta behin, istorio edo ipuin
                                                                                 bat zer den aztertuko dugu:




1. jarduera
"    Testu batzuk irakurri edo entzun egingo ditugu. (hasierako eskutitza, gaur eguneko albiste bat, azalpen-testua
Halloweeni buruz , Jack o`lantern , hau da Halloween kalabaza, edo bola magiko bat egiteko jarraibideak, ipuintxo bat)
 " Hausnartu ea horietariko bakoitzak zertarako balio duen: horretarako, hirunaka elkartu eta
 honako txantiloi hau beteko duzue:
                                   Zertarako erabiltzen dira...?
...azalpen testuak?                   ·                          ·  Urrun dagoen lagun bati
“Halloween”                                                            zerbait kontatzeko.
...eskutitzak?                        ·                          ·   Gertatutakoaz zehatz-
“Gutun misteriotsua”                                                  mehatz informatzeko.
...jarraibide testuak?                ·                          · Pausoz pauso irakasteko lan
"How to make a jack-o'-lantern" edo                                    bat nola egiten den.
"Egingo ditugu bola magiko batzuk?"
...ipuinak?                           ·                          ·        Gai baten atal
“Iturralaba”                                                       garrantzitsuenak azaltzeko.
...albisteak?                         ·                          ·    Asmatutako istorioak
“Berria egunkariko azaleko albistea”                                       kontatzeko.
" Emandako testuen artetik, har ezazue ipuina eta aztertu hirunaka nolakoa den, hau da: zer dauka
    narrazioak, beste testu motek ez daukatena? (Inprimatu eta eskuz bete; gero, kortxoan iltzatu.)
                          Ipuinaren ezaugarriak
  Ariketa hau egiteko, lehen entzun duzuen ipuina aztertuko duzue, eta lehenagotik
        ezagutzen dituzuen beste ipuin batzuk ere kontuan hartuko dituzue.
Zertarako
erabiltzen da?
Nolako forma
du?
Atal
ezberdinak
ditu?
Zeintzuk
dira?
Egiazkoa da?

Zer
formatutan
dator?
Zer-nolako
gaiak aipatzen
ditu?
Beste
ezaugarriren
bat
2. jarduera
 "         Ea ulertu duzuen! Zeuok ere ipuinak egiten saiatuko zarete:
                   a. Ahoz: txartelen jolasa1 erabilita.
                   b. Idatziz: Ietherpad programatxoarekin.
                   c. Sortu dituzuen ipuinak ere aztertuko dituzue.

Hasiko gara?
           d.
a. TXARTELEN JOLASA:

    1. Gelakideak ordenan jarriko zarete txartelak hartzeko.
    2. Txartelak lau multzotan daude, adierazten dutenaren arabera:
       tokiak, denbora, pertsonaiak eta (akzioak) ekintzak.
    3. Lehenengo ikasleak txartel bat hartu eta ipuina hasiko du:
       “Bazen behin …” egiturako esaldi bat egingo du.
    4. Bigarrenak gelditzen diren txarteletako edozein hartu eta
       istorioari beste esaldi bat gehituko dio.
    5. Horrela, bata bestearen segidan, guztiok parte hartu arte.


                                                                                       b. IETHERPAD           (jarraibideak)
                                                                                       Honetarako, ordenagailuak behar ditugu:
                                                                                         1. Zabaldu zuen e-posta.
                                                                                         2. Mezu bat jaso duzue: klikatu esteka.
                                                                                         3. Pantailan lauki bat daukazue: hor ipuina idatziko duzue
                                                                                            gelakide guztiok, zerrenda-zenbakiari jarraituz, bai?
                                                                                         4. Hasi!




1
    Txartel-bilduma bat erabiliko dugu tokiak, pertsonaiak, ekintzak, objektuak eta denbora irudikatzeko.
c. Ipuinaren      ezaugarriak
Bukatzeko, hartu lehen jardueran
ipuinaren ezaugarriak aztertzeko
erabili duzuen txantiloia eta osatu.




                                        Zuen lana hasi da!
         Nahiz eta ipuina geroago idatzi, honezkero zuen buruan forma hartzen hasiko
                                                 zen.
              Horregatik OSO GARRANTZITSUA DA gordetzea burura etortzen
          zaizkizuen ideia guztiak , erabiltzen ikasten dituzuen baliabide, trikimailu eta
                             elementu guztiak, azkenean erabiltzeko.
                             Horretarako ohar-taula erabiliko duzue.
           Inprimatu eta paperean eduki edo ordenagailuan bete, nahi duzuen modura.
         Lasai, laguntzeko den-dena gogoratzen jarduera bakoitzean ikur hau topatuko
                                              duzue :                                        OHARRAK HARTU!
                                                                                              Zabaldu taula
                                                                                             hau, eta apunteak
                                                                                               hartzen hasi!
                                                                OHARRAK
                                                                 HARTU!                      Hasteko:Zertarako
                                                                                              izango da zure
                             Irakurri ondo eta zure oharrak hartu!                               ipuina?
3. jarduera
 NORK eta NORI?
 Ez da gauza bera amatxori paga eskatzea edo dendariari ogia, ezta?
 Zelan egingo zenuke ondorengo kasu hauetan?
                                                                               Azaldu eskolako                     Eskatu aitatxori
Sartu okindegian eta
                                                                             zuzendariari ikasgelan             zinemara joateko dirua
    eskatu bi ogi
                                                                             duzuen arazoren bat.

 Ikusten duzue? Tonu ezberdina erabiltzen dugu egoeraren eta entzuleen arabera.
 Kontu honetaz errazago jabetu zaitezten, antzerki pixka bat egingo duzue.
 Hemen testu bat daukazue; irakurri, buruz edo ikasi, eta ahoz kontatuko duzue, baina...

               ADI!                            Lehenengoak eskolako zuzendariari kontatuko dio.
                                               Bigarrenak bere neba/arreba txikiari.
                                               Hirugarrenak aitari.
                                               Laugarrenak gelakide bati.
                                               Bosgarrenak... berak erabakiko du, eta besteok asmatu egin
                                               beharko dugu nori kontatu dion!


 Zer aldatu da aurreko egoera horietako bakoitzean?
 Fitxa hau deskargatu eta bete gelaxkak hiruko taldetxoetan jarrita.
 Nola izan da
                    eskolako     neba/arreba             gelakide                                                                 OHARRAK HARTU!
     kasu                                       aitari              ...?
                  zuzendariari     txikiari                bati                                                                     Nire entzuleak
 bakoitzean...?
                                                                           Lehen esan dugunez, ez da gauza bera                     zeintzuk izango
    tonua
   keinuak                                                                 amatxori paga eskatzea edo dendariari ogia...          diren eta nola hitz
                                                                                                                                     egingo diedan
    hitzak                                                                 Ipuina kontatu aurretik, zeuek ere ongi                       pentsatu.
   begirada
   azalpenak                                                               pentsatu entzuleak nolakoak diren, eta horien
 errepikapenak                                                             ezaugarrietara egokitu kontakizuna.
4. jarduera
          Nor da narratzailea?                                                                                                                      “Bazen behin familia bat:
          Gogoratzen duzue nor den narratzailea?                                                                                                    aita, ama eta hiru
                                                                                                                                                    txerrikume.
          Narratzailea istorioa kontatzen duena da.                                                                                                 Zoriontsu bizi ziren, egun
          Guztiok dakizuenez, istorio bat modu askotara konta dezake narratzaile horrek:                                                            osoan kanta eta dantza.
                                                                                                                                                    Baina batzuetan beldur ziren:
                                              “Garai hartan aita, ama eta                                                                           handik hurbil neu bizi
“Bazen behin familia bat: aita, ama                                                                                                                 bainintzen... “
                                              nire anaiak eta ni elkarrekin
eta hiru txerrikume .
                                                                                                                                                                  ¿?
                                                                                                                                                                                   e
                                              bizi ginen.
Zoriontsu bizi ziren , egun osoan             Zoriontsu bizi ginen, egun
kanta eta dantza.                             osoan kanta eta dantza.
Baina batzuetan beldur ziren: handik          Baina batzuetan beldur                                                           “Oso familia ederra zen zurea: aita, ama,
hurbil otsoa bizi baitzen... “                ginen: gugandik hurbil otsoa                                                     zure bi anaiak eta zu, txerrikume txikitxo!
             3. pertsona                      bizi baitzen... “
                                      a                 1. pertsona
                                                                                                                               Zoriontsu bizi zinen, egun osoan kanta eta
                                                                                                                               dantza.
                                                                            b                                                  Baina batzuetan beldur zinen: handik hurbil otsoa
                                                                                                                               bizi baitzen... “
                                                                                “Bazen behin familia bat: aita, ama eta hiru
                                                                                                                                                 2. pertsona                   c
                                                                                txerrikume .
                                                                                Zoriontsu bizi ziren, egun osoan kanta eta
                                                                                dantza. Nik ezin nuen lorik egin.
                                                                                Batzuetan beldur ziren: handik hurbil otsoa
                                                                                bizi baitzen... “
                                                                                                    ¿?                    d

          Istorio ezagunak, ezta? Baina, nor da narratzailea testu bakoitzean?
                                                    Nor da narratzailea testu bakoitzean?
                                          a
                                          b
                                          c
                                          d
                                          e
Orain zuei heldu zaizue narratzailearena egiteko txanda
Rol-jokoa
®     Jar zaitezte 4 edo 5 partaideko taldetan.
®     Taldekide bakoitzak rol-txartel bat hartuko du: bertan “pertsonaia” baten egoera azaltzen da;
 adibidez: “Seigarren mailako neska baten estutxean bizi den arkatza naiz; kokoteraino nago zorroztu gabe egoteaz, eta erabaki dut neure
 burua mahaitik behera botatzea, ea beste ikasle batek hartzen nauen eta hobeto zaintzen nauen”.

                                                     Egoerak
                                                              a taldea    b taldea

                                                              c taldea    d taldea


®    Minutu bat daukazue txartelean dakarren egoera irakurri, ulertu eta horretaz gogoeta egiteko.
 Jarraian, antzezpen txiki bat prestatuko duzue. Kontuan izan ez duzuela esan behar nortzuk zareten!
®    Talde bakoitzeko partaideok batak bestearen ondotik antzeztuko dituzue zuen egoerak.
®    Bitartean, beste guztiok ikus-entzuleak izango gara.
®    Antzezpenak ikusten ditugun bitartean, fitxatxo bana beteko dugu.
                                Klikatu
                              hemen fitxa           Zein da                            Nork
                             inprimatzeko
                                                    egoera?                          kontatzen
                                                                                        du?
                            a taldea                                                                                               OHARRAK HARTU!
                                                                                                                                    Nor izango da nire
                                                                                                                                        ipuinaren
                            b taldea                                                                                                  narratzailea?


                            c taldea
                            d taldea
Seguru gaude narratzaile profesionalak zaretela honezkero!
5. jarduera
     Beldur naiz!
Lehen konturatu gara ipuin beldurgarriak gustuko
dituzuela...
Baina beldurra pasatzea beste kontu bat da, ezta?
Eta zuek, zer? Beldur izan zarete inoiz? Zeren beldur?
Egon lasai, oraintxe ikasiko duzue horri aurre egiten.
                                                                                     1. Klasean taldetxoak egingo dituzue, lau edo bost
                                                                                        partaidekoak.
    Jonasi
                                                                                     2. Ondoko hiru koadroetan dagoena ikusiko duzue.
 gertatutakoa
                                                   Edo kanta hau                     3. Horiek ikusi eta gero, elkarri kontatu noiz izan
 inoiz gertatu
                                                   entzun, ea inoiz                     zareten beldur, nola sentitu zineten, zeren beldur
     zaizu?
                                                    sentitu duzun                       zineten eta nola uxatu zenuten beldurra.
    Horrela
                                                    esaten duena!                    4. Eta denon artean, beldurrari aurre egiteko
 sentitu zara?
                                                                                        trikimailuen zerrenda osatuko duzue.
                       Begira dantzari                                               5. Bukatzeko, talde bakoitzean esandakoak beste
                       hauek beldurra                                                   gelakideei azaltzeko modu bat aukeratu beharko
                       nola adierazten                                                  duzue: kanta, horma-irudia, olerkia antzezpen txiki
                       duten                                                            bat... Zeuok erabaki.
                       gorputzaren
                       mugimenduaz!

  Baten batek nahi badu, ipuin hau irakur dezake: Mister Daffodil eta bere denda. Asun Balzolak, ipuin honetan, bi gai edo mezu
 darabiltza: lehenengoarekin, beldurrari nola aurre egin diezaiokegun esatera datorkigu. Edo hobe esan, amesgaiztoak uxatu egin
 behar ditugula agintzera. Ninak, gehientsuenok bezala, etxean gordeta dauka amesgaiztoa. Eta Mister Daffodilek etxean bilatzeko
 eskatzen dionean, amesgaiztoak hauts malutak direla konturatuko da. Asunek amesgaiztoak identifikatzen laguntzeaz gain,
 amesgaizto horiek nola desagerraraz ditzakegun ere esaten digu: tiragomarekin ilargira bidaliz. Ipuina
6. jarduera
   Ipuinak, istorioak, modaz pasatutako zerbait?
 Baina, zertan ari gara? Ipuinak txikientzat dira, edo lehengo ohitura bat... Gaur ez
 zaizkio inori gustatzen...
 Zuek ere horrela pentsatzen duzue? Orduan irakurri ipuin-kontalari batek dioena:
 “ipuinak kontatzean beste pertsonaia baten barruan nago”.
 Eta zuek, zer uste duzue?
  Ea zer deritzozuen elkarrizketa honetan Ines Bengoa ipuin-kontalariak esaten duenari.
 (sakatu irudian albiste osoa irakurtzeko)
                                                &&&&&&&&&&
                                                     · Ea bada! Zuei ere ipuinak kontatzen zizkizueten umetan?
                                                                                           Zer-nolako ipuinak?

                     Eta gaur egun, kontatzen dizuete ipuinik?
 Egin hiruko taldeak eta komentatu elkarri ea nolakoak ziren umetan entzuten zenituzten ipuinak:
 nork kontatzen zizkizueten, nolakoak ziren, zer atsegin zenuten gehien...                 Niri umetan ipuinak
                                                                                          kontatzen zizkidaten /ez
                                                                                          zizkidaten kontatzen.
 Gero, papertxo txikietan (post-itak) idatziko dituzue
                                                                                          Niretzat politenak
 umetan kontatzen zizkizueten ipuinei buruzko gorabeherak,                                ……………………………………… ziren..
 eta ikasgelako kortxoan kokatuko dituzue.                                                ……………………..k kontatzen
                                                                                          zizkidan.             ·
                                                                                          ………………………………………………………

                                                        · Eta orduan, zer?                           BAI   EZ
                      Ipuinak entzutea eta kontatzea gustuko duzue ala ez?    Gustukoa dut ipuinak
                                                      Bozketa egingo dugu!       ENTZUTEA
OHARRAK HARTU!
ipuinetan niretzat
  gustukoena …                                                                Gustukoa dut ipuinak
                                                                                KONTATZEA
7. jarduera
  Txikitatik ipuinak entzuteaz gain, eskolan idatzi ere egin dituzue, ezta? Badakigu hainbat aldiz landu duzuela ipuinaren egitura.
  Seguru gaude begirada batez identifikatuko duzuela ipuina zein den, eta bai beste testu batzuk ere. Hona hemen testu mota
  batzuek duten “itxura”; jakingo zenukete esaten hauetako bakoitza zein testu motari dagokion?


   ---,---:
                   -----,--- -- ---
                                                     b                 ooooooo ooo oooo.
                                                                                                              Uuu uuu uuuu
                                                                                                         Uuu uuuuu uu uu uuuu uu uuuu uuu
                                                                                                                                                                 e
  ------ ------ --- ----- ----- ------   ttttt                                                         uuuu uuuu . Uuuu uuuu uu uuuu uu uuuu u
                                                                        ooooooooo, ooo                 uuuu uuuu.
--------- ----.?
  ----------- -- - -- ---- ------ - --
                                         ooo oooo                           ooooo                                                                  ANIMALIAK
--- ----- --- --- ---------.             oooo ooo                           ooooo                          Uuu uuu uu uuuuu uuu uuuuuu uuuu
                                                                                                       uu, uuuauu:uuu, uuu, uuu, uuu uuuu. Uuuuu   Ugaztunak
  --------¡                              lll lll lllll ll llllllll l      ooo, oooooo                  uuu uuuuu.Uuuuuuuu uu uuu uuuu:
                                                                                                                                                    Oooo oo oo oooo ooo
----------- --- ----- -- ---- --- ---    lllllll l lll llllll llll l    ooooo oo oooo o                 - Uuuu uu uu?                              ooo oo oooo. Oooo o
---- -- --.                              gggg                           ooooo oo ooo oo
                                                                                                        - Uu uuu uu.                               ooooo ooo. oo ooo ooo
                                                                                                                                                   Ooo oooo oo
                                                                                                        - Uu!                                       Ooo oooo. Ooooo ooooooo
                                                                                                                                                   oo ooo. Ooo oooo ooo ooo
  ---- ----¡                             _____________
                                                                             ooo.                         Uu, uuuuuu, uuu uu uu uuuu uuuuu         Oooo oo oo ooooo oo.
          ---------                                                                                    uuuu. Uuuuu, uuuu, uuu uuuuu uu uuu uu.




                                                                             c
--: - - -- ----- - --                                                                                     Uuu uu uuuuuu uuuuuuu uuu., uuuuuu
                                                    Aa aa                                              uuuuu uuu. “Uuuu uu uuu uuu”.
                                         aa a aaaaa a a a                                                                                          Anfibioak
                                         aaa                                                                                                        Uuu uuu, uuu uu uuuu uuu uu

                a                        aaaaaa a aaa aaaa
                                         aaaaaaaaaa aaa a
                                                                                                                                                   Uu uuuu uu. U uuu uuuuu uu
                                                                                                                                                   Uuu uuu uuu uuuuu uu.

                                         aaaa aaaaaaaa aa
                                         aaaaa aaa aa aaa
                                         aaa aaaaaa aa.                HHHH HH HHH                                   d
                                                                                                          f
                                                                       Hhhhhh
                                                                       Ooooo ½
                                                                       4 ooooo
                                                                       ooooo ooo oo
                                                                       2 oooo
                                                                       ooooo
                                                                       ___________
                                                                       Oooo ooooo ooo oo ooooo oo:
                                                                       1. oooo oooo oooo oo oooo oo.
                                                                       2. ooo oo oooo ooo oo.
Ikus dezagun aurreko ariketa egiteko nola moldatu zareten:

      Taulatxo honetan bi gauza falta dira: testu moten izenak eta letrak eta izenak lotzeko geziak.

      Lehenik, osatu itzazue hitzak, eta gero, lotu gezien bidez hitz bakoitza dagokion letrarekin
      (horretarako, hirunaka jarriko zarete).

                               a    ·                                      ·    al.................
                               b    ·                                      ·    ip.................
                               c    ·      (gezian                         ·    ol.................
                               d    ·      klikatu)                        ·    g..................
                               e    ·                                      ·    j...................
                               f    ·                                      ·    az................
                        (testu moten izenak ez badituzue ondo gogoratzen, hemen daukazue salataria)
Lortu duzue? Ondo lotu dituzue denak?
Konturatu zarete testu ezberdinak direla, ezta? Eta ez soilik forma aldetik, jakina! “Tripak” ere oso ezberdinak dituzte: testu
batzuk lagun bati gure gauzak kontatzeko dira, beste batzuk ahal denik eta zehatzen kontatzeko gertatutako zerbait jende
askori, beste batzuk...
...baina...                 ...ez gara hemen hasiko testu mota guztiak
                                         aztertzen, ezta?
Uuu uuu uuuu
                                                                                                  Uuu uuuuu uu uu uuuu uu uuuu uuu
                                                  ...ez, arrazoi duzu!                          uuuu uuuu . Uuuu uuuu uu uuuu uu uuuu u
                                                                                                uuuu uuuu.

                                 Gu geurera! Hau da,    IPUINA           jorratzera!
                                       Hau izan da aukeratu duzuen testua, ezta?                    Uuu uuu uu uuuuu uuu uuuuuu uuuu
                                                                                                uu, uuuauu:uuu, uuu, uuu, uuu uuuu. Uuuuu
                                                                                                uuu uuuuu.Uuuuuuuu uu uuu uuuu:
                                                                                                 - Uuuu uu uu?
                                                                                                 - Uu uuu uu.
                                                                                                 - Uu!
                                                                                                   Uu, uuuuuu, uuu uu uu uuuu uuuuu
                                                                                                uuuu. Uuuuu, uuuu, uuu uuuuu uu uuu uu.


                                               & SARRERA.                                          Uuu uu uuuuuu uuuuuuu uuu., uuuuuu

       Bada, hona ipuinaren egitura:           & KORAPILOA.                                     uuuuu uuu. “Uuuu uu uuu uuu”.

                                               & AMAIERA


Gogoratu atal bakoitza zer den eta nolako informazioa eduki behar dugun bertan. Horretarako, azalpentxo hau erabili.
(Irakurri testua eta ikusi bideoa, gero “leer más“ sakatu, eta segi irakurtzen.)


   Ea ondo ulertu duzuen!
   Bukatzeko, zuen ipuinaren atalak kokatzeko eta azaltzeko taula hau betetzen
   hasiko zarete; hau da: pertsonaiak, tokiak, arazoak eta abar aukeratzeari ekingo
   diozue. Baina lehenago, praktika modura, beste IPUIN BATEKIN trebatuko                                              OHARRAK HARTU!
   zarete. Beraz, aukeratu bat webgune honetan (adibidez, Grimm anaien Otsoa eta                                               Gogoan

   zazpi antxumeak), eta bete lehentxeago aipatutako taula.                                                              hartu ipuinaren
                                                                                                                          egitura, eta egin
                                                                                                                            eskematxoa.




 Bagoaz, apurka-apurka, ipuinen inguruko hainbat kontu ikasten, ezta? Baina oraindik ez dugu amaitu!
 Gehiago ikasi nahi duzue? Bada, goazen aurrera!
8. jarduera

                Beno! Luze aritu gara ipuinen inguruan hausnartzen: zer diren, nolako egitura daukaten,
           nola egokitu behar diren entzule ezberdinen arabera...

           Era berean, partekatu dugu zerbait bestelako kontu batzuez ere: beldurrei buruz, gustuko
           ditugun ipuinei buruz, Halloween ospakizunari buruz...
           ...Jirabira horiek guztiok egin ondoren... Zer deritzozue ipuinari EKITEN badiogu?




      HAS BEDI IPUINA!

Iratxo, ipotx eta sorgin... IREKI IPUINA sorgina ager dadin!
Ipuina kontatzera joaten zaretenean, edonora zoaztela ere, hasiera-hasieratik lortu behar duzue entzuleak
zuenganatzea.
Horrela, bada, lehenengo hitz horiek kontatuko duzuen ipuinaren sarrera izango dira, ataria.
                Ipuina irekitzeko hitzak aukeratzeko, kontuan izan beharko dituzuenak:
                Ñ    Nolakoa da ipuina? (beldurgarria, gure kasuan)
                Ñ    Nola gustatuko litzaizueke kontatzea? (zutik, mozorroturik, proiekzio bat erabiliz, beste
                 efektu batzuk...) (ipuin kontalari batzuen bideoak: Mari ipuin kontalari, Mikel Martinez, Haizederren ipuinak,
                   eta beste hainbeste horien ondoan)
               Ñ    Norentzat da ipuina?
      Hemen dituzue sarrera egiteko eredu batzuk:
Ñ “Guri orain iruditzen ez bazaigu ere, hasieran gauza guztiek zekiten hizketan: lurrekoek, uretakoek eta airekoek.
    Landareetan goroldioa zen hitz egiten ez zuen bakarra...
    Ñ “Antzina, telebista, ordenagailu eta bideojokorik ez zegoen garaian, ibiltari zahar
    batek orain kontatuko dizuedan historia kontatu zidan...”
    Ñ “Iratxo, ipotx eta sorgin...IREKI IPUINA sorgina ager dadin!...”
    Ñ “Kontatu behar dizuedana... inoiz ez duzue ahaztuko. Agian gezurra da, agian asmakizun hutsa... ez dakit... entzun eta
    zuek erabaki!”
    Ñ — hasteko eta bukatzeko:
Eta gehiago,Nahi duzue ipuina entzun?
http://issuu.com/itxaurdi/docs/ipuina_lantzeko_gida, joan 21.orrialdera, ea baten bat gustuko duzun!
          — Bai.
Bestela zeuk asma dezakezu!
          — Ba, nik "di" esandakoan, zuek erantzun "da", eta ipuinarekin hasiko gara.
          — Di!
          — Da!
    Behin batean... Eta ipuina hasten da.
    Ñ “Eguzkia irten eta... ipuina hasi zen”.
Zuek ere aurkitu edo asmatu ditzakezue sarrera egoki asko... Nola emango diozue hasiera kontakizunari?
                                                                                                                          OHARRAK HARTU!
Ipuina “abiatzeko” ideia gehiago nahi badituzue, webgune honetako testua irakur dezakezue.                                     Nola hasiko
     Jar zaitezte binaka eta:                                                                                              duzue Ipuina?
     8 Zabaldu www.ikasbil.net webgunea.                                                                                         Eta nola
                                                                                                                                bukatuko?
     8 Zabaldu ezkerreko zerrendan “ikasmaterialak” leihotxoa.
                                                                                                                               Beste ideiarik
     8 Sakatu “Argitalpenak” hitzaren gainean.                                                                            erabiliko duzue?
     8 Eskuin aldean ikusten dituzuen izenburu guztien atean, topatu “Solasean eta jolasean” izenekoa, azkena da.

      8 Sakatu bertan eta “Ipuinen kontaketa-eranskinak” hitzen ezkerrean         ikonoan klikatu.
      8 23. orrialdera joan eta “Ipuinak kontatzeko hainbat baliabide” atala irakurri. Ea ideiaren bat jasotzen duzuen!
Edo joan zuzenean beste honetara: http://ipuinak.wordpress.com/2010/01/
9. jarduera

   Dagoeneko buruan "egosten" daukazue ipuina, ezta? Laster hasiko gara zirriborroa egiten. Baina lehenago trikimailu batzuk
   erabiltzen ikasiko duzue, zuen ipuina dotore gera dadin!


   1. trikimailuak: erakusleak eta sinonimoak:

   Adi irakurri testu hau ea zerbait deigarria egiten zaizuen:
   “Bazen behin neska txiki bat. Neska basoko etxe batean bizi zen bere amarekin. Etxea oso polita zen.
   Amak neskari kapa polit bat egin zion, eta, era berean, txano gorri polit bat josi zion neskaren kapari...”

   Zer antzeman duzue?

   “Bazen behin neska txiki polit bat. Neska basoko etxe batean bizi zen bere amarekin. Etxea oso polita
   zen. Amak neskari kapa polit bat egin zion, eta, era berean, txano gorri polit bat josi zion neskaren
   kapari...”

        Konturatu zarete, ezta? Hitz jakin batzuk errepikatu egiten dira.
   Zeuoi ere beste horrenbeste gertatzen zaizue idaztean? Horrela bada, lasai! Badaude eta hori ekiditeko
   bideak: sinonimoak edota erakusleak erabiltzea, adibidez.
   Zuek badakizue horiek erabiltzen; dena dela, oraingo honetan trikimailu bat emango dizuegu,
   ordenagailuz idazten duzuen bitartean erabili dezazuen.
   Adibidez, lehengo testua aztertuko dugu, eta bertan errepikatzen diren hitzak ordezkatzeko,
   sinonimoak bilatuko eta erabiliko ditugu:
!    Egiaztatu Euskalbar tresna zabalik duzula. (bestela laguntza eskatu irakasleari)
                                        !    Idatzi polit hitza leihatilan. (polit, eta ez “polita”, e!)
“Bazen behin neska txiki polit
                                !            Honelako koadrotxoa zabalduko zaizu: zuk polit hitza aukeratu.
              bat.
Neska basoko etxe batean bizi
zen bere amarekin. Etxea oso
                                                                                                        polit izond.
polita zen. Amak neskari kapa                                                                           [ederra] bitxi, eder, galant, majo,
  polit bat egin zion, eta, era                                                                         karan Ipar., galai Heg., pitxi Heg.,
 berean, txano gorri polit bat                                                                          marot Bizk., eijer Zub.,
 josi zion neskaren kapari...”                                                                          guapo Heg. beh.,
                                                                                                        berregin Ipar. zah., totil Ipar. zah.
                                                                                                        [aski handia] eder, galant




  Bazen behin neska txiki polit
                                    !      Hor sinonimo batzuk ikusiko dituzue, eta horien ondoan zenbait laburdura (hitzok
                 bat.
                                     non erabiltzen diren jakiteko); adibidez: bitxi, eder, galant eta majo hedadura handiko
Neska basoko etxe batean bizi
                                     hitzak dira, baina eijer Iparraldean baino ez dute erabiltzen, beraz, ez da oso egokia zuen
 zen bere amarekin. Etxea oso
                                     lanerako. Gainera, hobeto ulertu nahi baduzue, sinonimo bakoitzak esteka du beraren
.......... zen. Amak neskari kapa
                                     esanahia argitzeko, eta beste sinonimo batzuk bistaratzeko.
 .......... bat egin zion, eta, era
                                    !      Ulertu duzue? Erabil dezagun, bada! Hartu lehengo testua eta idatzi sinonimo bat
  berean, txano gorri bat josi
                                     polit hitzaren ordez.
      zion neskaren kapari...”
                                        !    Erraza, ezta? Orain, jolastu pixka baten: Binaka jesarrita, esan hitzak elkarri,
                                         txandaka, eta horien sinonimoak topatu. Post-itetan idatzi, eta kortxora!

 “Bazen behin neska txiki polit                                               ETA ERAKUSLEAK?
                 bat.
.......... basoko etxe batean bizi
                                        !     klikatu erakusleak estekan.
 zen bere amarekin. Etxea oso
                                        !     Koadrotxo bat zabalduko zaizue: bertan topatuko dituzue erakusleak
polita zen. Amak .......... ri kapa
                                              deklinatuta.
   polit bat egin zion, eta, era
                                        !     Orain, saiatu neska hitzaren ordez erakusleak idazten.
 berean, txano gorri polit bat
                                        !     Baietz testua politago geratu!
  josi zion .......... ren kapari...”
Ea ondo ulertu duzuen! Ariketa
                                    pare bat egingo dituzue, zuen
                                    ipuina prestatzen laguntzeko:


   1. SINONIMOAK topatu
Aukeratu adjektiboak eta substantiboak zure ipuin beldurgarrian erabiltzeko; horien sinonimoak topatu;
nahi beste hitz bilatu, horrela ipuina idazten duzuenerako bilduma ederra izango duzue: ariketa




           sustantiboak                     sustantiboen sinonimoak
       beldur (eta ez “beldurra”, e!)               ikara, izu
            munstro




            adjektiboak                     adjektiboen sinonimoak
             beldurgarri                       ikaragarri, izugarri

                                                                                               OHARRAK HARTU!
                                                                                                   Hasi zuen
                                                                                                 ipuinerako hitz
                                                                                                zerrenda osatzen,
                                                                                                 eta sinonimoak
                                                                                                    topatzen.
2. ERAKUSLEAK “desestali”:

          Erakusleak erabiltzen trebatzeko, hemen duzue “Hankabeltz detektibe” gazteentzako istorioaren
     pasarte bat.
     Erakusleak letra lodiz eta berdez idatzita daude. Asma ezazue bakoitza zer hitzen ordez dagoen:


                                 Herriko semaforoak desagertu ziren. Zertarako behar ote zituzten
ZER? semaforoak                lapurrek gauza haiek?
                               “Hankabeltz” taldea lanean hasi zen. Berek argituko zuten desagertze      NORK?
                               misteriotsua.                                                             “Hankabeltz” taldekoek
                               Ane eta Andoni berandu zihoazen etxera. Uste baino gehiago luzatu
                               zen entsegua eta, irteterako, gautu zuen. Hark beldurra zuela adierazi    NORK?.................
                               zuen, baina mutilak, gauza bera sentitu arren, linterna poltsikotik
                               aterata esan zion:
ZEREKIN?......................    - Lasaitu zaitez, honekin ez gara galduko.
                                  Abiatu ziren argi izpiaren atzetik, baina hura gero eta ahulagoa
                                  zen, pilak agortzen ari baitziren. Andonik esan zuen orduan:           ZER?...................
                                  - Ane, atera itzazu poltsan dituzun pilak, aldatu egin behar dizkiot
                                     eta.
NORK?......................       Hark eskua poltsikoan sartuz, bi pila atera zituen. Orduan Andonik:
                                  - Hauek dira guztiak?
ZER?........................      - Besteak laborategian uzteko esan dit irakasleak.
NOR?........................      - Hura ikusi nahi nuke orain honela.


     Zelan? asmatu dituzue? Detektibe onak zarete gero!
10. jarduera

      Oraindik ipuinak idazteko baliabide bila jarraituko dugu. Inoiz esan dizue irakasleak "gero", "eta" eta
      halako hitzak hainbestetan ez errepikatzeko?
Hemen dituzue zuen testua aberasteko hitzak eta hitz multzoak: antolatzaileak.
Asko direnez, batzuk nabarmenduta daude, zuek erabiltzeko; hala eta guztiz ere, ez daukazue denak erabili
beharrik; nahi dituzuenak erabili.
Beharbada, ez duzue jakingo guztien esanahia. Lasai! Tresna egokia daukagu orain ere: euskalbar, berriro.
Lehen sinonimoekin egin bezala, oraingoan, esanahiak topatzeko erabiliko duzue:

    · Lehenik, leihotxoaren ezkerreko aldean daukazuen gezitxoari sakatu, eta bertako menuan "EU>ES"
      aukeratu, (hau da, euskaratik espainierara). Gezitxo horri sakatuz gero, hau agertuko zaizue:

                      EU>ES
                      ES>EU                      kurtsorea gainean ipini
                      EU>FR                      eta berak esango dizue
                                                 zer esan nahi duen.
                      FR>EU
                      EU>EN
                      EN>EU
                      LA>ES
                      EU>JA

·   Hitza sartu eta sakatu "Elhuyar" botoiari.
Adibidez: eman dezagun "antzina" zer den ez daukazuela oso argi:




          1. Idatzi "antzina" hitza Euskalbarreko leihatilan.

                                                                2. Sakatu ezkerretara daukazuen gezitxoari eta aukeratu EU>ES.
                                                                3. Sakatu eskuinetara daukazuen Elhuyar aukerari
                                                                4. Sakatu ENTER botoiari.




                                                                                    Hortxe duzue esanahia!
                                                                           Praktikatuko duzue beste berba batzuekin?
                                                                           Arazoren bat baduzue, irakasleari galdetu!
Erabili testu ANTOLATZAILEAK !
       Ipuinari forma ematen jarraituko duzue oraingoan ere. Horretarako, testu-antolatzaileak eskeleto
       modura kokatuko dituzue; hau da, ipuinaren gorputzari eusten dioten hezurrak bailiran. Ekin, bada:
        Zabaldu ipuinaren egituraren eskema, eta atal bakoitzerako hiru edo lau antolatzaile aukeratu
       ondoren, idatzi itzazue taula horretan:
                                             Testu-antolatzaileak ipuinaren egituran
                                         ATALAK              Atal bakoitza osatzeko ondo             TESTU
                                                               pentsatu behar dituzun            ANTOLATZAILEAK
                                                                      galderak

Ipuin guztiek izan ohi dute               SARRERA          Zeintzuk dira pertsonaiak?
antzeko hasiera: ekintza
                                         pertsonaiak       Zein da protagonista?
gertatuko den lekua eta denbora
adieraztearekin batera, zenbait     ekintzen eszenarioa:   Non bizi d(ir)a?
pertsonaiaren berri ematen                   non           Noiz gertatzen da istorioa?
digute (nortzuk diren, zer egiten
duten...)
                                            noiz

Baina bat-batean zerbaitek           KORAPILOA EDO         Zein d(ir)a egoera aldatzen du(t)en
hasierako egoera aldatzen du.
                                       GERTAERAK           arazoa(k)?
(Aldaketa horren eragileari
arazoa deituko diogu.) Eta
                                                           Arazoari aurre egiteko, zer ekintza
pertsonaiek, orduan, ekintza              arazoa           burutuko ditu protagonistak?
batzuk burutuko dituzte arazoa
konpontzeko.
                                         ekintzak

Baina bat-batean zerbaitek               AMAIERA           Nola konpontzen da arazoa?
hasierako egoera aldatzen du.
                                                           Zer aldatu da?
(Aldaketa horren eragileari
arazoa deituko diogu.) Eta              konponbidea        Pertsonaiek izan dute aldaketarik
pertsonaiek, orduan, ekintza                               ipuinaren hasieratik amaierara                         OHARRAK HARTU!

batzuk burutuko dituzte arazoa                             bitartean? Azaldu aldaketa zertan                       Aukeratu zuen

konpontzeko.                                                                                                        ipuinerako
                                                           den.
                                                                                                                    antolatzaile
                                                                                                                      batzuk.
11. jarduera

 Ipuin-kontalariak izateko, zuen ahotsak eta hizkerak entzuleengan sentsazioak
eta interesa pizteko gai izan behar du. Hala, bada, irakurtzen jakiteaz gain, esan
nahi duzuena egoki adierazten jakin behar duzue. Eta hori lortzeko, lehenik, era
   askotako tonuak erabiltzen ikasi behar duzue. Izan ere, ez dugu tonu bera
   erabiltzen galderak egiteko, baieztapenak egiteko, aginduak emateko edota
                  zerbaitek harritzen gaituela adierazteko, ezta?

   Goazen aurrera, bada! Hemen dituzue lau ariketa TONU eta TINBRE egokia erabiltzen trebatzeko:

    1. Bata bestearen atzetik, eta gelakideei begira, esan ezazue “katila palati moti” ondorengo tonu
    hauetan:
             o Galdera egiteko tonuan.
             o Harridura adierazteko tonuan.                katila
                                                                                       katila
             o Agindua emateko tonuan.                      palati
                                                                                       palati
             o Ikara adierazteko tonuan.                    moti!
                                                                                       moti?


    2. Oraingoan, berriz, irakur ezazue testu hau proposatutako lau tonuotan:

       Abesten bezala, baina
       abestera heldu gabe.                 Tonu bihurrian: tonua              Tonu aspergarrian:
                                              igo, jaitsi … nahi               monotonoa, inongo
                                                duzuena egin.                  aldaketarik gabea.
               Tonu egokian: zuen
              ustez irakurri beharko
                litzatekeen bezala.
Bazen behin otso nagi bat, alfer hutsa zena. Beti zegoen etzanda, aharrausika. Eta, jakina,
     ehizarik egiten ez zuenez, beti zegoen gosez.

     Egun batean hamarretakoa jaten zegoen nekazari batekin egin zuen topo. Baserritarraren
     ogia ikusirik, adurra zerion otsoari. Nekazariak ogia eskaini eta otsoak jan.

     - «Uhmm, ederra dago. Aizu, zer egin behar da ogia egunero jateko?»                                   Beste adibide bat, bosteko
                                                                                                           taldetxoetan irakurtzeko:
     - «Garia erein. Erraza da. Ogia egiteko, lehenengo eta behin lurra landu...»                           - Aita etorri da.
                                                                                                           - A, bai? (beldurtuta)
     - «Ogia lurrean hazten da?»                                                                           - A, bai! (harrituta)
                                                                                                           - A, bai (jakinaren gainean)
                                                                                                           - A, bai (axolarik gabe)




     Hona beste adibide bat, ingelesez oraingoan, ipuinei tonu egokia nola ematen zaien entzuteko:
                                           Dark dark wood.

3. ETBko aurkezlearena egingo duzue, orain:
Albiste bat topatu eta irakurri begiak altxatuz, telebistako aurkezleek egiten duten bezala.




                                                                                                   “egiten duten
                                                                                                      bezala?”


            EITB tik hartuta
4. Tinbrea zer ote den pentsatzen egongo zarete, beharbada. Gogoratzen duzue umetan ipuinak
    kontatzen zizkizuetenekoa? Nolako ahotsa jartzen zuen eta zelako zaratak egiten zituen aitak
    otsoarena imitatzeko? Bada, horretan ere entrenatzeko, jo ezazue berriro Webgune honetara. Bertan,
    ahots-tinbrea egoki erabiltzen ikasteko hainbat eredu topatuko duzue. Adibidez, entzun ezazue arretaz
    “Otsoa eta zazpi antxumeak” grabazioa, eta gero ahalegindu zaitezte hura imitatzen: entzun zatika,
    etenalditxoa egin eta errepikatu (ahal denik eta antzekoen egiten saiatu).

                                                                                                               OHARRAK
                                                                                                                HARTU!

12. jarduera                                                                                                   ispiluaren
                                                                                                                aurrean
                                                                                                             entseatu duzu?

     Ipuin bat ondo kontatzeko, intonazioa egoki erabiltzea behar-beharrezkoa dela konturatuko zineten,
ezta? Bada, baliabide gehiago ere erabil ditzakegu ipuinari kolorea eta musika emateko. Bai, ondo irakurri
duzue! Kolorea eta musika. Honezkero pentsatzen egongo zarete irudiak, marrazkiak, grabazioak, mp3-ko
abestiak, youtubeko bideoak edo horrelako tramankuluak erabiliko dituzuela...
Ez, bada ! Beste era batera lortuko dituzue musika eta kolorea. Honetara:


     Onomatopeiak eta pertsonifikazioak (edo prosopopeiak)

       Onomato...zer?                                            Prosopo...? Zer zabiltza, grezieraz ala?
Onomatopeiak

 Zer dira?
      Zeuok ikertuko duzue oraingo honetan, eta galderaren erantzuna bilatuko. Horretarako, Wikipedia
      erabiliko duzue. Ezer baino lehen, kontuan izan zer den wikipedia, eta nork egiten duen. Zergatik hori?
      Ikus Wikipedia zer den:

Wikipedia entziklopedia aske bat da, erabiltzen dutenek idazten dutena. Wiki izena duen diseinuaz eginda dago lankidetza sustatzeko.
Jende asko ari da Wikipedia une oro hobetzen, ehundaka aldaketa egiten orduro. Aldaketa guztiak "historia" izeneko erregistroan
gordetzen dira eta aldaketa berrietan. Proiektuari buruz gehiago ezagutzeko, ikus Wikipediari buruz.


        Hau da, erabiltzaileek berek egiten dute wikipedia, entziklopediagileak izan gabe; beraz, wikipedia
        informazio-iturritzat erabiliz gero, komeni da hango informazioa bestelako iturrietakoekin
        kontrastatzea.

        Eta nola erabili?
        Onomatopeiak zer diren jakin nahi duzue, ezta? Bada, bi bide dituzue aukeran: edo euskalbarren bilatu
        (barraren eskuinaldean dagoen wikipedia aukeran sakatuz), edo nabigatzailea erabili, honela:

     ! Sartu Interneten Mozilla Firefox bilatzailea erabiliz.
     ! Nabigazio tresna-barran web-helbidea idatzi: http://eu.wikipedia.org/
     ! Wikipediak euskeraz duen orria zabalduko da:
! Aztertu orria: hitzak bilatzeko leihatila, hasierako mezua, ezkerraldeko barra...   Bilatu nahi dituzun hitzak
                                                                                                 idazteko leihatila




                                                                                                  Edozeinek parte
                                                                                               hartzeko, lan asko egin
                                                                                                     eta gero.




  Begira zenbat
hizkuntzatan bila
   dezakezuen!




      ! Sartu onomatopeia hitza leihatilan; hor hitzaren esanahia aurkituko duzue, eta nola erabiltzen den
       ohartzeko adibide batzuk, besterik ez. Dena dela, informazioa zabaldu nahi baduzue, ezkerreko
       zutabeko ”beste hizkuntzak” atalean, español topatu eta bertan sakatu. Horrela, informazio gehiago
       irakurri ahal izango duzue.
! Aurrean esandakoak ulertu dituzuela ziurtatzeko, osatu ezazue hainbat onomatopeiako zerrenda bat.
 (ideiak hartzeko, begiratu hemen , edo, nahi baduzue, hemen)
                          onomatopeia        esanahia
                                 glu, glu, glu           itotzen, edaten
                                    dar-dar                   ikaraz
                                    dzunba               uretara jaustean                              DAR-DAR
                                  kar-kar-kar                barrezka
                                      puf!                    nazka
      TZAST!                           ulu                     otsoa
                                 kukurruku!                      ...
                                       ...                   txakurra
                                    dan-dan                      ...
                                 taupa-taupa              bihotza bizkor
                                   pum-pum!                      ...                              DANBA!
                                       ...                    tiroak
                                 dinbi-danba!                    ...
                                      plas!                      ...
                                     tarrat!                     ...




! Eta orain, pertsonifikazioak. Zer da hori? Oso erraza da: pertsona ez denari pertsonaren ezaugarriak
 ezartzea da.
 Adibidez:                  “...esaiozu euriari berriz ez jausteko,
                                 esan bakardadeari gaur ez etortzeko...” Ilargia (Ken zazpi)

   Euriak entzun egiten du?   “...Itsasaldeko haizeak dakarren arnasak...” Infinituaren amaiera (Zea Mays)   Haizeak arnasa hartzen du?

                              “...Eguzkia ateratzeko beldur da...” Negua joan da (Zea Mays)

                              “...egunak joaten dira...” Gogoak (Esne beltza)
Eguzkiak beldurra
eduki dezake?                 “...hiria gorriz jantzi zaigu...” Katu baltzak (Mikel Urdangarin)
Baina horretaz guztiaz jabetzeko, praktikatzea duzue onena. Beraz, bi zutabe egingo dituzue: batean,
    ipuinetan agertu daitezkeen zenbait elementu zerrendatuko dituzue (pertsonak ez direnak); bestean,
    berriz, pertsonok egiten ditugun gauzak. Eta gero, bikoteak egin eta esaldiak asmatuko dituzue:

    Arkatza          Amets egin    O Arkatzak marradun alkandora hori-beltza jantzi du...
    Armiarma         Triste egon   O Hodeia triste dabil joan zinenetik...
    Zapata           Jantzi        O ...
    Hodeia           Pentsatu      O ...
    Ilargia          Barre egin    O ...
    Gehiago idatzi



13. jarduera
Ahoz jardun behar duzuenerako, ondo etorriko zaizkizue jendaurrean mintzatzeko aholku batzuk:

                                                                                                    OHARRAK HARTU!
                                                                                                    pertsonifikazioren
                                                                                                     bat asmatu zure
                                                                                                       ipuinerako
Lantegira!

14. jarduera




                  Honezkero hainbat tresna bildu dituzue.
                     Ipuina eraikitzeko ordua heldu da!
                 Beraz, har itzazue erreminta guzti-guztiak,
                                  eta EKIN!
                       Lanik politena orain dator eta!



1. Zorroztu arkatza edo piztu ordenagailua, zuek nahi duzuena.



2. Irakurri astiro, pausoz pauso, bete duzuen txostena; hemen txantiloia hutsik duzue, baina zuena
  bete-beterik izango duzue, ezta?
Ipuina egiteko osagaiak: ideiak, baliabideak...
Zertarako izango da nire ipuina?
Nolakoa nahi dut izatea?
Nori kontatuko diot?
Kontuan izan beharko dut...
Narratzailea aukeratu behar dut: 1., 2. edo 3. pertsona, pertsona edo
animalia, objektua...
Umetan kontatzen zizkidaten ipuinetatik, zer dut gogokoena? gaiak,
ahotsak, keinuak, marrazkiak...
Ipuinaren egitura                                                           (beste dokumentura joan eta han bete)



Nola hasiko duzue ipuina?

Eta nola bukatuko?

Beste ideiarik erabiliko duzue?: jazkera bereziren bat (txanoa, kapa...),
objekturen bat, ekintzaren bat (kandela piztu, kutxa zabaldu...)...

Erabiliko ditudan hitz batzuk eta haien sinonimoen zerrenda.

Testu-antolatzaileak aukeratu ipuinaren atal bakoitzerako.

Ispiluaren aurrean saioak egin. Kontuan edukitzeko elementuren bat?

Ipuinerako onomatopeiak aukeratu.

Ipuinerako pertsonifikazioren bat idatzi.

...

Era askotako ideiak...
3. Idatzi zirriborroa!

4. ZUZENDU!
Horretarako pauso hauei jarraitu:
                                    1.   Irakurri idatzitakoa.

                                    2.   Jarri hirunaka eta irakurri ezkerretara
                                     daukazuen gelakidearen lana. Egin iruzkinak
                                     kontrol zerrenda erabiliz.

                                    3.   Komentatu elkarri.

                                    4.   Konpondu bakoitzak bere lana.

                                    5.   Ortografia akatsik ez egoteko, "Xuxen"
                                     zuzentzailea erabili. Oso erraza da: estekari
                                     sakatu eta jarraibideak bete; testu osoa
                                     sartzen ez bazaizue, zati txikietan banatu.

                                    6.    Azkenik, irakasleari eman, berak testua
                                     biribiltzen lagunduko dizue eta.
5. Badago! Hurrengo pausoa ipuina ahoz kontatzeko prestatzea da: horretarako, jarraitu beste
   pausooi:

1. Irakurri ipuina behin eta berriro, buruz
   ikasi arte edo.
2. Gogoratu lehenago egindako
   entrenamenduak: aurkezlearena,
   ispiluaren aurrekoa, “katila palati moti”,
   eta batez ere ipuina kontatzeko aholkuak.
3. Jarri berriro hirunaka eta lagunen
   aurrean saioak egin.
4. Etxean egin dezakezue saioren bat
   gurasoen edo neba-arreben aurrean.
5. Erabaki orain honelakorik erabiliko
   duzuen: janzkera bereziren bat (txanoa,
   kapa...), objekturen bat edo ekintzaren
   bat (kandela piztu, kutxa zabaldu...)…
6. Ia-ia bukatu duzue; azken erabakia hartzea baino ez zaizue falta: ipuinaren formatua zein izango
  den. Horretarako:
       · ipuinari lotutako marrazkiak egingo dituzue, kontatzen duzuen bitartean erakusteko?
       · marrazkiak egin eta eskaneatu edo horien argazkiak aterako dituzue eta ipuina kontatzen
         duzuen bitartean PowerPoint modura proiektatu? Agian musika beldurgarri batekin
         lagunduz?
       · edo ahoz kontatuko duzue... objektuen, janzkeraren eta mugimenduaren laguntzaz?




     zuen
     esku
     dago!                                           Erabaki eta...
                                                    kontatu ipuina!

                                                                                                      IRAKASLEAK
                                                                                                  EBALUATZEKO

More Related Content

Viewers also liked

Narrazioa II
Narrazioa IINarrazioa II
Narrazioa IIsastarri
 
Formato de rubrica de cuentos
Formato de rubrica de cuentosFormato de rubrica de cuentos
Formato de rubrica de cuentosMartin
 
Sekuentziak istorioak idatzi
Sekuentziak istorioak idatziSekuentziak istorioak idatzi
Sekuentziak istorioak idatziidoialariz
 
Zelan egin ipuin bat
Zelan egin ipuin batZelan egin ipuin bat
Zelan egin ipuin batmanlus
 
Testuen egituraketak
Testuen egituraketakTestuen egituraketak
Testuen egituraketakMarta Larrea
 
Ipuina irudiekin orri bat
Ipuina irudiekin  orri batIpuina irudiekin  orri bat
Ipuina irudiekin orri batidoialariz
 
Ipuin baten atalak
Ipuin baten atalakIpuin baten atalak
Ipuin baten atalakaneazkue
 
Ipuina hasiera emanda irudiekin orri bat
Ipuina hasiera emanda  irudiekin  orri batIpuina hasiera emanda  irudiekin  orri bat
Ipuina hasiera emanda irudiekin orri batidoialariz
 
8. rúbrica para evaluar un cuento
8. rúbrica para evaluar un cuento8. rúbrica para evaluar un cuento
8. rúbrica para evaluar un cuentoevely ramirez
 
El juego del detective indicios pistas power
El juego del detective   indicios pistas powerEl juego del detective   indicios pistas power
El juego del detective indicios pistas powerAnabel Cornago
 
Banco de rubricas
Banco  de  rubricasBanco  de  rubricas
Banco de rubricasepo
 

Viewers also liked (19)

Beisbola
BeisbolaBeisbola
Beisbola
 
Bazen behin3
Bazen behin3Bazen behin3
Bazen behin3
 
Mikro-ipuinak
Mikro-ipuinakMikro-ipuinak
Mikro-ipuinak
 
Narrazioa II
Narrazioa IINarrazioa II
Narrazioa II
 
Formato de rubrica de cuentos
Formato de rubrica de cuentosFormato de rubrica de cuentos
Formato de rubrica de cuentos
 
Sekuentziak istorioak idatzi
Sekuentziak istorioak idatziSekuentziak istorioak idatzi
Sekuentziak istorioak idatzi
 
Zelan egin ipuin bat
Zelan egin ipuin batZelan egin ipuin bat
Zelan egin ipuin bat
 
Testuen egituraketak
Testuen egituraketakTestuen egituraketak
Testuen egituraketak
 
Ipuina irudiekin orri bat
Ipuina irudiekin  orri batIpuina irudiekin  orri bat
Ipuina irudiekin orri bat
 
Ipuin baten atalak
Ipuin baten atalakIpuin baten atalak
Ipuin baten atalak
 
Ipuina hasiera emanda irudiekin orri bat
Ipuina hasiera emanda  irudiekin  orri batIpuina hasiera emanda  irudiekin  orri bat
Ipuina hasiera emanda irudiekin orri bat
 
Elogios
ElogiosElogios
Elogios
 
Marimadonaataca
MarimadonaatacaMarimadonaataca
Marimadonaataca
 
8. rúbrica para evaluar un cuento
8. rúbrica para evaluar un cuento8. rúbrica para evaluar un cuento
8. rúbrica para evaluar un cuento
 
Detective
DetectiveDetective
Detective
 
El juego del detective indicios pistas power
El juego del detective   indicios pistas powerEl juego del detective   indicios pistas power
El juego del detective indicios pistas power
 
Practicas De Beisbol
Practicas  De BeisbolPracticas  De Beisbol
Practicas De Beisbol
 
Tarjetas lecto fonéticas
Tarjetas lecto fonéticas Tarjetas lecto fonéticas
Tarjetas lecto fonéticas
 
Banco de rubricas
Banco  de  rubricasBanco  de  rubricas
Banco de rubricas
 

Similar to Froga4

Kamila Ppt
Kamila PptKamila Ppt
Kamila Pptnagorego
 
Idazleen elkartea eskola antzerkirako gida
Idazleen elkartea eskola antzerkirako gidaIdazleen elkartea eskola antzerkirako gida
Idazleen elkartea eskola antzerkirako gidaDUNBOA
 
Jarduerak eta erabilitako materiala
Jarduerak eta erabilitako materialaJarduerak eta erabilitako materiala
Jarduerak eta erabilitako materialatxiotxio
 
Ipuinen ahozko kontaketa
Ipuinen ahozko kontaketaIpuinen ahozko kontaketa
Ipuinen ahozko kontaketaleiresc
 
Idazmena ikasleentzat (15 05-14)
Idazmena ikasleentzat (15 05-14)Idazmena ikasleentzat (15 05-14)
Idazmena ikasleentzat (15 05-14)Maite Madoz
 
Gurasoei emateko paperak
Gurasoei emateko paperakGurasoei emateko paperak
Gurasoei emateko paperakleire6
 
Euskera 4 ibaizabal 7.gaia
Euskera 4 ibaizabal  7.gaiaEuskera 4 ibaizabal  7.gaia
Euskera 4 ibaizabal 7.gaiaidoialariz
 
Presen ispiluak Antzuola LHI
Presen ispiluak Antzuola LHIPresen ispiluak Antzuola LHI
Presen ispiluak Antzuola LHIb06haurlehen
 
Babelia liburutegia berritzegunerako
Babelia liburutegia berritzegunerakoBabelia liburutegia berritzegunerako
Babelia liburutegia berritzegunerakoLiiide
 
Bizi itzazu ipuinak
Bizi itzazu ipuinakBizi itzazu ipuinak
Bizi itzazu ipuinakarantzazubi
 
Lehenengo bilera gurasoekin
Lehenengo bilera gurasoekinLehenengo bilera gurasoekin
Lehenengo bilera gurasoekinleire6
 
Alemanez ariketa
Alemanez ariketaAlemanez ariketa
Alemanez ariketab06lehen
 
Ipuinak adinaren arabera
Ipuinak adinaren araberaIpuinak adinaren arabera
Ipuinak adinaren araberasssaaarrraaa
 
Ipuinak adinaren arabera
Ipuinak adinaren araberaIpuinak adinaren arabera
Ipuinak adinaren araberagueste2be99
 
Ipuinak Adinaren Arabera
Ipuinak Adinaren AraberaIpuinak Adinaren Arabera
Ipuinak Adinaren Araberaguest788cf6
 

Similar to Froga4 (20)

Kamila ppt
Kamila pptKamila ppt
Kamila ppt
 
Kamila ppt
Kamila pptKamila ppt
Kamila ppt
 
Kamila Ppt
Kamila PptKamila Ppt
Kamila Ppt
 
Idazleen elkartea eskola antzerkirako gida
Idazleen elkartea eskola antzerkirako gidaIdazleen elkartea eskola antzerkirako gida
Idazleen elkartea eskola antzerkirako gida
 
Jarduerak eta erabilitako materiala
Jarduerak eta erabilitako materialaJarduerak eta erabilitako materiala
Jarduerak eta erabilitako materiala
 
Ipuinen ahozko kontaketa
Ipuinen ahozko kontaketaIpuinen ahozko kontaketa
Ipuinen ahozko kontaketa
 
Idazmena ikasleentzat (15 05-14)
Idazmena ikasleentzat (15 05-14)Idazmena ikasleentzat (15 05-14)
Idazmena ikasleentzat (15 05-14)
 
Gurasoei emateko paperak
Gurasoei emateko paperakGurasoei emateko paperak
Gurasoei emateko paperak
 
Euskera 4 ibaizabal 7.gaia
Euskera 4 ibaizabal  7.gaiaEuskera 4 ibaizabal  7.gaia
Euskera 4 ibaizabal 7.gaia
 
Ipuina: Euskaldunak XVI. mendean
Ipuina: Euskaldunak XVI. mendeanIpuina: Euskaldunak XVI. mendean
Ipuina: Euskaldunak XVI. mendean
 
Presen ispiluak Antzuola LHI
Presen ispiluak Antzuola LHIPresen ispiluak Antzuola LHI
Presen ispiluak Antzuola LHI
 
Antzerkia
AntzerkiaAntzerkia
Antzerkia
 
Babelia liburutegia berritzegunerako
Babelia liburutegia berritzegunerakoBabelia liburutegia berritzegunerako
Babelia liburutegia berritzegunerako
 
On off 2
On off 2On off 2
On off 2
 
Bizi itzazu ipuinak
Bizi itzazu ipuinakBizi itzazu ipuinak
Bizi itzazu ipuinak
 
Lehenengo bilera gurasoekin
Lehenengo bilera gurasoekinLehenengo bilera gurasoekin
Lehenengo bilera gurasoekin
 
Alemanez ariketa
Alemanez ariketaAlemanez ariketa
Alemanez ariketa
 
Ipuinak adinaren arabera
Ipuinak adinaren araberaIpuinak adinaren arabera
Ipuinak adinaren arabera
 
Ipuinak adinaren arabera
Ipuinak adinaren araberaIpuinak adinaren arabera
Ipuinak adinaren arabera
 
Ipuinak Adinaren Arabera
Ipuinak Adinaren AraberaIpuinak Adinaren Arabera
Ipuinak Adinaren Arabera
 

Froga4

  • 1. 0 jarduera gutuna " Zer izan da hori! Zer susmatu duzue eskutitz hori irakurtzean?... Bada, istorio beldurgarri baten hasiera da...
  • 2. " Gustuko dituzue istorio beldurgarriak? Ezagutzen duzue baten bat? " Seguru gaude askotan elkartu zaretela istorio beldurgarriak kontatzeko, ezta? Udaleku edo kanpamentuetan; edo udako gau epeletan, etxera beranduago joateko baimena duzuenean; edo suaren inguruan, tximiniaren aurrean, elkarren ondoan... bero-berotan, baina dardarka... Nork atsegin ditu istorio beldurgarriak? Ea, jaso eskua! Eta nork ez ditu gogoko? Zer gustatzen zaizue gehiago: istorioak entzutea ala kontatzea?
  • 3. " Eta Halloween? Zer dakizue jai horri buruz? Bila ezazue informazioa honako web-helbide honetan: http://es.wikipedia.org/wiki/Halloween, http://www.32rumbos.com/monograficos/Los Mitos de Halloween-31-10-2001.mp3 Eta apur bat jolasteko, egin itzazue honakoak: ! Ezagutu pertsonaiak . ! Asmatu istorioak . ! Jolastu ikusi-makusian. ! Ikusi Halloweeni buruzko hainbat bitxikeria, eta gehiago. Ea zer ikasi duzuen!!! Binaka jarrita Halloweeni buruzko zenbait galderari erantzuten saiatuko zarete, konforme? Zalantzarik izanez gero, jo ezazue lehen aztertu dituzuen informazio iturrietara. Hauta ezazue bi jokalari izateko aukera, eta ekin! Jakingo zenukete mapamundi batean adierazten Halloween tradizioak zer bide egin duen, eta gaur egun non ospatzen duten? Wikipedian lehenago irakurri duzuen informazioan hainbat toki aipatzen dira. Zerrendatu tokiok eta topatu Mapa honetan. Gero, jarraian duzuen beste mapa honetan koloreztatu toki horiek, eta idatzi beren izenak.
  • 5. Geuk ere horrelako istorioak kontatuko ditugu? Ea, bada! Zer iruditzen zaizue gure proposamena? Zeuek ere ideiak eman! Lan proposamena ZER EGINGO DUGU? ZERTARAKO? ZER IKASIKO DUGU? "Istorio beldurgarriak asmatu "Halloween egunean 1. zikloko "Istorio beldurgarriak eta idatziko ditugu. ikasleei kontatzeko. asmatzen eta idazten. "Beldurrei buruzko foro batean "Beldurrei aurre egiteko "Beldurrei nola aurre egin. hitz egin. baliabideak konpartitzeko. "Halloween zer den, nondik datorren, nola ospatzen duten, "Halloween jaia hobeto " Halloween tradizioa eta horri buruzko informazioa ezagutzeko. kokatzen munduko toki non bila dezakegun aztertu. batzuetan. "Konturatzeko istorioen "Aditzen pertsona eta "Istorio zatiak kontatu narratzailea aldatuz. aldaera polit eta originalak denbora nahiz narrazioaren lortu ditzakegula narratzailea ikuspuntua aldatzen. aldatuz. "Istorio bera moldatu askotariko "Konturatzeko ez diogula "Entzulearen tokian jartzen. entzuleei kontatzeko (amari, berdin kontatu behar lau zuzendariari, ume txiki bati, urteko ume bati edo irakasle bati. gelakide bati...) "Ipuinaren egitura aztertu. "Gure ipuina ondo "Ipuinaren zatiak
  • 6. ordenatzeko, ezer ahaztu identifikatzen: hasiera, "Ipuinaren sarrera eta amaierako gabe. korapiloa eta amaiera. zenbait esapide landu. "Entzuleak erakartzeko "Ipuinak hasi eta bukatzeko moduko esapide politak erabili zenbait esapide erabiltzen. ahal izateko eta baliabide "Narrazioan denbora gehiago izateko ipuinak antolatzeko erabiltzen diren kontatzerakoan. hitzak topatu, ulertu eta "Istorioari ordena eta "Denbora antolatzaileak sailkatu. argitasuna emateko. identifikatzen. "Errepikapenak saihesteko trikimailuak ezagutu. "Kontakizunari arintasuna "Erakusleak eta sinonimoak "“katila palati moti” eta emateko. erabiltzen. “telebistako aurkezlearena” erako ariketak burutu. "Intonazio egokia ematen " Intonazioa, tinbrea eta "Jendaurrean hitz egiteko saiatzeko, egoeraren arabera. tonua egoki kudeatzen. aholkuak eta trikimailuak jorratu. "Istorioak eta bestelakoak "Jendaurrean hitz egiteko kontatzean lasai eta trebetasunak kudeatzen: "Gure istorioak politago, trebetasunez aritzeko. begirada, espazioa nola egokiago eta aberatsago izateko erabili... baliabide batzuk ikasi eta "Ipuina ondo baino hobeto "Hainbat hizkuntza-baliabide praktikatu: pertsonifikazioak, idazteko eta kontatzeko. erabiltzen: pertsonifikazioak, onomatopeiak... onomatopeiak... "...ezer gehitzekorik? Proposatu zuek! "... "...
  • 7. taldean mintzatu Erabiliko idatzi ditudan IKURRAK tekleatu elkarri entzun grabazioa entzun irakurri antzeztu azaldu sarean bilatu
  • 8. Istorioak kontatuko ditugula erabaki dugu, baina...nondik hasiko gara? Lehenengo eta behin, istorio edo ipuin bat zer den aztertuko dugu: 1. jarduera " Testu batzuk irakurri edo entzun egingo ditugu. (hasierako eskutitza, gaur eguneko albiste bat, azalpen-testua Halloweeni buruz , Jack o`lantern , hau da Halloween kalabaza, edo bola magiko bat egiteko jarraibideak, ipuintxo bat) " Hausnartu ea horietariko bakoitzak zertarako balio duen: horretarako, hirunaka elkartu eta honako txantiloi hau beteko duzue: Zertarako erabiltzen dira...? ...azalpen testuak? · · Urrun dagoen lagun bati “Halloween” zerbait kontatzeko. ...eskutitzak? · · Gertatutakoaz zehatz- “Gutun misteriotsua” mehatz informatzeko. ...jarraibide testuak? · · Pausoz pauso irakasteko lan "How to make a jack-o'-lantern" edo bat nola egiten den. "Egingo ditugu bola magiko batzuk?" ...ipuinak? · · Gai baten atal “Iturralaba” garrantzitsuenak azaltzeko. ...albisteak? · · Asmatutako istorioak “Berria egunkariko azaleko albistea” kontatzeko.
  • 9. " Emandako testuen artetik, har ezazue ipuina eta aztertu hirunaka nolakoa den, hau da: zer dauka narrazioak, beste testu motek ez daukatena? (Inprimatu eta eskuz bete; gero, kortxoan iltzatu.) Ipuinaren ezaugarriak Ariketa hau egiteko, lehen entzun duzuen ipuina aztertuko duzue, eta lehenagotik ezagutzen dituzuen beste ipuin batzuk ere kontuan hartuko dituzue. Zertarako erabiltzen da? Nolako forma du? Atal ezberdinak ditu? Zeintzuk dira? Egiazkoa da? Zer formatutan dator? Zer-nolako gaiak aipatzen ditu? Beste ezaugarriren bat
  • 10. 2. jarduera " Ea ulertu duzuen! Zeuok ere ipuinak egiten saiatuko zarete: a. Ahoz: txartelen jolasa1 erabilita. b. Idatziz: Ietherpad programatxoarekin. c. Sortu dituzuen ipuinak ere aztertuko dituzue. Hasiko gara? d. a. TXARTELEN JOLASA: 1. Gelakideak ordenan jarriko zarete txartelak hartzeko. 2. Txartelak lau multzotan daude, adierazten dutenaren arabera: tokiak, denbora, pertsonaiak eta (akzioak) ekintzak. 3. Lehenengo ikasleak txartel bat hartu eta ipuina hasiko du: “Bazen behin …” egiturako esaldi bat egingo du. 4. Bigarrenak gelditzen diren txarteletako edozein hartu eta istorioari beste esaldi bat gehituko dio. 5. Horrela, bata bestearen segidan, guztiok parte hartu arte. b. IETHERPAD (jarraibideak) Honetarako, ordenagailuak behar ditugu: 1. Zabaldu zuen e-posta. 2. Mezu bat jaso duzue: klikatu esteka. 3. Pantailan lauki bat daukazue: hor ipuina idatziko duzue gelakide guztiok, zerrenda-zenbakiari jarraituz, bai? 4. Hasi! 1 Txartel-bilduma bat erabiliko dugu tokiak, pertsonaiak, ekintzak, objektuak eta denbora irudikatzeko.
  • 11. c. Ipuinaren ezaugarriak Bukatzeko, hartu lehen jardueran ipuinaren ezaugarriak aztertzeko erabili duzuen txantiloia eta osatu. Zuen lana hasi da! Nahiz eta ipuina geroago idatzi, honezkero zuen buruan forma hartzen hasiko zen. Horregatik OSO GARRANTZITSUA DA gordetzea burura etortzen zaizkizuen ideia guztiak , erabiltzen ikasten dituzuen baliabide, trikimailu eta elementu guztiak, azkenean erabiltzeko. Horretarako ohar-taula erabiliko duzue. Inprimatu eta paperean eduki edo ordenagailuan bete, nahi duzuen modura. Lasai, laguntzeko den-dena gogoratzen jarduera bakoitzean ikur hau topatuko duzue : OHARRAK HARTU! Zabaldu taula hau, eta apunteak hartzen hasi! OHARRAK HARTU! Hasteko:Zertarako izango da zure Irakurri ondo eta zure oharrak hartu! ipuina?
  • 12. 3. jarduera NORK eta NORI? Ez da gauza bera amatxori paga eskatzea edo dendariari ogia, ezta? Zelan egingo zenuke ondorengo kasu hauetan? Azaldu eskolako Eskatu aitatxori Sartu okindegian eta zuzendariari ikasgelan zinemara joateko dirua eskatu bi ogi duzuen arazoren bat. Ikusten duzue? Tonu ezberdina erabiltzen dugu egoeraren eta entzuleen arabera. Kontu honetaz errazago jabetu zaitezten, antzerki pixka bat egingo duzue. Hemen testu bat daukazue; irakurri, buruz edo ikasi, eta ahoz kontatuko duzue, baina... ADI! Lehenengoak eskolako zuzendariari kontatuko dio. Bigarrenak bere neba/arreba txikiari. Hirugarrenak aitari. Laugarrenak gelakide bati. Bosgarrenak... berak erabakiko du, eta besteok asmatu egin beharko dugu nori kontatu dion! Zer aldatu da aurreko egoera horietako bakoitzean? Fitxa hau deskargatu eta bete gelaxkak hiruko taldetxoetan jarrita. Nola izan da eskolako neba/arreba gelakide OHARRAK HARTU! kasu aitari ...? zuzendariari txikiari bati Nire entzuleak bakoitzean...? Lehen esan dugunez, ez da gauza bera zeintzuk izango tonua keinuak amatxori paga eskatzea edo dendariari ogia... diren eta nola hitz egingo diedan hitzak Ipuina kontatu aurretik, zeuek ere ongi pentsatu. begirada azalpenak pentsatu entzuleak nolakoak diren, eta horien errepikapenak ezaugarrietara egokitu kontakizuna.
  • 13. 4. jarduera Nor da narratzailea? “Bazen behin familia bat: Gogoratzen duzue nor den narratzailea? aita, ama eta hiru txerrikume. Narratzailea istorioa kontatzen duena da. Zoriontsu bizi ziren, egun Guztiok dakizuenez, istorio bat modu askotara konta dezake narratzaile horrek: osoan kanta eta dantza. Baina batzuetan beldur ziren: “Garai hartan aita, ama eta handik hurbil neu bizi “Bazen behin familia bat: aita, ama bainintzen... “ nire anaiak eta ni elkarrekin eta hiru txerrikume . ¿? e bizi ginen. Zoriontsu bizi ziren , egun osoan Zoriontsu bizi ginen, egun kanta eta dantza. osoan kanta eta dantza. Baina batzuetan beldur ziren: handik Baina batzuetan beldur “Oso familia ederra zen zurea: aita, ama, hurbil otsoa bizi baitzen... “ ginen: gugandik hurbil otsoa zure bi anaiak eta zu, txerrikume txikitxo! 3. pertsona bizi baitzen... “ a 1. pertsona Zoriontsu bizi zinen, egun osoan kanta eta dantza. b Baina batzuetan beldur zinen: handik hurbil otsoa bizi baitzen... “ “Bazen behin familia bat: aita, ama eta hiru 2. pertsona c txerrikume . Zoriontsu bizi ziren, egun osoan kanta eta dantza. Nik ezin nuen lorik egin. Batzuetan beldur ziren: handik hurbil otsoa bizi baitzen... “ ¿? d Istorio ezagunak, ezta? Baina, nor da narratzailea testu bakoitzean? Nor da narratzailea testu bakoitzean? a b c d e
  • 14. Orain zuei heldu zaizue narratzailearena egiteko txanda Rol-jokoa ® Jar zaitezte 4 edo 5 partaideko taldetan. ® Taldekide bakoitzak rol-txartel bat hartuko du: bertan “pertsonaia” baten egoera azaltzen da; adibidez: “Seigarren mailako neska baten estutxean bizi den arkatza naiz; kokoteraino nago zorroztu gabe egoteaz, eta erabaki dut neure burua mahaitik behera botatzea, ea beste ikasle batek hartzen nauen eta hobeto zaintzen nauen”. Egoerak a taldea b taldea c taldea d taldea ® Minutu bat daukazue txartelean dakarren egoera irakurri, ulertu eta horretaz gogoeta egiteko. Jarraian, antzezpen txiki bat prestatuko duzue. Kontuan izan ez duzuela esan behar nortzuk zareten! ® Talde bakoitzeko partaideok batak bestearen ondotik antzeztuko dituzue zuen egoerak. ® Bitartean, beste guztiok ikus-entzuleak izango gara. ® Antzezpenak ikusten ditugun bitartean, fitxatxo bana beteko dugu. Klikatu hemen fitxa Zein da Nork inprimatzeko egoera? kontatzen du? a taldea OHARRAK HARTU! Nor izango da nire ipuinaren b taldea narratzailea? c taldea d taldea Seguru gaude narratzaile profesionalak zaretela honezkero!
  • 15. 5. jarduera Beldur naiz! Lehen konturatu gara ipuin beldurgarriak gustuko dituzuela... Baina beldurra pasatzea beste kontu bat da, ezta? Eta zuek, zer? Beldur izan zarete inoiz? Zeren beldur? Egon lasai, oraintxe ikasiko duzue horri aurre egiten. 1. Klasean taldetxoak egingo dituzue, lau edo bost partaidekoak. Jonasi 2. Ondoko hiru koadroetan dagoena ikusiko duzue. gertatutakoa Edo kanta hau 3. Horiek ikusi eta gero, elkarri kontatu noiz izan inoiz gertatu entzun, ea inoiz zareten beldur, nola sentitu zineten, zeren beldur zaizu? sentitu duzun zineten eta nola uxatu zenuten beldurra. Horrela esaten duena! 4. Eta denon artean, beldurrari aurre egiteko sentitu zara? trikimailuen zerrenda osatuko duzue. Begira dantzari 5. Bukatzeko, talde bakoitzean esandakoak beste hauek beldurra gelakideei azaltzeko modu bat aukeratu beharko nola adierazten duzue: kanta, horma-irudia, olerkia antzezpen txiki duten bat... Zeuok erabaki. gorputzaren mugimenduaz! Baten batek nahi badu, ipuin hau irakur dezake: Mister Daffodil eta bere denda. Asun Balzolak, ipuin honetan, bi gai edo mezu darabiltza: lehenengoarekin, beldurrari nola aurre egin diezaiokegun esatera datorkigu. Edo hobe esan, amesgaiztoak uxatu egin behar ditugula agintzera. Ninak, gehientsuenok bezala, etxean gordeta dauka amesgaiztoa. Eta Mister Daffodilek etxean bilatzeko eskatzen dionean, amesgaiztoak hauts malutak direla konturatuko da. Asunek amesgaiztoak identifikatzen laguntzeaz gain, amesgaizto horiek nola desagerraraz ditzakegun ere esaten digu: tiragomarekin ilargira bidaliz. Ipuina
  • 16. 6. jarduera Ipuinak, istorioak, modaz pasatutako zerbait? Baina, zertan ari gara? Ipuinak txikientzat dira, edo lehengo ohitura bat... Gaur ez zaizkio inori gustatzen... Zuek ere horrela pentsatzen duzue? Orduan irakurri ipuin-kontalari batek dioena: “ipuinak kontatzean beste pertsonaia baten barruan nago”. Eta zuek, zer uste duzue? Ea zer deritzozuen elkarrizketa honetan Ines Bengoa ipuin-kontalariak esaten duenari. (sakatu irudian albiste osoa irakurtzeko) &&&&&&&&&& · Ea bada! Zuei ere ipuinak kontatzen zizkizueten umetan? Zer-nolako ipuinak? Eta gaur egun, kontatzen dizuete ipuinik? Egin hiruko taldeak eta komentatu elkarri ea nolakoak ziren umetan entzuten zenituzten ipuinak: nork kontatzen zizkizueten, nolakoak ziren, zer atsegin zenuten gehien... Niri umetan ipuinak kontatzen zizkidaten /ez zizkidaten kontatzen. Gero, papertxo txikietan (post-itak) idatziko dituzue Niretzat politenak umetan kontatzen zizkizueten ipuinei buruzko gorabeherak, ……………………………………… ziren.. eta ikasgelako kortxoan kokatuko dituzue. ……………………..k kontatzen zizkidan. · ……………………………………………………… · Eta orduan, zer? BAI EZ Ipuinak entzutea eta kontatzea gustuko duzue ala ez? Gustukoa dut ipuinak Bozketa egingo dugu! ENTZUTEA OHARRAK HARTU! ipuinetan niretzat gustukoena … Gustukoa dut ipuinak KONTATZEA
  • 17. 7. jarduera Txikitatik ipuinak entzuteaz gain, eskolan idatzi ere egin dituzue, ezta? Badakigu hainbat aldiz landu duzuela ipuinaren egitura. Seguru gaude begirada batez identifikatuko duzuela ipuina zein den, eta bai beste testu batzuk ere. Hona hemen testu mota batzuek duten “itxura”; jakingo zenukete esaten hauetako bakoitza zein testu motari dagokion? ---,---: -----,--- -- --- b ooooooo ooo oooo. Uuu uuu uuuu Uuu uuuuu uu uu uuuu uu uuuu uuu e ------ ------ --- ----- ----- ------ ttttt uuuu uuuu . Uuuu uuuu uu uuuu uu uuuu u ooooooooo, ooo uuuu uuuu. --------- ----.? ----------- -- - -- ---- ------ - -- ooo oooo ooooo ANIMALIAK --- ----- --- --- ---------. oooo ooo ooooo Uuu uuu uu uuuuu uuu uuuuuu uuuu uu, uuuauu:uuu, uuu, uuu, uuu uuuu. Uuuuu Ugaztunak --------¡ lll lll lllll ll llllllll l ooo, oooooo uuu uuuuu.Uuuuuuuu uu uuu uuuu: Oooo oo oo oooo ooo ----------- --- ----- -- ---- --- --- lllllll l lll llllll llll l ooooo oo oooo o - Uuuu uu uu? ooo oo oooo. Oooo o ---- -- --. gggg ooooo oo ooo oo - Uu uuu uu. ooooo ooo. oo ooo ooo Ooo oooo oo - Uu! Ooo oooo. Ooooo ooooooo oo ooo. Ooo oooo ooo ooo ---- ----¡ _____________ ooo. Uu, uuuuuu, uuu uu uu uuuu uuuuu Oooo oo oo ooooo oo. --------- uuuu. Uuuuu, uuuu, uuu uuuuu uu uuu uu. c --: - - -- ----- - -- Uuu uu uuuuuu uuuuuuu uuu., uuuuuu Aa aa uuuuu uuu. “Uuuu uu uuu uuu”. aa a aaaaa a a a Anfibioak aaa Uuu uuu, uuu uu uuuu uuu uu a aaaaaa a aaa aaaa aaaaaaaaaa aaa a Uu uuuu uu. U uuu uuuuu uu Uuu uuu uuu uuuuu uu. aaaa aaaaaaaa aa aaaaa aaa aa aaa aaa aaaaaa aa. HHHH HH HHH d f Hhhhhh Ooooo ½ 4 ooooo ooooo ooo oo 2 oooo ooooo ___________ Oooo ooooo ooo oo ooooo oo: 1. oooo oooo oooo oo oooo oo. 2. ooo oo oooo ooo oo.
  • 18. Ikus dezagun aurreko ariketa egiteko nola moldatu zareten: Taulatxo honetan bi gauza falta dira: testu moten izenak eta letrak eta izenak lotzeko geziak. Lehenik, osatu itzazue hitzak, eta gero, lotu gezien bidez hitz bakoitza dagokion letrarekin (horretarako, hirunaka jarriko zarete). a · · al................. b · · ip................. c · (gezian · ol................. d · klikatu) · g.................. e · · j................... f · · az................ (testu moten izenak ez badituzue ondo gogoratzen, hemen daukazue salataria) Lortu duzue? Ondo lotu dituzue denak? Konturatu zarete testu ezberdinak direla, ezta? Eta ez soilik forma aldetik, jakina! “Tripak” ere oso ezberdinak dituzte: testu batzuk lagun bati gure gauzak kontatzeko dira, beste batzuk ahal denik eta zehatzen kontatzeko gertatutako zerbait jende askori, beste batzuk... ...baina... ...ez gara hemen hasiko testu mota guztiak aztertzen, ezta?
  • 19. Uuu uuu uuuu Uuu uuuuu uu uu uuuu uu uuuu uuu ...ez, arrazoi duzu! uuuu uuuu . Uuuu uuuu uu uuuu uu uuuu u uuuu uuuu. Gu geurera! Hau da, IPUINA jorratzera! Hau izan da aukeratu duzuen testua, ezta? Uuu uuu uu uuuuu uuu uuuuuu uuuu uu, uuuauu:uuu, uuu, uuu, uuu uuuu. Uuuuu uuu uuuuu.Uuuuuuuu uu uuu uuuu: - Uuuu uu uu? - Uu uuu uu. - Uu! Uu, uuuuuu, uuu uu uu uuuu uuuuu uuuu. Uuuuu, uuuu, uuu uuuuu uu uuu uu. & SARRERA. Uuu uu uuuuuu uuuuuuu uuu., uuuuuu Bada, hona ipuinaren egitura: & KORAPILOA. uuuuu uuu. “Uuuu uu uuu uuu”. & AMAIERA Gogoratu atal bakoitza zer den eta nolako informazioa eduki behar dugun bertan. Horretarako, azalpentxo hau erabili. (Irakurri testua eta ikusi bideoa, gero “leer más“ sakatu, eta segi irakurtzen.) Ea ondo ulertu duzuen! Bukatzeko, zuen ipuinaren atalak kokatzeko eta azaltzeko taula hau betetzen hasiko zarete; hau da: pertsonaiak, tokiak, arazoak eta abar aukeratzeari ekingo diozue. Baina lehenago, praktika modura, beste IPUIN BATEKIN trebatuko OHARRAK HARTU! zarete. Beraz, aukeratu bat webgune honetan (adibidez, Grimm anaien Otsoa eta Gogoan zazpi antxumeak), eta bete lehentxeago aipatutako taula. hartu ipuinaren egitura, eta egin eskematxoa. Bagoaz, apurka-apurka, ipuinen inguruko hainbat kontu ikasten, ezta? Baina oraindik ez dugu amaitu! Gehiago ikasi nahi duzue? Bada, goazen aurrera!
  • 20. 8. jarduera Beno! Luze aritu gara ipuinen inguruan hausnartzen: zer diren, nolako egitura daukaten, nola egokitu behar diren entzule ezberdinen arabera... Era berean, partekatu dugu zerbait bestelako kontu batzuez ere: beldurrei buruz, gustuko ditugun ipuinei buruz, Halloween ospakizunari buruz... ...Jirabira horiek guztiok egin ondoren... Zer deritzozue ipuinari EKITEN badiogu? HAS BEDI IPUINA! Iratxo, ipotx eta sorgin... IREKI IPUINA sorgina ager dadin! Ipuina kontatzera joaten zaretenean, edonora zoaztela ere, hasiera-hasieratik lortu behar duzue entzuleak zuenganatzea. Horrela, bada, lehenengo hitz horiek kontatuko duzuen ipuinaren sarrera izango dira, ataria. Ipuina irekitzeko hitzak aukeratzeko, kontuan izan beharko dituzuenak: Ñ Nolakoa da ipuina? (beldurgarria, gure kasuan) Ñ Nola gustatuko litzaizueke kontatzea? (zutik, mozorroturik, proiekzio bat erabiliz, beste efektu batzuk...) (ipuin kontalari batzuen bideoak: Mari ipuin kontalari, Mikel Martinez, Haizederren ipuinak, eta beste hainbeste horien ondoan) Ñ Norentzat da ipuina? Hemen dituzue sarrera egiteko eredu batzuk:
  • 21. Ñ “Guri orain iruditzen ez bazaigu ere, hasieran gauza guztiek zekiten hizketan: lurrekoek, uretakoek eta airekoek. Landareetan goroldioa zen hitz egiten ez zuen bakarra... Ñ “Antzina, telebista, ordenagailu eta bideojokorik ez zegoen garaian, ibiltari zahar batek orain kontatuko dizuedan historia kontatu zidan...” Ñ “Iratxo, ipotx eta sorgin...IREKI IPUINA sorgina ager dadin!...” Ñ “Kontatu behar dizuedana... inoiz ez duzue ahaztuko. Agian gezurra da, agian asmakizun hutsa... ez dakit... entzun eta zuek erabaki!” Ñ — hasteko eta bukatzeko: Eta gehiago,Nahi duzue ipuina entzun? http://issuu.com/itxaurdi/docs/ipuina_lantzeko_gida, joan 21.orrialdera, ea baten bat gustuko duzun! — Bai. Bestela zeuk asma dezakezu! — Ba, nik "di" esandakoan, zuek erantzun "da", eta ipuinarekin hasiko gara. — Di! — Da! Behin batean... Eta ipuina hasten da. Ñ “Eguzkia irten eta... ipuina hasi zen”. Zuek ere aurkitu edo asmatu ditzakezue sarrera egoki asko... Nola emango diozue hasiera kontakizunari? OHARRAK HARTU! Ipuina “abiatzeko” ideia gehiago nahi badituzue, webgune honetako testua irakur dezakezue. Nola hasiko Jar zaitezte binaka eta: duzue Ipuina? 8 Zabaldu www.ikasbil.net webgunea. Eta nola bukatuko? 8 Zabaldu ezkerreko zerrendan “ikasmaterialak” leihotxoa. Beste ideiarik 8 Sakatu “Argitalpenak” hitzaren gainean. erabiliko duzue? 8 Eskuin aldean ikusten dituzuen izenburu guztien atean, topatu “Solasean eta jolasean” izenekoa, azkena da. 8 Sakatu bertan eta “Ipuinen kontaketa-eranskinak” hitzen ezkerrean ikonoan klikatu. 8 23. orrialdera joan eta “Ipuinak kontatzeko hainbat baliabide” atala irakurri. Ea ideiaren bat jasotzen duzuen! Edo joan zuzenean beste honetara: http://ipuinak.wordpress.com/2010/01/
  • 22. 9. jarduera Dagoeneko buruan "egosten" daukazue ipuina, ezta? Laster hasiko gara zirriborroa egiten. Baina lehenago trikimailu batzuk erabiltzen ikasiko duzue, zuen ipuina dotore gera dadin! 1. trikimailuak: erakusleak eta sinonimoak: Adi irakurri testu hau ea zerbait deigarria egiten zaizuen: “Bazen behin neska txiki bat. Neska basoko etxe batean bizi zen bere amarekin. Etxea oso polita zen. Amak neskari kapa polit bat egin zion, eta, era berean, txano gorri polit bat josi zion neskaren kapari...” Zer antzeman duzue? “Bazen behin neska txiki polit bat. Neska basoko etxe batean bizi zen bere amarekin. Etxea oso polita zen. Amak neskari kapa polit bat egin zion, eta, era berean, txano gorri polit bat josi zion neskaren kapari...” Konturatu zarete, ezta? Hitz jakin batzuk errepikatu egiten dira. Zeuoi ere beste horrenbeste gertatzen zaizue idaztean? Horrela bada, lasai! Badaude eta hori ekiditeko bideak: sinonimoak edota erakusleak erabiltzea, adibidez. Zuek badakizue horiek erabiltzen; dena dela, oraingo honetan trikimailu bat emango dizuegu, ordenagailuz idazten duzuen bitartean erabili dezazuen. Adibidez, lehengo testua aztertuko dugu, eta bertan errepikatzen diren hitzak ordezkatzeko, sinonimoak bilatuko eta erabiliko ditugu:
  • 23. ! Egiaztatu Euskalbar tresna zabalik duzula. (bestela laguntza eskatu irakasleari) ! Idatzi polit hitza leihatilan. (polit, eta ez “polita”, e!) “Bazen behin neska txiki polit ! Honelako koadrotxoa zabalduko zaizu: zuk polit hitza aukeratu. bat. Neska basoko etxe batean bizi zen bere amarekin. Etxea oso polit izond. polita zen. Amak neskari kapa [ederra] bitxi, eder, galant, majo, polit bat egin zion, eta, era karan Ipar., galai Heg., pitxi Heg., berean, txano gorri polit bat marot Bizk., eijer Zub., josi zion neskaren kapari...” guapo Heg. beh., berregin Ipar. zah., totil Ipar. zah. [aski handia] eder, galant Bazen behin neska txiki polit ! Hor sinonimo batzuk ikusiko dituzue, eta horien ondoan zenbait laburdura (hitzok bat. non erabiltzen diren jakiteko); adibidez: bitxi, eder, galant eta majo hedadura handiko Neska basoko etxe batean bizi hitzak dira, baina eijer Iparraldean baino ez dute erabiltzen, beraz, ez da oso egokia zuen zen bere amarekin. Etxea oso lanerako. Gainera, hobeto ulertu nahi baduzue, sinonimo bakoitzak esteka du beraren .......... zen. Amak neskari kapa esanahia argitzeko, eta beste sinonimo batzuk bistaratzeko. .......... bat egin zion, eta, era ! Ulertu duzue? Erabil dezagun, bada! Hartu lehengo testua eta idatzi sinonimo bat berean, txano gorri bat josi polit hitzaren ordez. zion neskaren kapari...” ! Erraza, ezta? Orain, jolastu pixka baten: Binaka jesarrita, esan hitzak elkarri, txandaka, eta horien sinonimoak topatu. Post-itetan idatzi, eta kortxora! “Bazen behin neska txiki polit ETA ERAKUSLEAK? bat. .......... basoko etxe batean bizi ! klikatu erakusleak estekan. zen bere amarekin. Etxea oso ! Koadrotxo bat zabalduko zaizue: bertan topatuko dituzue erakusleak polita zen. Amak .......... ri kapa deklinatuta. polit bat egin zion, eta, era ! Orain, saiatu neska hitzaren ordez erakusleak idazten. berean, txano gorri polit bat ! Baietz testua politago geratu! josi zion .......... ren kapari...”
  • 24. Ea ondo ulertu duzuen! Ariketa pare bat egingo dituzue, zuen ipuina prestatzen laguntzeko: 1. SINONIMOAK topatu Aukeratu adjektiboak eta substantiboak zure ipuin beldurgarrian erabiltzeko; horien sinonimoak topatu; nahi beste hitz bilatu, horrela ipuina idazten duzuenerako bilduma ederra izango duzue: ariketa sustantiboak sustantiboen sinonimoak beldur (eta ez “beldurra”, e!) ikara, izu munstro adjektiboak adjektiboen sinonimoak beldurgarri ikaragarri, izugarri OHARRAK HARTU! Hasi zuen ipuinerako hitz zerrenda osatzen, eta sinonimoak topatzen.
  • 25. 2. ERAKUSLEAK “desestali”: Erakusleak erabiltzen trebatzeko, hemen duzue “Hankabeltz detektibe” gazteentzako istorioaren pasarte bat. Erakusleak letra lodiz eta berdez idatzita daude. Asma ezazue bakoitza zer hitzen ordez dagoen: Herriko semaforoak desagertu ziren. Zertarako behar ote zituzten ZER? semaforoak lapurrek gauza haiek? “Hankabeltz” taldea lanean hasi zen. Berek argituko zuten desagertze NORK? misteriotsua. “Hankabeltz” taldekoek Ane eta Andoni berandu zihoazen etxera. Uste baino gehiago luzatu zen entsegua eta, irteterako, gautu zuen. Hark beldurra zuela adierazi NORK?................. zuen, baina mutilak, gauza bera sentitu arren, linterna poltsikotik aterata esan zion: ZEREKIN?...................... - Lasaitu zaitez, honekin ez gara galduko. Abiatu ziren argi izpiaren atzetik, baina hura gero eta ahulagoa zen, pilak agortzen ari baitziren. Andonik esan zuen orduan: ZER?................... - Ane, atera itzazu poltsan dituzun pilak, aldatu egin behar dizkiot eta. NORK?...................... Hark eskua poltsikoan sartuz, bi pila atera zituen. Orduan Andonik: - Hauek dira guztiak? ZER?........................ - Besteak laborategian uzteko esan dit irakasleak. NOR?........................ - Hura ikusi nahi nuke orain honela. Zelan? asmatu dituzue? Detektibe onak zarete gero!
  • 26. 10. jarduera Oraindik ipuinak idazteko baliabide bila jarraituko dugu. Inoiz esan dizue irakasleak "gero", "eta" eta halako hitzak hainbestetan ez errepikatzeko? Hemen dituzue zuen testua aberasteko hitzak eta hitz multzoak: antolatzaileak. Asko direnez, batzuk nabarmenduta daude, zuek erabiltzeko; hala eta guztiz ere, ez daukazue denak erabili beharrik; nahi dituzuenak erabili. Beharbada, ez duzue jakingo guztien esanahia. Lasai! Tresna egokia daukagu orain ere: euskalbar, berriro. Lehen sinonimoekin egin bezala, oraingoan, esanahiak topatzeko erabiliko duzue: · Lehenik, leihotxoaren ezkerreko aldean daukazuen gezitxoari sakatu, eta bertako menuan "EU>ES" aukeratu, (hau da, euskaratik espainierara). Gezitxo horri sakatuz gero, hau agertuko zaizue: EU>ES ES>EU kurtsorea gainean ipini EU>FR eta berak esango dizue zer esan nahi duen. FR>EU EU>EN EN>EU LA>ES EU>JA · Hitza sartu eta sakatu "Elhuyar" botoiari.
  • 27. Adibidez: eman dezagun "antzina" zer den ez daukazuela oso argi: 1. Idatzi "antzina" hitza Euskalbarreko leihatilan. 2. Sakatu ezkerretara daukazuen gezitxoari eta aukeratu EU>ES. 3. Sakatu eskuinetara daukazuen Elhuyar aukerari 4. Sakatu ENTER botoiari. Hortxe duzue esanahia! Praktikatuko duzue beste berba batzuekin? Arazoren bat baduzue, irakasleari galdetu!
  • 28. Erabili testu ANTOLATZAILEAK ! Ipuinari forma ematen jarraituko duzue oraingoan ere. Horretarako, testu-antolatzaileak eskeleto modura kokatuko dituzue; hau da, ipuinaren gorputzari eusten dioten hezurrak bailiran. Ekin, bada: Zabaldu ipuinaren egituraren eskema, eta atal bakoitzerako hiru edo lau antolatzaile aukeratu ondoren, idatzi itzazue taula horretan: Testu-antolatzaileak ipuinaren egituran ATALAK Atal bakoitza osatzeko ondo TESTU pentsatu behar dituzun ANTOLATZAILEAK galderak Ipuin guztiek izan ohi dute SARRERA Zeintzuk dira pertsonaiak? antzeko hasiera: ekintza pertsonaiak Zein da protagonista? gertatuko den lekua eta denbora adieraztearekin batera, zenbait ekintzen eszenarioa: Non bizi d(ir)a? pertsonaiaren berri ematen non Noiz gertatzen da istorioa? digute (nortzuk diren, zer egiten duten...) noiz Baina bat-batean zerbaitek KORAPILOA EDO Zein d(ir)a egoera aldatzen du(t)en hasierako egoera aldatzen du. GERTAERAK arazoa(k)? (Aldaketa horren eragileari arazoa deituko diogu.) Eta Arazoari aurre egiteko, zer ekintza pertsonaiek, orduan, ekintza arazoa burutuko ditu protagonistak? batzuk burutuko dituzte arazoa konpontzeko. ekintzak Baina bat-batean zerbaitek AMAIERA Nola konpontzen da arazoa? hasierako egoera aldatzen du. Zer aldatu da? (Aldaketa horren eragileari arazoa deituko diogu.) Eta konponbidea Pertsonaiek izan dute aldaketarik pertsonaiek, orduan, ekintza ipuinaren hasieratik amaierara OHARRAK HARTU! batzuk burutuko dituzte arazoa bitartean? Azaldu aldaketa zertan Aukeratu zuen konpontzeko. ipuinerako den. antolatzaile batzuk.
  • 29. 11. jarduera Ipuin-kontalariak izateko, zuen ahotsak eta hizkerak entzuleengan sentsazioak eta interesa pizteko gai izan behar du. Hala, bada, irakurtzen jakiteaz gain, esan nahi duzuena egoki adierazten jakin behar duzue. Eta hori lortzeko, lehenik, era askotako tonuak erabiltzen ikasi behar duzue. Izan ere, ez dugu tonu bera erabiltzen galderak egiteko, baieztapenak egiteko, aginduak emateko edota zerbaitek harritzen gaituela adierazteko, ezta? Goazen aurrera, bada! Hemen dituzue lau ariketa TONU eta TINBRE egokia erabiltzen trebatzeko: 1. Bata bestearen atzetik, eta gelakideei begira, esan ezazue “katila palati moti” ondorengo tonu hauetan: o Galdera egiteko tonuan. o Harridura adierazteko tonuan. katila katila o Agindua emateko tonuan. palati palati o Ikara adierazteko tonuan. moti! moti? 2. Oraingoan, berriz, irakur ezazue testu hau proposatutako lau tonuotan: Abesten bezala, baina abestera heldu gabe. Tonu bihurrian: tonua Tonu aspergarrian: igo, jaitsi … nahi monotonoa, inongo duzuena egin. aldaketarik gabea. Tonu egokian: zuen ustez irakurri beharko litzatekeen bezala.
  • 30. Bazen behin otso nagi bat, alfer hutsa zena. Beti zegoen etzanda, aharrausika. Eta, jakina, ehizarik egiten ez zuenez, beti zegoen gosez. Egun batean hamarretakoa jaten zegoen nekazari batekin egin zuen topo. Baserritarraren ogia ikusirik, adurra zerion otsoari. Nekazariak ogia eskaini eta otsoak jan. - «Uhmm, ederra dago. Aizu, zer egin behar da ogia egunero jateko?» Beste adibide bat, bosteko taldetxoetan irakurtzeko: - «Garia erein. Erraza da. Ogia egiteko, lehenengo eta behin lurra landu...» - Aita etorri da. - A, bai? (beldurtuta) - «Ogia lurrean hazten da?» - A, bai! (harrituta) - A, bai (jakinaren gainean) - A, bai (axolarik gabe) Hona beste adibide bat, ingelesez oraingoan, ipuinei tonu egokia nola ematen zaien entzuteko: Dark dark wood. 3. ETBko aurkezlearena egingo duzue, orain: Albiste bat topatu eta irakurri begiak altxatuz, telebistako aurkezleek egiten duten bezala. “egiten duten bezala?” EITB tik hartuta
  • 31. 4. Tinbrea zer ote den pentsatzen egongo zarete, beharbada. Gogoratzen duzue umetan ipuinak kontatzen zizkizuetenekoa? Nolako ahotsa jartzen zuen eta zelako zaratak egiten zituen aitak otsoarena imitatzeko? Bada, horretan ere entrenatzeko, jo ezazue berriro Webgune honetara. Bertan, ahots-tinbrea egoki erabiltzen ikasteko hainbat eredu topatuko duzue. Adibidez, entzun ezazue arretaz “Otsoa eta zazpi antxumeak” grabazioa, eta gero ahalegindu zaitezte hura imitatzen: entzun zatika, etenalditxoa egin eta errepikatu (ahal denik eta antzekoen egiten saiatu). OHARRAK HARTU! 12. jarduera ispiluaren aurrean entseatu duzu? Ipuin bat ondo kontatzeko, intonazioa egoki erabiltzea behar-beharrezkoa dela konturatuko zineten, ezta? Bada, baliabide gehiago ere erabil ditzakegu ipuinari kolorea eta musika emateko. Bai, ondo irakurri duzue! Kolorea eta musika. Honezkero pentsatzen egongo zarete irudiak, marrazkiak, grabazioak, mp3-ko abestiak, youtubeko bideoak edo horrelako tramankuluak erabiliko dituzuela... Ez, bada ! Beste era batera lortuko dituzue musika eta kolorea. Honetara: Onomatopeiak eta pertsonifikazioak (edo prosopopeiak) Onomato...zer? Prosopo...? Zer zabiltza, grezieraz ala?
  • 32. Onomatopeiak Zer dira? Zeuok ikertuko duzue oraingo honetan, eta galderaren erantzuna bilatuko. Horretarako, Wikipedia erabiliko duzue. Ezer baino lehen, kontuan izan zer den wikipedia, eta nork egiten duen. Zergatik hori? Ikus Wikipedia zer den: Wikipedia entziklopedia aske bat da, erabiltzen dutenek idazten dutena. Wiki izena duen diseinuaz eginda dago lankidetza sustatzeko. Jende asko ari da Wikipedia une oro hobetzen, ehundaka aldaketa egiten orduro. Aldaketa guztiak "historia" izeneko erregistroan gordetzen dira eta aldaketa berrietan. Proiektuari buruz gehiago ezagutzeko, ikus Wikipediari buruz. Hau da, erabiltzaileek berek egiten dute wikipedia, entziklopediagileak izan gabe; beraz, wikipedia informazio-iturritzat erabiliz gero, komeni da hango informazioa bestelako iturrietakoekin kontrastatzea. Eta nola erabili? Onomatopeiak zer diren jakin nahi duzue, ezta? Bada, bi bide dituzue aukeran: edo euskalbarren bilatu (barraren eskuinaldean dagoen wikipedia aukeran sakatuz), edo nabigatzailea erabili, honela: ! Sartu Interneten Mozilla Firefox bilatzailea erabiliz. ! Nabigazio tresna-barran web-helbidea idatzi: http://eu.wikipedia.org/ ! Wikipediak euskeraz duen orria zabalduko da:
  • 33. ! Aztertu orria: hitzak bilatzeko leihatila, hasierako mezua, ezkerraldeko barra... Bilatu nahi dituzun hitzak idazteko leihatila Edozeinek parte hartzeko, lan asko egin eta gero. Begira zenbat hizkuntzatan bila dezakezuen! ! Sartu onomatopeia hitza leihatilan; hor hitzaren esanahia aurkituko duzue, eta nola erabiltzen den ohartzeko adibide batzuk, besterik ez. Dena dela, informazioa zabaldu nahi baduzue, ezkerreko zutabeko ”beste hizkuntzak” atalean, español topatu eta bertan sakatu. Horrela, informazio gehiago irakurri ahal izango duzue.
  • 34. ! Aurrean esandakoak ulertu dituzuela ziurtatzeko, osatu ezazue hainbat onomatopeiako zerrenda bat. (ideiak hartzeko, begiratu hemen , edo, nahi baduzue, hemen) onomatopeia esanahia glu, glu, glu itotzen, edaten dar-dar ikaraz dzunba uretara jaustean DAR-DAR kar-kar-kar barrezka puf! nazka TZAST! ulu otsoa kukurruku! ... ... txakurra dan-dan ... taupa-taupa bihotza bizkor pum-pum! ... DANBA! ... tiroak dinbi-danba! ... plas! ... tarrat! ... ! Eta orain, pertsonifikazioak. Zer da hori? Oso erraza da: pertsona ez denari pertsonaren ezaugarriak ezartzea da. Adibidez: “...esaiozu euriari berriz ez jausteko, esan bakardadeari gaur ez etortzeko...” Ilargia (Ken zazpi) Euriak entzun egiten du? “...Itsasaldeko haizeak dakarren arnasak...” Infinituaren amaiera (Zea Mays) Haizeak arnasa hartzen du? “...Eguzkia ateratzeko beldur da...” Negua joan da (Zea Mays) “...egunak joaten dira...” Gogoak (Esne beltza) Eguzkiak beldurra eduki dezake? “...hiria gorriz jantzi zaigu...” Katu baltzak (Mikel Urdangarin)
  • 35. Baina horretaz guztiaz jabetzeko, praktikatzea duzue onena. Beraz, bi zutabe egingo dituzue: batean, ipuinetan agertu daitezkeen zenbait elementu zerrendatuko dituzue (pertsonak ez direnak); bestean, berriz, pertsonok egiten ditugun gauzak. Eta gero, bikoteak egin eta esaldiak asmatuko dituzue: Arkatza Amets egin O Arkatzak marradun alkandora hori-beltza jantzi du... Armiarma Triste egon O Hodeia triste dabil joan zinenetik... Zapata Jantzi O ... Hodeia Pentsatu O ... Ilargia Barre egin O ... Gehiago idatzi 13. jarduera Ahoz jardun behar duzuenerako, ondo etorriko zaizkizue jendaurrean mintzatzeko aholku batzuk: OHARRAK HARTU! pertsonifikazioren bat asmatu zure ipuinerako
  • 36. Lantegira! 14. jarduera Honezkero hainbat tresna bildu dituzue. Ipuina eraikitzeko ordua heldu da! Beraz, har itzazue erreminta guzti-guztiak, eta EKIN! Lanik politena orain dator eta! 1. Zorroztu arkatza edo piztu ordenagailua, zuek nahi duzuena. 2. Irakurri astiro, pausoz pauso, bete duzuen txostena; hemen txantiloia hutsik duzue, baina zuena bete-beterik izango duzue, ezta?
  • 37. Ipuina egiteko osagaiak: ideiak, baliabideak... Zertarako izango da nire ipuina? Nolakoa nahi dut izatea? Nori kontatuko diot? Kontuan izan beharko dut... Narratzailea aukeratu behar dut: 1., 2. edo 3. pertsona, pertsona edo animalia, objektua... Umetan kontatzen zizkidaten ipuinetatik, zer dut gogokoena? gaiak, ahotsak, keinuak, marrazkiak... Ipuinaren egitura (beste dokumentura joan eta han bete) Nola hasiko duzue ipuina? Eta nola bukatuko? Beste ideiarik erabiliko duzue?: jazkera bereziren bat (txanoa, kapa...), objekturen bat, ekintzaren bat (kandela piztu, kutxa zabaldu...)... Erabiliko ditudan hitz batzuk eta haien sinonimoen zerrenda. Testu-antolatzaileak aukeratu ipuinaren atal bakoitzerako. Ispiluaren aurrean saioak egin. Kontuan edukitzeko elementuren bat? Ipuinerako onomatopeiak aukeratu. Ipuinerako pertsonifikazioren bat idatzi. ... Era askotako ideiak...
  • 38. 3. Idatzi zirriborroa! 4. ZUZENDU! Horretarako pauso hauei jarraitu: 1. Irakurri idatzitakoa. 2. Jarri hirunaka eta irakurri ezkerretara daukazuen gelakidearen lana. Egin iruzkinak kontrol zerrenda erabiliz. 3. Komentatu elkarri. 4. Konpondu bakoitzak bere lana. 5. Ortografia akatsik ez egoteko, "Xuxen" zuzentzailea erabili. Oso erraza da: estekari sakatu eta jarraibideak bete; testu osoa sartzen ez bazaizue, zati txikietan banatu. 6. Azkenik, irakasleari eman, berak testua biribiltzen lagunduko dizue eta.
  • 39. 5. Badago! Hurrengo pausoa ipuina ahoz kontatzeko prestatzea da: horretarako, jarraitu beste pausooi: 1. Irakurri ipuina behin eta berriro, buruz ikasi arte edo. 2. Gogoratu lehenago egindako entrenamenduak: aurkezlearena, ispiluaren aurrekoa, “katila palati moti”, eta batez ere ipuina kontatzeko aholkuak. 3. Jarri berriro hirunaka eta lagunen aurrean saioak egin. 4. Etxean egin dezakezue saioren bat gurasoen edo neba-arreben aurrean. 5. Erabaki orain honelakorik erabiliko duzuen: janzkera bereziren bat (txanoa, kapa...), objekturen bat edo ekintzaren bat (kandela piztu, kutxa zabaldu...)…
  • 40. 6. Ia-ia bukatu duzue; azken erabakia hartzea baino ez zaizue falta: ipuinaren formatua zein izango den. Horretarako: · ipuinari lotutako marrazkiak egingo dituzue, kontatzen duzuen bitartean erakusteko? · marrazkiak egin eta eskaneatu edo horien argazkiak aterako dituzue eta ipuina kontatzen duzuen bitartean PowerPoint modura proiektatu? Agian musika beldurgarri batekin lagunduz? · edo ahoz kontatuko duzue... objektuen, janzkeraren eta mugimenduaren laguntzaz? zuen esku dago! Erabaki eta... kontatu ipuina! IRAKASLEAK EBALUATZEKO