Մաշկի կառուցվածքը և ֆունկցիաները կենսաբանություն

1. Մաշկ

2. Մաշկի կառուցվածքը (Վերնամաշկ)
 Մաշկը կազմված է երեք
շերտերից. էպիդերմիս (վերնամաշկ), դերմա (բուն մաշկ)
և հիպոդերմա (ենթամաշկային ճարպաբջջանք), որոնք գտնվում են
մորֆոֆունկցիոնալ միասնության մեջ։ Էպիդերմիսն ու դերման իրարից
սահմանազատված են հիմային (բազալ) թաղանթով։
 Վերնամաշկը մարմնի տարբեր մասերում տարբեր հաստության
բազմաշերտ, հարթ էպիթելային հյուսվածքի բջիջների շերտ է։
Արտաքին միջավայրի ազդեցությամբ վերնամաշկի մակերեսային
շերտի մեռած բջիջները եղջերանում, աստիճանաբար թափվում են և
նոսրացվում նրանց տակ գտնվող կենդանի բջիջների բազմացման
շնորհիվ։ Վերնամաշկի մակերեսային շերտի տակ գտնվում են
գունանյութ պարունակող բջիջներ։ Գունանյութի քանակից և
բաղադրությունից է կախված մաշկի գունը։ Արևի ճառագայթների
ազդեցությամբ մեծանում է մաշկի գունավորումը, որն օրգանիզմը
պաշտպանում է ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների
ներթափանցումից։

3. Մաշկի կառուցվածքը (Վերնամաշկ)
 Վերնամաշկի եղջերային գոյացումներ են
մազերը և եղունգները։ Դրանք անընդհատ
աճում են վերնամաշկի կենդանի բջիջների
շնորհիվ։ Մարմնի ամբողջ մակերեսը (մոտ
95 %),բացառությամբ շրթունքների, ափերի,
ներբանների, ծածկված են մազերով։ Մազերն
ունեն պաշտպանական նշանակություն,
պահում են օդը, փոքրացնում
ջերմատվությունը։

4. Մաշկի կառուցվածքը (Բուն մաշկ)
 Բուն մաշկը կազմված է ամուր
թելակազմ շարակցական հյուսվածքից,առաձիգ
թելերից և հարթ մկանաթելերից։ Առաձիգ թելերը
մաշկին տալիս են առաձգականություն և
նպաստում մաշկի ձգմանն ու շարժումներին։ Բուն
մաշկի մեջ տարբերում են վերին խիտ՝ պտկային և
ստորին ավելի նոսր՝ ցանցավոր շերտը։ Պտկային
շերտն առաջացնում է բազմաթիվ պտկիկներ, որոնք
մտնելով վերնամաշկի մեջ առաջացնում են
կատարներ և ակոսներ։ Կատարները լավ նկատելի
ափի և մատների մաշկի վրա, որտեղ նրանք
կազմում են յուրաքանչյուր անհատին հատուկ
պատկեր։
 Բուն մաշկում գտնվում են ճարպագեղձեր,
քրտնագեղձեր, մազապարկեր, ընկալիչներ,
արյունատար և ավշային անոթներ։

5. Մաշկի կառուցվածքը (ճարպագեղձերը )
 Ճարպագեղձերը բշտիկավոր
պարզ գեղձեր են, գտնվում են
մարմնի ամբողջ մակերեսին,
բացառությամբ ափերի և
ներբանների։ Ճարպագեղձերի
արտազատուկը՝
մաշկային ճարպը,օծում է մազեր,
վերնամաշկի արտաքին շերտը,
փափկացնում դրանք։ Ճարպն
արգելում է ջրի և այլ հեղուկների
ներթափանցումը մաշկով։ Տարիքին
զուգընթաց արտազատվող ճարպի
քանակը պակասում է, ուստի
մազերն ու մաշկը դառնում են չոր։

6. Մաշկի կառուցվածքը (ճարպագեղձերը )
 Քրտնագեղձերը ոլորված կծիկով
սկսվող խողովակաձև գեղձեր են,
որոնց արտատար ծորանները
բացվում են մաշկի մակերեսին։
Կծիկները պատված են արյունատար
մազանոթներով, որոնցից ջուրը,որոշ
քանակով աղեր և միզանյութ անցնում
են քրտնագեղձերի մեջ։ Մարդու
մաշկի մեջ կան ավելի քան 2 միլիոն
քրտնագեղձեր, որոնք օրական
արտադրում են մոտ 1,2 լ քրտինք, որի
միջոցով հեռանում է օրգանիզմում
առաջացած հավելյալ ջերմությունը։
Այդ պատճառով մարմնի
ջերմաստիճանը չի բարձրանում
նույնիսկ ամենաշոգ եղանակին։

7. Մաշկի կառուցվածքը (Մազարմատներ)
 Մազարմատները գտնվում են
մազապարկերի մեջ, որոնք
շրջահյուսված են նյարդաթելերով և
թեք դասավորված
հարթ մկաններով։Շրջապատող
միջավայրի ջերմաստիճանը
իջեցնելիս, վախի, զայրութի
դեպքում հարթ
մկանները ռեֆլեքսորեն կծկվում են,
և մաշկի մակերեսին առաջանում
են թմբիկներ՝ սագամաշկ, որի
արդյունքում ջերմատվությունը
նվազում է։

8. Մաշկի կառուցվածքը (ենթամաշկային
բջջանք)
 Բուն մաշկի տակ գտնվում է
ենթամաշկային բջջանքը։ Այն
կազմված է
շարակցահյուսվածքային թելերի
ցանցից, որի օղակներում
տեղադրված են ճարպային բջիջներ։
Այս շերտն օրգանիզմից
պաշտպանում է ջրի ավելորդ
կորստից, մեխանիկական
վնասվածքներից և գերսառեցումից։
Այստեղ կուտակվում է օրգանիզմի
պահեստային ճարպը։


9. Մաշկի ֆունկցիաները
 Մաշկը ծածկույթային օրգան է, պաշպտանում է է
ստորև տեղադրված հյուսվածքներն ու օրգանները
մեխանիկական, քիմիական վնասվածքներից,
խոչընդոտում կողմնակի նյութերի,
ախտահարույց մանրէների ներթափանցումն
օրգանիզմ։ Մաշկը կատարում է արտազատական
ֆունկցիա.մասնակցում է մարմնի կայուն
ջերմաստիճանը պահպանմանը և յուրաքանչյուր 1 գ
քրտինքից օրգանիզմից հեռանում է 2,45 կՋ
էներգիա։ Մաշկն արյան պահուստային և
զգայության օրգան է։ Մաշկում արտադրվում է
մելանին նյութը, որն արևի ուլտրամանուշակագույն
ճառագայթների ազդեցությամբ փոխարկվում է D
վիտամինի։ Մաշկը մասնակցում է նաև
շնչառությանը։