Đề tài luận văn 2024 Quan hệ thương mại Việt Nam – Campuchia sau khi Việt Nam gia nhập WTO

Hà Nội – 2012
Dịch vụ viết thuê luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ,báo cáo thực tập, khóa luận
Sdt/zalo 0967 538 624/0886 091 915 https://lamluanvan.net/
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
Bùi Hồng Cường
QUAN HỆ THƯƠNG MẠI VIỆT NAM-CAMPUCHIA SAU KHI VIỆT
NAM GIA NHẬP TỔ CHỨC THƯƠNG MẠI THẾ GIỚI (WTO)
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ ĐỐI NGOẠI

Hà Nội – 2012
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
Bùi Hồng Cường
QUAN HỆ THƯƠNG MẠI VIỆT NAM-CAMPUCHIA SAU KHI VIỆT
NAM GIA NHẬP TỔ CHỨC THƯƠNG MẠI THẾ GIỚI (WTO)
Chuyên ngành : KTTG và QHKTQT
Mã số: 60 31 07
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ ĐỐI NGOẠI
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN XUÂN THIÊN

Mục lục
Danh mục các từ viết tắt..................................................................................... i
Danh mục bảng..................................................................................................ii
Danh mục biểu đồ.............................................................................................iii
Danh mục hình.................................................................................................. iv
PHẦN MỞ ĐẦU............................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................. 1
2. Tình hình nghiên cứu..................................................................................... 2
3.Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 3
3.1 Mục đích nghiên cứu................................................................................... 3
3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................... 4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 4
4.1 Đối tượng nghiên cứu: Quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia........... 4
4.2Phạm vi nghiên cứu...................................................................................... 4
5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4
6. Những đóng góp mới của luận văn................................................................ 4
7. Kết cấu của luận văn..................................................................................... 5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA QUAN HỆ
THƯƠNG MẠI VIỆT NAM-CAMPUCHIA ................................................... 6
1.1. Cơ sở lý luận của quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia................... 6
1.1.1 Thương mại quốc tế và một số lý thuyết cơ bản về thương mại quốc tế.6
1.1.2 Lợi ích của các quốc gia khi tham gia thương mại quốc tế.................... 13
1.2 Cơ sở thực tiễn của quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia............... 14
1.2.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội của Campuchia ................................ 14
1.2.2 Khái quát mối quan hệ Việt Nam-Campuchia ....................................... 18
1.2.3 Các nhân tố chi phối quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia.......... 23

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUAN HỆ THƯƠNG MẠI VIỆT NAM-
CAMPUCHIA.................................................................................................31
2.1. Chính sách thương mại giữa Việt Nam- Campuchia và các yếu tố ảnh
hưởng đến hoạch định chính sách thương mại Việt Nam- Campuchia .........31
2.1.1 Khái quát chính sách thương mại giữa Việt Nam và Campuchia ..........31
2.1.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạch định chính sách thương mại Việt Nam
– Campuchia....................................................................................................34
2.2 Thực trạng quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia ............................38
2.2.1 Xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Campuchia .............................38
2.2.2 Nhập khẩu của Việt Nam từ Campuchia................................................50
2.2.3. Xuất nhập khẩu dịch vụ.........................................................................54
2.3 Đánh giá chung quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia.....................62
2.3.1 Một số thành tựu đạt được......................................................................62
2.3.2 Những hạn chế........................................................................................68
CHƯƠNG 3: TRIỂN VỌNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY PHÁT
TRIỂN QUAN HỆ THƯƠNG MẠI VIỆT NAM-CAMPUCHIA.................72
3.1. Triển vọng thương mại Việt Nam-Campuchia trong thời gian tới...........72
3.1.1. Triển vọng của thị trường Campuchia..................................................72
3.1.2 Triển vọng của thị trường Việt Nam ......................................................76
3.2. Một số giải pháp thúc đẩy phát triển thương mại Việt Nam- Campuchia
......................................................................................................................... 78
3.2.1 Hoàn thiện khung pháp lý, cải cách thủ tục hành chính liên quan.........78
3.2.2 Xúc tiến công tác đầu tư, nâng cao chất lượng, đa dạng hoá các mặt
hàng xuất nhập khẩu của hai nước..................................................................79
3.2.3 Chú trọng xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ thương mại song phương,
chống buôn lậu, giữ vững quốc phòng an ninh biên giới ................................81
KẾT LUẬN .....................................................................................................84

Tài liệu tham khảo........................................................................................... 86

i
Danh mục các từ viết tắt
Stt Ký hiệu
Nguyên nghĩa
1
ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
2 AFTA Khu vực mậu dịch tự do Asean
3 APEC Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương
4 GDP Tổng sản phẩm quốc nội
5 GMS Tiểu vùng sông Mekong mở rộng
6 GTGT Thuế giá trị gia tăng
7 IMF Quỹ tiền tệ quốc tế
8 NK Nhập khẩu
9 XNK Xuất nhập khẩu
10 WB Ngân hàng thế giới
11 WTO Tổ chức Thương mại thế giới

ii
Danh mục bảng
Stt Số hiệu Nội dung Trang
1 Bảng 1.1
Ví dụ minh hoạ lợi thế so sánh giữa Việt Nam và
Campuchia 11
2 Bảng 1.2
GDP và tốc độ tăng trưởng GDP của Campuchia
2003-2009 17
3 Bảng 1.3
Kim ngạch xuất nhập khẩu các nước ASEAN-
Việt Nam 2010 20
4 Bảng 1.4
Kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam và
Campuchia 2007-2011 21
5 Bảng 1.5
Kim ngạch xuất khẩu hàng hoá Việt Nam sang
Campuchia 2009-2010 22
6 Bảng 2.1
Kim ngạch XNK hàng hoá Việt Nam với một số
nước trong khu vực Asean 2006-2009 40
7 Bảng 2.2
Mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam sang
Campuchia 44
8 Bảng 2.3
Mặt hàng nhập khẩu chủ yếu vào Việt Nam từ
Campuchia 54
9 Bảng 2.4
Khách quốc tế đến Việt Nam năm 2011
59
10 Bảng 2.5
Tốc độ gia tăng thương mại Việt Nam-
Campuchia giai đoạn 2000-2011 64

iii
Danh mục biểu đồ
1 Biểu đồ 1.1
Tốc độ tăng trưởng GDP Campuchia 2003-
2009 16
2 Biểu đồ 2.1
Xuất khẩu hàng hoá sang Campuchia
39
3 Biểu đồ 2.2
Xu hướng xuất khẩu sữa sang thị trường
4 Biểu đồ 2.3
Xu huớng xuất khẩu mì ăn liền sang thị trường
5 Biểu đồ 2.4
Nhập khẩu hàng hoá từ Campuchia vào Việt
Nam giai đoạn 2007-2011 51
6 Biểu đồ 2.5
Tỷ trọng XNK từ Campuchia so với tổng kim
ngạch của Việt Nam 52
7 Biểu đồ 2.6 Tỷ trọng xuất khẩu dịch vụ của Việt Nam 2006-
2011
55
8 Biểu đồ 2.7
Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hoá Việt
Nam sang Campuchia giai đoạn 2007-2011 63

iv
Danh mục hình
1 Hình 1.1
Chỉ số Tự do Kinh tế của một số nước trong
khu vực
30
2 Hình 2.1
Xu hướng thương mại Việt Nam và một số
nước trong khu vực Asean
42
3 Hình 2.2
Xu hướng thay đổi một số mặt hàng xuất khẩu
chủ yếu của Việt Nam sang thị trường
Campuchia 2006-2011
45
4 Hình 2.3
Thứ hạng xuất nhập khẩu hàng hoá từ
Campuchia trong tổng số các thị trường của
Việt Nam giai đoạn 2006-2010
53

1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài:
Trong tiến trình phát triển kinh tế quốc tế thì liên kết kinh tế khu vực là
quá trình tất yếu nhằm phát huy tối đa lợi thế của mỗi quốc gia, góp phần thúc
đẩy tăng trưởng kinh tế. Đối với những nước có vị trí địa lý gần gũi thì liên
kết kinh tế quốc tế được thể hiện dưới nhiều hình thức với nhiều cơ hội phát
triển.
Việt Nam và Campuchia là hai quốc gia gần gũi về mặt địa lý với hơn
một nghìn km biên giới đường bộ và có rất nhiều cửa khẩu thuận lợi cho việc
buôn bán giữa hai nước và các tỉnh vùng biên. Việt Nam và Campuchia có
mối quan hệ gắn bó về lịch sử và có nhiều nét tương đồng về văn hóa, xã
hội… Quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Campuchia được chính thức thiết
lập từ năm 1967, qua 45 năm ấy đã có nhiều dấu ấn nhưng nhìn chung ngày
càng được thắt chặt, củng cố trên nhiều phương diện. Với những tiền đề đó,
quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia không ngừng tăng mạnh, đặc biệt
là trong khoảng 5 năm trở lại đây, cụ thể là trong năm 2006 giá trị thương mại
hai chiều của Việt Nam và Campuchia chỉ là 950 triệu USD thì đến năm 2008
là 1,7 tỷ USD và năm 2011 là 2,8 tỷ USD. Đây là những kết quả hết sức đáng
khích lệ trong bối cảnh phát triển kinh tế của hai nước. Tuy nhiên, với những
điều kiện thuận lợi cho việc phát triển quan hệ thương mại song phương thì
kết quả đạt được như trên có thể coi là chưa thực sự xứng tầm với tiềm năng
và lợi thế của hai nước. Tại sao quan hệ thương mại giữa Việt Nam và
Campuchia có nhiều tiềm năng và lợi thế để phát triển, nhưng kết quả đạt
được lại chưa thực sự tương xứng? Phát triển quan hệ thương mại Việt Nam–
Campuchia ngoài ý nghĩa kinh tế còn có ý nghĩa chính trị sâu sắc, nhất là
trong bối cảnh quốc tế mới hiện nay. Trong thời gian tới chúng ta cần có

2
những giải pháp gì để đẩy mạnh quan hệ thương mại Việt Nam – Campuchia?
Do vậy, việc phân tích, đánh giá thực trạng quan hệ thương mại Việt Nam-
Campuchia để tìm ra những giải pháp nhằm thúc đẩy quan hệ thương mại của
hai nước là hết sức cần thiết cả về mặt lý luận lẫn thực tiễn. Việc nghiên cứu
đề tài: “Quan hệ thương mại Việt Nam – Campuchia sau khi Việt Nam gia
nhập WTO” làm luận văn tốt nghiệp không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế mà
còn góp phần nâng tầm quan hệ ngoại giao của hai nước, xây đắp tình hữu
nghị bền lâu của hai quốc gia láng giềng.
2. Tình hình nghiên cứu:
Với vị trí của hai nước gần gũi về địa lý, có nhiều nét tương đồng về
văn hoá thì thương mại hai chiều giữa Việt Nam và Campuchia đã được hình
thành từ khá sớm. Tuy nhiên cho đến những năm gần đây thì quan hệ thương
mại hai nước mới thực sự khởi sắc. Do vậy, việc nghiên cứu quan hệ thương
mại Việt Nam– Campuchia và những vấn đề liên quan đã được thể hiện trong
một số bài viết, tham luận hội thảo, công trình nghiên cứu...
Đã có khá nhiều bài viết, hội thảo, diễn đàn đề cập đến quan hệ thương
mại Việt Nam- Campuchia trong thời gian qua. Hội nghị thương mại Việt
Nam- Campuchia đã được tổ chức nhiều lần tại Việt Nam (Long An, An
Giang) và Campuchia, diễn đàn “Nâng cao khả năng hội nhập của doanh
nghiệp Việt Nam tại Campuchia” được tổ chức vào ngày 25/9/2009 tại TP Hồ
Chí Minh. Các vấn đề về thực trạng quan hệ thương mại hai nước và các giải
pháp thúc đẩy tăng trưởng thương mại hai chiều đã được bàn bạc khá kỹ.
Trong số các bài viết nghiên cứu về quan hệ thương mại Việt Nam –
Campuchia có thể kể đến một số bài viết nổi bật như: Quan hệ thương mại
Việt Nam- Campuchia của PGS.TS Nguyễn Xuân Thiên và PGS.TS Trần Văn
Tùng đăng tại Tạp chí những vấn đề Kinh tế và Chính trị thế giới năm 2009;
Xuất nhập khẩu hàng hoá giữa Việt Nam và Campuchia, thực trạng và giải

3
pháp của Từ Thanh Thuỷ đăng tại Tạp chí Những vấn đề kinh tế thế giới số 9;
Hợp tác Kinh tế giữa Việt Nam và Campuchia những năm qua, triển vọng
phát triển của Lê Minh Điển đăng trên tạp chí chuyên đề Kế hoạch- Đầu tư số
7 năm 2009… Nhìn chung các bài viết đã tập trung phân tích, đánh giá tình
hình thương mại giữa Việt Nam và Campuchia để có cái nhìn tổng quan về
thương mại hai nước trong thời gian qua và triển vọng trong thời gian tới.
Bên cạnh đó cũng có một số cuốn sách có đề cập đến một vài vấn đề
liên quan đến đề tài này có thể kể đến là: Nguyễn Trần Quế (2007): Hợp tác
phát triển tiểu vùng Mê Công mở rộng hiện tại và tương lai, Nhà xuất bản
Khoa học xã hội; Phạm Đức Thành (chủ biên, 2007): Liên kết ASEAN trong
những thập niên đầu thế kỷ XXI, Viện Nghiên cứu Đông Nam Á; Nguyễn
Hồng Sơn (chủ biên): Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC): Nội dung và lộ
trình, NXB KHXH, năm 2009; Nguyễn Duy Dũng (chủ biên, 2012) : Việt
Nam-Lào-Campuchia Hợp tác hữu nghị và phát triển, nhà xuất bản thông tin
và truyền thông.
Các bài viết, tham luận hội thảo, diễn đàn, sách… đã công bố nhìn
chung chưa thực sự đánh giá một cách hệ thống toàn diện, sâu rộng, chi tiết
về đề tài cần nghiên cứu. Tuy nhiên, đây cũng là một trong những nguồn
thông tin, tư liệu tham khảo hết sức quan trọng cho việc thực hiện luận văn
này.
3.Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục đích nghiên cứu:
- Phân tích, đánh giá thực trạng quan hệ thương mại Việt Nam-
Campuchia hiện nay, từ đó tìm ra điểm mạnh, điểm yếu mà hai nước có thể
bổ sung cho nhau trong tiến trình phát triển.

4
- Nghiên cứu và đề xuất một số giải pháp nhằm thúc đẩy quan hệ
thương mại Việt Nam-Campuchia, góp phần củng cố quan hệ hữu nghị giữa
hai nước.
3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Cơ sở lý luận và thực tiễn quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia
- Phân tích thực trạng quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia, đánh
giá những mặt thành công và hạn chế của quan hệ thương mại này.
- Làm rõ cơ sở khoa học để đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển
quan thương mại Việt Nam- Campuchia lên một tầm cao mới.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
4.1 Đối tượng nghiên cứu: Quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia
4.2Phạm vi nghiên cứu:
- Phạm vi không gian: Hoạt động thương mại của Việt Nam và
Campuchia
- Phạm vi thời gian: Luận văn nghiên cứu quan hệ thương mại Việt
Nam- Campuchia từ khi Việt Nam gia nhập WTO đến nay, chủ yếu tập trung
giai đoạn 2007-2011.
5. Phương pháp nghiên cứu :
Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng nhằm phân tích sự
hình thành và phát triển của thương mại quốc tế. Phương pháp phân tích và
tổng hợp, so sánh, cũng được sử dụng để làm rõ các nội dung của luận văn.
6. Những đóng góp mới của luận văn.
- Luận văn tiến hành hệ thống hoá một số vấn đề lý luận về thương mại
quốc tế, liên kết kinh tế khu vực phục vụ cho việc nghiên cứu quan hệ thương
mại Việt Nam-Campuchia

5
- Đánh giá thực trạng quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia, chỉ rõ
những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân trong quá trình phát triển quan hệ
thương mại hai nước.
- Từ cơ sở đánh giá thực trạng quan hệ thương mại Việt Nam-
Campuchia đề xuất một số giải pháp nhằm thúc đẩy quan hệ thương mại hai
nước.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung của luận văn được kết cấu thành ba chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của quan hệ thương mại Việt
Nam-Campuchia
Chương 2: Thực trạng quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia
Chương 3 : Triển vọng và giải pháp thúc đẩy phát triển quan hệ thương
mại Việt Nam-Campuchia

6
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA QUAN HỆ THƯƠNG MẠI
VIỆT NAM-CAMPUCHIA
1.1. Cơ sở lý luận của quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia
1.1.1 Thương mại quốc tế và một số lý thuyết cơ bản về thương mại quốc tế
1.1.1.1 Khái niệm và đặc điểm của thương mại quốc tế
Trong bối cảnh toàn cầu hoá như hiện nay thì thương mại quốc tế là
một yếu tố không thể thiếu trong quá trình phát triển của các nền kinh tế.
Thương mại quốc tế đã được manh nha và phát triển từ xa xưa với những dấu
ấn rõ nét qua Con đường tơ lụa, Con đường hổ phách…. Tuy nhiên, mãi đến
những thế kỷ gần đây, thương mại quốc tế mới thực sự phát huy vai trò, góp
phần vô cùng quan trọng đối với sự phồn thịnh của thế giới.
Thương mại (trade) theo nghĩa cơ bản nhất là sự trao đổi hàng hoá và
dịch vụ giữa các bên. Thương mại quốc tế hình thành khi việc trao đổi hàng
hoá và dịch vụ được thực hiện qua biên giới các quốc gia. Như vậy, về cơ
bản, thương mại quốc tế là sự trao đổi hàng hoá, dịch vụ giữa các quốc gia
với nhau. Trong thế giới hiện đại, thương mại quốc tế gắn liền với việc sử
dụng các đồng tiền thanh toán khác nhau nên tỷ giá hối đoái và thanh toán
quốc tế là những vấn đề liên quan mật thiết. Ngoài ra, thuế quan, các rào cản
thương mại khác cũng ảnh hưởng không nhỏ đến thương mại quốc tế. Tuỳ
vào điều kiện, tình hình kinh tế của mỗi nước mà từng quốc gia sẽ có chính
sách thương mại quốc tế phù hợp, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Các
quốc gia càng tham gia sâu rộng vào hội nhập kinh tế thế giới thì thương mại
quốc tế càng có điều kiện phát triển mạnh mẽ.
Ngày nay, các hình thức thương mại quốc tế có thể kể đến là xuất nhập
khẩu hàng hoá và dịch vụ, gia công thuê nước ngoài và thuê nước ngoài gia

7
công, tái xuất khẩu và chuyển khẩu, xuất khẩu tại chỗ. Nhìn chung hoạt động
xuất nhập khẩu hàng hoá và dịch vụ chiếm vai trò chủ đạo trong thương mại
quốc tế của mỗi quốc gia. Gia công thuê cho nước ngoài có hạn chế là chu kỳ
ngắn nhưng lại phù hợp với các nước đang phát triển với lợi thế nhân công
dồi dào, giá rẻ. Trong khi đó hoạt động chuyển khẩu không có hành vi mua
bán mà chỉ có các dịch vụ phát sinh, đi kèm như vận tải quá cảnh, bảo quản,
lưu kho bãi….Đối với những nhà xuất khẩu không có ưu thế về hệ thống vận
tải, kho bãi… thì xuất khẩu tại chỗ là một lựa chọn tối ưu nhằm thu hồi vốn
nhanh mà vẫn thu được ngoại tệ. Tuy nhiên, tuỳ vào lợi thế, giai đoạn của mỗi
nước mà các hình thức khác của thương mại quốc tế sẽ được áp dụng, cũng
góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế của các nước. [10,tr12-34]
1.1.1.2 Nguyên nhân hình thành thương mại quốc tế
Thương mại quốc tế về cơ bản là hoạt động mua bán, trao đổi hàng hoá
và dịch vụ giữa các quốc gia. Về mặt lý thuyết, các nước tham gia thương mại
quốc tế đều đạt được những lợi ích nhất định. Vậy những nguyên nhân, mục
đích cơ bản của việc hình thành thương mại quốc tế là gì?
Thứ nhất, hoạt động thương mại quốc tế ra đời với mục đích cơ bản là
buôn bán nhằm kiếm chênh lệch về giá cả hay còn gọi là kiếm lời. Đây là hoạt
động tất yếu khách quan trong kinh tế nói chung với việc phân bổ hàng hoá,
dịch vụ từ chỗ có giá thấp đến chỗ có giá cao hơn. Cho dù thế giới ngày nay
đang có xu hướng “phẳng”, nền kinh tế các nước đang hội nhập sâu rộng thì
sự chênh lệch về giá cả của các mặt hàng giữa các quốc gia vẫn luôn có cơ
hội tồn tại, do vậy, thương mại quốc tế luôn phát triển để đáp ứng quy luật
khách quan của thế giới.
Thứ hai, sở thích, thị hiếu của người tiêu dùng sẽ ảnh hưởng đến việc
hình thành thương mại quốc tế. Do thị hiếu của người tiêu dùng mỗi quốc gia
về cơ bản là khác nhau nên nhu cầu về hàng hoá cũng khác nhau. Ví dụ như

8
Nhật Bản là một “quốc đảo” với diện tích biển lớn, có nhiều sông ngòi sẽ có
nhiều loại thuỷ hải sản. Tuy nhiên, một bộ phận người Nhật lại rất thích cá da
trơn của Việt Nam. Do vậy, sẽ hình thành một mạng lưới chuyên cung cấp cá
tra, cá basa… từ Việt Nam nhằm thoả mãn nhu cầu tiêu dùng của người Nhật.
Như vậy chính sở thích về cá da trơn của người Nhật đã quyết định việc hình
thành và phát triển kênh phân bổ các da trơn giữa Việt Nam và Nhật. Khi đời
sống của người dân càng cao thì sở thích, thị hiếu của người tiêu dùng càng
có vai trò quan trọng trong việc các nhà sản xuất quyết định sản xuất cái gì,
phân bổ ở thị trường nào.
Thứ ba, sự khác nhau về các nguồn lực và trình độ sử dụng các nguồn
lực cũng là nguyên nhân dẫn đến việc hình thành thương mại quốc tế. Hầu hết
các quốc gia trên thế giới đều không hội tụ đủ các nguồn tài nguyên và các
nguồn lực khác để sản xuất ra tất cả các loại hàng hoá. Nếu quốc gia nào đó
có thể sản xuất ra tất cả các loại hàng hoá thì chắc chắn chi phí cũng rất cao,
không hiệu quả. Do vậy, các nước phải tiến hành trao đổi hàng hoá với nhau
thông qua thương mại quốc tế. Như vậy, các hoạt động của thương mại quốc
tế dựa trên phân công lao động giữa các quốc gia, cho phép mỗi nước có thể
phát huy tối đa lợi thế của mình và lực lượng sản xuất của thế giới sẽ được
khai thác một cách có hiệu quả hơn.
Nói tóm lại thương mại quốc tế hình thành là một quy luật tất yếu
khách quan do sự khác nhau về giá cả của hàng hoá, do phân công lao động
quốc tế với mục đích phát huy tối đa, hiệu quả nguồn lực của mỗi quốc gia
cũng như nhằm đáp ứng nhu cầu, sở thích, thị hiếu của người tiêu dùng của
mỗi nước. Về cơ bản, tất cả các nước khi tham gia thương mại quốc tế đều đạt
được những lợi ích nhất định.

9
1.1.1.3 Khái quát một số lý thuyết về thương mại quốc tế làm cơ sở phát triển
quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Campuchia
Một số tư tưởng, quan điểm của các nhà kinh tế đã xuất hiện khá sớm,
tuy nhiên, chỉ đến khi cuốn “Của cải của các dân tộc” của Adam Smith xuất
bản năm 1776 thì kinh tế học quốc tế nói chung và lý thuyết thương mại quốc
tế nói riêng mới thực sự trở thành một môn khoa học hoàn chỉnh. Trong giai
đoạn này, các nước Châu Âu theo đuổi quan điểm của chủ nghĩa trọng thương
với nội dung cơ bản:
- Coi tiền tệ là của cải, các quốc gia muốn giàu có thì phải tìm cách gia
tăng khối lượng tiền tệ, nước nào có nhiều vàng bạc, tiền tệ thì nước đó càng
giàu có
- Phát triển ngoại thương được coi là phương thức chủ yếu trong việc
gia tăng khối lượng tiền tệ của một nước, như vậy buôn bán với nước ngoài
được các quốc gia trong giai đoạn này đặc biệt coi trọng trong chính sách
thương mại quốc tế.
- Mặc dù cổ vũ cho buôn bán với nước ngoài nhưng các nước vẫn đề
cao vai trò điều tiết của nhà nước, một số nước còn thực hiện chính sách bảo
bộ, hạn chế nhập khẩu.
Tuy nhiên, chủ nghĩa trọng thương vẫn còn đơn giản, chưa thực sự giải
thích được bản chất bên trong của các hiện tượng kinh tế. Lý thuyết lợi thế
tuyệt đối của Adam Smith ra đời góp phần khắc phục những hạn chế này.
Adam Smith đã phân tích một cách sâu sắc và có hệ thống nguồn gốc và lợi
ích của thương mại quốc tế, theo ông sản xuất tạo ra giá trị chứ không phải là
lưu thông. Ông cho rằng một quốc gia có hiệu quả hơn trong việc sản xuất
một mặt hàng nhưng lại ít hiệu quả hơn so với quốc gia khác trong việc sản
xuất mặt hàng còn lại, do vậy một nước sẽ tập trung sản xuất mặt hàng có
hiệu quả hơn và nhập khẩu mặt hàng ít hiệu quả hơn. Lý thuyết của Adam

10
Smith chỉ ra rằng thương mại quốc tế có lợi cho cả hai quốc gia với việc phát
huy chuyên môn hoá.[18]
Tiếp theo lý thuyết lợi thế tuyệt đối của Adam Smith là lợi thế so sánh
của David Ricardo, lý thuyết này được đề cập trong cuốn Những nguyên lý
của kinh tế chính trị và thuế khoá (principles of political economy and
taxation) xuất bản năm 1817. Lý thuyết của David Ricardo tiến hành phân
tích mô hình thương mại có hai quốc gia và hai loại sản phẩm trong điều kiện
thương mại quốc tế hoàn toàn tự do, không có rào cản thương mại, cùng với
các giả định khác như: chi phí sản xuất là cố định; các yếu tố sản xuất chỉ di
chuyển trong phạm vi một quốc gia; không có chi phí vận chuyển; công nghệ
của hai quốc gia là như nhau; dựa trên lý thuyết tính giá trị bằng lao động.
Dựa trên những giả định đó, David Ricardo cho rằng nếu một quốc gia kém
hiệu quả hơn (bất lợi thế tuyệt đối) so với quốc gia khác trong việc sản xuất
cả hai loại hàng hoá thì thương mại vẫn xảy ra và đem lại lợi ích cho cả hai
quốc gia. Một nước nên chuyên môn hoá sản xuất và xuất khẩu hàng hoá mà
nước đó có lợi thế so sánh (lợi thế tương đối) và nhập khẩu hàng hoá mà nước
đó không có lợi thế so sánh.[19]
Lý thuyết của D.Ricardo đã đặt nền tảng cho thương mại quốc tế trong
giai đoạn này và được coi là lý thuyết quan trọng nhất của kinh tế quốc tế.
David Ricardo đã chỉ ra cơ sở khoa học của thương mại quốc tế là sự khác
biệt về lợi thế tương đối trong sản xuất một loại hàng hoá nào đó. Ngoài ra, lý
thuyết lợi thế so sánh đã khắc phục được hạn chế của lợi thế tuyệt đối của
Adam Smith đưa ra, đó là lý thuyết này đã giải thích được tất cả các nước đều
có lợi khi tham gia thương mại quốc tế kể cả trong trường hợp một nước
không có lợi thế tuyệt đối về nhiều mặt hàng, do đó, lý thuyết của David
Ricardo mang tính khái quát hơn. Căn cứ vào lý thuyết lợi thế so sánh, một
quốc gia sẽ chuyên môn hoá vào sản xuất loại hàng hoá mà quốc gia có lợi

11
thế so sánh chứ không phải căn cứ vào lợi thế tuyệt đối. Đối với quan hệ
thương mại Việt Nam và Campuchia thì lợi thế so sánh được thể hiện khá rõ
nét.
Bảng 1.1: Ví dụ minh hoạ lợi thế so sánh giữa Việt Nam và Campuchia
Mặt hàng Việt Nam Campuchia
Bánh kẹo (gói/người/giờ) 8 2
Cao su (kg/người/giờ) 6 3
Ví dụ cho thấy trong 1 giờ lao động, Việt Nam sản xuất được 8 gói
bánh kẹo, lớn hơn so với Campuchia sản xuất được 2 gói bánh kẹo trong cùng
thời gian tương đương. Đối với mặt hàng cao su, Việt Nam sản xuất được 6
kg cao su, lớn hơn 3 kg Campuchia sản xuất được trong cùng thời gian. Như
vậy, Việt Nam có lợi thế tuyệt đối trong sản xuất đối với cả hai mặt hàng
bánh kẹo và cao su. Tuy nhiên, nếu so sánh giữa sản xuất bánh kẹo và sản
xuất cao su thì Việt Nam có săng suất lao động gấp 4 lần Campuchia về sản
xuất bánh kẹo và 2 lần về sản xuất cao su. Như vậy, Việt Nam có lợi thế
tương đối về sản xuất bánh kẹo (6 >2). Campuchia có năng suất lao động về
bánh kẹo bằng ¼ của Việt Nam và năng suất lao động về sản xuất cao su bằng
½ Việt Nam. Do vậy, Campuchia có lợi thế tương đối về sản xuất cao su ( ½
> ¼).
Từ ví dụ trên cũng như nội dung cơ bản về lợi thế so sánh ta có thể giải
thích được tại sao về cơ bản Việt Nam có ưu thế hơn Campuchia trong năng
suất lao động với nhiều mặt hàng, tuy nhiên vẫn tồn tại thương mại hai chiều,
cho dù cán cân thương mại luôn nghiêng về Việt Nam.
Một trong những hạn chế lớn nhất trong lý thuyết của David Ricardo là
ông đã vận dụng lý thuyết tính giá trị bằng lao động để nghiên cứu mô hình
thương mại quốc tế. Bên cạnh đó lý thuyết này cũng chưa giải thích được

12
nguồn gốc phát sinh lợi thế so sánh của một quốc gia đối với một loại sản
phẩm nào đó. Các nhà kinh tế theo trường phái của David Ricardo sau này đã
có những cách tiếp cận khác nhau nhằm nghiên cứu sâu hơn về lý thuyết
thương mại quốc tế. Có thể kể đến các nhà kinh tế tiêu biểu như Haberler,
Heckscher-Ohlin và Paul R.Krugman. Haberler tiến hành vận dụng lý thuyết
cơ hội để giải thích lợi thế so sánh. Trong khi David Ricardo nghiên cứu mô
hình với một yếu tố sản xuất là lao động thì Heckscher-Ohlin nghiên cứu lợi
thế so sánh với mô hình hai yếu tố sản xuất là lao động và vốn trong điều kiện
chi phí cơ hội tăng. Sau đó, Paul R.Krugman xem xét lợi thế so sánh trong
trường hợp nhiều loại hàng hoá và thương mại tồn tại dựa trên lợi thế nhờ quy
mô.
Như vậy, từ thế kỷ XVII, các lý thuyết thương mại quốc tế cổ điển bắt
đầu chính thức hình thành và phát triển cùng với các quan điểm của các nhà
kinh tế học tân cổ điển. Nếu coi Adam Smith, David Ricardo là những là tiên
phong, khởi xướng thì Haberler, Heckscher -Ohlin, Paul R.Krugman là những
người kế thừa, phát triển các vấn đề cơ bản, sơ khai của lý thuyết thương mại
quốc tế. Mặc dù đã hơn hai thế kỷ trôi qua nhưng giá trị lý luận, thực tiễn của
lý thuyết thương mại cổ điển, tân cổ điển vẫn còn nguyên giá trị, góp phần
không nhỏ vào tiến trình hội nhập, toàn cầu hoá của các quốc gia, đặc biệt là
các quốc gia đang phát triển như Việt Nam và Campuchia.
Các lý thuyết thương mại quốc tế hiện đại sau này tiếp tục phát huy,
tiếp cận một cách có khoa học, đầy đủ hơn. Nhìn chung, các lý thuyết thương
mại quốc tế sau này đều chỉ ra rằng các nước hoàn toàn có lợi khi tham gia
vào thương mại quốc tế, vấn đề quan trọng là trên cơ sở nguồn lực của mình,
căn cứ vào những lợi thế của quốc gia…để tiến hành xuất khẩu, nhập khẩu
mặt hàng, nhóm hàng nào có lợi nhất.

13
Tóm lại, cơ sở lý luận mối quan hệ thương mại Việt Nam và
Campuchia cũng không nằm ngoài những nội dung cơ bản của các lý thuyết
thương mại từ cổ điển, tân cổ điển, hiện đại đã chỉ ra. Với những thuận lợi về
địa kinh tế, gần gũi về mặt tự nhiên, tương đồng về văn hoá thì Việt Nam và
Campuchia chắc chắn sẽ có nhiều lợi ích trong việc phát triển hơn nữa quan
hệ thương mại song phương, góp phần không nhỏ thắt chặt mối quan hệ hữu
nghị láng giềng giữa hai nước.
1.1.2 Lợi ích của các quốc gia khi tham gia thương mại quốc tế
Từ những nội dung của lý thuyết thương mại quốc tế, chúng ta có thể
khẳng định các quốc gia khi tham gia thương mại quốc tế đều đạt được những
lợi ích nhất định. Nhìn chung, khi các nước tiến hành xuất nhập khẩu hàng
hoá, dịch vụ những lợi ích cơ bản nhất có thể đạt được là:
- Trong quá trình tham gia sâu rộng vào nền kinh tế quốc tế, các quốc
gia sẽ xác định được những lợi thế của mình để từ đó phát huy tối đa lợi thế
(cả lợi thế tuyệt đối và lợi thế so sánh). Từ việc xác định được lợi thế của
mình, các nước sẽ phát huy được một cách có hiệu quả nhất các nguồn lực
trong nước, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả của hoạt động sản
xuất, kinh doanh phục vụ cho xuất khẩu hàng hoá. Cũng từ đó, nền kinh tế
của các quốc gia cũng sẽ được phân công hợp lý, hướng tới sự chuyên môn
hóa cao đối với các mặt hàng cụ thể.
- Thương mại quốc tế trong một số trường hợp không chỉ đơn thuần là
mua bán, trao đổi hàng hoá và dịch vụ mà còn là cả một quá trình học hỏi,
chuyển giao công nghệ. Thông qua các hoạt động thương mại, các nhà cung
cấp có thể chuyển giao bí quyết sản xuất, kinh nghiệm quản lý cho đối tác
nước ngoài với những điều kiện mà cả hai bên đều có lợi. Đối với các nước
đang phát triển thì việc được chuyển giao công nghệ, học tập kinh nghiệm
quản lý đôi lúc còn quan trọng hơn cả những lợi ích kinh tế đơn thuần mà các

14
nước nhận được. Việt Nam và Campuchia là hai nước đang phát triển nên
việc học hỏi kinh nghiệm trong sản xuất, hoạch định chiến lược thâm nhập thị
trường là rất quan trọng.
- Thương mại quốc tế góp phần cơ bản trong việc thúc đẩy tăng trưởng
kinh tế, tăng thu nhập của người lao động, giải quyết việc làm cho nhân dân,
đặc biệt là đối với các nước đang phát triển có nguồn lao động dồi dào như
Việt Nam và Campuchia. Đối với Việt Nam có thể thấy rất rõ qua ngành may
mặc và sản xuất da giày. Đây là nhóm hàng xuất khẩu chủ lực trong những
năm gần đây, thu về nhiều ngoại tệ cho quốc gia, góp phần giải quyết việc
làm cho rất nhiều lao động, giúp nâng cao đời sống của người dân, ổn định xã
hội.
- Lợi ích của thương mại quốc tế không chỉ là lợi nhuận từ việc xuất
khẩu hàng hóa dịch vụ mà còn là những tiện ích trong việc thỏa mãn nhu cầu
tiêu dùng trong nước thông qua nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ quốc tế. Người
tiêu dùng trong nước sẽ có cơ hội được sử dụng những mặt hàng mà Việt
Nam chưa có điều kiện sản xuất hoặc có sản xuất nhưng có giá thành rất cao.
Ở Việt Nam, trong những năm gần đây hàng hóa nhập khẩu cũng đang đóng
góp tích cực vào quá trình tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước ở
những mức độ khác nhau.
1.2 Cơ sở thực tiễn của quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia
1.2.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội của Campuchia
Campuchia có tên gọi đầy đủ là Vương quốc Campuchia, nằm ở Tây
Nam bán đảo Đông Dương. Campuchia có đường biên giới chung với 3 nước:
phía Tây và Tây Bắc giáp Thái Lan, Đông và Đông Nam giáp Việt Nam, phía
Bắc giáp với Lào. Lịch sử phát triển của Vương quốc Campuchia cũng trải
qua nhiều giai đoạn: từ Phù Nam, Chân Lạp rồi đến Đế quốc Khmer, Angkor
và giai đoạn hiện đại từ khi trở thành thuộc địa của Pháp. Theo số liệu điều tra

15
năm 2008, dân số Campuchia có khoảng 14,4 triệu người, trong đó dân tộc
Khmer chiếm khoảng 90%, đây cũng chính là dân tộc gắn liền với lịch sử
hình thành và phát triển của Campuchia. Ngôn ngữ chính của Camphuchia là
tiếng Khmer, ngoài ra tiếng Pháp và tiếng Anh được dùng khá phổ biến. Phật
giáo (tiểu thừa) được coi là quốc giáo ở Campuchia với khoảng 95% dân số.
Campuchia có khí hậu đặc trưng của miền nhiệt đới với hai mùa rõ rệt,
mùa mưa thường bắt đầu từ tháng 5 đến tháng 11, mùa khô từ tháng 12 đến
tháng 4. Nhiệt độ thấp nhất trong năm là khoảng 10 độ C, cao nhất là khoảng
38 độ C. Campuchia có diện tích khoảng 181.035 Km2, trong đó đất rừng
chiếm 70%, Tonle Sap (Biển hồ) và lưu vực sông Mekong chiếm khoảng
20%, đây là diện tích đất trù phú, phù hợp cho phát triển nông nghiệp và đánh
bắt thủy sản. Đất đai và khí hậu của Campuchia rất thích hợp trong việc trồng
các loại cây công nghiệp, đặc biệt là cây cao su-một trong những mặt hàng
xuất khẩu chính sang thị trường Việt Nam. Theo đánh giá của các tổ chức
quốc tế thì Campuchia là đất nước khá giàu tài nguyên với trữ lượng dầu mỏ
và khí đốt hàng đầu trong khu vực. Ngoài ra Campuchia còn có các mỏ đá sa-
phia, ruby, quặng sắt…cũng rất giàu tiềm năng. Thời gian gần đây, thủy điện
cũng là một lĩnh vực là được khá nhiều nhà đầu tư nước ngoài quan tâm.[27]
Campuchia là quốc gia quân chủ lập hiến, quyền lực chính trị được
phân định rõ giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp gồm: Vua, Hội
đồng ngôi vua, Thượng viện, Quốc hội, Chính phủ, Toà án, Hội đồng hiến
pháp. Hiện nay ở Campuchia có 3 đảng phái lớn: Đảng nhân dân Campuchia
(CPP), đảng FUNCINPEC và đảng đối lập Sam Rainsy. Trong những năm
gần đây, Đảng nhân dân Campuchia thường dành chiến thắng trong các cuộc
bầu cử và nắm giữ các vị trí quan trọng trong chính phủ. Đây cũng được coi
là thuận lợi cho mối quan hệ giữa Việt Nam và Campuchia vì Đảng nhân dân
Campuchia có có xu hướng thân Việt Nam. Mặc dù tuyên bố là một nước

16
trung lập nhưng thỉnh thoảng Campuchia và Thái Lan cũng xảy ra xung đột
biên giới. Ngoài ra, nạn tham nhũng, đấu tranh quyền lực khá phổ biến cũng
khiến cho Campuchia chưa thực sự trở thành điểm đến hấp dẫn của các nhà
đầu tư nước ngoài. Do vậy, tình hình chính trị của Campuchia cần phải đạt tới
sự ổn định hơn nữa để phục vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước
nói chung và thương mại quốc tế nói riêng.
Nhìn chung, Campuchia là nước đang phát triển với khoảng 75% dân
số làm nông nghiệp. Từ những năm 90, nền kinh tế Campuchia được coi là
phát triển theo kinh tế thị trường và bắt đầu khởi sắc. Trong giai đoạn 2003-
2009, tốc độ tăng trưởng GDP của Campuchia tương đối ổn định, khoảng 8%
một năm. Việc Campuchia gia nhập WTO (năm 2004) cũng góp phần quan
trọng trong việc phát triển kinh tế. Điều này được thể hiện cụ thể qua bảng,
biểu sau:
(Nguồn: IMF, tháng 6/2010)
Biểu đồ 1.1: Tốc độ tăng trưởng GDP Campuchia 2003-2009

17
Bảng 1.2: GDP và tốc độ tăng trưởng GDP của Campuchia 2003-2009
Đơn vị: tỷ USD
Năm GDP
Tốc độ tăng trưởng
(%)
2003 28,87 7,0
2004 31,10 7,7
2005 33,69 8,4
2006 36,78 9,1
2007 40,31 9,6
2008 43,33 7,5
2009 46,29 6,8
(Nguồn: IMF, tháng 6/2010)
Tuy nhiên, đến năm 2008 và 2009 thì tốc tăng trưởng GDP của
Campuchia không còn được duy trì ở mức cao vì nhiều lý do khách quan và
chủ quan.
Theo cơ cấu ngành, nông lâm ngư nghiệp ở Campuchia vẫn chiếm
vai trò hết sức quan trọng trong nền kinh tế. Giá trị ngành nông nghiệp trong
tổng sản phẩm quốc nội năm 2006 chiếm 35%, năm 2007 là 31%. Trong khi
đó công nghiệp của Campuchia nhìn chung là tương đối yếu kém, trong
những năm gần đây công nghiệp đã đóng vai trò quan trong hơn đối với nền
kinh tế nhưng chủ yếu dựa vào công nghiệp nhẹ như dệt may, da giày. Về
dịch vụ, du lịch của Campuchia xứng đáng là “con gà đẻ trứng vàng” với
quần thể đền Angkorwat và những địa danh nổi tiếng thế giới. Campuchia

18
được đánh giá là một trong điểm đến hấp dẫn của du khách trong khu vực với
những đặc trưng riêng có.
1.2.2 Khái quát mối quan hệ Việt Nam-Campuchia
Việt Nam và Campuchia vừa kỷ niệm 45 năm chính thức thiết lập quan
hệ ngoại giao, trong quãng thời gian ấy đã có nhiều dấu ấn lịch sử đáng nhớ,
với các giai đoạn đấu tranh và phát triển của hai nước. Trong thời kỳ Việt
Nam tiến hành kháng chiến chống Mỹ, giải phóng miền Nam, Campuchia đã
có quan hệ tốt với các lực lượng Cách mạng Việt Nam, ủng hộ công cuộc
thống nhất đất nước của Việt Nam. Về phía Việt Nam, quân tình nguyện đã 3
lần sát cánh cùng nhân dân Campuchia chiến đầu. Đặc biệt là trong giai đoạn
1979-1989, Việt Nam đã đưa quân tình nguyện giúp lực lượng cách mạng
Campuchia lật đổ và ngăn chặn chế độ diệt chủng Pol Pot. Trong khoảng 20
năm trở lại đây, quan hệ Việt Nam-Campuchia không ngừng được củng cố và
phát triển về mọi mặt. Lãnh đạo 2 nước đã có nhiều chuyến thăm chính thức
cấp cao, vào 3/2005, Tổng bí thư Nông Đức Mạnh đã có chuyến thăm chính
thức Campuchia và hai bên đã thống nhất phương châm phát triển quan hệ hai
nước theo hướng “láng giềng tốt đẹp, hữu nghị truyển thống, hợp tác toàn
diện, bền vững lâu dài”. Sau đó, tháng 10 năm 2005. Thủ tướng Hun Sen
cũng đã có chuyến thăm chính thức Việt Nam với những cam kết, thỏa thuận
giữa hai nước nhằm nâng tầm hơn nữa quan hệ giáng giềng. Các cuộc viếng
thăm cấp cao chính thức khác có thể kể đến giữa Việt Nam và Campuchia là:
 Thủ tướng Phan Văn Khải thăm chính thức Campuchia ngày
6/3/2006
 Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng thăm chính thức Campuchia vào
23,24/2011, 15/11/2010,

19
 Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng thăm chính thức
Campuchia ngày 16/9/2011
 Quốc vương Campuchia Preah Bat Samdech Preah Boromneath
Norodom Sihamoni thăm chính thức Việt Nam ngày 24/9/2012
 Chủ tịch Quốc hội Samdech Heng Samrin thăm chính thức Việt
Nam ngày 20/7/2012
Nhằm cụ thể hóa các chủ trương cấp cao của hai nước, tháng 4 năm
1994, hai nước đã thành lập Ủy ban hỗn hợp về kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ
thuật. Ủy ban này hàng năm có trách nhiệm kiểm điểm việc thực hiện các kế
hoạch hợp tác trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội, chính trị, văn hóa, an ninh
quốc phòng…và đồng thời vạch ra kế hoạch, phương hướng hoạt động cho
những năm tiếp theo. Bên cạnh các hoạt động hợp tác song phương, hai nước
cũng tích cực tiến hành các hoạt động hợp tác trong khuôn khổ ASEAN,
trong khuôn khổ hợp tác khu vực và quốc tế như hợp tác trong Tiểu vùng
song Mê-Kong mở rộng (GMS), Tứ giác phát triển Việt Nam- Lào-
Campuchia-Mianma (CLMV), Tam giác phát triển Việt Nam-Lào-
Campuchia.Với những tiền đề thuận lợi như vậy, đã có hơn 100 000 người
Việt Nam sinh sống hợp pháp tại Campuchia. Năm 2003, Hội người Việt
Nam tại Campuchia đã được thành lập. Cho tới nay đã có nhiều chi hội ở các
tỉnh thành được thành lập với mục đích hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong cộng
đồng người Việt.
Trong lĩnh vực thương mại quốc tế, hai bên thống nhất tăng cường phối
hợp, hợp tác trong việc xúc tiến thương mại và tiến hành xây dựng thêm các
chợ dọc biên giới hai nước nhằm thúc đẩy và tạo thuận lợi cho thương mại
dịch vụ ở khu vực biên giới hai nước tăng trưởng nhanh và mạnh; tăng cường
các biện pháp chống buôn lậu, hàng giả, tiền giả qua biên giới hai nước. Việt
Nam và Campuchia thống nhất thúc đẩy hợp tác trên một số lĩnh vực cụ thể

20
như nông nghiệp, thuỷ điện, giao thông vận tải, khai thác khoáng sản, dầu khí,
du lịch…[23]
Trong những năm qua, kim ngạch xuất nhập giữa Việt Nam và
Campchia không ngừng tăng cao, ngoại trừ năm 2009, xuất - nhập khẩu giữa
hai nước đều giảm do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế, tiền tệ khu vực và
toàn cầu. Trong vài năm trở lại đây, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang
Campuchia luôn đứng thứ tư trong các nước ASEAN. Cụ thể, năm 2010,
tổng kim ngạch xuất khẩu sang Campuchia đạt gần 1,6 tỷ USD:
Bảng 1.3: Kim ngạch xuất nhập khẩu các nước ASEAN- Việt Nam 2010
Đơn vị tính : nghìn USD
Các nước ASEAN Việt Nam xuất khẩu Nhập khẩu
Bru-nây 14235 10006
Cam-pu-chia 1551666 276623
In-đô-nê-xia 1433419 1909186
Lào 198432 291747
Ma-lai-xi-a 2093118 3413392
Mi-an-ma 49521 102824
Phi-li-pin 1706401 700317
Xin-ga-po 2121314 4101144
Thái Lan 1182842 5602281
(Nguồn: Cục Công nghệ Thông tin và Thống kê, Tổng cục Hải quan, năm 2011)
Như vậy Campuchia với lợi thế gần gũi về mặt địa lý đã trở thành thị
trường xuất khẩu của Việt Nam lớn hơn cả Indonexia cho dân số của
Campuchia ít hơn nhiều lần. Cũng là đất nước láng giềng nhưng kim ngạch
thương mại của Lào với Việt Nam chỉ tương đương khoảng 1/8 so với kim
ngạch thương mại của Việt Nam và Campuchia. Từ bảng trên ta có thể thấy
Việt Nam xuất siêu mạnh sang Campuchia. Kim ngạch xuất khẩu của Việt

21
Nam sang Campuchia gần bằng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị
trường rộng lớn Philippin.
Bảng 1.4: Kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam và Campuchia 2007-2011
Đơn vị tính: Triệu USD
Năm Xuất khẩu sang CPC Nhập khẩu từ CPC Tổng XNK
Kim
ngạch
Tăng giảm
%
Kim
ngạch
Tăng giảm
%
Kim
ngạch
Tăng
giảm
%
2007 991 29,5% 202 19% 1.193 28%
2008 1.431 44,4% 210 3,9% 1.641 38%
2009 1.147 - 19,8% 186 - 11,4 % 1.333 -18,8%
2010 1.551 35,3% 276 48,4 % 1.827 37,1%
2011 2.407 55,1 % 430 54,7 % 2.836 55,1 %
(Nguồn: Cục Công nghệ Thông tin và Thống kê, Tổng cục Hải quan, năm 2012)
Trong giai đoạn 2007-2011, tốc độ tăng bình quân kim ngạch xuất khẩu
của Việt Nam sang thị trường Campuchia là 37,8 %, ở chiều ngược lại, hàng
hoá của Campuchia thâm nhập thị trường Việt Nam ngày càng nhiều với tốc
độ tăng bình quân trong giai đoạn này là 22,92 %. Tốc độ tăng về xuất nhập
khẩu của Việt Nam với Campuchia lớn hơn so với tốc độ tăng xuất nhập khẩu
của Việt Nam so với các bạn hàng nói chung. Đây là dấu hiệu tích cực cho
thấy Việt Nam có thể tăng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Campuchia.
Trong mối quan hệ thương mại với Campuchia, Việt Nam luôn là nước xuất
siêu với tỷ lệ áp đảo. Cho dù mục tiêu trước đó của hai chính phủ là tổng kim
ngạch thương mại hai chiều là 2 tỷ USD không đạt được nhưng sang năm
2011 tốc độ tăng trưởng tổng kim ngạch lớn nhất từ trước đến nay, đạt hơn
2,8 tỷ USD. Không những vậy, trong thời gian qua sự phong phú trong cơ cấu
các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam cũng tăng lên.

22
Bảng 1.5: Kim ngạch xuất khẩu hàng hoá Việt Nam sang Campuchia 2009-2010
Mặt hàng
Kim ngạch XK năm
2009 (USD)
Kim ngạch XK
năm 2010 (USD)
% tăng, giảm
KN so với
cùng kỳ
Tổng 1.146.930.905 1.551.665.790 + 35,3
Hàng thuỷ sản 17.244.635 10.305.855 - 40,2
Hàng rau quả 3.491.506 5.426.624 + 55,4
Bánh kẹo và các sản phẩm từ
ngũ cốc
36.432.032 48.609.149 + 33,4
Xăng dầu các loại 454.881.265 570.316.473 + 25,4
Hoá chất 2.910.073 2.653.644 - 8,8
Sản phẩm hoá chất 24.473.639 27.947.958 + 14,2
Chất dẻo nguyên liệu 5.638.945 6.995.942 + 24
Sản phẩm từ chất dẻo 39.960.900 59.249.781 + 48,3
Sản phẩm từ cao su 3.147.969 3.397.569 + 7,9
Gỗ và sản phẩm gỗ 1.699.211 1.847.357 + 8,7
Giấy và các sản phẩm từ giấy 17.693.715 14.512.500 - 18
Hàng dệt, may 31.692.232 61.103.537 + 92,8
Sản phẩm gốm, sứ 8.245.196 15.858.484 + 92,3
Thuỷ tinh và các sản phẩm từ
thuỷ tinh
3.397.426 3.809.790 + 12,1
Sắt thép các loại 129.281.999 191.352.562 + 48
Sản phẩm từ sắt thép 51.982.326 60.586.912 + 16,6
Máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ
tùng khác
38.845.115 55.456.708 + 42,8
Dây điện và dây cáp điện 7.291.554 8.305.571 + 13,9
Phương tiện vận tải và phụ tùng 10.004.948 12.577.420 + 25,7
(Nguồn: Bộ Công Thương. Tháng 1/2011)
Chúng ta có thể thấy những mặt hàng chính mà Việt Nam xuất khẩu
sang Campuchia là những mặt hàng mà nước ta có thế mạnh sản xuất và xuất

23
khẩu như hàng nông sản, thực phẩm chế biến, các mặt hàng công nghiệp nhẹ.
Điều này cũng có nghĩa là thị trường Campuchia còn rất tiềm năng, các nhà
sản xuất của Việt Nam hoàn toàn có thể tiến xa hơn trong tương lai. Gần đây
nhất, ngày 17/2/2012, hai bên đã ký Bản thoả thuận thúc đẩy thương mại song
phương giai đoạn 2012-2013. Theo nội dung của bản thoả thuận, Việt Nam
ưu đãi miễn thuế nhập khẩu cho 39 mặt hàng của Campuchia, trong đó có 2
mặt hàng áp dụng hạn ngạch thuế quan là gạo (300.000 tấn/năm) và lá thuốc
lá (3000 tấn/năm). Với những điều kiện thuận lợi như vậy, chắc chắn trong
thời gian tới Campuchia sẽ cải thiện được tỷ lệ nhập siêu với Việt Nam, góp
phần nâng tầm quan hệ thương mại giữa hai nước.[31]
Tóm lại, mối quan hệ Việt Nam-Campuchia đã có một bề dày lịch sử
với đặc trưng cơ bản là “láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện”. Trong
những năm gần đây, quan hệ giữa hai nước không ngừng được củng cố và
phát triển một cách toàn diện trên nhiều lĩnh vực. Đặc biệt, trong quan hệ
thương mại song phương, từ khi cả Việt Nam (năm 2007) và Campuchia
(năm 2004) đều trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại thế giới đã
thực sự tăng trưởng cả về số lượng và chất lượng. Những yếu tố này cho phép
Chính phủ hai nước hy vọng vào một tương lai sáng sủa cho quan hệ Việt
Nam-Campuchia nói chung và quan hệ thương mại giữa hai nước nói riêng.
1.2.3 Các nhân tố chi phối quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia
Quan hệ thương mại giữa hai nước phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, bao
gồm cả các yếu tố trong nước và quốc tế. Các nhân tố cơ bản ảnh hưởng trực
tiếp hoặc gián tiếp đến quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia có thể kể
đến là:
- Môi trường kinh tế: Tình hình phát triển kinh tế của thị trường
Campuchia có ảnh hưởng tới nhu cầu và khả năng thanh toán của khách hàng
Campuchia, do đó có ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp

24
Việt Nam. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của thị trường
Campuchia là tổng sản phẩm quốc nội (GDP), thu nhập của dân cư, tình hình
lạm phát, tình hình lãi suất. Theo thông tư số 06 năm 2005 do Bộ Tài chính
vừa ban hành. Công văn nêu rõ: Các cơ sở sản xuất, kinh doanh có hàng hoá
xuất khẩu sang Campuchia, nộp thuế giá trị gia tăng theo phương pháp khấu
trừ và được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho phép thu tiền bán hàng hoá,
dịch vụ bằng ngoại tệ tự do chuyển đổi tiền mặt được hưởng thuế suất thuế
GTGT 0%. Các trường hợp khấu trừ, hoàn thuế giá trị gia tăng đầu vào và
được xét hoàn lại thuế nhập khẩu. Chính điều này đã góp phần thúc đẩy
thương mại song phương giữa Việt Nam- Campuchia, kinh doanh rất tiện lợi.
- Chế độ chính trị, luật pháp: Chế độ chính trị sẽ chi phối mạnh mẽ
môi trường kinh doanh của một quốc gia. Campuchia là một quốc gia tương
đối ổn định về mặt chính trị, chính phủ Campuchia cơ bản theo đường lối
trung lập, mở cửa và có quan hệ hợp tác song phương, đa phương với nhiều
quốc gia. Cả Việt Nam và Campuchia đều là thành viên của ASEAN, WTO,
AFTA, APEC nên các chính sách kinh tế về cơ bản là tương đồng, hướng tới
giảm dần những rào cản trong thương mại của hai nước. Đây chính là một
tiền đề quan trọng, thúc đẩy quan hệ thương mại Việt Nam và Campuchia
ngày càng phát triển. Đối với Việt Nam, dưới sự lãnh đạo thống nhất của
Đảng, hành lang pháp lý cho các hoạt động kinh tế ngày càng thông thoáng,
phù hợp với các quy định, thông lệ quốc tế. Sự ổn định của chế độ chính trị ở
Việt Nam không chỉ tạo điều kiện cho thu hút đầu tư nước ngoài mà còn thúc
đẩy quá trình xuất khẩu của các nhà sản trong nước.
Tình hình chính trị hợp tác quốc tế được biển hiện ở xu thế hợp tác
giữa các quốc gia. Điều này dẫn đến sự hình thành các khối kinh tế, chính trị
của một nhóm các quốc gia do đó sẽ ảnh hưởng đến tình hình thị trường xuất
khẩu của doanh nghiệp. Campuchia và Việt Nam là hai nước láng giềng tốt,

25
đã ký kết nhiều hiệp định kinh tế thương mại quan trọng và đều là thành viên
là ASEAN, WTO, đó là điều kiện tốt giúp môi trường luật pháp của hai nước
có sự tương đồng cao. Chính phủ hai nước đã hết sức tạo điều kiện thúc đẩy
thương mại song phương, gần đây nhất vào ngày 20/3/2012 Bộ Công thương
Việt Nam đã ban hành thông tư Số: 05/2012/TT-BCT về việc Quy định việc
nhập khẩu theo hạn ngạch thuế quan năm 2012 và 2013 với thuế suất thuế
nhập khẩu 0% đối với hàng hoá có xuất xứ Campuchia. Trong đó quy định:
“Điều 1. Hàng hóa và lượng hạn ngạch thuế quan nhập khẩu năm 2012 và 2013
1. Áp dụng hạn ngạch thuế quan nhập khẩu năm 2012 và năm 2013 đối với
hai nhóm mặt hàng có xuất xứ từ Campuchia gồm: gạo các loại; lá thuốc lá
khô với thuế suất thuế nhập khẩu bằng 0%.
a.Thuế suất thuế nhập khẩu trong hạn ngạch thuế quan bằng 0% trong năm
2012 được áp dụng đối với các tờ khai hải quan đăng ký với cơ quan Hải
quan từ ngày 17 tháng 02 năm 2012 đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2012.
b.Thuế suất thuế nhập khẩu trong hạn ngạch thuế quan bằng 0% trong năm
2013 được áp dụng đối với các tờ khai hải quan đăng ký với cơ quan Hải
quan từ ngày 01 tháng 01 năm 2013 đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2013.
2. Mã số hàng hoá và tổng lượng hạn ngạch thuế quan của các nhóm mặt
hàng được hưởng ưu đãi thuế suất thuế nhập khẩu bằng 0% theo Phụ lục số
01 kèm theo Thông tư này.
Điều 2. Điều kiện được hưởng thuế suất thuế nhập khẩu trong hạn ngạch thuế
quan 0%
1. Hàng hoá nhập khẩu phải có Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá mẫu S
(C/O form S) do Bộ Thương mại Vương quốc Campuchia hoặc cơ quan được
ủy quyền cấp theo quy định và được thông quan qua các cặp cửa khẩu nêu tại
Phụ lục số 02 kèm theo Thông tư này.

26
2. Thủ tục nhập khẩu hàng hoá giải quyết tại hải quan cửa khẩu nơi làm thủ
tục nhập khẩu hàng hoá theo nguyên tắc trừ lùi tự động (tổng lượng hàng
nhập khẩu được hưởng thuế suất thuế nhập khẩu 0% trừ đi số lượng đã nhập
khẩu của từng mặt hàng).”
Thương nhân Việt Nam được nhập khẩu mặt hàng gạo các loại theo
hạn ngạch thuế quan. Đối với lá thuốc lá khô, chỉ những thương nhân có giấy
phép nhập khẩu thuốc lá nguyên liệu theo hạn ngạch thuế quan do Bộ Công
Thương cấp theo quy định tại Thông tư số 04/2006/TT-BTM ngày 06 tháng 4
năm 2006 của Bộ Thương mại (nay là Bộ Công Thương) hướng dẫn một số
nội dung quy định tại Nghị định số 12/2006/NĐ-CP ngày 23 tháng 01 năm
2006 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật Thương mại về hoạt động
mua bán hàng hóa quốc tế và các hoạt động đại lý mua bán, gia công và quá
cảnh hàng hóa với nước ngoài mới được phép nhập khẩu; Số lượng nhập khẩu
tính trừ vào hạn ngạch thuế quan nhập khẩu theo giấy phép do Bộ Công
Thương cấp.[2]
- Xu hướng thời đại: Những cản trở biên giới quốc gia về thương mại,
đầu tư đang giảm dần. Đây chính là biểu hiện của xu hướng tự do hoá thương
mại mà một loạt các nước đang tiến hành. Hiện nay, tại các nước công nghiệp
phát triển, mức thuế trung bình thấp hơn 10% so với mức thuế lưu hành phổ
biến trước những năm 1914 và các nước đang phát triển cũng đang dần dần
từng bước cắt giảm hàng rào thuế quan của mình. Hầu hết các vòng đàm phán
và các cuộc thương thuyế toàn cầu đều đưa ra thời hạn 2010 đối với các nước
phát triển và 2020 với các nước đang phát triển cho việc tự do hoá thương
mại hoàn toàn. Chính vì vậy, thương mại thế giới đã tăng lên nhanh chóng.
Tự do hoá thương mại còn được thể hiện qua sự hình thành và củng cố
của các tổ chức kinh tế quốc tế và khu vực. Hơn lúc nào hết, khẩu hiệu “buôn
có bạn, bán có phường” trở thành thách thức với mỗi quốc gia. Chính vì thế

27
ngày càng nhiều các quốc gia lớn nhỏ tham gia vào quá trình hợp tác và liên
kết khu vực, liên kết quốc tế về kinh tế, thương mại và nhiều lĩnh vực hoạt
động khác. Dưới tác động của xu hướng này, nhiều tổ chức kinh tế, thương
mại toàn cầu và tổ chức liên kết khu vực đã ra đời trong đó đáng chú ý là
WTO với 151 thành viên chiếm hơn 95% tổng giá trị thương mại quốc tế;
APEC với 21 thành viên chiếm tới 56% GDP và 46% thương mại thế giới;
các liên kết khu vực như ASEAN, AFTA, NAFTA và nhiều tam giác, tứ giác
phát triển.[24,26,30]
Tự do hoá thương mại đã và đang mang lại những lợi ích to lớn và
những cơ hội chưa từng có cho các quốc gia bao gồm từ việc mở rộng thị
trường, tăng thêm nguồn vốn, có thêm công nghệ mới đến việc có các cơ hội
mở rộng, giao lưu học hỏi kinh nghiệm phát triển kinh tế.
Bên cạnh những vấn đề về kinh tế, cộng đồng thế giới đang đứng trước
những vấn đề xã hội có tính chất toàn cầu (bảo vệ môi trường, hạn chế sự
bùng nổ dân số, phòng ngừa và đẩy lùi những bệnh tật hiểm nghèo..) mà
không phải một quốc gia riêng lẻ nào có thể tự giải quyết được, đòi hỏi phải
có sự hợp tác đa phương.
Tóm lại, xu hướng toàn cầu hoá đang phát triển như là một xu hướng
tất yếu của thế kỉ 21 và là một nhân tố quan trọng đối với sự tiến bộ của xã
hội loài người. Chắc chắn rằng, quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia
không nằm ngoài xu hướng đó.
- Môi trường văn hóa xã hội: Đặc trưng văn hóa-xã hội của thị trường
xuất khẩu cũng ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất của doanh nghiệp. Phong
tục, tập quán và thói quen tiêu dùng của người dân sẽ quyết định thị hiếu, nhu
cầu của thị trường xuất khẩu. Đối với thị trường Campuchia, sự gần gũi và
tương đồng về văn hóa, sự giao thoa giữa nhân dân hai nước trong quá trình

28
xây dựng và phát triển đã tạo điều kiện cho các nhà sản xuất dễ dàng nắm bắt
nhu cầu của thị trường và có chính sách hợp lý.
- Cơ sở hạ tầng: Để đẩy mạnh sản xuất hướng đến xuất khẩu cũng như
thu hút các nhà đầu tư nước ngoài thì mọi quốc gia đều phải chú trọng đến hệ
thống đường xá, bến bãi, thông tin liên lạc, ngân hàng… Cả Việt Nam và
Campuchia đều là những nước đang phát triển, về cơ bản đang trong quá trình
xây dựng và phát triển hệ thống cơ cở hạ tầng. Với chiều dài biên giới 1137
km chung giữa hai nước, Việt Nam và Campuchia có 8 cửa khẩu chính và
khoảng 30 cửa khẩu phụ nối 10 tỉnh Việt Nam với 9 tỉnh Campuchia. Tuy
nhiên, hiện nay chất lượng cơ sở hạ tầng của hệ thống cửa khẩu giữa hai nước
vẫn chưa đạt được như mong đợi, đây cũng là tình trạng của cơ sở hạ tầng
phục vụ thương mại nói chung giữa hai nước. Do vậy, có thể nói Việt Nam và
Campuchia cần đẩy mạnh hơn công cuộc mở rộng, nâng cao chất lượng cơ sở
hạ tầng để xứng tầm với tiềm năng quan hệ thương mại của hai nước láng
giềng. Chính phủ hai nước cũng đã và đang cam kết và thực hiện đẩy nhanh
tiến độ các công trình phục vụ cho lợi ích chung.
- Tỷ giá hối đoái và chính sách tỷ giá hối đoái: Đây được coi là một
trong những vấn đề quan trọng nhất và có ảnh hưởng trực tiếp đến các nhà
xuất nhập khẩu. Đặc biệt, các hoạt động thương mại chính thức giữa Việt
Nam và Campuchia hầu hết đều thông qua đô la Mỹ nên chính sách tỷ giá của
nước này sẽ ít nhiều tác động đến hoạt động xuất nhập khẩu nước kia. Một tỷ
giá ổn định, đảm bảo hài hòa lợi ích của các bên liên quan sẽ là mục tiêu mà
cả Việt Nam và Campuchia hướng tới.
- Mức độ cạnh tranh: Các nhà xuất khẩu muốn chiếm được thị phần,
có chỗ đứng bền vững trên thị trường thì phải tạo ra cho doanh nghiệp của
mình năng lực cạnh tranh tốt. Trước hết, đối với các đối thủ trong nước, nhà
xuất khẩu phải khẳng định vị thế hàng đầu, nắm bắt được các chính sách

29
hướng về xuất khẩu của nhà nước. Đối với các đối thủ cạnh tranh quốc tế thì
sự cạnh tranh còn khốc liệt hơn. Ở thị trường Campuchia hiện nay,Trung
Quốc, Thái Lan, Việt Nam là những nhà xuất khẩu hàng đầu. Ngoài nội lực
của các doanh nghiệp, khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam
đối với doanh nghiệp Thái Lan, Trung Quốc còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố
khác. Chẳng hạn như xung đột biên giới giữa Thái Lan và Campuchia cũng
gây ảnh hưởng đến sức mua hàng Thái Lan trên thị trường Campuchia….
Mức độ cạnh tranh quốc tế biểu hiện ở sức ép từ phía các doanh
nghiệp, các công ty quốc tế đối với doanh nghiệp Việt Nam khi cùng tham gia
vào thị trường Campuchia. Sức ép này ngày càng lớn thì ngày càng khó khăn
cho doanh nghiệp Việt Nam thâm nhập, duy trì, mở rộng thị trường xuất khẩu
của mình tại Campuchia. Hàng hóa Thái Lan là đối thủ cạnh tranh rất lớn với
hàng hóa Việt Nam trong thị trường Campuchia. Theo như đánh giá của
người tiêu dùng Campuchia thì hàng hóa Thái Lan có chất lượng và mẫu mã
đẹp hơn nhưng giá thành cao hơn hàng hóa Việt Nam.
Theo nghiên cứu mới đây nhất của JamesM.Robert – Nghiên cứu sinh
Qũy Di sản (9/2012) về chỉ số Tự do kinh tế của các nước khu vực Đông Nam
Á thì Campuchia là nước có chỉ số cao hơn Việt Nam (đứng thứ 3 trong khu
vực) điều đó chứng tỏ các doanh nghiệp Việt Nam sẽ dễ dàng thâm nhập vào
thị trường Campuchia. Bên cạnh đó Campuchia còn là nước gia nhập WTO
sớm hơn Việt Nam, thị trường mở cửa cho phép tự do buôn bán cùng với một
vài chính sách ưu đãi dành riêng cho các doanh nghiệp Việt Nam điều đó
càng thúc đẩy các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư vào thị trường màu mỡ này.

30
Nguồn: HERITAGE.ORG/INDEX
Hình 1.1: Chỉ số Tự do Kinh tế của một số nước trong khu vực
Như vậy, quan hệ thương mại Việt Nam và Campuchia cũng bị chi
phối bởi các yếu tố như các mối quan hệ thương mại song phương khác. Tuy
nhiên, Việt Nam và Campuchia có một mối quan hệ truyền thống đặc biệt với
sự gần gũi về địa lý, khá tương đồng về phong tục tập quán nên quan hệ
thương mại giữa hai nước cũng có những đặc trưng riêng tác động.
Nói tóm lại, quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia đang ngày càng
phát triển là một kết quả tất yếu do sự gần gũi về mặt địa lý, tương đồng về
văn hóa và sự nỗ lực, đoàn kết của chính phủ và nhân dân hai nước. Vấn đề
đặt ra là Việt Nam và Campuchia phải làm gì để quan hệ thương mại hai nước
xứng đáng với tiềm năng và lợi thế của mình. Để có thể kiến nghị những giải
pháp thích hợp, chương tiếp theo sẽ tiến hành phân tích thực trạng thương mại
giữa Việt Nam và Campuchia.

31
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG QUAN HỆ THƯƠNG MẠI VIỆT NAM-
CAMPUCHIA
2.1. Chính sách thương mại giữa Việt Nam- Campuchia và các yếu tố ảnh
hưởng đến hoạch định chính sách thương mại Việt Nam- Campuchia
2.1.1 Khái quát chính sách thương mại giữa Việt Nam và Campuchia
Trong lĩnh vực thương mại, hai nước đã thành lập Ủy Ban hỗn hợp về
kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật vào tháng 4 năm 1994. Đến nay Ủy Ban
này đã tiến hành được 11 kỳ họp. Tại mỗi kỳ họp của Ủy ban hỗn hợp, hai
nước kiểm điểm việc thực hiện các kế hoạch hợp tác trên các lĩnh vực kinh tế,
chính trị, thương mại, quân sự, an ninh..., đồng thời đưa ra các kế hoạch mới
cho những năm tiếp theo.
Hơn nữa, hàng năm hai bên tổ chức các diễn đàn doanh nghiệp để
doanh nghiệp hai bên có điều kiện tiếp xúc trao đổi và hợp tác kinh tế với
nhau qua đó thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa hai nước. Gần đây nhất, có hội
chợ triển lãm hàng Việt Nam tại Campuchia với sự tham gia của hơn 200
doanh nghiệp Việt Nam nhằm giới thiệu sản phẩm thuộc nhiều lĩnh vực như
thực phẩm chế biến, công nghệ phẩm, dệt may, da giày, hàng kim khí điện
máy, vật liệu xây dựng… Bên lề triển lãm đã diễn ra các cuộc hội thảo về chất
lượng hàng hóa và ký kết hợp đồng thương mại giữa các doanh nghiệp Việt
Nam và các đối tác nước chủ nhà.
Nhận thức rõ những lợi ích trong quan hệ song phương Việt Nam –
Campuchia, trong thời gian qua, Chính phủ cả hai nước đã có nhiều biện pháp
nhằm tháo gỡ những khó khăn và khuyến khích hoạt động hợp tác kinh tế
thương mại Việt Nam – Campuchia. Chính phủ hai nước đã chính thức phê
duyệt về việc nâng cấp và mở thêm các cửa khẩu để tạo thuận lợi cho các hoạt

32
động phát triển kinh tế và văn hóa của hai nước. Tính đến nay chính phủ hai
nước đã mở 11 khu kinh tế cửa khẩu, với tổng diện tích các khu kinh tế cửa
khẩu này là hơn 7200 km2 với dân số khoảng 2.354 ngàn người. Trong đó
vào ngày 20/03/2010, Việt Nam đã tổ chức khánh thành Khu kinh tế cửa khẩu
quốc tế Hoa Lư (Bình Phước). Đây được coi là một cầu nối giao lưu phát triển
kinh tế và văn hóa chiến lược của Việt Nam và Campuchia. Các khu kinh tế
cửa khẩu đó đóng góp 34,4% kim ngạch xuất nhập khẩu, 6% thu ngân sách;
10,2 % thuế suất nhập khẩu của 23 khu kinh tế cửa khẩu cả nước (tính đến
năm 2007).[28,31]
Bên cạnh đó, Bộ Thương Mại Việt Nam cũng thường xuyên tổ chức
các Hội Chợ Thương Mại Việt Nam tại Campuchia. Đây là cơ hội tốt để các
doanh nghiệp Việt Nam trực tiếp tiếp xúc và tìm kiếm cơ hội kinh doanh với
các đối tác Campuchia. Để nhằm xúc tiến thương mại Việt Nam –
Campuchia, Văn phòng Chính phủ đã ký văn bản số 4434/VPCP-KTTH,
đống ý cho phép các doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa dịch vụ sang
Campuchia thu ngoại tệ mạnh như USD bằng tiền mặt được áp dụng thuế
suất, thuế giá trị gia tăng bằng 0%, được khấu trừ hoàn toàn thuế giá trị gia
tăng đầu vào, với điều kiện doanh nghiệp phải được Ngân hàng Nhà nước cho
phép nộp USD vào tài khoản.
Tính đến nay, Bộ Công Thương Việt Nam và Bộ Thương nghiệp
Campuchia đã ký kết, ban hành các văn bản quan trọng sau nhằm thúc đẩy và
phát triển thương mại:
- Hiệp định Thương Mại Việt Nam – Campuchia (năm 1998)
- Hiệp định vận chuyển hàng hoá quá cảnh (năm 2000)
- Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư (26/11/2001)
- Hiệp định mua bán và trao đổi hàng hóa và dịch vụ thương mại tại
khu vực biên giới giữa hai nước (26/11/2001)

33
- Hiệp định về chống buôn lậu và vận chuyển hàng hoá trái phép qua
biên giới Việt Nam – Campuchia (tháng 8 năm 2002)
- Hiệp định miễn thị thực Việt Nam – Campuchia (4/11/2008)
- Hiệp định về quá cảnh hàng hóa giữa Việt Nam và Campuchia
(4/11/2008)
- Hiệp định đường bộ Việt Nam – Campuchia (30/09/2009)
- Hiệp định vận tải đường thủy Việt Nam – Campuchia (18/12/2009)
- Hiệp định thương mại giữa hai chính phủ Việt Nam - Campuchia ký
ngày 24-3-1978.
- Nghị định chính phủ số 57/1998 NĐ-CP ngày 31-7-1998 của chính
phủ Việt Nam quy định chi tiết thi hành Luật thương mại về hoạt
động xuất khẩu, nhập khẩu, gia công và đại lý mua bán hàng hóa
với nước ngoài.
- Quyết định số 724/1998 QĐ-BTM ngày 18-6-1999 của Bộ trưởng
Bộ Thương mại về việc ban hành quy chế tổ chức và quản lý chợ
biên giới Việt Nam - Campuchia.
- Quyết định số 1732/2000 QĐ-BTM ngày 13-2-2000 của Bộ trưởng
Bộ Thương mại ban hành quy chế về hàng hóa của Vương quốc
Campuchia quá cảnh lãnh thổ Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt
Nam.
- Thông tư số 08/2000 TM-BTM ngày 12-4-2000 của Bộ Thương mại
hướng dẫn việc cấp giấy phép nhập khẩu gỗ nguyên liệu có nguồn
gốc từ Campuchia.
- Nghị định chính phủ số 44/2001 NĐ-CP ngày 02-8-2001 của Chính
phủ về việc sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định 57/1998.
- Hiệp định mua bán trao đổi hàng hóa và dịch vụ thương mại tại khu

34
vực biên giới giữa chính phủ Việt Nam và chính phủ Campuchia
ngày 26-11-2001.
- Nghị định chính phủ 02/2003 NĐ-CP ngày 14 - 01 - 2003 về phát
triển và quản lý chợ.
- Quyết định 252/2003 QĐ-TTg 24-11-2003 của Thủ tướng chính phủ
về quản lý buôn bán hàng hóa qua biên giới với các nước có chung
biên giới.
Các hiệp định, nghị định và biên bản thỏa thuận được ký giữa hai nước
về hoạt động thương mại, hợp tác, kinh tế - văn hóa quá cảnh hàng hóa thúc
đẩy hoạt động xuất nhập khẩu qua biên giới có những bước tiến rất đáng kể.
2.1.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạch định chính sách thương mại Việt
Nam – Campuchia
2.1.2.1 Vị trí địa lý:
Cùng nằm trên bán đảo Đông Dương với 1.137 km đường biên giới
chung, Việt Nam và Campuchia có mối quan hệ tương đồng vô cùng gần gũi.
Nhiều phong tục tập quán, trình độ sản xuất, cấp độ tiêu dùng, tâm lý thị hiếu
của hai nước cũng có những nét giao hoà. Quan hệ buôn bán giữa hai nước
hình thành từ xa xưa là một điều hoàn toàn dễ hiểu. Nói như vậy để thấy rằng,
Campuchia là một thị trường cũ nhưng trong bối cảnh mới đã gợi mở nhiều
cơ hội hấp dẫn.
Ngày 24.6.1967, hai nước đã chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao.
Tháng 2 năm 1979, “ Hiệp định đường biên giới” đã được kí kết giữa hai Nhà
nước Việt Nam – Campuchia. Sau tổng tuyển cử do Liên hợp quốc tổ chức tại
Campuchia tháng 5 năm 1993, Chính phủ Hoàng gia được thành lập, quan hệ
hai nước bước sang một giai đoạn mới, dựa trên cơ sở của “Hiệp định Hoà
bình, Hữu nghị và hợp tác” được kí kết giữa hai Chính phủ. Trong những năm

35
gần đây, quan hệ hữu nghị láng giềng không ngừng được củng cố và phát
triển. Nhiều đoàn đại biểu cấp cao và đoàn đại biểu các bộ ngành, địa phương
hai bên cũng thường xuyên sang thăm, trao đổi và ký kết nhiều văn kiện quan
trọng góp phần thúc đẩy mối quan hệ giữa hai nước trên nhiều lĩnh vực kinh
tế- chính trị –văn hoá. Đặc biệt mối quan hệ nhiều mặt được tăng cường từ
sau chuyến thăm hữu nghị chính thức của Lãnh đạo cao nhất của hai nhà nước
năm 1995. Qua đó, hai bên khẳng định lại mối quan hệ hữu nghị láng giềng
thân thiện lâu dài của nhân dân hai nước dựa trên nguyên tắc tôn trọng độc
lập chủ quyền, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau và bình đẳng
cùng có lợi.
Tháng 2/1997, Hiệp định vận tải đường bộ được kí kết để tạo điều kiện
thuận lợi cho hàng hoá quá cảnh vào Việt Nam. Việt Nam cũng đã trợ giúp
Campuchia về lương thực, hàng tiêu dùng, cung cấp chuyên gia, đào tạo cán
bộ, cấp vốn xây dựng cho một số công trình của Campuchia. Hai nước đã
thực hiện có hiệu quả sự hợp tác theo phương thức tài nguyên Campuchia +
lao động và kĩ thuật của Việt Nam + vốn góp chung hoặc đi vay từ một nước
thứ 3.
Tháng 3/1998, Bộ thương mại Việt Nam và Bộ thương nghiệp
Campuchia đã kí Hiệp định thương mại giữa hai nước theo đó chính phủ mỗi
nước sẽ cho phép xuất khẩu những hàng hoá có thể xuất khẩu từ nước mình
sang nước kia và tạo điều kiện thuận lợi cho việc nhập khẩu những mặt hàng
có thể nhập khẩu từ nước kia. Trong trường hợp áp dụng quy chế cấp giấy
phép xuất nhập khẩu thì hai bên sẽ tạo điều kiện thuận lợi trong việc cấp giấy
phép xuất nhập khẩu theo quy định hiện hành của luật pháp mỗi nước cũng
như là thông lệ quốc tế. Đặc biệt hai nước đã nhất trí dành cho nhau quy chế
tối huệ quốc trong buôn bán. Từ nay doanh nghiệp hai nước được hưỏng ưu

36
đãi về thuế quan và thủ tục hải quan. Đây chắc chắn là một động lực thúc đẩy
quan hệ thương mại của hai nước phát triển mạnh mẽ.
Hai nước đã xác định phương hướng cho quan hệ hai nước trong thế kỉ
21 là “Hợp tác láng giềng tốt đẹp, đoàn kết hữu nghị truyền thống, ổn định lâu
dài”. Khi xu thế hoà bình, hợp tác, phát triển ngày càng gia tăng và trong bối
cảnh Việt Nam và Campuchia đều là thành viên của ASEAN, cùng tham gia
vào nhiều khuôn khổ hợp tác khu vực, chắc chắn hai nước sẽ có nhiều điều
kiện để thúc đẩy hơn nữa mối quan hệ tốt đẹp vốn đã được nhiều thế hệ lãnh
đạo và nhân dân hai nước dày công vun đắp, trên cơ sở song phương cũng
như trong khuôn khổ đa phương vì lợi ích của nhân dân hai nước và góp phần
vào hoà bình, ổn định, hợp tác, phát triển, phồn vinh ở Đông Nam Á và trên
thế giới.
2.1.2.2. Nguồn lực trong nước:
Một nước có nguồn lực dồi dào là điều kiện thuận lợi để các doanh
nghiệp trong nước có điều kiện phát triển, xúc tiến các mặt hàng có sử dụng
lao động. Về ngắn hạn, nguồn lực được xem là không biến đổi vì vậy chúng ít
tác động đến sự biến động của xuất khẩu. Nước ta có nguồn nhân lực dồi dào,
giá nhân công rẻ là điều kiện thuận lợi để xuất khẩu các mặt hàng sử dụng
nhiều lao động như dệt may, giầy dép, thủ công mỹ nghệ... Tuy nhiên
Campuchia cũng là nước có nguồn lao động dồi dào thậm chí còn rẻ hơn của
Việt Nam vì thế mặt hàng xuất khẩu mang tính chiến lược sang Campuchia
phải là hàng hóa có hàm lượng công nghệ cao.
2.1.2.3. Nhân tố công nghệ:
Ngày nay khoa học kỹ thuật tác động đến tất cả các lĩnh vực kinh tế xã
hội, và mang lại nhiều lợi ích, xuất khẩu không phải ngoại lệ khi công nghệ
giúp mang lại nhiều kết quả cao. Nhờ sự phát triển của bưu chính viễn thông,
các doanh nghiệp ngoại thương Việt Nam có thể đàm phán với đối tác qua

37
điện thoại, fax... giảm bớt đáng kể chi phí giao dịch, rút ngắn thời gian giao
dịch. Công nghệ cũng giúp các nhà kinh doanh nắm bắt thông tin một cách
chính xác và kịp thời hơn. Yếu tố công nghệ cũng tác động đến quá trình sản
xuất, gia công hàng hóa xuất khẩu, kỹ thuật nghiệp vụ trong Ngân hàng...
2.1.2.4. Chính sách đối ngoại của hai quốc gia
+ Chính sách đối ngoại của Việt Nam
Nhận rõ xu thế trên, Việt Nam đã đề ra chủ trương hội nhập và kiên trì
thực hiện chủ trương đó. Trong công cuộc đổi mới của Việt Nam, Đại hội VII
(1991), Hội nghị Trung Ương 3 (khoá VII) và Đại hội VIII (1996) của Đảng
Cộng sản Việt Nam đã liên tiếp đề ra và phát triển đường lối đối ngoại độc
lập tự chủ, chính sách đối ngoại rộng mở, đa dạng hoá, đa phương hoá với
phương châm “Việt Nam muốn là bạn của tất cả các nước trong cộng đồng
quốc tế, phấn đấu vì hoà bình, độc lập và phát triển” nhằm mục tiêu giữ vững
hoà bình, mở rộng quan hệ hữu nghị và hợp tác, tạo điều kiện quốc tế thuận
lợi cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc đồng thời góp
phần tích cực vào cuộc đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hoà bình,
độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
Bước vào thế kỉ 21, Việt Nam tiếp tục kiên trì đường lối đối ngoại độc
lập tự chủ, rộng mở, chính sách đa phương hoá, đa dạng hoá các quan hệ quốc
tế theo tư duy “Mở cửa để làm bạn với các nước trên cơ sở tôn trọng độc lập,
chủ quyền, cùng có lợi”. Việt Nam sẽ chủ động hội nhập kinh tế quốc tế và
khu vực theo tinh thần phát huy tối đa nội lực, nâng cao hiệu quả hợp tác
quốc tế, bảo đảm độc lập tự chủ và định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi
ích dân tộc, giữ vững an ninh quốc gia, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, bảo
vệ môi trường sinh thái.
+ Chính sách đối ngoại của Campuchia

38
Cho đến nay, Campuchia đã là thành viên của các thể chế hợp tác kinh
tế: WTO, AFTA, GMS, hợp tác Tam giác phát triển Việt Nam-Lào-
Campuchia, Khu vực tự do thương mại Việt Nam-ASEAN-Trung Quốc, Diễn
đàn hợp tác sông Hằng-sông Mêkông…
Có thể thấy chính sách đối ngoại của Campuchia hoàn toàn tương
đồng, phù hợp với chính sách đối ngoại của Việt Nam. Đó là nhân tố cơ bản
để quan hệ hai nước Việt Nam-Campuchia vừa qua có bước phát triển mới,
lòng tin được củng cố. Tuy nhiên, vấn đề biên giới và Việt kiều vẫn là những
vấn đề tồn tại, nhạy cảm trong quan hệ hai nước và cũng là những vấn đề mà
các thế lực thù địch ở Campuchia lợi dụng để vu cáo Việt Nam, kích động
gây chia rẽ, hận thù giữa hai dân tộc, phục vụ cho mưu đồ chính trị xấu xa của
chúng vì thế cả hai nhà nước cần phải tỉnh táo để có những đối sách có lợi cho
môi quan hệ song phương nhiều mặt. Trong bối cảnh khu vực và quốc tế hiện
nay, hai nước đều đứng trước những thời cơ lớn và thách thức gắt gao. Đẩy
nhanh quan hệ hợp tác, vượt qua khó khăn đưa đất nước vững bước đi lên
trong quá trình phát triển hội nhập với khu vực và thế giới là điều có ý nghĩa
quan trọng trước mắt cũng như lâu dài đối với nhân dân hai nước.
2.2 Thực trạng quan hệ thương mại Việt Nam-Campuchia
2.2.1 Xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Campuchia
2.2.1.1. Quy mô và xu hướng
Việt Nam và Campuchia hai nước láng giềng. Đây là điều kiện rất
thuận lợi cho việc buôn bán hàng hóa giữa hai nước. Thời gian qua quan hệ
hợp tác kinh tế thương mại giữa hai nước đã thu được nhiều thành tựu đáng
phấn khởi. Đặc biệt trong lĩnh vực thương mại, hai nước đã phát triển theo
chiều hướng tích cực như tạo dựng một số hành lang pháp lý, các cơ sở hạ
tầng phục vụ thương mại, một số chính sách mậu dịch biên giới v.v.. Kim
ngạch xuất nhập khẩu giữa hai nước Việt Nam và Campuchia đã có nhiều

39
chuyển biến lớn, đây là kết quả tác động của cả các yếu tố trong nước và yếu
tố từ môi trường nước ngoài đem lại, đặc biệt là từ những ưu đãi mà hai nước
dành cho nhau.
(Nguồn: Cục Công nghệ thông tin và Thống kê Hải quan, Tổng cục Hải quan Việt Nam)
Biểu đồ 2.1: Xuất khẩu hàng hoá sang Campuchia giai đoạn 2007-2011
(Đơn vị: triệu USD)
Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Campuchia tăng mạnh trong
giai đoạn 2000 – 2007, đạt gần 30%/năm. Đặc biệt là bắt đầu từ năm 2002,
một loạt các cuộc viếng thăm của lãnh đạo hai nước đã giúp quan hệ thương
mại được cải thiện rõ rệt, thể hiện ở tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu hàng
hóa từ 2002 đến 2007. Có sự tăng vọt ấn tượng trong kim ngạch xuất khẩu
của Việt Nam sang Campuchia vào năm 2008, đánh dấu kim ngạch xuất khẩu
của Việt Nam lên gần 1,5 tỷ USD. Tuy nhiên đến năm 2009, do ảnh hưởng
của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới nên kim ngạch xuất khẩu đã giảm
xuống còn 1,147 tỷ USD, tổng kim ngạch kim ngạch xuất nhập khẩu Việt
Nam – Campuchia lần đầu tiên trong lịch sử đạt giá trị âm (-18,7%). Sang đến

40
năm 2010 và 2011 khi nền kinh tế dần được phục hồi sau khủng hoảng thì
kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng của Việt Nam sang Campuchia lại tăng trở
lại lần lượt đạt 1.552 triệu USD và 2.373 triệu USD.
Vào những tháng đầu năm 2012, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của
Việt Nam sang Campuchia có những bước tăng trưởng đáng kể: quý I năm
2012, tổng kim ngạch thương mại hai nước (theo Bộ Thương mại
Campuchia) đạt: 434,009 triệu USD, tăng tới 23% so với cùng kỳ năm ngoái,
trong đó xuất khẩu của Việt Nam đạt: 390.305.620 USD, tăng 23% so với
cùng kỳ năm ngoái, nhập khẩu đạt: 43.703.995 USD tăng 15% so với cùng
kỳ năm ngoái. Hiện tại, Campuchia là thị trường xuất khẩu lớn thứ 16 của
Việt Nam và Việt Nam là nước xuất khẩu lớn thứ 4 vào Campuchia (sau Thái
Lan, Trung Quốc và Hồng Kông).
Bảng 2.1: Kim ngạch XNK hàng hoá Việt Nam với một số nước trong
khu vực Asean 2006-2009 (Đơn vị: triệu USD)
Năm
Nước
Singapore Thái Lan Myanmar Campuchia
Xuất khẩu
2006 1.630,63 897,54 16,46 765,1
2007 2.202 1.033,92 21,81 990,8
2008 2.659,73 1.348,92 32,63 1.430,66
2009 2.076,3 1.266 33,94 1.146,93
Nhập khẩu

Đề tài luận văn 2024 Quan hệ thương mại Việt Nam – Campuchia sau khi Việt Nam gia nhập WTO

Đề tài luận văn 2024 Quan hệ thương mại Việt Nam – Campuchia sau khi Việt Nam gia nhập WTO

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Đề tài luận văn 2024 Quan hệ thương mại Việt Nam – Campuchia sau khi Việt Nam gia nhập WTO

Similar to Đề tài luận văn 2024 Quan hệ thương mại Việt Nam – Campuchia sau khi Việt Nam gia nhập WTO (20)

More from lamluanvan.net Viết thuê luận văn

More from lamluanvan.net Viết thuê luận văn (20)

Đề tài luận văn 2024 Quan hệ thương mại Việt Nam – Campuchia sau khi Việt Nam gia nhập WTO