лекц 7

1. ÎÉÆÓÓËÀËÒÛÍ ØÈï¯ÐÝË
Лекц 7

2.  “Øèã¿¿ðýë”-èéí óòãà ñàíààã èë¿¿ òîäîðõîé áîëãîõ
çîðèëãîîð îéæóóëàëòûí øèã¿¿ðëèéí äàðààõ 2
¿íäñýí îéëãîëò äýýð òóëãóóðëàõ õýðýãòýé. ¯¿íä:
 Сóóëãàëòûí øèã¿¿ðýë áà ñóóëãàëòûí àíõíû
øèã¿¿ðýë,
 Оéæóóëàëòûí áîñîî øèã¿¿ðýë îðíî.

3.  Ñóóëãàëòûí øèã¿¿ðýë áîë 1 ãà îéæóóëàõ òàëáàéä
ñóóëãàæ áàéãàà ýñâýë ñóóëãàñàí òîäîðõîé òºðëèéí
óðãàìëûí òîî õýìæýý þì. ¯ðýýð òàðèëò õèéõ ¿åä 1 ãà
äàõü òàðèëòûí áàéðíû òîîã òîîöîæ ¿çíý.
 Ñóóëãàëòûí øèã¿¿ðëèéí àíõäàã÷ õýìæýýñ íü ýãíýý
õîîðîíäûí õýìæýý /â/ áà ñóóëãàëòûí àëõàì /å/ þì.
Ñóóëãàëò áà ñóóëãàõ áàéðíû ñ¿¿ëèéí øèã¿¿ðëèéí
òîõèðîìæòîé óòãààñ õàìààð÷ äàðààõ òîìú¸îãîîð òîîöíî.
Ãï=10000 / â * å, ø/ãà

5.  Îð÷èí ¿åä ñóóëãàëòûí øèã¿¿ðýë íü îéã òàðüæ
óðãóóëàõ çîðèóëàëòòàé íÿãò õîëáîîòîé áîëñîí.
Òóõàéëáàë ïëàíòàöûí áóþó öýöýðëýãèéí õýëáýðýýð
îéã óðãóóëàõ áîë ñóóëãàëòûí øèã¿¿ðýë ñèéðýã,
òåõíèêèéí ÷àíàðûã äýýøë¿¿ëýõ ìîäëîã àâàõ
çîðèëãîòîé áîë øèã¿¿ ñóóëãàíà. Õ¿íä õýö¿¿ íºõöºëä
íàðñíû òàðèìëûí òýñâýðèéã íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä
æèøýý íü õóóðàé õýýð òýäãýýðèéã ìàø øèã¿¿
ñóóëãàíà.

6. ãðàäàöûí øêàë
Ñóóëãàëòûí øèã¿¿ðëèéí òîîí õýìæýýíèé
èëýðõèéëëèéã íýãòãýõèéí òóëä äàðààõ ñóóëãàëòûí
øèã¿¿ðëèéí ãðàäàöûí øêàëûã àøèãëàíà. ¯¿íä:
 -ñóóëãàëòûí øèã¿¿ðýë õýò ñèéðýã-1.5 ìÿíãààñ
áàãà,
 -ìàø ñèéðýã-2 ìÿíãà îð÷èì,
 -ñèéðýã-3-5 ìÿíãà,
 -äóíä çýðýã ñèéðýã-6-10 ìÿíãà,
 -øèã¿¿-11-13 ìÿíãà,
 -ìàø øèã¿¿-14-20 ìÿíãà/ø 1 ãà-ä áàéíà.

7. Æèãäýðëèéí èíäåêñ
 Тàðèìëûí ñóóëãàëòûí àëü íýã øèã¿¿ðýë àìüäðàë
äýýð ýãíýý õîîðîíäûí ºðãºí áà ñóóëãàëòûí àëõàìûí
óòãûã ÿíç á¿ð áîëãîõ çàìààð áèé áîëãîæ áîëíî.
Òаðèìàë óðãàìëûí òîîã òàëáàéãààð æèãä
áàéðøóóëàõûí òóëä “æèãä áàéäëûí èíäåêñ”-èéã
àøèãëàõûã çºâëºæ áàéíà.
 Æèãäýðëèéí èíäåêñ /Èð/-Ýíý ººðòºº ñóóëãàëòûí
àëõàì äàõü ýãíýý õîîðîíäûí õýìæýýíèé õóâààãäëûã
àãóóëæ áàéäàã.
Èð=â/å,

9.  Æèãäýðëèéí èíäåêñ 1-òýé òýíö¿¿ ¿åä ìîäíû
¿íäýñíèé ñèñòåìèéí æèãä õºãæëèéã õàíãàõ õàìãèéí
òîõèðîìæòîé áàéðëàëä õ¿ðíý. Èíãýñíýýð òàðèìàë
ìîäíû òèòýì çºâ õýëáýðæèæ, ìîäëîãèéí ÷àíàð õàìãèéí
ºíäºð áîëíî. Ýíý áàéäàë òýãø ºíöºãò áà êâàäðàò
õýëáýðòýé áàéðëàñàí óðãàìëûí ïëàíòàöèä èëðýí
ãàðíà. Õýðâýý ìîäíû áàéðøèë æèãä áóñ áàéâàë
¿íäýñíèé ñèñòåìèéí õºãæèë íýã òàë ðóó áîëæ, òèòýì
íü òóã õýëáýðòýé, ìº÷èð èõòýé, òàðèìàë îéí ÎÀÀ-í
åðºíõèé øèíæ ÷àíàðûã ìóóòãàíà.

10. îéæóóëàëòûí àíõíû øèã¿¿ðýë
1/ òàðèìëûí òèòýì íèéëýõ õóãàöàà, ò¿¿íèé øèíæ ÷àíàð
áà àð÷èëãàà õèéõ òîî,
2/ îéí îð÷èí ¿¿ñýõ ÿâö, òàðèìàë îéí áàéãàëèéí
ñèéðýãæèëò áà ÿëãàðëûí ÿâöûí ººð÷ëºãäºë, ýäãýýð
ÿâöòàé íÿãò õîëáîîòîéãîîð çàâñðûí àøèãëàëòûí
îãòëîë
3/ ºíäºð, äèàìåòðèéí ºñºëòèéí ÿâö áà íººöèéí
õóðèìòëàë, òýð÷ëýí òàðèìàë îéí áèîëîãèéí á¿òýýìæ,

11. 4/ ãîë èø ìº÷ðººñ öýâýðëýãäýõ, èø, òèòìèéí
õýëáýðæèëò, ìîäëîãèéí òåõíèêèéí ÷àíàð,
5/ òàðèìàë îéí ñàëõè, öàñíû äàðàãäàëò, õóãàðàëò,
ºâ÷èí ¿¿ñãýã÷ áà õîðòîí øàâüæèä òýñâýðëýõ
÷àäâàðààñ òóñ òóñ õàìààðíà.

13. Òàðèìëûí áîñîî øèã¿¿ðýë
 Òàðèìëûí áîñîî øèã¿¿ðýë –Ýíý íü 1 ãà-ä áàéãàà
òîäîðõîé íàñòàé òàðèìàëæóóëñàí ÿìàð íýã òºðëèéí
ìîäíû áîäèò òîî õýìæýý þì. Ãàöóóðûí áîëö ã¿éöýæ
ÿâàà òàðèìàëä òýäãýýðèéí äóíäàæ äèàìåòð, íººö,
íèéò íººö çýðýã íü áîñîî øèã¿¿ðýë, òýð÷ëýí
ñóóëãàëòûí àíõíû øèã¿¿ðëýýñ èõýýõýí
õàìààðàëòàé áàéäàã.


15.  Шèã¿¿ òàðèãäñàí øèëì¿¿ñò ìîäын өсөлт хүчтэй,
эрчимтэй, аажим гэсэн зарчмаар явагддаг.
 Т¿éìðèéí àþóë ºíäºðòýé áàéна.
 Таримал эхний үед бөөгнөрсөн байдал нь экологийн
таатай нөхцөл бүрдэж ò¿ðãýí ºñºëò өгч ýðò òèòýì
íèéëýдэг.

16.  Шигүү таригдсан модод нь øóðãààãèéí ¿å øàòàíä
зүйл хоорондын өрсөлдөөн хүчтэй явагдаж сул
дорой титэмийн доод хэсгийн модод бөөнөөр
үхэлд хүрдэг áàéíà.
 Шèã¿¿ òàðèìëûí íýã ìîäíû õóâü õýìæýýíä èøíèé
ýçýëõ¿¿íèé ºñºëòèéí õýìæýý ìàø áàãà áàéõ áà
õýðýãöýýíèé òîì ìîäëîãèéí ãàðöûã áóóðóóëàõàä
õ¿ðãýíý.

17.  Ñèéðýã òàðèìàëын ºñºëò нь ààæèì, ýð÷èìòýé,
õ¿÷òýé ÿâàãäàíà.
 Ñèéðýã îéä óðãàæ áàéãàà äóíäàæ ìîä øèã¿¿
òàðèìëûã áîäâîë ýçýëõ¿¿íèé æèëèéí ºñºëò èë¿¿
áàéíà.
 Сèéðýã òàðèìàëä äèàìåòðèéí ºñºëò ÷àíàðûí õóâüä
íýìýãäýõýä á¿òýýìæ äýýøëýæ, äàðàà íü èõ öººí ìîäíû
ýçýëõ¿¿í áà ºíäºð íü íýìýãäýõ