SlideShare a Scribd company logo

مقصد المقاصد العاشورية

•
•
ابو تسنيم
ابو تسنيم
1 of 12
Download to read offline
‫ٸؽٍٵ ٠راب "٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح اإلظال٨ٹح" ٤٥ؽٹخ ٨ؽ٩د ا٤ىاٰس ات٫ ِاؼٳز ت٩١ا٬ح‬ ‫٨ر٩ ّصج تٹ٫ ٨ف ّٙاذٯ ا٤ّٝ٩ح، أل ّٯ خ ّفٯ ٤٩ؽٕ٣ ٨س٠صٶ ذٶ واتُ ٠٥ٷ ٰٳ أٰداٖ‬ ‫ّ‬ ‫٬ ف‬ ‫ٹ‬ ‫٭‬ ‫ٹ‬ ‫ا٤رؽسٸُ ٲٔاٸاذٯ ا٤١ثسٴ. ت٣ ٰٳ ٨ّدٲد ل٩٫ أٰ٧ ا٤ثؽٳز ا٤رعدٸدٸح ا٤رٷ أظٱ٧ تٱا‬ ‫ّ‬ ‫زظا٢ ا٤ر٭ٳٸس ٘ٷ ذؽسٸٟ ظٳا٠٫ ا٤٭ٍس االظرٱادٶ ٜفد ذٙ١ٹٟ ظٹاض ا٤رٝ٥ٹد ا٤رٶ‬ ‫وا٤د ِٱٳد ٲـاٸرٯ ِ٥ٵ ا٤ّٝ٣.‬ ‫ٲ٤ٹعتتتتتد ا٤١راتتتتتتح ٘تتتتتٷ ا٤٩ٝاـتتتتتد أ٨تتتتتسا ؼادشتتتتتا ٘تتتتتٷ ا٤صٝا٘تتتتتح اإلظتتتتتال٨ٹح اتر١تتتتتسٮ‬ ‫ا٤ؽتتتتتٹخ اتتتتتت٫ ِاؼتتتتتٳز ِ٥تتتتتٵ ٔٹتتتتتس ٨صتتتتتا٢ ظتتتتتاتٛ، ٲ ّ٩تتتتتا ٸّرثتتتتتس ظٱتتتتتدٮ ا٨رتتتتتدادا‬ ‫٬‬ ‫إلزٰاـتتتتتتاخ ٌٱتتتتتتسخ ِ٥تتتتتتٵ أٸتتتتتتدٶ أِتتتتتتال٦ ٨ّتتتتتتسٲ٘ٹ٫ ٨صتتتتتت٣ ٨تتتتتتا٦ ا٤ؽتتتتتتس٨ٹ٫‬ ‫ا٤عتتتتتتتتتتتتتتٳٸ٭ٷ (خ: 874ٰتتتتتتتتتتتت ت /5801٦) ٲأتتتتتتتتتتتتتتتٷ ؼا٨تتتتتتتتتتتتتتد ا٤ٕصا٤تتتتتتتتتتتتتتٷ (خ:‬ ‫505ٰتتتتتتتتت ت /1111٦) ٲظتتتتتتتتتتتٹٗ ا٤تتتتتتتتتتتدٸ٫ اٺ٨تتتتتتتتتتتدٶ (خ: 136ٰتتتتتتتتت ت /3321٦)‬ ‫ٔٹتتتتتتتس أ ّ ٰتتتتتتتضالع ال٨عتتتتتتتٳا ا٤٩ٳلتتتتتتتٳَ دٲ٪ أ٪ ٸٙتتتتتتتسدٲٮ تا٤رفتتتتتتت٭ٹٗ، ٘ثٝتتتتتتتٷ‬ ‫٪‬ ‫٘تتتتتٷ ٠ٙا٤تتتتتح ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ ٨ٳـتتتتتٳال ت٩ثاؼتتتتتس ا٤ٝٹتتتتتاض لتتتتت٩٫ ٨عتتتتتا٤ٟ‬ ‫ا٤رّ٥ٹتتتتتتتت٣، ٤تتتتتتتتتر٤ٟ ذتتتتتتتت ّس ٬متتتتتتتتعٯ ٲاظتتتتتتتترٝال٤ٯ ٲتٝتتتتتتتتتٷ أظتتتتتتتتٹس ا٤٩٭ٍٳ٨تتتتتتتتتح‬ ‫خ‬ ‫األـٳ٤ٹح ٘ٷ ا٬رٍاز ذؽسٸسٮ.‬ ‫شتتتتتت٧ ٌٱتتتتتتسخ ٘تتتتتتٷ ا٤ٝتتتتتتس٪ ا٤عتتتتتتاتُ ٨تتتتتت٫ ا٤ٱعتتتتتتسج ٨ؽتتتتتتاٲالخ ظتتتتتتا ّج ذٝتتتت ت ّ٨د‬ ‫د‬ ‫د‬ ‫تتتتتتا٤٭ٍس ٘تتتتتٷ ا٤٩ٝاـتتتتتد خىتتتتتٳاخ ٰا٨تتتتتح، ٲ٨تتتتت٫ أتتتتتتسش أِتتتتتال٦ ٰتتتتترٮ ا٤٩سؼ٥تتتتتح‬ ‫ا٤ّتتتت تص تتتتتتت٫ ِثتتتتتتد ا٤عتتتتتتال٦ (خ: 066ٰتتتتتت /1621٦) ـتتتتتتاؼة ٠رتتتتتتاب "ٜٳاِتتتتتتد‬ ‫ّ‬ ‫األؼ١تتتتتتتا٦ ٘تتتتتتتٷ ٨فتتتتتتتا٤ػ األ٬تتتتتتتا٦" ٲذ٥٩ٹتتتتتتترٮ ا٤ٝسا٘تتتتتتتٷ (خ: 486ٰتتتتت ت /5821٦)‬ ‫ـتتتتتتاؼة ٠رتتتتتتاب "ا٤ٙتتتتتتسٲٚ". ٤١تتتت ت ّ ٰتتتتتترٮ ا٤٩سؼ٥تتتتتتح ٤تتتتتت٧ ذ٭ى٥تتتتتتٛ ٨تتتتتت٫ ِ٥تتتتتت٧‬ ‫٫‬ ‫أـتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتٯ، تتتتتتت٣ ٠ا٬تتتتتتد ٬رٹعتتتتتتح ظٱتتتتتتٳد ٘ٝٱٹتتتتتتح اخرتتتتتتاز أـتتتتتتؽاتٱا ٨تتتتتت٭ٱط‬ ‫ا٤رّٝٹتتتتتتد ٨عتتتتتت٥١ا ٘تتتتتتٷ ا٤١تتتتتتال٦ ِ٥تتتتتتٵ ٨ٝاـتتتتتتد األؼ١تتتتتتا٦ ٲ٨فتتتتتتا٤ؽٱا. ٲٸ٩١تتتتتت٫‬ ‫ٲـتتتتتٗ ٰتتتتترٮ ا٤ٝٳاِتتتتتد ا٤٩فتتتتت٥ؽٹح ت ّٱتتتتتا ٨عتتتتت٥ٟ ٲظتتتتتٹه تتتتتتٹ٫ ِ٥٩تتتتتٷ ا٤ٙٝتتتتتٯ‬ ‫٬‬ ‫ٲاألـتتتتتتتٳ٢. ٤تتتتتتتر٤ٟ ظتتتتتتتسٴ ِتتتتتتتسٖ ا٤٩ٕازتتتتتتتتح ِ٥تتتتتتتٵ ذعتتتتتتت٩ٹرٱا "األـتتتتتتتٳ٢‬ ‫ا٤ٝسٸثح"[1].‬
‫ٲٰ١تتتتترا تٝتتتتتٷ ا٤١تتتتتال٦ ِ٥تتتتتٵ ا٤٩ٝاـتتتتتد ٸرعاذتتتتتتٯ ِ٥٩تتتتتا٪ ٨ر١تتتتتا٨ال٪ ٰ٩تتتتتا ا٤ٙٝتتتتتٯ‬ ‫ٲاألـتتتتتتٳ٢ ٤تتتتتتٵ أ٪ اظتتتتتترٝس ٘تتتتتتٷ ِ٥تتتتتت٧ ٸرٳ ّتتتتتتىٱ٩ا دٲ٪ أ٪ ٸ ٥تتتتتتؿ ٤ٳاؼتتتتتتد‬ ‫ظ‬ ‫ّ‬ ‫٨٭ٱ٩تتتتتتا ٰتتتتتتٳ ِ٥تتتتتت٧ "ا٤ٝٳاِتتتتتتد ا٤ٙٝٱٹتتتتتتح"، ٤١ ّتتتتتتٯ ٤تتتتتت٧ ٸٍٙتتتتتتس تّتتتتتتد ت٩تتتتتت٫ ٸ٩٭ؽتتتتتتٯ‬ ‫٭‬ ‫اظتتتترٝال٤ٯ ٘تتتتٷ ٨ٳٜتتتتُ ختتتتاؾ ٸر ّتتتتط ٘ٹتتتتٯ ِ٥٩تتتتا ٜتتتتا ٧ ا٤تتتتراخ، ٲٌتتتت٣ ٨ٳ ِّتتتتا‬ ‫ّ ش‬ ‫ظ‬ ‫تتتتتتٹ٫ ٰتتتتترٮ ا٤ّ٥تتتتتٳ٦ ا٤صالشتتتتتح، أل ّ ِتتتتتد٦ ٬متتتتتعٯ ظّ٥تتتتتٯ ٘تتتتتٷ ؼاظتتتتتح ٤تتتتتٵ زؼتتتتت٧‬ ‫٪‬ ‫٨١ٹ٫ ٸعرٝس ٘ٹٯ ٤ٵ ؼٹ٫.‬ ‫ّ‬ ‫تتتتتت٣ ٪ ا ٤٭ٍتتتتتس ٘تتتتتٷ ا٤٩ٝاـتتتتتد ٲأظتتتتتساز ا٤رؽتتتتتسٸُ ٲظد٤تتتتتٯ ٜثتتتتت٣ ذ٤تتتتتٟ ٲأش٭تتتتتاعٮ‬ ‫ّ‬ ‫٨ؽمتتتتتت٭ا ختتتتتتس ٰتتتتتتٳ ِ٥تتتتتت٧ ا٤رفتتتتت ّٖ، أل٪ أِتتتتتتال٦ ا٤فتتتتتتٳ٘ٹح ٠تتتتتتا٬ٳا ٸ١صتتتتتتسٲ٪‬ ‫ّ‬ ‫ٳ‬ ‫٨تتتتت٫ ا٤١تتتتتال٦ ِ٥تتتتتٵ ٨ٝتتتتتا٦ اإلؼعتتتتتا٪ ا٤تتتتترٶ ٸٙتتتتتٳٚ ٨ٝتتتتتا٨ٷ اإلظتتتتتال٦ ٲاإلٸ٩تتتتتا٪،‬ ‫ٲٸس ّتتتتتتصٲ٪ ِ٥تتتتتتٵ ا٤ؽٝٹٝتتتتتتح ا٤رتتتتتتٷ ٰتتتتتتٷ تتتتتتتاو٫ ا٤ؽتتتتتتسٸّح. ٘تتتتتتبذا ٠رثتتتتتتٳا ٘تتتتتتٷ‬ ‫٠‬ ‫ا٤ؽتتتتتسٸّح ٤تتتتت٧ ٸٝٙتتتتتٳا ِ٭تتتتتد زظٳ٨ٱتتت ت ا ا٤ٍتتتتتاٰسج، تتتتتت٣ اؼتتتتترٕ٥ٳا تثٹتتتتتا٪ أظتتتتتسازٰا‬ ‫ا٤رتتتتتٷ ذ٩صتتت تّ٣ ٔتتتتتٳز ؼٝٹٝرٱتتتتتا، ٘ثتتتتتدزخ ٨تتتتت٭ٱ٧ ٨ٝتتتتتاالخ ؼتتتت ازٸح ٜسٸثتتتتتح ا٤٭عتتتتتثح‬ ‫٤تتتتتتٵ ا٤٩ٝاـتتتتتتد، ٔٹتتتتتتس أ ّٱتتتتتتا ٤تتتتتت٧ ذ١تتتتتت٫ ٘تتتتتتٷ ِ٩ٳ٨ٱتتتتتتا ٨٭متتتتتتثىح تا٤رّٝٹتتتتتتد‬ ‫٬‬ ‫ا٤عتتتتت ت ازٶ ِ٥تتتتتتتٵ ٬عتتتتتتتٛ األـتتتتتتتٳ٢ ا٤١٥ٹتتتتتتتح، ذ داخ٥رٱتتتتتتتا ؼتتتتتتتىؽاخ ِس٘ا٬ٹتتتتتتتح‬ ‫ٸ٭عتتتتتتثٱا أـتتتتتتؽاتٱا ٤تتتتتتٵ "ا٤١ؽتتتت ت ٗ" ا٤تتتتتترٶ ٸ٭١تتتتتتسٮ ِ٥٩تتتتتتاع ا٤ؽتتتتتتسٸّح. ٲ٨تتتتتتُ‬ ‫ذ٤تتتتتٟ ٘تتتتتب٪ أ٠صتتتتتس ٨تتتتتا ٠رثتتتتتٳٮ ٠تتتتتا٪ ٲشٹتتت ت ٛ ا٤فتتتتت٥ح تا٤ٙٝتتتتتٯ ٲذٙاـتتتتتٹ٣ أؼ١ا٨تتتتتٯ،‬ ‫ّ‬ ‫ذ اؼرٕتتت ت ٣ ِتتتتتدد ٨تتتتت٭ٱ٧ ت٩راتّتتتتتح ٘تتتتتسٲَ األؼ١تتتتتا٦ ٨ر١٥تتت تّ٩ٹ٫ ِ٥تتتتتٵ ؼ١٩ٱتتتتتا أٲ‬ ‫ِ٥٥ٱتتتتتا ٲ٨ٝاـتتتتتدٰا ا٤ ٙٹتتتتتح، تتتتتت٣ ٠تتتتتا٪ ظتتتت٣ ٠ال٨ٱتتتتت٧ ٨ ّفتتتتتا ٤ٝىتتتتتاَ ٨ّتتتت ّ٫‬ ‫ٹ‬ ‫ف‬ ‫ّ‬ ‫٨تتتتتتت٫ ا٤ؽتتتتتتتسِٹاخ ٰتتتتتتتٳ ا٤ّثتتتتتتتاداخ ا٤رتتتتتتتٷ ٠تتتتتتتا٪ ا٤ٙٝٱتتتتتتتاع ٲِ٥٩تتتتتتتاع األـتتتتتتتٳ٢‬ ‫ٸرتتتتتتس ّدٲ٪ ٘تتتتتتٷ ذّ٥ٹ٥ٱتتتتتتا تؽ ّتتتتتتح أ ّ ٔا٤ثٱتتتتت ا ذتتتتتتٳٜٹٙٷ ٔٹتتتتتتس ٨ّٝتتتتتتٳ٢ ا٤٩ّ٭تتتتتتٵ.‬ ‫٪‬ ‫ع‬ ‫د‬ ‫ٲ٨تتتتتتتت٫ ٨ؽتتتتتتتتاٰٹسٰ٧ ا٤ؽ١تتتتتتتتٹ٧ ا٤رس٨تتتتتتتترٶ (خ: 023ٰتتتتتت ت /239٦) ٘تتتتتتتتٷ ٠رثتتتتتتتتٯ‬ ‫"ا٤ؽتتتتتتتتط ٲأظتتتتتتتتسازٮ"[2] ٲ"ا٤فتتتتتتتتالج ٲ٨ٝاـتتتتتتتتدٰا"[3] ٲ" شثتتتتتتتتاخ ا٤ّ٥تتتتتتتت٣"[4]‬ ‫٠٩ا أوا٢ ا٤ٕصا٤ٷ ٘ٷ "اإلؼٹاع" ا٤١ال٦ ِ٥ٵ أظساز ا٤ّثاداخ.‬ ‫شتتتتتتتتتتت٧ ٌٱتتتتتتتتتتتس ٘تتتتتتتتتتتٷ ا٤ٝتتتتتتتتتتتس٪ ا٤صتتتتتتتتتتتا٨٫ أتتتتتتتتتتتتٳ ظتتتتتتتتتتتؽاٚ ا٤ؽتتتتتتتتتتتاوثٷ (خ:‬ ‫097ٰتتتتت /8831٦) ت٩تتتتتت٭ٱط ٨ر٩ ّتتتتتتص ٘تتتتتتٷ ذ ـتتتتتتٹ٣ األـتتتتتتٳ٢ ختتتتتتسض تتتتتتتٯ ِتتتتتت٫‬ ‫ٹ‬ ‫ا٤ىتتتتتسٚ األـتتتتتٳ٤ٹح ا٤عتتتتتا دج، ذ اظرٱتتتتتد ٘تتتتتٷ ذ ظتتتتتٹط ٬٩تتتتته ظدٸتتتتتد ٨تتتتت٫ ا٤١راتتتتتتح‬ ‫ٸرعتتتتتتتاٲش ا٤تتتتتتتدٲزا٪ ٘تتتتتتتٷ ٘٥تتتتتتتٟ األ٤ٙتتتتتتتاي ظّ٥تتتتتتتٯ ِ٭ٳا٬تتتتتتتا ٤٥رّسٸتتتتتتتٗ ت ظتتتتتتتساز‬ ‫ا٤ر١٥ٹتتتتتٗ[5] ٘اظر١ؽتتتتتٗ ٬عتتتتتٝا ٨تتتتت٫ "ا٤٩ٳا٘ٝتتتتتتاخ" ٸٝتتتتتٳ٦ ِ٥تتتتتٵ ٨تتتتتدازٞ ٠٥ٹتتتتتتح‬ ‫٨تتتتت٫ ٨ٝاـتتتتتد ا٤ؽتتتتتسَ ظ ّأذتتتتتٯ ِ٥تتتتتٵ أ٪ ٸفتتتتٗ ٨تتتتتا اؼتتتتتر٩٣ ِ٥ٹتتتتتٯ ٠راتتتتتتٯ ت ّتتتتتٯ‬ ‫٬‬ ‫س‬ ‫"ٜد ـاز ِ٥٩ا ٨٫ ظ٩٥ح ا٤ّ٥ٳ٦"[6].‬ ‫٤١تتتتت٫ ا٤٩٭ٍٳ٨تتتتتتح األـتتتتتتٳ٤ٹح ا٤٩رٳازشتتتتتتح ٠ا٬تتتتتد ذر٩ ّتتتتتتُ تٱٹثتتتتتتح ِ٥٩ٹتتتتتتح ظتتتتتتسج،‬ ‫ر‬ ‫ّ‬ ‫٠٩تتتتتا أ ّٱتتتتتا ٠ ا٬تتتتتد ٨٭متتتتتثىح ٘تتتتتٷ ٜٳاِتتتتتد ِ٥٩ٹتتتتتح ٨ؽ١٩تتتتتح ا٤فتتتتتٹأح تؽٹتتتتتس‬ ‫٬‬ ‫ٸفتتتتتّة اخرساٜٱتتتتتا ت٩تتتتت٭ٱط ٘تتتتتٷ ٠رتتتتتاب ٲاؼتتتتتد ٲتعٱتتتتتد ِ٥٩تتتتتٷ ٨٭ٙتتتتتسد. ٤تتتتتر٤ٟ‬ ‫٤تتتتت٧ ٸؽتتتتتدز ٠رتتتتتاب "ا٤٩ٳا٘ٝتتتتتاخ" ٘تتتتتٷ ذتتتتتازٸخ ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ األشتتتتتس ا٤تتتتترٶ‬ ‫أؼدشرتتتتتتٯ األ٨ٱتتتتتتاخ ا٤رتتتتتتٷ تٝٹتتتتتتد ٨فتتتتتت ّٙاخ ِا ّتتتتتتح األـتتتتتتٳ٤ٹٹ٫ ذتتتتتتدٲز ٘تتتتتتٷ‬ ‫٨‬ ‫٭‬
‫٘٥١ٱتتتتتا. ٘٩١تتتتتس ظٱتتتتتد ا٤ؽتتتتتاوثٷ ٨ٕ٩تتتتتٳزا ذؽتتتتتد ٔىتتتتتاع ا٤٩٭تتتتتاٰط األـتتتتتٳ٤ٹح‬ ‫ا٤عتتتتتا دج. ٲٸ٩١تتتتت٫ ا٤ٝتتتتتٳ٢ تتتت ت ٪ ٠رتتتتتاب ا٤٩ٳا٘ٝتتتتتاخ ٠تتتتتا٪ ٸ٩صتتت تّ٣ ٨ؽتتتتتسٲَ ِ٥تتتتت٧‬ ‫ّ‬ ‫ظدٸتتتتد ٤تتتت٧ ٸ١ر٩تتتت٣، ٘ٱتتتتٳ ٨تتتتا ٪ ٠تتتتاد ٸمتتتتٷع ٨تتتتا ؼٳ٤تتتتٯ ؼرتتتتٵ ذمتتتتاع٢ ٬تتتتٳزٮ‬ ‫دٲ٪ أ٪ ٸ٭ىٙتتتتتتتتتإ ٬ٱا ٹتتتتتتتتتتا ٤تتتتتتتتتتٵ أ٪ ظتتتتتتتتتاع زظتتتتتتتتتتا٢ اإلـتتتتتتتتتتالغ ٲا٤ر٭تتتتتتتتتتٳٸس‬ ‫٘ خمتتتتتّٳا ا٤ّ٥تتتتتٳ٦ اإلظتتتتتال٨ٹح ا٤٩رٳازشتتتتتح ٤تتتتتٵ لتتتتتسٲب ٨تتتتت٫ ِتتتتتادج ا٤ٝتتتتتساعج‬ ‫ِ٥تتتتتتتٵ ٬ؽتتتتتتتٳ ذتتتتتتتدزٸعٷ ٘تتتتتتتٷ لتتتتتتتٳع اؼتتتتتتترٕا٤ٱ٧ ت٩عتتتتتتتا ٣ اإلـتتتتتتتالغ ا٤تتتتتتتدٸ٭ٷ‬ ‫ٲٜماٸا ا٤٭ٱمح ٲا٤ر٩ ّ٪.‬ ‫د‬ ‫ٲ٘تتتتتٷ ظتتتتتٹاٚ تؽتتتتتصٱ٧ ِ ّتتتتتا ٸسٲ٬تتتتتٯ ٨عتتتتتر٭ٹسا ٨تتتتت٫ ٠رتتتتتة ا٤رتتتتتساز ا٬رثٱتتتتتٳا ٤تتتتتٵ‬ ‫٩‬ ‫أٰ٩ٹتتتتتتح زز ا٤ؽتتتتتتاوثٷ ا٤تتتتتترٶ تٝتتتتتتٷ ٠ال٤تتتتتتح تٕٹتتتتتتس ٲازز، أٲ تٕٹتتتتتتس ٨عتتتتتترٝث٣‬ ‫ؼعتتتتتتة ذّثٹتتتتتتس ا٤عتتتتتتاتسٶ[7]. ٤١تتتتتت٭ٱ٧ ا٠رٙتتتتتتٳا ٘تتتتتتٷ ا٤ٕا٤تتتتتتة تا٤رؽتتتتتتعٹُ ِ٥تتتتتتٵ‬ ‫٬ؽتتتتتتسٮ ٲاإلؼتتتتتتادج ت ٰ٩ٹرتتتتتتٯ، ٲا٤ؽتتتتتتس ِ٥تتتتتتٵ ٜساعذتتتتتتٯ ٲذّ٥ٹ٩تتتتتتٯ، ٲ٤تتتتتت٧ ٸٱر٩تتتتتتٳا‬ ‫ت٩ٳاـتتتتت٥ح ا٤١راتتتتتتح ٘تتتتتٷ ا٤٩ٳلتتتتتٳَ ٜفتتتتتد ؼٹتتتتتاع ٘١تتتتتسج ذ ظتتتتتٹط ِ٥تتتتت٧ ختتتتتاؾ‬ ‫تا٤٩ٝاـد.‬ ‫ٲ٠تتتتتا٪ أ ّ٢ ا٤٩ثتتتتتادزٸ٫ ٤تتتتتٵ ذ٤تتتتتٟ ا٤ؽتتتتتٹخ ٨ؽ٩تتتتتد ا٤ىتتتتتاٰس اتتتتتت٫ ِاؼتتتتتٳز ا٤تتتتترٶ‬ ‫ٲ‬ ‫أزاد أ٪ ٸعتتتتتتتر ٬ٗ ٨تتتتتتتا ا٬ٝىتتتتتتتُ ٨تتتتتتت٫ االٰر٩تتتتتتتا٦ تا٤٩ٝاـتتتتتتتد، ٲٸرٝتتتتت ت ّ٦ تتتتتتتتا٤٭ٍس‬ ‫د‬ ‫٘ٹٱتتتتتتا ٤تتتتتتٵ ٨عتتتتتترٳٴ أ٠صتتتتتتس ٲلتتتتتتٳؼا ت٩تتتتتت٭ٱط ٬ٝتتتتتتدٶ ٸ سظٱتتتتتتا ٬ٱا ٹتتتتتتا ٨تتتتتت٫‬ ‫٨ما ٛ ِ٥٧ أـٳ٢ ا٤ٙٝٯ ؼرٵ ذعرٳٶ ِ٥٩ا ٨٭عصا ٨عرٝال تراذٯ.[8]‬ ‫ٲٸ٩١تتتت٫ ظ٩تتتتتا٢ ٨ٝفتتتتتد ا٤ؽتتتتتٹخ ٨تتتتت٫ ٨ٝاـتتتتدٮ ٘تتتتتٷ ٨ٝفتتتتتد ٨س٠تتتتتصٶ ٰتتتتتٳ ٬ٝتتتتتد‬ ‫ِ٥تتتت٧ أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ شتتتت٧ ذعتتتتاٲشٮ ٤ر ظتتتتٹط ِ٥تتتت٧ ظدٸتتتتد ٨ث٭تتتتٷ ِ٥تتتتٵ ا٤ٝىّٹتتتتتاخ‬ ‫ّ‬ ‫ٰٳ ِ٥٧ "٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح".‬ ‫ٲٜتتتتتتد ٰتتتتتتٹ٩٫ ٰتتتتتترا ا٤٩ٝفتتتت تد ِ٥تتتتتتٵ ٠ا٘تتتتتتح ٘ٝتتتتتتساخ ٨ٝ ّ٨رتتتتتتٯ ا٤٩٭ٱعٹتتتتتتح ا٤رتتتتتتٷ‬ ‫د‬ ‫ظتتتت٭ؽاٲ٢ ذؽ٥ٹ٥ٱتتتتا ذؽ٥تتتتتٹال ٬ٝتتتتدٸا ٸعرٱتتتتد ٘تتتتتٷ اخرثتتتتاز ٨تتتتدٴ ٨١تتتتتا٪ ذؽٝتتتتٛ ٨تتتتتا‬ ‫ـ ّغ تٯ.‬ ‫س‬ ‫ؼتتتتت ت ّد ا٤ؽتتتتتتتٹخ ٨٭تتتتتتتر ا٤٩٭ى٥تتتتتتتٛ ٨ؽرٳٸتتتتتتتاخ ا٤١رتتتتتتتاب ذؽدٸتتتتتتتدا ظ٩ا٤ٹتتتتتتتا ت ّتتتتتتتٯ‬ ‫٬‬ ‫د‬ ‫ٸرمتتتتتتت ت ّ٫ " ٨ثاؼتتتتتتتتتس ظ٥ٹ٥تتتتتتتتتح ٨تتتتتتتتت٫ ٨ٝاـتتتتتتتتتد ا٤ؽتتتتتتتتتسٸّح ٲا٤ر٩صٹتتتتتتتتت٣ ٤ٱتتتتتتتتتا،‬ ‫٩‬ ‫ٲاالؼرعتتتتتتتتاض إلشثاذٱتتتتتتتتا"[9] ٘ا٤٩ٳلتتتتتتتتٳَ ٰتتتتتتتتٳ ا٤٩ٝاـتتتتتتتتد، ٲا٤٩تتتتتتتت٭ٱط ٸع٩تتتتتتتتُ‬ ‫تٹ٫ ا٤٩راتّح ا٤رىثٹٝٹح ٲا٤ثسٰ٭ح اإلشثاذٹح.‬ ‫أ ّتتتتا ا٤٩ٝفتتتتد ٨تتتت٫ ذ٤تتتتٟ ٘ٹر٩صتتتتّ٣ ٘تتتتٷ و٩تتتتٳغ ـتتتتالؼٷ ٠ثٹتتتتس ٸر ظتتتتط ِ٥تتتتٵ‬ ‫٨‬ ‫ٰتتتتتتدٖ "٬ثساظتتتتتتٷ" أٲ ٨ّٹتتتتتتازٶ ٰتتتتتتٳ خد٨تتتتتتح ا٤٩رٙ ّٱتتتتتتٹ٫ ٘تتتتتتٷ ا٤تتتتتتدٸ٫ تؽٹتتتتتتس‬ ‫ٝ‬ ‫ذ١تتتتتتٳ٪ ٰتتتتتترٮ ا٤٩ٝاـتتتتتتد ٨سظّتتتتتتا ٨ؽ ّ٩تتتتتتا ٸصٸتتتتتت٣ ا٤ تتتتتتالٖ أٲ ٸعتتتتتتاِد ِ٥تتتتتتٵ‬ ‫١‬ ‫اإلٜتتتتتتال٢ ٨٭تتتتتتٯ، ٲٸعتتتتتتٱ٧ ٘تتتتتتٷ اظررفتتتتتتا٢ ا٤رّ ّتتتتتتة ا٤٩تتتتتترٰثٷ ترتتتتتتدزٸة أذثتتتتتتاَ‬ ‫ف‬ ‫ا٤٩تتتتتتتراٰة ِ٥تتتتتتتٵ اإل٬فتتتتتتتاٖ ٲاالؼر١تتتتتتتا٦ ٤تتتتتتتٵ ا٤ؽتتتتتتتٛ ِ٭تتتتتتتد ذىتتتتتتتاٸس ؼتتتتتتتسز‬ ‫ا٤ الٖ ا٤٩٥عإ ٤ٵ االخرٹاز ٲا٤رسظٹػ.‬
‫ٲٰتتتتٳ ٸ٭ى٥تتتتٛ ٘تتتتٷ ذ٤تتتتٟ ٨تتتت٫ أش٨تتتتح ِ٥٩ٹتتتتح ٨ؽتتتتٱٳدج ٘تتتتٷ ا٤عتتتتاؼح ا٤ٙٝٱٹتتتتح ٰتتتتٷ‬ ‫أش٨تتتتتح ا٤ تتتتتالٖ ا٤تتتتترٶ ال ٸ٭رٱتتتتتٷ ٤تتتتتٵ ٨ٳاٜتتتتتٗ ٜىّٹتتتتتح ؼاظتتتتت٩ح تتتتتتد٤ٹ٣ ٜٳ٤تتتتتٯ‬ ‫« دِتتتتتا٬ٷ ٤تتتتتٵ ـتتتتتسٖ ا٤ٱ ّتتتتتح ٤ٹتتتتتٯ ٨تتتتتا زأٸتتتتتد ٨تتتتت٫ ِعتتتتتس االؼرعتتتتتاض تتتتتتٹ٫‬ ‫٩‬ ‫ا٤٩ ر٥ٙتتتتتتٹ٫ ٘تتتتتتٷ ٨عتتتتتتا ٣ ا٤ؽتتتتتتسٸّح ذا ٠تتتتتتا٬ٳا ال ٸ٭رٱتتتتتتٳ٪ ٘تتتتتتٷ ؼعتتتتتتاظٱ٧ ٤تتتتتتٵ‬ ‫أد٤تتتتتتتح لتتتتتتتسٲزٸح أٲ ٜسٸثتتتتتتتح ٨٭ٱتتتتتتتا ٸتتتتتتترِ٫ ٤ٹٱتتتتتتتا ا٤٩١تتتتتتتاتس، ٲٸٱرتتتتتتتدٶ تٱتتتتتتتا‬ ‫ا٤٩ؽتتتتت ّٯ ِ٥ٹتتتتتتٯ ٠٩تتتتتتا ٸ٭رٱتتتتتتٷ أٰتتتتتت٣ ا٤ّ٥تتتتتتٳ٦ ا٤ّٝ٥ٹتتتتتتح ٘تتتتتتٷ ؼعتتتتتتاظٱ٧ ا٤٩٭ىٝتتتتتتٷ‬ ‫ث‬ ‫ٲا٤ٙ٥عتتتتتتتتتتتتٙٷ ٤تتتتتتتتتتتتٵ األد٤تتتتتتتتتتتتح ا٤متتتتتتتتتتتتسٲزٸاخ ٲا٤٩ؽتتتتتتتتتتتتاٰداخ ٲاألـتتتتتتتتتتتتٳ٢‬ ‫ا٤٩ٳلتتتتتٳِح، ٘ٹ٭ٝىتتتتتُ تتتتتتٹ٫ ا٤ع٩ٹتتتتتُ ا٤ؽعتتتتتاض، ٲٸسذٙتتتتتُ تتتتتتٹ٫ أٰتتتتت٣ ا٤عتتتتتد٢ ٨تتتتتا‬ ‫ٰ٧ ٘ٹٯ ٨٫ ٤عاض ».[01]‬ ‫٘األش٨تتتتتح ِ٭تتتتتدٮ ٨٭ٱعٹتتتتتح ؼعاظٹتتتتتح ذر٩صتتتتت٣ ٘تتتتتٷ ٔٹتتتتتاب ٨ّتتتتتاٸٹس ٨سظّٹتتتتتح ِ٥ٹتتتتتا‬ ‫ٸ متتتتتُ ٤ٝٳذٱتتتتتا ا٤ثسٰا٬ٹتتتتتح ا٤٩ ر٥ٙتتتتتٳ٪، أ ّتتتتتا ا٤ؽتتتتت٣ ا٤تتتتترٶ ٸٝرسؼتتتتتٯ ٘ٱتتتتتٳ ظّتتتتت٣‬ ‫٨‬ ‫ا٤ تتتتتالٖ ٘تتتتتٷ ٨عتتتتتا ٣ ا٤ؽتتتتتسٸّح ظازٸتتتتتا ٨عتتتتتسٴ ا٤ تتتتتالٖ تتتتتتٹ٫ أٰتتتتت٣ ا٤ّ٥تتتتتٳ٦‬ ‫ا٤ّٝ٥ٹتتتتتتتح ٠تتتتتتتا٤٩ر١٥٩ٹ٫ ٲا٤ٙالظتتتتتتتٙح ا٤تتتتتتترٸ٫ ٸؽر١٩تتتتتتتٳ٪ ٤تتتتتتتٵ أد٤تتتتتتتح لتتتتتتتسٲزٸح‬ ‫ٲ٨ثتتتتتتتادم ٨ع٥تتتتت تّ٩ح تٳـتتتتتتتٙٱا أـتتتتتتتٳال ٨ٳلتتتتتتتٳِح ذٝىتتتتتتتُ ا٤ؽعتتتتتتتاض ٲذس٘تتتتتتتُ‬ ‫ا٤٥عاض.‬ ‫ٲٸٍٱتتتتتس أ٪ ا٤ؽتتتتتٹخ اتتتتتت٫ ِاؼتتتتتٳز زا٦ ذؽٝٹتتتتتٛ ٨ٝفتتتتتد ِعتتتتتٹس ا٤٩٭تتتتتا٢ ٸؽ٩تتتتت٣‬ ‫ّ‬ ‫٘تتتتتتٷ ذاذتتتتتتٯ تتتتتتترٲز اظتتتتتترؽا٤رٯ، أل ّتتتتتتٯ أزاد أ٪ ٸىتتتتتتاتٛ تتتتتتتٹ٫ ٨عتتتتتتا٤ٹ٫ ٨ّتتتتتتس٘ٹٹ٫‬ ‫٬‬ ‫ٔٹس ٨رىاتٝٹ٫ ٨٭ٱعا ٲ٨م٩ٳ٬ا ٰ٩ا ا٤ٙٝٱٹاخ ٲا٤ّٝ٥ٹاخ.‬ ‫شتتتت ت٧ ّتتتتتتٯ أزاد ٤ؽتتتتتتاٚ ا٤ٙٝٱٹتتتتتتاخ تا٤ّٝ٥ٹتتتتتتاخ ٘تتتتتتٷ ـتتتتتتٙح ا٤ٝىتتتتتتُ، ٤١تتتت ت ّ ٰتتتتتترٮ‬ ‫٫‬ ‫ّ ٬‬ ‫ا٤فتتتتتٙح ٤تتتتت٧ ذ١تتتتت٫ ٨رؽٝٝتتتتتح ذ٩تتتتتا٦ ا٤رؽٝتتتتتٛ ٘تتتتتٷ ا٤ّ٥تتتتتٳ٦ ا٤ّٝ٥ٹتتتتتح ِ٥تتتتتٵ ا٤ٳظتتتتتٯ‬ ‫ا٤تتتتترٶ ذ٠تتتتتسٮ، ٘رتتتتتازٸخ ِ٥تتتتت٧ ا٤١تتتتتال٦ ٸؽتتتتتٱد تتتتت ٪ ا٤ثتتتتتساٰٹ٫ ا٤ّٝ٥ٹتتتتتح ا٤رتتتتتٷ ٠تتتتتا٪‬ ‫ّ‬ ‫ٸؽتتتتتتترط تٱتتتتتتتا ا٤٩ ر٥ٙتتتتتتتٳ٪ ٤تتتتتتت٧ ذ١تتتتتتت٫ ظ٩ٹّٱتتتتتتتا ؼاظتتتتتتت٩ح ٲال ٨٭ٱٹتتتتتتتح ٤٥ تتتتتتتالٖ‬ ‫ّ‬ ‫ٲا٤٥عتتتتتاض، زٔتتتتت٧ أ٪ ٠تتتتت٣ ٘سٜتتتتتح ٠ا٬تتتتتد ذتتتتتسٴ أ٪ أد٤رٱتتتتتا ٜاوّتتتتتح ٘تتتتتٷ شثتتتتتاخ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫٨ٝاالذٱتتتتتا ٲ تىتتتتتا٢ ٨ٝتتتتتاالخ ا٤ فتتتتتٳ٦. ٲ٤تتتتتٳ ٠ا٬تتتتتد ٠تتتتت٣ أد٤تتتتترٱ٧ ٜىّٹتتتتتح ٤٩تتتتتا‬ ‫اظتتتتتتتر٩س ا٤ تتتتتتتالٖ تٹتتتتتتت٭ٱ٧ ٲال٬رٱتتتتتتتٵ ا٤ع٩ٹتتتتتتتُ ٤تتتتتتتٵ ٨ٝتتتتتتتاالخ ٲاؼتتتتتتتدج ذس٘تتتتتتتُ‬ ‫ّ‬ ‫ؼتتتتت١ا٤ٹح ا٤ٙسٜتتتتتح. تتتتتت٣ ٪ اٺشتتتتتاز ا٤عتتتتت٥ثٹح ٤٥ ال٘تتتتتاخ ا٤١ال٨ٹتتتتتح ٠ا٬تتتتتد أٍِتتتتت٧‬ ‫ّ‬ ‫خىثتتتتتا ٨تتتتت٫ شتتتتتاز ا٤ ال٘تتتتتاخ ا٤ٙٝٱٹتتتتتح، ٲذ٤تتتتتٟ أل٪ ا ِّتتتتتاع ا٤ٝىتتتتتُ ٸتتتتتدُ٘ ٤تتتتتٵ‬ ‫ّ د‬ ‫ا٤رّ ّة أ٠صس ٨ ّا ٸدُ٘ ٤ٹٯ اال٠رٙاع تا٤ٍ٫ ا٤ساظػ.‬ ‫ّ‬ ‫٩‬ ‫ف‬ ‫ٲا٤ؽاـتتتتتتت٣ أ ّ ِ٥تتتتتتت٧ ا٤١تتتتتت ال٦ ا٤تتتتتتترٶ أزاد ا٤ؽتتتتتتتٹخ أ٪ ٸعّ٥تتتتتتتٯ ٨صتتتتتتتاال ٸؽرتتتتتتترٶ‬ ‫٪‬ ‫ا٤٩رٙٝٱتتتتتٳ٪ ت٩٭ٱعتتتتتٯ ا٤ّٝ٥تتتتتٷ ٘تتتتتٷ و٥تتتتتة ا٤ّٝ٥ٹتتتت اخ ٠تتتتتا٪ تتتتتتدٲزٮ ٸّتتتتتٹػ أش٨تتتتتح‬ ‫خال٘تتتتت اخ ٠ثتتتتتتسٴ ٲؼتتتتتتدٸدج ا٤رّٝٹتتتتتتد ٤تتتتتت٧ ذٙتتتتتتسش ٨ٝتتتتتتاالخ ٸع٥تتتتتّ٧ تٱتتتتتتا ا٤ع٩ٹتتتتتتُ‬ ‫تاظرص٭تتتت ت اع األـتتتتتتٳ٢ ا٤١ثتتتتتتسٴ ا٤رتتتتتتٷ ٸرٙٝتتتتتتٳ٪ ِ٥ٹٱتتتتتتا تداٰتتتتتتح تؽ١تتتتتت٧ اإلظتتتت ت ال٦‬ ‫ا٤تتتتترٶ ٸع٩ّٱتتتتت٧. تتتتتت٣ ٪ ٨تتتتت٫ أتتتتتتسش ٲظتتتتتٳٮ أش٨تتتتتح ا٤ ال٘تتت ت اخ ا٤ٙٝٱٹتتتتتح ٰتتتتتٳ أ٪‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬
‫ا٤٩ٝ٥تتتتتتّدٸ٫ ٸّرثتتتتتتسٲ٪ اخرٹتتتتتتازاخ ٨تتتتتتراٰثٱ٧ ٜىّٹتتتتتتح ٲٸرّ ّتتتتتتثٳ٪ ٤ٱتتتتتتا ٠ ّٱتتتتتتا‬ ‫٬‬ ‫ف‬ ‫ِٝ ا د ٸٝٹ٭ ّح ال ٸعٳش اخرٹ از ظٳاٰا.‬ ‫ٹ‬ ‫ٲت٭تتتتاع ِ٥تتتتٵ ذ٤تتتتٟ ٸ٩١تتتت٫ ا٤ٝتتتتٳ٢ تتت ت ٪ ٜٹتتتتاض ا٤ٙٝٱٹتتتتاخ ِ٥تتتتٵ ا٤ّٝ٥ٹتتتتاخ تعتتتتا٨ُ‬ ‫ّ‬ ‫ا٤ٝىتتتتتُ ٸفتتتتتّة اِرثتتتتتازٮ ظتتتتتثٹال ٤ؽتتت ت٣ أش٨تتت تح ا٤ تتتتتالٖ ٲا٤رّ ّتتتتتة، تتتتتت٣ ٜتتتتتد‬ ‫ف‬ ‫ّ‬ ‫ٸ١ٳ٪ ظثثا ٘ٷ ذّعٹسٰا.‬ ‫شتتتتت٧ ٲاـتتتتتت٣ ا٤ؽتتتتتتٹخ ٠ال٨تتتتتتٯ ٘تتتتتتٷ ا٤٩ٝ ّ٨تتتتتتح ٨عرفتتتتتتؽثا ٨ٝفتتتتتتد ا٤ثؽتتتتتتس ِتتتتتت٫‬ ‫د‬ ‫ّ‬ ‫ٜىّٹتتتتاخ ٨سظّٹتتتتح، ٘ا٬رٝتتتت٣ ٨تتتت٫ ٨تتتتدغ ا٤ّٝ٥ٹتتتتاخ ٤تتتتٵ ٬ٝتتتتد ِ٥تتتت٧ أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ‬ ‫ا٤تتتتترٶ ٤تتتتت٧ ٸعتتتتترىُ أ٪ ٸؽٝتتتتتٛ ٤٥ٙٝتتتتتٯ ٨تتتتتا ؼٝٝتتتتتٯ ا٤٩٭ىتتتتتٛ ٤٥ّٝا تتتتتد ٨تتتتت٫ ٜىتتتتتُ‬ ‫ٲٸٝٹ٫.‬ ‫ٲٜتتتتد ت٭تتتتٵ ٬ٝتتتتدٮ ٤ّ٥تتتت٧ أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ ِ٥تتتتٵ ِتتتتدج أظتتتتط ٸ٩١تتتت٫ زظاِٱتتتتا ٤تتتتٵ‬ ‫أزتُ ؼ١ا٤ٹاخ ٨رساتىح ذّ ّ ِٳا ٛ ٘ٷ وسٸٛ ِ٥٧ ا٤٩ٝاـد:‬ ‫د‬ ‫1- أزمة الظىٍات:‬ ‫تّتتتتد أ٪ ؼتت ت ّؿ ا٤ؽتتتتٹخ أش٨تتتتح ا٤ٙٝتتتتٯ ٘تتتتٷ وٕٹتتتتا٪ ا٤ٍ٭ٹتتتتاخ ا٤رتتتتٷ تٝٹتتتتد تٕٹتتتتس‬ ‫ؼتتتتتتتا٠٧ ٨سظّتتتتتتتٷ ؼاظتتتتتتت٧ أ ّتتتتتتتد أ ّ ِ٥تتتتتتت٧ أـتتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتتٯ ٤تتتتتتتٹط ٘ٹتتتتتتتٯ "ٔ٭ٹتتتتتتتح‬ ‫٪‬ ‫٠‬ ‫٤٩رى٥تتتتتتة ٰتتتتتترا ا٤ٕتتتتتتسق"[11] أل٪ أش٨تتتتتتح ا٤ٍ٭ٹتتتتتتاخ وٕتتتتتتد ِ٥ٹتتتتتتٯ ٘ زت١رتتتتتتٯ‬ ‫ّ‬ ‫٠٩تتتتتا أزت١تتتتتد ا٤ٙٝتتتتتٯ. تتتتتت٣ ّ ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ ٠تتتتتا٪ ٤تتتتتٯ أشتتتتتس ظتتتتت٥ثٷ ٘تتتتتٷ‬ ‫٪‬ ‫ذّ٩ٹٛ أش٨ح ا٤ ال٘اخ ا٤ٙٝٱٹح ٤عثثٹ٫:‬ ‫أولهماااااا: أ٪ ا٤ تتتتتالٖ ٘تتتتتٷ ا٤ٙتتتتتسٲَ ٠تتتتتا٪ ذاتّتتتتتا ٤٥ تتتتتالٖ ٘تتتتتٷ األـتتتتتٳ٢ ا٤رتتتتتٷ‬ ‫ّ‬ ‫ت٭ٹد ِ٥ٹٱا.‬ ‫ثاوٍهمااااااا: أ٪ ٜٳاِتتتتتتتد األـتتتتتتتٳ٢ ٨ٍّ٩ٱتتتتتتتا ٨٭رتتتتتتتصَ ٨تتتتتتت٫ ا٤ٙتتتتتتتسٲَ ا٤٩ ر٥تتتتتتتٗ‬ ‫ّ‬ ‫٘ٹٱتتتتتتا، ٘فتتتتتتازخ ا٤ ال٘تتتتتتاخ األـتتتتتتٳ٤ٹح ٨رتتتتتت شسج تا٤ ال٘تتتتتتاخ ا٤ٙٝٱٹتتتتتتح، ٤تتتتتتر٤ٟ‬ ‫ٸفتتتتتّة أ٪ ٸ٭رٍتتتتتس ٨تتتتت٫ ٜٳاِتتتتتد األـتتتتتٳ٢ أ٪ ذؽعتتتتت٧ ٘ٹ٩تتتتتا ذتتت ت شسخ تتتتتتٯ ٨تتتتت٫‬ ‫ٌ٭تتتتٳ٪ ا٤ٙٝتتتتٯ. ٲا٤عتتتتثة ٘تتتتٷ ذ٤تتتتٟ ذتتتتازٸ ٷ ٸّتتتتٳد ٠٩تتتتا أ ّتتتتد ا٤ؽتتتتٹخ ٤تتتتٵ أ٪ «‬ ‫ّ‬ ‫٠‬ ‫ِ٥تتتتتت٧ األـتتتتتتٳ٢ ٤تتتتتتت٧ ٸتتتتتتد ّ٪ ال تّتتتتتتتد ذتتتتتتدٲٸ٫ ا٤ٙٝتتتتتتتٯ تصٰتتتتتتاع ٜتتتتتتتس٬ٹ٫ »[21]‬ ‫ٲ ّ‬ ‫٘األظتتتتتثٝ ٹح ا٤رازٸ ٹتتتتتح ٤٥ٙٝتتتتتٯ ٰتتتتتٷ ا٤رتتتتتٷ ظّ٥تتتتتد ِ٥تتتتت٧ األـتتتتتٳ٢ ا٤ؽتتتتتادز تّتتتتتد‬ ‫ذ٩ ّتتتتتتص ا٤٩تتتتتتراٰة ِ٥٩تتتتتتا ٨تتتتتترٰثٹا ٸرّتتتتتترز ِ٥ٹتتتتتتٯ أ٪ ٸسظتتتتتتُ تتتتتتتا٤٩ ر٥ٙٹ٫ « ٤تتتتتتٵ‬ ‫ٹ‬ ‫ٲؼدج زأٶ أٲ ذٝسٸة ؼا٢».[31]‬ ‫شتتتتت٧ ذّتتت ت ّق ا٤ؽتتتتتٹخ اتتتتتت٫ ِاؼتتتتتٳز ٤٩ؽتتتتتاٲالخ األـتتتتتٳ٤ٹٹ٫ ا٤تتتتترٸ٫ ا ِّتتتتتٳا أ٪‬ ‫ّ‬ ‫د‬ ‫س‬ ‫ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ ٜىّتتتتتٷ ا٤ٝٳاِتتتتتد، ٲأ ّتتتتتد ٠صا٘تتتتتح ا٤ٍ٭ٹتتتتتاخ ٲ٬تتتتتدزج ا٤ٝٳاوتتتتتُ‬ ‫٠‬ ‫٘ٹٱتتتتتتا، ٘تتتتتتسد ٨تتتتتتا اِرتتتتتترز تتتتتتتٯ ٨تتتتتتا٦ ا٤ؽتتتتتتس٨ٹ٫ ِتتتتتت٫ ذ٤تتتتتتٟ، ٲلتتتت ت ّٗ أد٤تتتتتتح‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ا٤ؽاوثٷ ِ٥ٵ ٠ٳ٪ أـٳ٢ ا٤ٙٝٯ ٜىّٹح.[41]‬
‫2- أزمة االجتهاد:‬ ‫٨تتتتت٫ ا٤٩ٙتتتتتسٲق أ ّ ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ ِ٥تتتتت٧ ٨٭ٱعتتتتتٷ ٸ٭رٍتتتتتس ٨٭تتتتتٯ أ٪ ٸتتتتتٳ٘س‬ ‫٪‬ ‫٤٥ٙٝٱتتتتتتاع ٤ٹتتتتتتاخ ٨سظّٹتتتتتتح ذٳٌتتتتتتٗ ٘تتتتتتٷ االظرٱتتتتتتاد ا٤٩ٳلتتتتتتٳِٷ تّٹتتتتتتدا ِتتتتتت٫‬ ‫ا٤متتتتتٕٳن ا٤٩رٰثٹتتتتتح. ٤١تتت ت ّ ا٤ؽتتتتتٹخ الؼتتتتتً أ٪ ا٤١راتتتتتتاخ األـتتتتتٳ٤ٹح ٤تتتتت٧ ذؽٝتتتتتٛ‬ ‫ّ‬ ‫٫‬ ‫٘تتتتتتٷ ِ٩ٳ٨ٱتتتتتتا ا٤ٕتتتتتتسق األـتتتتتت٥ٷ ٤ّ٥تتتتتت٧ أـتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتٯ، تتتتتتت٣ ٠ا٬تتتتتتد ِتتتتتتا٨ال‬ ‫٨عتتتتتتتاِدا ِ٥تتتتتتتٵ ذسظتتتتتتتٹخ ا٤رٝ٥ٹتتتتتتتد ٲا٤ر٩ ّتتتتتتتٟ تتتتتت ت ٜٳا٢ ا٤٩تتتتتتتراٰة. ٲذ٤تتتتتتتٟ أل٪‬ ‫ّ‬ ‫ع‬ ‫اظرٱتتتتتاداخ األ ّتتتتتح ا٤رتتتتتٷ ـتتتتتازخ ٨تتتتتراٰة ّ٩تتتتتا ٌٱتتتتتسخ ٜثتتتتت٣ ذتتتتتدٲٸ٫ ِ٥تتتتت٧‬ ‫٬‬ ‫٩‬ ‫أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ ٠٩تتتتتا ذٝتتتت ّ٦ تٹا٬تتتتٯ، ٘١تتتتتا٪ ٰتتتترا ا٤رتتتتدٲٸ٫ ا٤٩رتتتت خس ِتتتت٫ اظتتتتترٝساز‬ ‫د‬ ‫ا٤٩تتتتتراٰة ٨تتتتتضشسا ٘تتتتتٷ اظتتتتترٝال٤ٹح ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ ا٤تتتتترٶ اٜرفتتتتتسخ ٔا٤تتتتتة‬ ‫ٜٳاِتتتتتتدٮ ِ٥تتتتتتٵ ذثسٸتتتتتتس ا٤ٙتتتتتتسٲَ ا٤ٙٝٱٹتتتتتتح ا٤عتتتتتتاتٝح، ذ ٰتتتتتتٷ ؼعتتتتتتة ٜٳ٤تتتتتتٯ «‬ ‫ذ٩ ّتتتتت٫ ا٤٩رمتتتتت٥ُ ٘ٹٱتتتتتا ٨تتتتت٫ ذ ٸٹتتتتتد ٘تتتتتسٲَ ا٬رصِٱتتتتتا ا٤ٙٝٱتتتتتاع ٜثتتتتت٣ اتر١تتتتتاز ِ٥تتتتت٧‬ ‫١‬ ‫األـتتتتتٳ٢، ٤ر١تتتتتٳ٪ ذ٥تتتتتٟ ا٤ٙتتتتتسٲَ تٳاظتتتتتىح ذ٥تتتتتٟ ا٤ٝٳاِتتتتتد ٨ٝثٳ٤تتتتتح ٘تتتتتٷ ٬ٙتتتتتٳض‬ ‫ا٤٩تتتتتتتصاٲ٤ٹ٫ ٤ٱتتتتتتتتا ٨تتتتتتت٫ ٨ٝ٥تتتتتتتتدٶ ا٤٩تتتتتتتراٰة»[51]. ٲتٱتتتتتتتترا ذّى٥تتتتتتتد ٤ٹتتتتتتتتاخ‬ ‫االظرٱتتتتاد ٘تتتتٷ ِ٥تتتت٧ أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ ٲذٳٜٙتتتتد ِتتتت٫ اإللتتتتا٘ح، ٘تتتتدخ٣ ٰتتتترا ا٤ّ٥تتتت٧‬ ‫٘تتتتتتتٷ أش٨تتتتتتتح ا٤ر١تتتتتتتساز ٲا٤رثسٸتتتتتتتس، ٲٜ٥تتتتتتتد ٘ا دذتتتتتتتٯ، ذ أ٪ تّد ّاذتتتتتتتٯ ٲ ّٙتتتتتتتد‬ ‫ٌ‬ ‫ّ ٸ‬ ‫٤ د٨تتتتتتح ا٤ٝث٥ٹتتتتتتاخ ا٤٩رٰثٹتتتتتتح، ٘فتتتتتتاز أشتتتتتتسٮ زظّٹتتتتتتا ٸٱتتتتتتر٧ تر ـتتتتتتٹ٣ ٨التتتتتتٷ‬ ‫ّ‬ ‫ا٤رٙٝٯ ٔٹس ٨٥رٙد ٤ٵ االتر١از ا٤رعدٸدٶ ٘ٷ ا٤٩عرٝث٣.‬ ‫3- أزمة التفكٍر اللفظً:‬ ‫٤ٝتتتتد ا٬رثتتتتٯ ا٤ؽتتتتٹخ ٨ؽ٩تتتتد ا٤ىتتتتاٰس اتتتتت٫ ِاؼتتتتٳز ٤تتتتٵ ٬ٝىتتتتح لتتتتّٗ ٨س٠صٸتتتتح‬ ‫داختتتتتت٣ ا٤رٙ١ٹتتتتتتس األـتتتتتتٳ٤ٷ ؼتتتتتتٹ٫ أ ّتتتتتتد أ٪ األـتتتتتتٳ٤ٹٹ٫ « ٜفتتتتتتسٲا ٨ثتتتتتتاؼصٱ٧‬ ‫ّ‬ ‫٠‬ ‫ِ٥تتتتتٵ أ٤ٙتتتتتاي ا٤ؽتتتتتسٸّح، ٲِ٥تتتتتٵ ا٤٩ّتتتتتا٬ٷ ا٤رتتتتتٷ أ٬ثتتت ت خ ِ٥ٹٱتتتتتا األ٤ٙتتتتتاي، ٲٰتتتتتٷ‬ ‫ِ٥٣ األؼ١ا٦ ا٤ٝٹاظٹح».[61]‬ ‫٘ٱتتتتتٳ ٸتتتتتسٴ أ٪ ٨ثاؼتتتتتس األ٤ٙتتتتتاي زٔتتتتت٧ أٰ٩ٹرٱتتتتتا ٘تتتتتٷ ٘ٱتتتتت٧ ٬فتتتتتٳؾ ا٤ؽتتتتتسَ‬ ‫ّ‬ ‫٤ٹعتتتتتتد ٠ا٘ٹتتتتتتح ٘تتتتتتٷ ٘ٱتتتتتت٧ ؼ١٩تتتتتتح ا٤ؽتتتتتتسٸّح ٲ٨ٝاـتتتتتتدٰا، أ ّتتتتتتا ا٤ٝٹتتتتتتاض ا٤تتتتتترٶ‬ ‫٨‬ ‫أؼتتتتتتتاد األـتتتتتتتٳ٤ٹٳ٪ تتتتتتتتدٲزٮ ا٤٩س٠تتتتتتتصٶ ٘تتتتتتتٷ االظرٱتتتتتتتاد ٲاظر١ؽتتتتتتتاٖ ِ٥تتتتتتت٣‬ ‫األؼ١تتتتتا٦، ٘ٝتتتتتتد اِرثتتتتتتسٮ ا٤ؽتتتتتتٹخ ٜاـتتتتتتسا ِتتتتت٫ ذؽٝٹتتتتتتٛ اظرٱتتتتتتاد ٘عتتتتتتٹػ ٨ث٭تتتتتتٷ‬ ‫ِ٥تتتتتٵ ا٤٩ٝاـتتتتتد، أل ّتتتتتٯ ٤تتتتت٧ ٸرؽتتتتت ّز ٨تتتتت٫ ؼتتتتتث١ح ا٤٩٭ٍٳ٨تتتتتح ا٤٥ٍٙٹتتتتتح، تعتتتتتثة‬ ‫س‬ ‫٬‬ ‫أ٪ ا٤ّ٥تتتتتتت٣ ا٤رتتتتتتتٷ ذرّتتتتتتت ّٴ تٳاظتتتتتتتىرٱا األؼ١تتتتتتتا٦ ٤تتتتتتتٵ ا٤ٙتتتتتتتسٲَ ّ٩تتتتتتتا ٰتتتتتتتٷ‬ ‫٬‬ ‫د‬ ‫ّ‬ ‫أٲـاٖ ذ٭رصَ ٨٫ األ٤ٙاي.‬ ‫4- غٍاب التفكٍر المقاصدي:‬ ‫ذسذتتتتتتة ِ٥تتتتتتٵ ٲظتتتتتتٳٮ ا٤ ٥تتتتتت٣ ا٤عتتتتتتاتٝح تٝتتتتتتاع ا٤١تتتتتتال٦ ِ٥تتتتتتٵ ا٤٩ٝاـتتتتتتد ؼثتتتتتتٹط‬ ‫ا٤٩٭ٍٳ٨تتتتتتتتح األـتتتتتتتتٳ٤ٹح ا٤رٝ٥ٹدٸتتتتتتتتح ت١تتتتتتتت٣ ٬ٝا فتتتتتتتتٱا ا٤٩تتتتتتتتر٠ٳزج. ٲٜتتتتتتتتد زأٴ‬ ‫ا٤ؽتتتتتتتتتٹخ أ٪ ذمتتتتتتت ت ٹ٧ ا٤٩ثاؼتتتتتتتتتس ا٤٥ٍٙٹتتتتتتتتتح ٲا٤ٝٹاظتتتتتتتتتٹح أ ّٴ ٤تتتتتتتتتٵ لتتتتتتتتت٩ٳز‬ ‫د‬ ‫ّ‬
‫ا٤رٙ١ٹتتتتتتس ا٤٩ٝاـتتتتتتدٶ ٲ ٰ٩تتتتتتا٢ ا٤ثؽتتتتتتس ٘تتتتتتٷ ؼ١٩تتتتتتح ا٤ؽتتتتتتسٸّح. ٲ٨تتتتتتُ أ ّ ٰتتتتتترا‬ ‫٪‬ ‫ا٤تتتت٭٩ه ٨تتتت٫ ا٤رٙ١ٹتتتتس ٠تتتتا٪ ٨ٳظتتتتٳدا ٘تتتتٷ ا٤١رتتتتة ا٤ٝدٸ٩تتتتح، ٘ٝتتتتد تٝتتتتٷ ٨ٱعتتتتٳزا،‬ ‫ٲ٨ثصٳشتتتتا ِ٥تتتتٵ ٔٹتتتتس ٜٳاِتتتتد ِا٨تتتتح ٘تتتتٷ تّتتتتك ٠رتتتتة ا٤ٙٝتتتتٯ ا٤ّا٤ٹتتتتح، ٠٩تتتتا ٌتت ت٣‬ ‫ّ‬ ‫٨ٕ٩تتتتتتتٳزا ٘تتتتتتتتٷ أٲاختتتتتتتتس ٠رتتتتتتتة أـتتتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتتتٯ ٲداختتتتتتت٣ تّتتتتتتتتك ٨ثاؼصٱتتتتتتتتا‬ ‫ا٤٩ٝرمتتتتتتتتثح ٨صتتتتتتتت٣ ا٤٩٭اظتتتتتتتتثح ٲاإلخا٤تتتتتتتتح ٘تتتتتتتتٷ ٨عتتتتتتتتا٤ٟ ا٤ّ٥تتتتتتتتح، ٲا٤٩فتتتتتتتتا٤ػ‬ ‫ا٤٩سظ٥ح.[71]‬ ‫ٲأؼتتتتتاز ا٤ؽتتتتتٹخ ٤تتتتتٵ أ٪ تّتتتتتك األ٘تتتتتراذ ٨تتتتت٫ ا٤ّ٥٩تتتتتاع ؼتتتتتاٲ٤ٳا ذ ظتتتتتٹط ِ٥تتتتت٧‬ ‫ّ‬ ‫ا٤٩ٝاـتتتتتتتد ا٤ؽتتتتتتتسِٹح ٲذؽسٸتتتتتتتسٮ ٨تتتتتتت٫ ٨متتتتتتتاٸٛ ِ٥تتتتتتت٧ األـتتتتتتتٳ٢، ٔٹتتتتتتتس أ٪‬ ‫ّ‬ ‫ا٤ّ٥تتتت ٧ ا٤ٙتتتتر ا٤تتتتترٶ أ٘تتتتتسد ٘تتتت٫ ا٤٩ٝاـتتتتتد تا٤رتتتتتدٲٸ٫ ٰتتتتتٳ أتتتتتتٳ ظتتتتتؽاٚ ا٤ؽتتتتتاوثٷ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫٘تتتتٷ ٨ٳا٘ٝاذتتتتٯ. ٲ٨تتتتُ ذ٤تتتتٟ ٘تتتتب٪ ا٤ؽتتتتاوثٷ ٘تتتتٷ ٬ٍتتتتس ا٤ؽتتتتٹخ اتتتتت٫ ِاؼتتتتٳز ٤تتتت٧‬ ‫ّ‬ ‫ٸتتتتر٩١٫ ّ٘٥ٹتتتتا ٨تتتت٫ ٬عتتتتاش ٨ٱ٩تتتتح ذ ظتتتتٹط ِ٥تتتت٧ ا٤٩ٝاـتتتتد تٳـتتتتٙٯ ٘ ّتتتتا ٨عتتتترٝال‬ ‫٭‬ ‫ٜا ٩تتتتتا ِ٥تتتتتٵ ا٤ٝىّٹتتتتتاخ، ٲذ٤تتتتتٟ أل ّتتتتتٯ « ذىتتت ت ّغ ٘تتتتتٷ ٨عتتتتتا ٥ٯ ٤تتتتتٵ ذىتتتتتٳٸالخ‬ ‫ٳ‬ ‫٬‬ ‫ٲخ٥تتتتتته، ٲٔٙتتتتتتت٣ ِتتتتتتت٫ ٨ٱ ّتتتتتتتاخ ٨تتتتتتت٫ ا٤٩ٝاـتتتتتتد تؽٹتتتتتتتس ٤تتتتتتت٧ ٸؽفتتتتتتت٣ ٨٭تتتتتتتٯ‬ ‫٩‬ ‫ا٤ٕسق ا٤٩ٝفٳد».[81]‬ ‫ٲ٤ ّتتتتتتا ٤تتتتتت٧ ٸؽٝتتتتتتٛ ا٤ؽتتتتتتاوثٷ ٨ٝفتتتتتتدٮ ٨تتتتتت٫ ا٤٩ٝاـتتتتتتد ِتتتتتتص٦ ا٤ؽتتتتتتٹخ ِ٥تتتتتتٵ‬ ‫٩‬ ‫٨ٳاـتتتتتت٥ح ٨تتتتتتا ٜفتتتتتتس ِ٭تتتتتتٯ ظٱتتتتتتدٮ، ٘تتتتت زاد أ٪ ٸعتتتتتتٱ٧ ٘تتتتتتٷ ذىتتتتتتٳٸس ٨ؽتتتتتتسٲَ‬ ‫ا٤ؽتتتتتتاوثٷ ٨٭ى٥ٝتتتتتتتا ٨تتتتتتت٫ ؼٹتتتتتتتس ا٬رٱتتتتتتٵ ٨تتتتتتتُ ذع ّتتتتتتتة ذىٳٸؽاذتتتتتتتٯ ٲاظتتتتتتترص٩از‬ ‫٭‬ ‫٨ٱ ّاذٯ ٜفد ذؽٝٹٛ ا٤٩ٝفد ا٤رٶ ٤٧ ٸ٭عصٮ ِ٥ٵ ا٤ٳظٯ ا٤٩ى٥ٳب.‬ ‫٩‬ ‫ٲٲالتتتتتتتتػ ٨تتتتتتتت٫ ٠تتتتتتتتال٦ ا٤ؽتتتتتتتتٹخ أ ّتتتتتتتتٯ أزاد أ٪ ٸىتتتتتتتتسٚ ا٤٩ٱعتتتتتتتتٳز، ٲٸتتتتتتتتر ّس‬ ‫٠‬ ‫٬‬ ‫تا٤٩٭عتتتتتت ت ّ، ٲأ٪ ٸٝتتتتتتتتٳ٦ تؽٙسٸتتتتتتتتاخ ٨ّس٘ٹتتتتتتتتح ٤٥ر٭ٝٹتتتتتتتتة ِ ّتتتتتتتتا ذس ّتتتتتتتتة ٨تتتتتتتت٫‬ ‫ظ‬ ‫٩‬ ‫ٷ‬ ‫ا٤٩ٝاـد ٨ٱ ّؽا ٘ٷ ٨ما ٛ ٨٫ ِ٥٧ األـٳ٢.‬ ‫٩‬ ‫ٲ٤١٫ ٠ٹٗ وسغ ٨ؽسٲَ ذ ظٹط ِ٥٧ ٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح ؟‬ ‫تتتتتت ّ٫ ا٤ؽتتتتتتٹخ اترتتتتتتداع ِعتتتتتتص األـتتتتتتٳ٤ٹٹ٫ ِتتتتتت٫ ذتتتتتتدٲٸ٫ أـتتتتتتٳ٢ ٘ٝتتتتتتٯ ٜىّٹتتتتتتح‬ ‫ٹ‬ ‫٠ ـتتتتتتٳ ٢ ا٤تتتتتتدٸ٫ ذؽتتتت ت٣ أش٨تتتتتتح ا٤ ال٘تتتتتتاخ ا٤ٙٝٱٹتتتتتتح ٨ض ّتتتتتتدا أ ّ ِ٥تتتتتت٧ ا٤٩ٝاـتتتتتتد‬ ‫٪‬ ‫٠‬ ‫ّ‬ ‫ٸ٩١٫ أ٪ ٸؽٝٛ ٨ا ِعص ِ٭ٯ ِ٥٧ أـٳ٢ ا٤ٙٝٯ.‬ ‫ٲ٨تتتتت٫ أٰتتتت٧ ٨تتتتتا ٜا٤تتتتتٯ ٘تتتتتٷ ذ٤تتتتتٟ « ٘تتتتت٭ؽ٫ ذا أزد٬تتتتتا أ٪ ٬تتتتتد ّ٪ أـتتتتتٳال ٜىّٹتتتتتح‬ ‫ٲ‬ ‫ّ‬ ‫٤٥رٙٝتتتتتتتٯ ٘تتتتتتتٷ ا٤تتتتتتتدٸ٫ ؼتتتتت ت ّ ِ٥ٹ٭تتتتتتتا أ٪ ٬ّ٩تتتتتتتد ٤تتتتتتتٵ ٨عتتتتتتتا ٣ أـتتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتتٯ‬ ‫ٛ‬ ‫ا٤٩رّاز٘تتتتتح، ٲأ٪ ٬ّٹتتتتتد ذٲتٱتتتتتا ٘تتتتتٷ تٳذٝتتتتتح ا٤رتتتتتدٲٸ٫ ٲ٬ّ ّسٰتتتتتا ت٩ّٹتتتتتاز ا٤٭ٍتتتتتس‬ ‫ٹ‬ ‫ٲا٤٭ٝتتتتتتد، ٘٭٭ٙتتتتتتٷ ِ٭ٱتتتتتتا األظتتتتتتصاع ا٤ٕسٸثتتتتتتح ا٤رتتتتتتٷ ٔ٥صتتتتتتد تٱتتتتتتا، ٲ٬متتتتتتُ ٘ٹٱتتتتتتا‬ ‫أؼتتتتسٖ ٨ّتتتتاد٪ ٨تتتتدازٞ ا٤ٙٝتتتتٯ ٲا٤٭ٍتتتتس، شتت ت٧ ٬ّٹتتتتد ـتتتتٳْ ذ٤تتتتٟ ٲ٬عتتتت ّٹٯ ِ٥تتتت٧‬ ‫٩‬ ‫ّ‬ ‫٨ٝاـتتتتتتد ا٤ؽتتتتتتسٸّح، ٲ٬رتتتتتتسٞ ِ٥تتتتتت٧ أـتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتٯ ِ٥تتتتتتٵ ؼا٤تتتتتتح ذعتتتتتتر٩د ٨٭تتتتتتٯ‬ ‫ّ‬ ‫وسٚ ذس٠ٹة األد٤ح».[91]‬
‫ّ٘٥تتتت٧ ا٤٩ٝاـتتتتد ت٭تتتتاع ِ٥تتتتٵ ٰتتتترا ا٤١تتتتال٦ ٰتتتتٳ ِتتتتادج ٬رتتتتاض ٤ّ٥تتتت٧ أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ،‬ ‫أٲ ٰٳ ـٹأح ظدٸدج ٤ٯ ذضظعٯ ِ٥ٵ ا٤ٝىُ.‬ ‫أ ّا ا٤ ىٳاخ اإلظسا ٹح ٤ردٲٸ٫ ٰرا ا٤ّ٥٧ ٘ٱٷ أزتُ:‬ ‫٨‬ ‫1- ٜساعج ٨عا ٣ أـٳ٢ ا٤ٙٝٯ ا٤٩رّاز٘ح ٜساعج ٬ٝدٸح.‬ ‫2- ذ٭ٝٹؽٱتتتتتتتا تر ٥ٹفتتتتتتتٱا ٨تتتتتتت٫ األختتتتتتتالن أٲ ا٤صٲا تتتتتتتد ٔٹتتتتتتتس ا٤٩ٙٹتتتتتتتدج. ٲ٤ّ٥تتتتتتتٯ‬ ‫ٸؽتتتتٹس تتتتتتر٤ٟ ٤تتتتتٵ ٨تتتتتا ذ٠تتتتتسٮ ا٤ؽتتتتتاوثٷ ٨تتتتت٫ ٨عتتتتتا ٣ ا٤١تتتتتال٦ ٲا٤٭ؽتتتتتٳ، ٲظتتتتتا س‬ ‫ا٤٩ثاؼس اال٘رسالٹح ا٤رٷ ال ذ٭رط ٘ٝٱا ٲال ِ٩ال.‬ ‫3- ٨تتتتتتتتصض ا٤٩عتتتتتتتتا ٣ األـتتتتتتتتٳ٤ٹح ا٤٩عرفتتتتتتتتٙاخ ت ؼتتتتتتتتسٖ ٨تتتتتتتتدازٞ ا٤ٙٝتتتتتتتتٯ.‬ ‫ٲا٤ٍتتتتاٰس أ ّتتتتٯ ٸٝفتتتتد تتتتتر٤ٟ ٨تتتتا ذ٠تتتتسٮ ٨تتتت٫ ا٤٩ٝاـتتتتد ا٤عص ٹتتتتح ا٤٩ر٭تتتتاشسج ٘تتتتٷ‬ ‫٬‬ ‫٠رة ا٤ٙٝٯ ا٤ّا٤ٹح.‬ ‫4- ـتتتتتتٹأح ذ٤تتتتتتٟ ـتتتتتتٹأح ذ ٤ٹٙٹتتتتتتح ظدٸتتتتتتدج ٘تتتتتتٷ ِ٥تتتتتت٧ ٨ فتتتتتتٳؾ ذؽتتتتتتد‬ ‫ِ٭ٳا٪ ٨ر٩ ّص ٰٳ "ِ٥٧ ٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح".‬ ‫ٹ‬ ‫٤١تتت ت٫ ٰتتتتترا ا٤ّ٥تتتتت٧ ٤تتتتتٹط تتتتتتدٸال ِتتتتت٫ ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ ٸسٸتتتتتد ٜفتتتتتاعٮ ٨تتتتت٫‬ ‫ّ‬ ‫ا٤ ازوتتتتتح ا٤٩ّس٘ٹتتتتتح ٤ٹٝتتتتتٳ٦ ِ٥تتتتتٵ أ٬ٝالتتتتتٯ، ّ٩تتتتتا ا٤تتتتتسأٶ ِ٭تتتتتدٮ أ٪ ٸثٝتتتتتٵ ِ٥تتتتت٧‬ ‫٬‬ ‫األـتتتتتتتتٳ٢ ٸ٩تتتتتتتتازض اخرفاـتتتتتتتتٯ ٘تتتتتتتتٷ تٹتتتتتتتتا٪ وتتتتتتتتسٚ االظتتتتتتتتردال٢[02] أل٪‬ ‫ّ‬ ‫ا٤٩ٝاـتتتتتد ٤ٹعتتتتتد أد٤تتتتتح ذعتتتتتر٭ثه ٨٭ٱتتتتتا األؼ١تتتتتا٦، ٘ٱتتتتتٷ ٲ ٪ أ٨١تتتتت٫ اِرثازٰتتتتتا‬ ‫٠تتتتتر٤ٟ ٨تتتتت٫ تّتتتتتك ا٤ٳظتتتتتٳٮ ا٤ٝات٥تتتتتح ٤٥٭ٝتتتتتاغ ذّتتتتد ٘تتتتتٷ ظٳٰسٰتتتتتا ٬ٍتتتتتسا تّتتتتتدٸا‬ ‫ّ‬ ‫٘تتتتتتٷ األؼ١تتتتتتا٦ ا٤٩تتتتت خٳذج ٨تتتتتت٫ األد٤تتتتتتح، أٲ ٰتتتتتتٷ ٬ٍتتتتتتس ِ٩ٹتتتتتتٛ ٘تتتتتتٷ ٨ّٝٳ٤ٹتتتتتتح‬ ‫األؼ١ا٦ ا٤٩عر٭ثىح ٲؼ١٩ٱا ٲٔاٸاذٱا ا٤ّا٤ٹح.‬ ‫ٲ٤ ّتتتتتا ٠تتتتتا٪ ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ أتتتتتتا ؼتتتتتسِٹا ٤ّ٥تتتتت٧ ا٤٩ٝاـتتتتتد ألتتتتتاٖ ٤ٹتتتتتتٯ‬ ‫٩‬ ‫ا٤ؽتتتتتٹخ ٨ٱ٩تتتتتح أختتتتتسٴ ـتتتتتأٱا تٝٳ٤تتتتتٯ « ٬ّ٩تتتتتد ٤تتتتتٵ ٨تتتتتا ٰتتتتتٳ ٨تتتتت٫ ٨عتتتتتا ٣‬ ‫أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ ٔٹتتتتس ٨٭تتتتصٲ ذؽتتتتد ظتتتتسادٚ ٨ٝفتتتتد٬ا ٰتتتترا ٨تتتت٫ ذتتتتدٲٸ٫ ٨ٝاـتتتتد‬ ‫ا٤ؽتتتتتتتتسٸّح ٘٭عّتتتتتتتت٣ ٨٭تتتتتتتتٯ ٨ثتتتتتتتتادم ٤ٱتتتتتتتترا ا٤ّ٥تتتتتتتت٧ ا٤ع٥ٹتتتتتتتت٣ ِ٥تتتتتتتت٧ ٨ٝاـتتتتتتتتد‬ ‫ا٤ؽسٸّح».[12]‬ ‫ٲ٨ّ٭تتتتتتٵ ذ٤تتتتتتٟ أ٪ ا٤٩عتتتتتتا ٣ األـتتتتتتٳ٤ٹح ا٤٩٭ٝؽتتتتتتح ذتتتتتتدخ٣ ٘تتتتتتٷ أظتتتتتتصاع ِ٥تتتتتت٧‬ ‫ّ‬ ‫ا٤٩ٝاـتتتتتتد، أ ّتتتتتتتا ا٤٩عتتتتتتتا ٣ األختتتتتتتسٴ ا٤رتتتتتتتٷ ال ٸ٩١تتتتتتت٫ ـتتتتتتتٱسٰا ٘تتتتتتتٷ تٳذٝتتتتتتتح‬ ‫٨‬ ‫ا٤رتتتتتدٲٸ٫ ٘ٹ٭ثٕتتتتتٷ اِرثازٰتتتتتا ٨ثتتتتتادم ٸع٥تتت تّ٧ تٱتتتتتا ِ٥٩تتتتتاع ا٤٩ٝاـتتتتتد ٲٸ٭ى٥ٝتتتتتٳ٪‬ ‫٨ ٭ٱتتتتتتا ٤ث٭تتتتتتاع ٨عتتتتتتا ٥ٱ٧ ا٤ اـتتتتتتح دٲ٪ أ٪ ٸؽتتتتتترٕ٥ٳا تا٤ثؽتتتتتتس ٘ٹٱتتتتتتا ٨تتتتتت٫ ظدٸتتتتتتد‬ ‫تّتتتتتد أ٪ ٠ٙتتتتتاٰ٧ األـتتتتتٳ٤ٹٳ٪ ٨ضٲ٬تتتتتح ذ٤تتتتتٟ. ٘١تتت ت ّ ِ٥تتتتت٧ ٸؽرتتتتتاض ٤تتتتتٵ "٨ثتتتتتادم"‬ ‫٣‬ ‫أٲ "أـتتتتتٳ٢ ٨ٳلتتتتتٳِح" ٨ث َ٭تتتتتح ٘تتتتتٷ ِ٥تتتتت٧ ختتتتتس ذرٳٜتتتتتٗ ِ٥ٹٱتتتتتا ٠صٹتتتتتس ٨تتتتت٫‬ ‫ٹ‬ ‫٨عا ٥ٯ ٨ص٣ ذٳٜٗ ِ٥٧ أـٳ٢ ا٤ٙٝٯ ِ٥ٵ ٨ثادم ٨٫ ِ٥٧ ا٤١ال٦.‬
‫ٲا٤ؽاـتتتتت٣ أ ّ ِ٥تتتتت٧ ا٤٩ٝاـتتتتتد ِ٭تتتتتد ا٤ؽتتتتتٹخ اتتتتتت٫ ِاؼتتتتتٳز ٰتتتتتٳ ِ٥تتتتت٧ ٨س ّتتتتتة‬ ‫٠‬ ‫٪‬ ‫٨تتتتتت٫ ِ٥٩تتتتتتٷ ا٤ٙٝتتتتتتٯ ٲاألـتتتتتتٳ٢ ِ٥تتتتتتتٵ ٬ؽتتتتتتٳ ٨ثر١تتتتتتس ٸع٩تتتتتتُ تتتتتتتٹ٫ أؼتتتتتتتسٖ‬ ‫٨ّاد٬ٱ٩تتتتتتا ٜفتتتتتتتد ذؽٝٹتتتتتتتٛ ا٤ٝىتتتتتتتُ ا٤تتتتتتترٶ ِعتتتتتتتص ِ٭تتتتتتتٯ ٠تتتتتت٣ ٲاؼتتتتتتتد ٨٭ٱ٩تتتتتتتا‬ ‫ّ‬ ‫ت٩ٙسدٮ.‬ ‫ٲ٤١تتتتت٫ ٰتتتتت٣ ذ٩ ّتتتتت٫ ا٤ؽتتتتتٹخ ّ٘تتتتتال ٘تتتتتٷ ٨ٝاـتتتتتدٮ ٨تتتتت٫ ذؽٝٹتتتتتٛ ٨ٝفتتتتتد ا٤ٝىتتتتتُ‬ ‫١‬ ‫ا٤رٶ ِعص ِ٭ٯ ا٤٩رٝ ّ٨ٳ٪ ؟‬ ‫د‬ ‫ٸثتتتتتدٲ أ ّتتتتتٯ ؼتتتتتٹ٫ اٜتتتتترؽ٧ ٤ ّتتتتتح ا٤ تتتتتٳق ٘تتتتتٷ ا٤٩عتتتتتا ٣ داختتتتت٣ ا٤١رتتتتتاب ذّٝٹتتتتتدا‬ ‫ع‬ ‫٬‬ ‫ٲذىثٹٝتتتتتتتا ذثتتتتت ت ّ٫ ٤تتتتتتتٯ أ٪ ا٤ّٝثتتتتتتتح ٠تتتتت ت داع، ٲأ٪ ا٤٩ٝفتتتتتتتد ا٤تتتتتتترٶ ؼتتتتت ت ّدٮ ٘تتتتتتتٷ‬ ‫د‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ٹ‬ ‫ا٤٩ٝ ّ٨تتتتتتتح ِعتتتتتتتٹس ا٤٩٭تتتتتتتا٢، ذ أ٪ ذؽفتتتتتتتٹ٣ ا٤٩ٝاـتتتتتتتد ا٤ٍ٭ ّتتتتتتتح أٸعتتتتتتتس ٨تتتتتتت٫‬ ‫ٹ‬ ‫ّ‬ ‫د‬ ‫ذؽفتتتتتتتٹ٣ ٨ساٜتتتتتتتٷ ا٤ٝىتتتتتتتُ ا٤رتتتتتتتٷ ال ٨سذٝتتتتتتتٵ ٘ٳٜٱتتتتتتتا ـتتتتت ت ّغ ٘ٹ٩تتتتتتتا ٸؽتتتتتتتثٯ‬ ‫س‬ ‫ا٤رساظتتتتتتُ أ٨تتتتتتا٦ ٲِتتتتتتٳزج ا٤٩عتتتتتت٥ٟ ِ٥تتتتتتٵ ا٤ٝاـتتتتتتد ا٤٩٭ٙتتتتتتسد ت ّتتتتتتٯ ٤تتتت ت٧ ٸ٥رتتتتتتص٦‬ ‫٬‬ ‫ا٤ٝىتتتتُ ٘تتتتٷ ٠تتتت٣ ٨تتتتا ٸ١رتتتتة ٘ٝتتتتا٢: « ِ٥تتتتٵ أ ّ٭تتتتا ٔٹتتتتس ٨٥رتتتتص٨ٹ٫ ٤٥ٝىتتتتُ ٲ٨تتتتتا‬ ‫٬‬ ‫ٸٝتتتتتتسب ٨٭تتتتتتٯ ٘تتتتتتٷ ا٤رؽتتتتتتسٸُ، ذ ٰتتتتتتٳ ٨٭تتتتتتٳن تتتتتتتا٤ٍ ّ. ٲ ّ٩تتتتتتا أزدخ أ٪ ذ١تتتتتتٳ٪‬ ‫٫ ٬‬ ‫ش٥تتتتتح ٨تتتتتت٫ ا٤ٝٳاِتتتتتد ا٤ٝىّٹتتتتتتح ٨٥عتتتتت ٬٥عتتتتت ٤ٹتتتتتتٯ ِ٭تتتتتد االختتتتتترالٖ ٲا٤٩١تتتتتتاتسج،‬ ‫ٲأ٪ ٨تتتتا ٸؽفتتتت٣ ٨تتتتت٫ ذ٥تتتتٟ ا٤ٝٳاِتتتتتد ٰتتتتٳ ٨تتتتتا ٬عتتتت ّٹٯ ِ٥تتتتت٧ ٨ٝاـتتتتد ا٤ؽتتتتتسٸّح،‬ ‫٩‬ ‫ّ‬ ‫ٲ٤تتتتتتٹط ذ٤تتتتتتٟ تّ٥تتتتتت٧ أـتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتٯ»[22] ٤تتتتتتر٤ٟ اظتتتتتتر٭رط ا٤تتتتتتد٠رٳز تسٰتتتتتتا٪‬ ‫ا٤٭ٙتتتتاذٷ « أ ّتتتتٯ ٤تتتت٧ ٸث٥تتتتٓ ذ٩تتتتا٦ ٨تتتتسادٮ ا٤تتتترٶ أ٘فتتتتػ ِ٭تتتتٯ ٘تتتتٷ ا٤٩ٝ ّ٨تتتتح، ٲٰتتتتٳ‬ ‫د‬ ‫٬‬ ‫ذ ظتتتتتتتٹط أـتتتتتتتٳ٢ لتتتتتتتسٲزٸح ذ ١تتتتتتتٳ٪ ٨٭ر يتتتتتتتٵ ٸ٭رٱتتتتتتتٷ ٤تتتتتتتٵ ؼ١٩تتتتتتتٯ أذثتتتتتتتاَ‬ ‫ٱ‬ ‫ا٤٩راٰة».[32]‬ ‫ٲا٤٩ٱتتتتت٧ ٨تتتتتتُ ذ٤تتتتتتٟ أ٪ ا٤ؽتتتتتتٹخ ؼتتتتتد ا٤سؼتتتتتتا٢ ٤ى٥تتتتتتة ا٤ٝٳاوتتتتتتُ ِ٥تتتتتتٵ ِ ّذٱتتتتتتا‬ ‫ص‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫٨التتتتٹا ؼٝثتتتتا، ٘تتتتب٪ ٤تتتت٧ ٸعتتتترٳ ٤تتتتٯ ذ٩تتتتا٦ ٨ثرٕتتتتاٮ ِ٥تتتتٵ ا٤٭ؽتتتتٳ ا٤تتتترٶ أزاد ٸ١ٙٹتتتتٯ‬ ‫أ ّتتتتٯ ٬فتتتتة ٘تتتتٷ ا٤ى٥تتتتة ٘اظر٩ّتتتتد ٤تتتتٯ ش٥تتتتح ٨تتتت٫ ا٤٩ٝاـتتتتد ا٤ّا٤ٹتتتتح ٘ٹٱتتتتا ٨تتتت٫‬ ‫٬‬ ‫ا٤٭متتتتتط ٨تتتتتا ٸضٰ٥ٱتتتتتا ٤ردؼتتتتتٹ٫ ٨ؽتتتتتسٲَ ِ٥تتتتت٧ ظدٸتتتتتد خسذتتتتتٯ خٹتتتتتس ٨تتتتت٫ أٲالٮ.‬ ‫٘ٱتتتتتٳ ٤تتتتت٧ ٸٝفتتتتتد ٬عتتتتتاش ِ٥تتتتت٧ ٨ٕ٥تتتتتٛ ٸ تتتتتر٧ ٜٳ٤تتتتتٯ ٘ٹتتتتتٯ ٠تتت ت٣ ٨ٝتتتتتا٢، تتتتتت٣ أزاد‬ ‫ّ‬ ‫٬عتتتتاش ِ٥تتتت٧ ٲاِتتتتد ظتتتت٩ػ ٤تتتتٯ أ٪ ٸٝتتتتٳ٢ ٘تتتتٷ ختتتتس ا٤١رتتتتاب « ِعتتتتٵ أ٪ ذ٭ٙتتتترػ‬ ‫تتتتتتٯ تفتتتتتا س ا٤٩رٙٝٱتتتتتٹ٫ ٤تتتتتٵ ٨تتتتتدازٞ أظتتتتت٩ٵ، ٲذؽتتتتترد تتتتتتٯ ظتتتتتٳاِد ؼتتتتتصا٨رٱ٧‬ ‫ّ‬ ‫ألتّد ٨س٨ٵ».[42]‬ ‫ٔٹتتتتتس أ ّ٭تتتتتا ٬الؼتتتتتً ٘تتتتتٷ ا٤ رتتتتتا٦ أ٪ ا٤ؽتتتتتٹخ ٤تتتتت٧ ٸث٥تتتتتٓ ٨تتتتت٫ ا٤ٝٳاوتتتتتُ ذ٩تتتتتا٦ ٨تتتتتا‬ ‫ّ‬ ‫٬‬ ‫أزاد تعتتتتتثة ِعتتتتتص ٨ّس٘تتت تٷ أٲ ٘رتتتتتٳز ٰ ّتتتتتح، ٘تتت ت ّٵ ٸٝتتتتتا٢ ذ٤تتتتتٟ ٲٰتتتتتٳ ِ ّ٨تتتتتح‬ ‫ال‬ ‫٬‬ ‫٩‬ ‫ّ‬ ‫٘تتتتتٷ ِفتتتتتسٮ، ٲتاؼتتتتتس ٤تتتتت٧ ٸّتتتتتسٖ ِ٭تتتتتٯ ٠٥تتتتت٣ ٘تتتتتٷ ا٤رٝ ّتتتتتٷ ٲال ظتتت ت ٨ح ٘تتتتتٷ‬ ‫ف‬ ‫ا٤رؽٝٹٛ !‬ ‫ٲ ّ٩ا ٸّٳد ذ٤ٟ ٤ٵ ظثة ٨رّ٥ّٛ تراخ ا٤٩ى٥ة.‬ ‫٬‬
‫ت٩ّ٭تتتتتٵ أ٪ ٨ى٥تتتتتة ذ ظتتتتتٹط ِ٥تتتتت٧ ٤تتتتتٹط ٘ٹتتتتتٯ ظتتتتتٳٴ ا٤ٝىّٹتتتتتاخ ٸّتتت تد ٨ٝفتتتتتدا‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ٔٹتتتتس ٜاتتتتت٣ ٤٥رؽٝتتتتٛ ٘تتتتٷ أٶ ِ٥تتتت٧ ظتتتتدٸس تٱتتتترٮ ا٤فتتتتٙح، أل ّتتتتٯ ٸ٭تتتتاٜك ِ٥٩ ّتتتتح‬ ‫ٹ‬ ‫٬‬ ‫ّ‬ ‫ا٤ّ٥تتتتتت٧. ٘تتتتتتا٤ّ٥٧ ا٤تتتتتترٶ ال ٸٝتتتتتتٳ٢ أـتتتتتتؽاتٯ ال ٜىّتتتتتتا، ٲال ٸ٭ىٝتتتتتتٳ٪ ال ظص٨تتتتتتا‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ٰتتتتتٳ ِ٥تتتتت٧ ٸ١رتتتتتة ٸٝٹ٭تتتتتٯ ؼتتتتتٱادج ٲ٘اذتتتتتٯ تؽ١تتتتت٧ أ٪ ا٤ٹٝٹ٭ٹتتتتتاخ ال ذٝثتتتتت٣ ا٤رىتتت ت ّز،‬ ‫ٳ‬ ‫ّ‬ ‫ٲال ذعاٲ٦ ِ٥ٵ ٲشٳٜٹرٱا، ٲذس٘ك ا٤٭ٝد ٲاالظرٱاد.‬ ‫ٲ٤تتتتتٹط ٨تتتتت٫ وثٹّتتتتتح ا٤ّ٥تتتتت٧ أ٪ ٸ١تتتتتٳ٪ ٬عتتتتتٝا ٨ٕ٥ٝتتتتتا ٨تتتتت٫ ا٤ٝٳاوتتتتتُ ا٤سٲاظتتتتتٷ‬ ‫٠ا٤عثتتتتا٢ ا٤ؽتتتت٧ ا٤رتتتتٷ ٤تتتت٧ ذعتتتت ّس. ٠٩تتتتا أ ّتتتتٯ ٤تتتتٹط ٨تتتت٫ وثٹّتتتتح ا٤ّ٥تتتت٧ ا٤عتتتتاد أ٪‬ ‫٬‬ ‫ٹ‬ ‫ّ‬ ‫ٸ١ٳ٪ ٨ع٩ٳِح ٨٫ ا٤ٍ٭ٹاخ ا٤رٷ ال ٸٝٹ٫ ٘ٹٱا.‬ ‫ٲال ٸ١تتتتتتٳ٪ ا٤ّ٥تتتتتت٧ ظتتتتتتدٸسا تا٬ىثتتتتتتاٚ ظتتتتتت٩ٯ ِ٥تتتتتتٵ ٨عتتتت ت ّاٮ ال ذا ٠ا٬تتتتتتد ٘ٹتتتتتتٯ‬ ‫٩ ّ‬ ‫٬تتتتتتتٳاج ٨س٠صٸتتتتتتتح ٨تتتتتتت٫ ا٤ٝىّٹتتتتتتتاخ ا٤رتتتتتتتٷ ذؽتتتتت ت ّ٣ ت٭ٹرتتتتتتتٯ ا٤فتتتتتتت٥ثح ٲذمتتتتتتت٩٫‬ ‫١‬ ‫اظتتتتتر٩سازٸرٯ، ٲ٠ا٬تتتتتد ٘ٹتتتتتٯ ٠تتتتتر٤ٟ ٨ثاؼتتتتتس ؼا٘تتتتتح تر٥تتتتتٟ ا٤٭تتتتتٳاج ذرٙتتتتتاٲخ ٘تتتتتٷ‬ ‫دزظتتتتتتتاخ ا٤ٍتتتتت ت٫ ٲذ ر٥تتتتتتتٗ ٘ٹٱتتتتتتتا األ٬ٍتتتتتتتاز ٲٸ٭٩تتتتتتتٳ ٘ٹٱتتتتتتتا ا٤ثؽتتتتتتتس تا٤٭ٝتتتتتتتد‬ ‫ّ‬ ‫ٲاالظرٱاد.‬ ‫ٲٰ١تتتترا ٠تتتتا٪ ِ٥تتتت٧ أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ، ٲ٠تتتتا٪ ِ٥تتتت٧ ا٤ٙٝتتتتٯ أٸمتتتتا. ٲٰتتتترا ٰتتتتٳ ا٤تتتترٶ‬ ‫أ٬عتتتتصٮ ا٤ؽتتتتتٹخ ّ٘تتتتال ٘تتتتتٷ ٠راتتتتتٯ تتتتتتد٤ٹ٣ أ ّتتتتتٯ ِٝتتتتد ٘فتتتتتال ٜ ّتتتت٧ ٘ٹتتتتتٯ ا٤٩ٝاـتتتتتد‬ ‫ع‬ ‫٬‬ ‫٤تتتتتٵ ٜىّٹتتتتتح ٲٌ٭ٹتتتتتح[52]. ٘ٝىّٹتتتتتاخ ا٤٩ٝاـتتتتتد ٰتتتتتٷ ٬تتتتتٳاج ا٤ّ٥تتتتت٧ ٲ٨سظّتتتتتٯ‬ ‫ا٤٩ّٹتتتتتتتازٶ ِ٭تتتتتتتد ذتتتتت ت ّ٦ ا٤ تتتتتتتالٖ، ٲٌ٭ٹاذتتتتتتتٯ ٰتتتتتتتٷ ٨ٹتتتتتتتدا٪ االظرٱتتتتتتتاد ٘ٹتتتتتتتٯ،‬ ‫ش‬ ‫ٲٲظٹ٥رٯ ٤ٵ ذؽٝٹٛ ٲِٳد ا٤رى ّز.‬ ‫ٳ‬ ‫ٲتٱتتتتتترا ظتتتتتتاش ٤٭تتتتتتا أ٪ ٬ٝتتتتتتٳ٢ ٪ ا٤ؽتتتتتتٹخ اتتتتتتت٫ ِاؼتتتتتتٳز ٜتتتتتتد ٜفتتتتتتد ٨عتتتتتترؽٹال‬ ‫ّ‬ ‫ٲؼٝتتتتتٛ ٨٩١٭تتتتتا. ٲا٤٩عتتتتترؽٹ٣ ا٤تتتتترٶ ٨تتتتتا ٠تتتتتا٪ تاإل٨١تتتتتا٪ ذ ظٹعتتتتتٯ ٲ ٪ ٜفتتتتتدٮ‬ ‫ٰتتتتتٳ ِ٥تتتتت٧ ٨ٝفتتتتتدٶ ٤تتتتتٹط ٘ٹتتتتتٯ ظتتتتتٳٴ ا٤ٝىتتتتتُ، أ ّتتتتتا ا٤٩٩١تتتتت٫ ا٤تتتتترٶ ؼٝٝتتتتتٯ ٲ ٪‬ ‫٨‬ ‫ّ‬ ‫٤تتتتتت٧ ٸٝفتتتتتتدٮ ٘ٱتتتتتتٳ ِ٥تتتتتتت٧ ٨ٝفتتتتتتدٶ ٤تتتتتتٯ ٬تتتتتتتٳاج ٨تتتتتت٫ ا٤ٝىّٹتتتتتتاخ ا٤٩سظّٹتتتتتتتح،‬ ‫ٲؼٳاٖ ٨٫ ا٤ٍ٭ٹاخ االظرٱادٸح.‬ ‫ٲؼعتتتتتة ا٤ؽتتتتتٹخ أ ّتتتتتٯ أِتتتتتاد االِرثتتتتتاز ٘تتتتتٷ ش٨تتتتت٫ ا٤رٝ٥ٹتتتتتد ٤٥١راتتتتتتح ٘تتتتتٷ أظتتتتتساز‬ ‫٬‬ ‫ا٤ؽتتتتتتتسٸّح ٲ٨ٝاـتتتتتتتدٰا، ٲ٘تتتتتتترػ ٨عتتتتتتتاال ذٕا٘تتتتتتت٣ ِ٭تتتتتتتٯ ا٤٭تتتتتتتاض ٘تتتتتتتٷ ِفتتتتتتتٳز‬ ‫ا٤ٙتتتتتتساْ األـتتتتتتٳ٤ٷ، ٲ ٪ ٌتتتت ت٣ ٘تتتتتتٷ ِ٩تتتتتتٳ٦ ا٤١رتتتتتتاب ٸرؽتتتت ت ّٞ داختتتتتت٣ ا٤٭عتتتتتتٛ‬ ‫س‬ ‫ّ‬ ‫ا٤ؽتتتتتتاوثٷ ٨تتتتتتُ اظرٱتتتتتتتاداخ ؼ فتتتتتتٹح ٌتتتتتتاٰسج، ٲذؽٝٹٝتتتتتتتاخ خاـتتتتتتح ظتتتتتتتدٸسج‬ ‫تا٤٭ٍس ٲا٤دزاظح.‬ ‫الدكتىر محمد علً الشتٍىي‬ ‫الىدوة الدولٍة « التىىٌر عىد علماء السٌتىوة فً‬ ‫الىصف األ ّل مه القرن العشرٌه» بالمعهد األعلى‬ ‫و‬
‫للحضارة اإلسالمٍة: 12-12-12 مارش 2001‬ ‫[1] - ٨ؽ٩د ا٤ٙال٣ ات٫ ِاؼٳز: ٨ؽالساخ، ؾ 163 (٨س٠ص ا٤٭ؽس ا٤عا٨ّٷ: ذٳ٬ط/9991).‬ ‫[2] - ؼٝٝٯ ؼع٭ٷ ٬فس شٸدا٪، ا٤ٝاٰسج / 1791.‬ ‫[3] - ا٤٩ؽٝٛ ٬ٙعٯ، ا٤ٝاٰسج / 5691.‬ ‫[4] - ؼٝٝٯ خا٤د شٰسٶ، ا٤٩ٕسب، ظا٨ّح ٨ؽ٩د ا٤ ا٨ط ن1 / 8991.‬ ‫[5] - ٠ا٪ ٸسٸد ذع٩ٹرٯ "ِ٭ٳا٪ ا٤رّسٸٗ ت ظساز ا٤ر١٥ٹٗ" ٠٩ا ـ ّغ تر٤ٟ ٘ٷ خىثح ا٤١راب.‬ ‫س‬ ‫[6] - ا٤٩ٳا٘ٝاخ: 1/42 – داز ا٤٩ّس٘ح – ٨فس (د.خ).‬ ‫[7] - ت٭ٹح ا٤ّٝ٣ ا٤ّستٷ: ؾ 165 (ا٤٩س٠ص ا٤صٝا٘ٷ ا٤ّستٷ – ا٤٩ٕسب – ن1/6891).‬ ‫[8] - ـدز ٠راب ات٫ ِاؼٳز ظ٭ح 7491 ٜث٣ ٠راب ِال٢ ا٤ٙاظٷ ا٤رٶ ـدز ظ٭ح 3691.‬ ‫[9] - ات٫ ِاؼٳز: ٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح اإلظال٨ٹح: ؾ 5 (ا٤ؽس٠ح ا٤رٳ٬عٹح ٤٥رٳشٸُ، ن3، ذٳ٬ط 8891).‬ ‫[11] - ٦.٪: ؾ.٪.‬ ‫[11] - ٦.٪: ؾ.٪.‬ ‫[21] - ٦.٪: ؾ 6.‬ ‫[31] - ٦.٪: ؾ.٪.‬ ‫[41] - ٦.٪: ؾ 6-7.‬ ‫[51] - ٦.٪: ؾ 6.‬ ‫[61] - ٦.٪: ؾ 6.‬ ‫[71] - ٦.٪: ؾ 6.‬ ‫[81] - ٦.٪: ؾ 8.‬ ‫[91] - ٦.٪: ؾ 8.‬ ‫[12] - ٦.٪: ؾ 8.‬ ‫[12] - ٦.٪: ؾ 8.‬
‫[22] - ٦.٪: ؾ 24.‬ ‫[32] - ٨٫ األـٳ٢ ٤ٵ ا٤٩ٝاـد: ؾ 321 (٨ٝا٢ ل٩٫ ٬دٲج ؼٳ٢ ٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح اإلظال٨ٹح – تٹد‬ ‫ا٤ؽ١٩ح – ذٳ٬ط – ٜسواض / 6112).‬ ‫[42] - ٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح اإلظال٨ٹح: ؾ 712.‬ ‫[52] - ٦.٪: ؾ 14.‬ ‫/‪http://almessa.blogspot.com‬‬

Recommended

إدارة المعرفة
إدارة المعرفةإدارة المعرفة
إدارة المعرفة1
 
العدد الأول
العدد الأولالعدد الأول
العدد الأولQalam wa maidan
 
презентація. Мистецтво 20 ст
презентація. Мистецтво 20 стпрезентація. Мистецтво 20 ст
презентація. Мистецтво 20 стOlga Ivanchenko
 
Acabado
AcabadoAcabado
Acabadolerulolu
 
기말과제 뉴미디어
기말과제 뉴미디어기말과제 뉴미디어
기말과제 뉴미디어eastdragon
 
การใช้ Multipoint mouse
การใช้ Multipoint mouseการใช้ Multipoint mouse
การใช้ Multipoint mouseLathika Phapchai
 
援助交際(IIT)
援助交際(IIT)援助交際(IIT)
援助交際(IIT)s1047893
 
Raymond Unwin: La pratica della progettazione urbana
Raymond Unwin: La pratica della progettazione urbanaRaymond Unwin: La pratica della progettazione urbana
Raymond Unwin: La pratica della progettazione urbanapagliard
 

Recommended

إدارة المعرفة
إدارة المعرفةإدارة المعرفة
إدارة المعرفة1
 
العدد الأول
العدد الأولالعدد الأول
العدد الأولQalam wa maidan
 
презентація. Мистецтво 20 ст
презентація. Мистецтво 20 стпрезентація. Мистецтво 20 ст
презентація. Мистецтво 20 стOlga Ivanchenko
 
Acabado
AcabadoAcabado
Acabadolerulolu
 
기말과제 뉴미디어
기말과제 뉴미디어기말과제 뉴미디어
기말과제 뉴미디어eastdragon
 
การใช้ Multipoint mouse
การใช้ Multipoint mouseการใช้ Multipoint mouse
การใช้ Multipoint mouseLathika Phapchai
 
援助交際(IIT)
援助交際(IIT)援助交際(IIT)
援助交際(IIT)s1047893
 
Raymond Unwin: La pratica della progettazione urbana
Raymond Unwin: La pratica della progettazione urbanaRaymond Unwin: La pratica della progettazione urbana
Raymond Unwin: La pratica della progettazione urbanapagliard
 
งานกล่มนวัตกรรม
งานกล่มนวัตกรรมงานกล่มนวัตกรรม
งานกล่มนวัตกรรมนางดวงใจ ฝุ่นแก้ว
 
الفكر
الفكرالفكر
الفكرSIG-Saudi Investment Group
 
Třídní blog kurialová
Třídní blog kurialováTřídní blog kurialová
Třídní blog kurialovákristyna1982
 
★'11년 예산및기금운용계획 개요(최종)2[1]
★'11년 예산및기금운용계획 개요(최종)2[1]★'11년 예산및기금운용계획 개요(최종)2[1]
★'11년 예산및기금운용계획 개요(최종)2[1]Gori Communication
 
虛幻的病電子書
虛幻的病電子書虛幻的病電子書
虛幻的病電子書ccit mate35
 
Selayang Pandang: Agus Nggermanto & Matematika Kreatif
Selayang Pandang: Agus Nggermanto & Matematika KreatifSelayang Pandang: Agus Nggermanto & Matematika Kreatif
Selayang Pandang: Agus Nggermanto & Matematika KreatifAgus Nggermanto
 
Jurnal danial
Jurnal danialJurnal danial
Jurnal danialdanialahadian1
 
Age loc Vitality presentation
Age loc Vitality presentation Age loc Vitality presentation
Age loc Vitality presentation nusuccess4u
 
山雨欲来的中国电子商务
山雨欲来的中国电子商务山雨欲来的中国电子商务
山雨欲来的中国电子商务coderjoy
 
乘著噴射機，我離開《中國時報》 2010 12_13_黃哲斌
乘著噴射機，我離開《中國時報》 2010 12_13_黃哲斌乘著噴射機，我離開《中國時報》 2010 12_13_黃哲斌
乘著噴射機，我離開《中國時報》 2010 12_13_黃哲斌Min-Hsiang Chang
 
Eetstoornissen ppt
Eetstoornissen pptEetstoornissen ppt
Eetstoornissen pptEvaConstant1
 
ملوك الأيام
ملوك الأيامملوك الأيام
ملوك الأيامmz0oo0n
 
Data storage systems
Data storage systemsData storage systems
Data storage systemsAlexander Gerasiov
 
Саяно-шушенская гэс
Саяно-шушенская гэсСаяно-шушенская гэс
Саяно-шушенская гэсVadnay Anisiya
 
Btul wuduk
Btul wudukBtul wuduk
Btul wudukraudatulhusna82
 
Dec 27-2010
Dec 27-2010Dec 27-2010
Dec 27-2010PET HOTEL@B
 
โครงงาน
โครงงานโครงงาน
โครงงานAkaradech Daungkum
 
簡報1
簡報1簡報1
簡報1Chris Cheng
 
ไฟฟ้าในบ้าน
ไฟฟ้าในบ้านไฟฟ้าในบ้าน
ไฟฟ้าในบ้านjanjira2435
 
PM anekakawan
PM anekakawanPM anekakawan
PM anekakawanEka Kusmawan
 

More Related Content

Viewers also liked

Třídní blog kurialová
Třídní blog kurialováTřídní blog kurialová
Třídní blog kurialovákristyna1982
 
★'11년 예산및기금운용계획 개요(최종)2[1]
★'11년 예산및기금운용계획 개요(최종)2[1]★'11년 예산및기금운용계획 개요(최종)2[1]
★'11년 예산및기금운용계획 개요(최종)2[1]Gori Communication
 
虛幻的病電子書
虛幻的病電子書虛幻的病電子書
虛幻的病電子書ccit mate35
 
Selayang Pandang: Agus Nggermanto & Matematika Kreatif
Selayang Pandang: Agus Nggermanto & Matematika KreatifSelayang Pandang: Agus Nggermanto & Matematika Kreatif
Selayang Pandang: Agus Nggermanto & Matematika KreatifAgus Nggermanto
 
Age loc Vitality presentation
Age loc Vitality presentation Age loc Vitality presentation
Age loc Vitality presentation nusuccess4u
 
山雨欲来的中国电子商务
山雨欲来的中国电子商务山雨欲来的中国电子商务
山雨欲来的中国电子商务coderjoy
 
乘著噴射機，我離開《中國時報》 2010 12_13_黃哲斌
乘著噴射機，我離開《中國時報》 2010 12_13_黃哲斌乘著噴射機，我離開《中國時報》 2010 12_13_黃哲斌
乘著噴射機，我離開《中國時報》 2010 12_13_黃哲斌Min-Hsiang Chang
 
Eetstoornissen ppt
Eetstoornissen pptEetstoornissen ppt
Eetstoornissen pptEvaConstant1
 
ملوك الأيام
ملوك الأيامملوك الأيام
ملوك الأيامmz0oo0n
 
Саяно-шушенская гэс
Саяно-шушенская гэсСаяно-шушенская гэс
Саяно-шушенская гэсVadnay Anisiya
 
ไฟฟ้าในบ้าน
ไฟฟ้าในบ้านไฟฟ้าในบ้าน
ไฟฟ้าในบ้านjanjira2435
 

Viewers also liked (20)

งานกล่มนวัตกรรม
งานกล่มนวัตกรรมงานกล่มนวัตกรรม
งานกล่มนวัตกรรม
 
الفكر
الفكرالفكر
الفكر
 
Třídní blog kurialová
Třídní blog kurialováTřídní blog kurialová
Třídní blog kurialová
 
★'11년 예산및기금운용계획 개요(최종)2[1]
★'11년 예산및기금운용계획 개요(최종)2[1]★'11년 예산및기금운용계획 개요(최종)2[1]
★'11년 예산및기금운용계획 개요(최종)2[1]
 
虛幻的病電子書
虛幻的病電子書虛幻的病電子書
虛幻的病電子書
 
Selayang Pandang: Agus Nggermanto & Matematika Kreatif
Selayang Pandang: Agus Nggermanto & Matematika KreatifSelayang Pandang: Agus Nggermanto & Matematika Kreatif
Selayang Pandang: Agus Nggermanto & Matematika Kreatif
 
Jurnal danial
Jurnal danialJurnal danial
Jurnal danial
 
Age loc Vitality presentation
Age loc Vitality presentation Age loc Vitality presentation
Age loc Vitality presentation
 
山雨欲来的中国电子商务
山雨欲来的中国电子商务山雨欲来的中国电子商务
山雨欲来的中国电子商务
 
乘著噴射機，我離開《中國時報》 2010 12_13_黃哲斌
乘著噴射機，我離開《中國時報》 2010 12_13_黃哲斌乘著噴射機，我離開《中國時報》 2010 12_13_黃哲斌
乘著噴射機，我離開《中國時報》 2010 12_13_黃哲斌
 
Eetstoornissen ppt
Eetstoornissen pptEetstoornissen ppt
Eetstoornissen ppt
 
ملوك الأيام
ملوك الأيامملوك الأيام
ملوك الأيام
 
Data storage systems
Data storage systemsData storage systems
Data storage systems
 
Саяно-шушенская гэс
Саяно-шушенская гэсСаяно-шушенская гэс
Саяно-шушенская гэс
 
Btul wuduk
Btul wudukBtul wuduk
Btul wuduk
 
Dec 27-2010
Dec 27-2010Dec 27-2010
Dec 27-2010
 
โครงงาน
โครงงานโครงงาน
โครงงาน
 
簡報1
簡報1簡報1
簡報1
 
ไฟฟ้าในบ้าน
ไฟฟ้าในบ้านไฟฟ้าในบ้าน
ไฟฟ้าในบ้าน
 
PM anekakawan
PM anekakawanPM anekakawan
PM anekakawan
 

مقصد المقاصد العاشورية

  • 1. ‫ٸؽٍٵ ٠راب "٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح اإلظال٨ٹح" ٤٥ؽٹخ ٨ؽ٩د ا٤ىاٰس ات٫ ِاؼٳز ت٩١ا٬ح‬ ‫٨ر٩ ّصج تٹ٫ ٨ف ّٙاذٯ ا٤ّٝ٩ح، أل ّٯ خ ّفٯ ٤٩ؽٕ٣ ٨س٠صٶ ذٶ واتُ ٠٥ٷ ٰٳ أٰداٖ‬ ‫ّ‬ ‫٬ ف‬ ‫ٹ‬ ‫٭‬ ‫ٹ‬ ‫ا٤رؽسٸُ ٲٔاٸاذٯ ا٤١ثسٴ. ت٣ ٰٳ ٨ّدٲد ل٩٫ أٰ٧ ا٤ثؽٳز ا٤رعدٸدٸح ا٤رٷ أظٱ٧ تٱا‬ ‫ّ‬ ‫زظا٢ ا٤ر٭ٳٸس ٘ٷ ذؽسٸٟ ظٳا٠٫ ا٤٭ٍس االظرٱادٶ ٜفد ذٙ١ٹٟ ظٹاض ا٤رٝ٥ٹد ا٤رٶ‬ ‫وا٤د ِٱٳد ٲـاٸرٯ ِ٥ٵ ا٤ّٝ٣.‬ ‫ٲ٤ٹعتتتتتد ا٤١راتتتتتتح ٘تتتتتٷ ا٤٩ٝاـتتتتتد أ٨تتتتتسا ؼادشتتتتتا ٘تتتتتٷ ا٤صٝا٘تتتتتح اإلظتتتتتال٨ٹح اتر١تتتتتسٮ‬ ‫ا٤ؽتتتتتٹخ اتتتتتت٫ ِاؼتتتتتٳز ِ٥تتتتتٵ ٔٹتتتتتس ٨صتتتتتا٢ ظتتتتتاتٛ، ٲ ّ٩تتتتتا ٸّرثتتتتتس ظٱتتتتتدٮ ا٨رتتتتتدادا‬ ‫٬‬ ‫إلزٰاـتتتتتتاخ ٌٱتتتتتتسخ ِ٥تتتتتتٵ أٸتتتتتتدٶ أِتتتتتتال٦ ٨ّتتتتتتسٲ٘ٹ٫ ٨صتتتتتت٣ ٨تتتتتتا٦ ا٤ؽتتتتتتس٨ٹ٫‬ ‫ا٤عتتتتتتتتتتتتتتٳٸ٭ٷ (خ: 874ٰتتتتتتتتتتتت ت /5801٦) ٲأتتتتتتتتتتتتتتتٷ ؼا٨تتتتتتتتتتتتتتد ا٤ٕصا٤تتتتتتتتتتتتتتٷ (خ:‬ ‫505ٰتتتتتتتتت ت /1111٦) ٲظتتتتتتتتتتتٹٗ ا٤تتتتتتتتتتتدٸ٫ اٺ٨تتتتتتتتتتتدٶ (خ: 136ٰتتتتتتتتت ت /3321٦)‬ ‫ٔٹتتتتتتتس أ ّ ٰتتتتتتتضالع ال٨عتتتتتتتٳا ا٤٩ٳلتتتتتتتٳَ دٲ٪ أ٪ ٸٙتتتتتتتسدٲٮ تا٤رفتتتتتتت٭ٹٗ، ٘ثٝتتتتتتتٷ‬ ‫٪‬ ‫٘تتتتتٷ ٠ٙا٤تتتتتح ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ ٨ٳـتتتتتٳال ت٩ثاؼتتتتتس ا٤ٝٹتتتتتاض لتتتتت٩٫ ٨عتتتتتا٤ٟ‬ ‫ا٤رّ٥ٹتتتتتتتت٣، ٤تتتتتتتتتر٤ٟ ذتتتتتتتت ّس ٬متتتتتتتتعٯ ٲاظتتتتتتتترٝال٤ٯ ٲتٝتتتتتتتتتٷ أظتتتتتتتتٹس ا٤٩٭ٍٳ٨تتتتتتتتتح‬ ‫خ‬ ‫األـٳ٤ٹح ٘ٷ ا٬رٍاز ذؽسٸسٮ.‬ ‫شتتتتتت٧ ٌٱتتتتتتسخ ٘تتتتتتٷ ا٤ٝتتتتتتس٪ ا٤عتتتتتتاتُ ٨تتتتتت٫ ا٤ٱعتتتتتتسج ٨ؽتتتتتتاٲالخ ظتتتتتتا ّج ذٝتتتت ت ّ٨د‬ ‫د‬ ‫د‬ ‫تتتتتتا٤٭ٍس ٘تتتتتٷ ا٤٩ٝاـتتتتتد خىتتتتتٳاخ ٰا٨تتتتتح، ٲ٨تتتتت٫ أتتتتتتسش أِتتتتتال٦ ٰتتتتترٮ ا٤٩سؼ٥تتتتتح‬ ‫ا٤ّتتتت تص تتتتتتت٫ ِثتتتتتتد ا٤عتتتتتتال٦ (خ: 066ٰتتتتتت /1621٦) ـتتتتتتاؼة ٠رتتتتتتاب "ٜٳاِتتتتتتد‬ ‫ّ‬ ‫األؼ١تتتتتتتا٦ ٘تتتتتتتٷ ٨فتتتتتتتا٤ػ األ٬تتتتتتتا٦" ٲذ٥٩ٹتتتتتتترٮ ا٤ٝسا٘تتتتتتتٷ (خ: 486ٰتتتتت ت /5821٦)‬ ‫ـتتتتتتاؼة ٠رتتتتتتاب "ا٤ٙتتتتتتسٲٚ". ٤١تتتت ت ّ ٰتتتتتترٮ ا٤٩سؼ٥تتتتتتح ٤تتتتتت٧ ذ٭ى٥تتتتتتٛ ٨تتتتتت٫ ِ٥تتتتتت٧‬ ‫٫‬ ‫أـتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتٯ، تتتتتتت٣ ٠ا٬تتتتتتد ٬رٹعتتتتتتح ظٱتتتتتتٳد ٘ٝٱٹتتتتتتح اخرتتتتتتاز أـتتتتتتؽاتٱا ٨تتتتتت٭ٱط‬ ‫ا٤رّٝٹتتتتتتد ٨عتتتتتت٥١ا ٘تتتتتتٷ ا٤١تتتتتتال٦ ِ٥تتتتتتٵ ٨ٝاـتتتتتتد األؼ١تتتتتتا٦ ٲ٨فتتتتتتا٤ؽٱا. ٲٸ٩١تتتتتت٫‬ ‫ٲـتتتتتٗ ٰتتتتترٮ ا٤ٝٳاِتتتتتد ا٤٩فتتتتت٥ؽٹح ت ّٱتتتتتا ٨عتتتتت٥ٟ ٲظتتتتتٹه تتتتتتٹ٫ ِ٥٩تتتتتٷ ا٤ٙٝتتتتتٯ‬ ‫٬‬ ‫ٲاألـتتتتتتتٳ٢. ٤تتتتتتتر٤ٟ ظتتتتتتتسٴ ِتتتتتتتسٖ ا٤٩ٕازتتتتتتتتح ِ٥تتتتتتتٵ ذعتتتتتتت٩ٹرٱا "األـتتتتتتتٳ٢‬ ‫ا٤ٝسٸثح"[1].‬
  • 2. ‫ٲٰ١تتتتترا تٝتتتتتٷ ا٤١تتتتتال٦ ِ٥تتتتتٵ ا٤٩ٝاـتتتتتد ٸرعاذتتتتتتٯ ِ٥٩تتتتتا٪ ٨ر١تتتتتا٨ال٪ ٰ٩تتتتتا ا٤ٙٝتتتتتٯ‬ ‫ٲاألـتتتتتتٳ٢ ٤تتتتتتٵ أ٪ اظتتتتتترٝس ٘تتتتتتٷ ِ٥تتتتتت٧ ٸرٳ ّتتتتتتىٱ٩ا دٲ٪ أ٪ ٸ ٥تتتتتتؿ ٤ٳاؼتتتتتتد‬ ‫ظ‬ ‫ّ‬ ‫٨٭ٱ٩تتتتتتا ٰتتتتتتٳ ِ٥تتتتتت٧ "ا٤ٝٳاِتتتتتتد ا٤ٙٝٱٹتتتتتتح"، ٤١ ّتتتتتتٯ ٤تتتتتت٧ ٸٍٙتتتتتتس تّتتتتتتد ت٩تتتتتت٫ ٸ٩٭ؽتتتتتتٯ‬ ‫٭‬ ‫اظتتتترٝال٤ٯ ٘تتتتٷ ٨ٳٜتتتتُ ختتتتاؾ ٸر ّتتتتط ٘ٹتتتتٯ ِ٥٩تتتتا ٜتتتتا ٧ ا٤تتتتراخ، ٲٌتتتت٣ ٨ٳ ِّتتتتا‬ ‫ّ ش‬ ‫ظ‬ ‫تتتتتتٹ٫ ٰتتتتترٮ ا٤ّ٥تتتتتٳ٦ ا٤صالشتتتتتح، أل ّ ِتتتتتد٦ ٬متتتتتعٯ ظّ٥تتتتتٯ ٘تتتتتٷ ؼاظتتتتتح ٤تتتتتٵ زؼتتتتت٧‬ ‫٪‬ ‫٨١ٹ٫ ٸعرٝس ٘ٹٯ ٤ٵ ؼٹ٫.‬ ‫ّ‬ ‫تتتتتت٣ ٪ ا ٤٭ٍتتتتتس ٘تتتتتٷ ا٤٩ٝاـتتتتتد ٲأظتتتتتساز ا٤رؽتتتتتسٸُ ٲظد٤تتتتتٯ ٜثتتتتت٣ ذ٤تتتتتٟ ٲأش٭تتتتتاعٮ‬ ‫ّ‬ ‫٨ؽمتتتتتت٭ا ختتتتتتس ٰتتتتتتٳ ِ٥تتتتتت٧ ا٤رفتتتتت ّٖ، أل٪ أِتتتتتتال٦ ا٤فتتتتتتٳ٘ٹح ٠تتتتتتا٬ٳا ٸ١صتتتتتتسٲ٪‬ ‫ّ‬ ‫ٳ‬ ‫٨تتتتت٫ ا٤١تتتتتال٦ ِ٥تتتتتٵ ٨ٝتتتتتا٦ اإلؼعتتتتتا٪ ا٤تتتتترٶ ٸٙتتتتتٳٚ ٨ٝتتتتتا٨ٷ اإلظتتتتتال٦ ٲاإلٸ٩تتتتتا٪،‬ ‫ٲٸس ّتتتتتتصٲ٪ ِ٥تتتتتتٵ ا٤ؽٝٹٝتتتتتتح ا٤رتتتتتتٷ ٰتتتتتتٷ تتتتتتتاو٫ ا٤ؽتتتتتتسٸّح. ٘تتتتتتبذا ٠رثتتتتتتٳا ٘تتتتتتٷ‬ ‫٠‬ ‫ا٤ؽتتتتتسٸّح ٤تتتتت٧ ٸٝٙتتتتتٳا ِ٭تتتتتد زظٳ٨ٱتتت ت ا ا٤ٍتتتتتاٰسج، تتتتتت٣ اؼتتتتترٕ٥ٳا تثٹتتتتتا٪ أظتتتتتسازٰا‬ ‫ا٤رتتتتتٷ ذ٩صتتت تّ٣ ٔتتتتتٳز ؼٝٹٝرٱتتتتتا، ٘ثتتتتتدزخ ٨تتتتت٭ٱ٧ ٨ٝتتتتتاالخ ؼتتتت ازٸح ٜسٸثتتتتتح ا٤٭عتتتتتثح‬ ‫٤تتتتتتٵ ا٤٩ٝاـتتتتتتد، ٔٹتتتتتتس أ ّٱتتتتتتا ٤تتتتتت٧ ذ١تتتتتت٫ ٘تتتتتتٷ ِ٩ٳ٨ٱتتتتتتا ٨٭متتتتتتثىح تا٤رّٝٹتتتتتتد‬ ‫٬‬ ‫ا٤عتتتتت ت ازٶ ِ٥تتتتتتتٵ ٬عتتتتتتتٛ األـتتتتتتتٳ٢ ا٤١٥ٹتتتتتتتح، ذ داخ٥رٱتتتتتتتا ؼتتتتتتتىؽاخ ِس٘ا٬ٹتتتتتتتح‬ ‫ٸ٭عتتتتتتثٱا أـتتتتتتؽاتٱا ٤تتتتتتٵ "ا٤١ؽتتتت ت ٗ" ا٤تتتتتترٶ ٸ٭١تتتتتتسٮ ِ٥٩تتتتتتاع ا٤ؽتتتتتتسٸّح. ٲ٨تتتتتتُ‬ ‫ذ٤تتتتتٟ ٘تتتتتب٪ أ٠صتتتتتس ٨تتتتتا ٠رثتتتتتٳٮ ٠تتتتتا٪ ٲشٹتتت ت ٛ ا٤فتتتتت٥ح تا٤ٙٝتتتتتٯ ٲذٙاـتتتتتٹ٣ أؼ١ا٨تتتتتٯ،‬ ‫ّ‬ ‫ذ اؼرٕتتت ت ٣ ِتتتتتدد ٨تتتتت٭ٱ٧ ت٩راتّتتتتتح ٘تتتتتسٲَ األؼ١تتتتتا٦ ٨ر١٥تتت تّ٩ٹ٫ ِ٥تتتتتٵ ؼ١٩ٱتتتتتا أٲ‬ ‫ِ٥٥ٱتتتتتا ٲ٨ٝاـتتتتتدٰا ا٤ ٙٹتتتتتح، تتتتتت٣ ٠تتتتتا٪ ظتتتت٣ ٠ال٨ٱتتتتت٧ ٨ ّفتتتتتا ٤ٝىتتتتتاَ ٨ّتتتت ّ٫‬ ‫ٹ‬ ‫ف‬ ‫ّ‬ ‫٨تتتتتتت٫ ا٤ؽتتتتتتتسِٹاخ ٰتتتتتتتٳ ا٤ّثتتتتتتتاداخ ا٤رتتتتتتتٷ ٠تتتتتتتا٪ ا٤ٙٝٱتتتتتتتاع ٲِ٥٩تتتتتتتاع األـتتتتتتتٳ٢‬ ‫ٸرتتتتتتس ّدٲ٪ ٘تتتتتتٷ ذّ٥ٹ٥ٱتتتتتتا تؽ ّتتتتتتح أ ّ ٔا٤ثٱتتتتت ا ذتتتتتتٳٜٹٙٷ ٔٹتتتتتتس ٨ّٝتتتتتتٳ٢ ا٤٩ّ٭تتتتتتٵ.‬ ‫٪‬ ‫ع‬ ‫د‬ ‫ٲ٨تتتتتتتت٫ ٨ؽتتتتتتتتاٰٹسٰ٧ ا٤ؽ١تتتتتتتتٹ٧ ا٤رس٨تتتتتتتترٶ (خ: 023ٰتتتتتت ت /239٦) ٘تتتتتتتتٷ ٠رثتتتتتتتتٯ‬ ‫"ا٤ؽتتتتتتتتط ٲأظتتتتتتتتسازٮ"[2] ٲ"ا٤فتتتتتتتتالج ٲ٨ٝاـتتتتتتتتدٰا"[3] ٲ" شثتتتتتتتتاخ ا٤ّ٥تتتتتتتت٣"[4]‬ ‫٠٩ا أوا٢ ا٤ٕصا٤ٷ ٘ٷ "اإلؼٹاع" ا٤١ال٦ ِ٥ٵ أظساز ا٤ّثاداخ.‬ ‫شتتتتتتتتتتت٧ ٌٱتتتتتتتتتتتس ٘تتتتتتتتتتتٷ ا٤ٝتتتتتتتتتتتس٪ ا٤صتتتتتتتتتتتا٨٫ أتتتتتتتتتتتتٳ ظتتتتتتتتتتتؽاٚ ا٤ؽتتتتتتتتتتتاوثٷ (خ:‬ ‫097ٰتتتتت /8831٦) ت٩تتتتتت٭ٱط ٨ر٩ ّتتتتتتص ٘تتتتتتٷ ذ ـتتتتتتٹ٣ األـتتتتتتٳ٢ ختتتتتتسض تتتتتتتٯ ِتتتتتت٫‬ ‫ٹ‬ ‫ا٤ىتتتتتسٚ األـتتتتتٳ٤ٹح ا٤عتتتتتا دج، ذ اظرٱتتتتتد ٘تتتتتٷ ذ ظتتتتتٹط ٬٩تتتتته ظدٸتتتتتد ٨تتتتت٫ ا٤١راتتتتتتح‬ ‫ٸرعتتتتتتتاٲش ا٤تتتتتتتدٲزا٪ ٘تتتتتتتٷ ٘٥تتتتتتتٟ األ٤ٙتتتتتتتاي ظّ٥تتتتتتتٯ ِ٭ٳا٬تتتتتتتا ٤٥رّسٸتتتتتتتٗ ت ظتتتتتتتساز‬ ‫ا٤ر١٥ٹتتتتتٗ[5] ٘اظر١ؽتتتتتٗ ٬عتتتتتٝا ٨تتتتت٫ "ا٤٩ٳا٘ٝتتتتتتاخ" ٸٝتتتتتٳ٦ ِ٥تتتتتٵ ٨تتتتتدازٞ ٠٥ٹتتتتتتح‬ ‫٨تتتتت٫ ٨ٝاـتتتتتد ا٤ؽتتتتتسَ ظ ّأذتتتتتٯ ِ٥تتتتتٵ أ٪ ٸفتتتتٗ ٨تتتتتا اؼتتتتتر٩٣ ِ٥ٹتتتتتٯ ٠راتتتتتتٯ ت ّتتتتتٯ‬ ‫٬‬ ‫س‬ ‫"ٜد ـاز ِ٥٩ا ٨٫ ظ٩٥ح ا٤ّ٥ٳ٦"[6].‬ ‫٤١تتتتت٫ ا٤٩٭ٍٳ٨تتتتتتح األـتتتتتتٳ٤ٹح ا٤٩رٳازشتتتتتتح ٠ا٬تتتتتد ذر٩ ّتتتتتتُ تٱٹثتتتتتتح ِ٥٩ٹتتتتتتح ظتتتتتتسج،‬ ‫ر‬ ‫ّ‬ ‫٠٩تتتتتا أ ّٱتتتتتا ٠ ا٬تتتتتد ٨٭متتتتتثىح ٘تتتتتٷ ٜٳاِتتتتتد ِ٥٩ٹتتتتتح ٨ؽ١٩تتتتتح ا٤فتتتتتٹأح تؽٹتتتتتس‬ ‫٬‬ ‫ٸفتتتتتّة اخرساٜٱتتتتتا ت٩تتتتت٭ٱط ٘تتتتتٷ ٠رتتتتتاب ٲاؼتتتتتد ٲتعٱتتتتتد ِ٥٩تتتتتٷ ٨٭ٙتتتتتسد. ٤تتتتتر٤ٟ‬ ‫٤تتتتت٧ ٸؽتتتتتدز ٠رتتتتتاب "ا٤٩ٳا٘ٝتتتتتاخ" ٘تتتتتٷ ذتتتتتازٸخ ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ األشتتتتتس ا٤تتتتترٶ‬ ‫أؼدشرتتتتتتٯ األ٨ٱتتتتتتاخ ا٤رتتتتتتٷ تٝٹتتتتتتد ٨فتتتتتت ّٙاخ ِا ّتتتتتتح األـتتتتتتٳ٤ٹٹ٫ ذتتتتتتدٲز ٘تتتتتتٷ‬ ‫٨‬ ‫٭‬
  • 3. ‫٘٥١ٱتتتتتا. ٘٩١تتتتتس ظٱتتتتتد ا٤ؽتتتتتاوثٷ ٨ٕ٩تتتتتٳزا ذؽتتتتتد ٔىتتتتتاع ا٤٩٭تتتتتاٰط األـتتتتتٳ٤ٹح‬ ‫ا٤عتتتتتا دج. ٲٸ٩١تتتتت٫ ا٤ٝتتتتتٳ٢ تتتت ت ٪ ٠رتتتتتاب ا٤٩ٳا٘ٝتتتتتاخ ٠تتتتتا٪ ٸ٩صتتت تّ٣ ٨ؽتتتتتسٲَ ِ٥تتتتت٧‬ ‫ّ‬ ‫ظدٸتتتتد ٤تتتت٧ ٸ١ر٩تتتت٣، ٘ٱتتتتٳ ٨تتتتا ٪ ٠تتتتاد ٸمتتتتٷع ٨تتتتا ؼٳ٤تتتتٯ ؼرتتتتٵ ذمتتتتاع٢ ٬تتتتٳزٮ‬ ‫دٲ٪ أ٪ ٸ٭ىٙتتتتتتتتتإ ٬ٱا ٹتتتتتتتتتتا ٤تتتتتتتتتتٵ أ٪ ظتتتتتتتتتاع زظتتتتتتتتتتا٢ اإلـتتتتتتتتتتالغ ٲا٤ر٭تتتتتتتتتتٳٸس‬ ‫٘ خمتتتتتّٳا ا٤ّ٥تتتتتٳ٦ اإلظتتتتتال٨ٹح ا٤٩رٳازشتتتتتح ٤تتتتتٵ لتتتتتسٲب ٨تتتتت٫ ِتتتتتادج ا٤ٝتتتتتساعج‬ ‫ِ٥تتتتتتتٵ ٬ؽتتتتتتتٳ ذتتتتتتتدزٸعٷ ٘تتتتتتتٷ لتتتتتتتٳع اؼتتتتتتترٕا٤ٱ٧ ت٩عتتتتتتتا ٣ اإلـتتتتتتتالغ ا٤تتتتتتتدٸ٭ٷ‬ ‫ٲٜماٸا ا٤٭ٱمح ٲا٤ر٩ ّ٪.‬ ‫د‬ ‫ٲ٘تتتتتٷ ظتتتتتٹاٚ تؽتتتتتصٱ٧ ِ ّتتتتتا ٸسٲ٬تتتتتٯ ٨عتتتتتر٭ٹسا ٨تتتتت٫ ٠رتتتتتة ا٤رتتتتتساز ا٬رثٱتتتتتٳا ٤تتتتتٵ‬ ‫٩‬ ‫أٰ٩ٹتتتتتتح زز ا٤ؽتتتتتتاوثٷ ا٤تتتتتترٶ تٝتتتتتتٷ ٠ال٤تتتتتتح تٕٹتتتتتتس ٲازز، أٲ تٕٹتتتتتتس ٨عتتتتتترٝث٣‬ ‫ؼعتتتتتتة ذّثٹتتتتتتس ا٤عتتتتتتاتسٶ[7]. ٤١تتتتتت٭ٱ٧ ا٠رٙتتتتتتٳا ٘تتتتتتٷ ا٤ٕا٤تتتتتتة تا٤رؽتتتتتتعٹُ ِ٥تتتتتتٵ‬ ‫٬ؽتتتتتتسٮ ٲاإلؼتتتتتتادج ت ٰ٩ٹرتتتتتتٯ، ٲا٤ؽتتتتتتس ِ٥تتتتتتٵ ٜساعذتتتتتتٯ ٲذّ٥ٹ٩تتتتتتٯ، ٲ٤تتتتتت٧ ٸٱر٩تتتتتتٳا‬ ‫ت٩ٳاـتتتتت٥ح ا٤١راتتتتتتح ٘تتتتتٷ ا٤٩ٳلتتتتتٳَ ٜفتتتتتد ؼٹتتتتتاع ٘١تتتتتسج ذ ظتتتتتٹط ِ٥تتتتت٧ ختتتتتاؾ‬ ‫تا٤٩ٝاـد.‬ ‫ٲ٠تتتتتا٪ أ ّ٢ ا٤٩ثتتتتتادزٸ٫ ٤تتتتتٵ ذ٤تتتتتٟ ا٤ؽتتتتتٹخ ٨ؽ٩تتتتتد ا٤ىتتتتتاٰس اتتتتتت٫ ِاؼتتتتتٳز ا٤تتتتترٶ‬ ‫ٲ‬ ‫أزاد أ٪ ٸعتتتتتتتر ٬ٗ ٨تتتتتتتا ا٬ٝىتتتتتتتُ ٨تتتتتتت٫ االٰر٩تتتتتتتا٦ تا٤٩ٝاـتتتتتتتد، ٲٸرٝتتتتت ت ّ٦ تتتتتتتتا٤٭ٍس‬ ‫د‬ ‫٘ٹٱتتتتتتا ٤تتتتتتٵ ٨عتتتتتترٳٴ أ٠صتتتتتتس ٲلتتتتتتٳؼا ت٩تتتتتت٭ٱط ٬ٝتتتتتتدٶ ٸ سظٱتتتتتتا ٬ٱا ٹتتتتتتا ٨تتتتتت٫‬ ‫٨ما ٛ ِ٥٧ أـٳ٢ ا٤ٙٝٯ ؼرٵ ذعرٳٶ ِ٥٩ا ٨٭عصا ٨عرٝال تراذٯ.[8]‬ ‫ٲٸ٩١تتتت٫ ظ٩تتتتتا٢ ٨ٝفتتتتتد ا٤ؽتتتتتٹخ ٨تتتتت٫ ٨ٝاـتتتتدٮ ٘تتتتتٷ ٨ٝفتتتتتد ٨س٠تتتتتصٶ ٰتتتتتٳ ٬ٝتتتتتد‬ ‫ِ٥تتتت٧ أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ شتتتت٧ ذعتتتتاٲشٮ ٤ر ظتتتتٹط ِ٥تتتت٧ ظدٸتتتتد ٨ث٭تتتتٷ ِ٥تتتتٵ ا٤ٝىّٹتتتتتاخ‬ ‫ّ‬ ‫ٰٳ ِ٥٧ "٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح".‬ ‫ٲٜتتتتتتد ٰتتتتتتٹ٩٫ ٰتتتتتترا ا٤٩ٝفتتتت تد ِ٥تتتتتتٵ ٠ا٘تتتتتتح ٘ٝتتتتتتساخ ٨ٝ ّ٨رتتتتتتٯ ا٤٩٭ٱعٹتتتتتتح ا٤رتتتتتتٷ‬ ‫د‬ ‫ظتتتت٭ؽاٲ٢ ذؽ٥ٹ٥ٱتتتتا ذؽ٥تتتتتٹال ٬ٝتتتتدٸا ٸعرٱتتتتد ٘تتتتتٷ اخرثتتتتاز ٨تتتتدٴ ٨١تتتتتا٪ ذؽٝتتتتٛ ٨تتتتتا‬ ‫ـ ّغ تٯ.‬ ‫س‬ ‫ؼتتتتت ت ّد ا٤ؽتتتتتتتٹخ ٨٭تتتتتتتر ا٤٩٭ى٥تتتتتتتٛ ٨ؽرٳٸتتتتتتتاخ ا٤١رتتتتتتتاب ذؽدٸتتتتتتتدا ظ٩ا٤ٹتتتتتتتا ت ّتتتتتتتٯ‬ ‫٬‬ ‫د‬ ‫ٸرمتتتتتتت ت ّ٫ " ٨ثاؼتتتتتتتتتس ظ٥ٹ٥تتتتتتتتتح ٨تتتتتتتتت٫ ٨ٝاـتتتتتتتتتد ا٤ؽتتتتتتتتتسٸّح ٲا٤ر٩صٹتتتتتتتتت٣ ٤ٱتتتتتتتتتا،‬ ‫٩‬ ‫ٲاالؼرعتتتتتتتتاض إلشثاذٱتتتتتتتتا"[9] ٘ا٤٩ٳلتتتتتتتتٳَ ٰتتتتتتتتٳ ا٤٩ٝاـتتتتتتتتد، ٲا٤٩تتتتتتتت٭ٱط ٸع٩تتتتتتتتُ‬ ‫تٹ٫ ا٤٩راتّح ا٤رىثٹٝٹح ٲا٤ثسٰ٭ح اإلشثاذٹح.‬ ‫أ ّتتتتا ا٤٩ٝفتتتتد ٨تتتت٫ ذ٤تتتتٟ ٘ٹر٩صتتتتّ٣ ٘تتتتٷ و٩تتتتٳغ ـتتتتالؼٷ ٠ثٹتتتتس ٸر ظتتتتط ِ٥تتتتٵ‬ ‫٨‬ ‫ٰتتتتتتدٖ "٬ثساظتتتتتتٷ" أٲ ٨ّٹتتتتتتازٶ ٰتتتتتتٳ خد٨تتتتتتح ا٤٩رٙ ّٱتتتتتتٹ٫ ٘تتتتتتٷ ا٤تتتتتتدٸ٫ تؽٹتتتتتتس‬ ‫ٝ‬ ‫ذ١تتتتتتٳ٪ ٰتتتتتترٮ ا٤٩ٝاـتتتتتتد ٨سظّتتتتتتا ٨ؽ ّ٩تتتتتتا ٸصٸتتتتتت٣ ا٤ تتتتتتالٖ أٲ ٸعتتتتتتاِد ِ٥تتتتتتٵ‬ ‫١‬ ‫اإلٜتتتتتتال٢ ٨٭تتتتتتٯ، ٲٸعتتتتتتٱ٧ ٘تتتتتتٷ اظررفتتتتتتا٢ ا٤رّ ّتتتتتتة ا٤٩تتتتتترٰثٷ ترتتتتتتدزٸة أذثتتتتتتاَ‬ ‫ف‬ ‫ا٤٩تتتتتتتراٰة ِ٥تتتتتتتٵ اإل٬فتتتتتتتاٖ ٲاالؼر١تتتتتتتا٦ ٤تتتتتتتٵ ا٤ؽتتتتتتتٛ ِ٭تتتتتتتد ذىتتتتتتتاٸس ؼتتتتتتتسز‬ ‫ا٤ الٖ ا٤٩٥عإ ٤ٵ االخرٹاز ٲا٤رسظٹػ.‬
  • 4. ‫ٲٰتتتتٳ ٸ٭ى٥تتتتٛ ٘تتتتٷ ذ٤تتتتٟ ٨تتتت٫ أش٨تتتتح ِ٥٩ٹتتتتح ٨ؽتتتتٱٳدج ٘تتتتٷ ا٤عتتتتاؼح ا٤ٙٝٱٹتتتتح ٰتتتتٷ‬ ‫أش٨تتتتتح ا٤ تتتتتالٖ ا٤تتتتترٶ ال ٸ٭رٱتتتتتٷ ٤تتتتتٵ ٨ٳاٜتتتتتٗ ٜىّٹتتتتتح ؼاظتتتتت٩ح تتتتتتد٤ٹ٣ ٜٳ٤تتتتتٯ‬ ‫« دِتتتتتا٬ٷ ٤تتتتتٵ ـتتتتتسٖ ا٤ٱ ّتتتتتح ٤ٹتتتتتٯ ٨تتتتتا زأٸتتتتتد ٨تتتتت٫ ِعتتتتتس االؼرعتتتتتاض تتتتتتٹ٫‬ ‫٩‬ ‫ا٤٩ ر٥ٙتتتتتتٹ٫ ٘تتتتتتٷ ٨عتتتتتتا ٣ ا٤ؽتتتتتتسٸّح ذا ٠تتتتتتا٬ٳا ال ٸ٭رٱتتتتتتٳ٪ ٘تتتتتتٷ ؼعتتتتتتاظٱ٧ ٤تتتتتتٵ‬ ‫أد٤تتتتتتتح لتتتتتتتسٲزٸح أٲ ٜسٸثتتتتتتتح ٨٭ٱتتتتتتتا ٸتتتتتتترِ٫ ٤ٹٱتتتتتتتا ا٤٩١تتتتتتتاتس، ٲٸٱرتتتتتتتدٶ تٱتتتتتتتا‬ ‫ا٤٩ؽتتتتت ّٯ ِ٥ٹتتتتتتٯ ٠٩تتتتتتا ٸ٭رٱتتتتتتٷ أٰتتتتتت٣ ا٤ّ٥تتتتتتٳ٦ ا٤ّٝ٥ٹتتتتتتح ٘تتتتتتٷ ؼعتتتتتتاظٱ٧ ا٤٩٭ىٝتتتتتتٷ‬ ‫ث‬ ‫ٲا٤ٙ٥عتتتتتتتتتتتتٙٷ ٤تتتتتتتتتتتتٵ األد٤تتتتتتتتتتتتح ا٤متتتتتتتتتتتتسٲزٸاخ ٲا٤٩ؽتتتتتتتتتتتتاٰداخ ٲاألـتتتتتتتتتتتتٳ٢‬ ‫ا٤٩ٳلتتتتتٳِح، ٘ٹ٭ٝىتتتتتُ تتتتتتٹ٫ ا٤ع٩ٹتتتتتُ ا٤ؽعتتتتتاض، ٲٸسذٙتتتتتُ تتتتتتٹ٫ أٰتتتتت٣ ا٤عتتتتتد٢ ٨تتتتتا‬ ‫ٰ٧ ٘ٹٯ ٨٫ ٤عاض ».[01]‬ ‫٘األش٨تتتتتح ِ٭تتتتتدٮ ٨٭ٱعٹتتتتتح ؼعاظٹتتتتتح ذر٩صتتتتت٣ ٘تتتتتٷ ٔٹتتتتتاب ٨ّتتتتتاٸٹس ٨سظّٹتتتتتح ِ٥ٹتتتتتا‬ ‫ٸ متتتتتُ ٤ٝٳذٱتتتتتا ا٤ثسٰا٬ٹتتتتتح ا٤٩ ر٥ٙتتتتتٳ٪، أ ّتتتتتا ا٤ؽتتتتت٣ ا٤تتتتترٶ ٸٝرسؼتتتتتٯ ٘ٱتتتتتٳ ظّتتتتت٣‬ ‫٨‬ ‫ا٤ تتتتتالٖ ٘تتتتتٷ ٨عتتتتتا ٣ ا٤ؽتتتتتسٸّح ظازٸتتتتتا ٨عتتتتتسٴ ا٤ تتتتتالٖ تتتتتتٹ٫ أٰتتتتت٣ ا٤ّ٥تتتتتٳ٦‬ ‫ا٤ّٝ٥ٹتتتتتتتح ٠تتتتتتتا٤٩ر١٥٩ٹ٫ ٲا٤ٙالظتتتتتتتٙح ا٤تتتتتتترٸ٫ ٸؽر١٩تتتتتتتٳ٪ ٤تتتتتتتٵ أد٤تتتتتتتح لتتتتتتتسٲزٸح‬ ‫ٲ٨ثتتتتتتتادم ٨ع٥تتتتت تّ٩ح تٳـتتتتتتتٙٱا أـتتتتتتتٳال ٨ٳلتتتتتتتٳِح ذٝىتتتتتتتُ ا٤ؽعتتتتتتتاض ٲذس٘تتتتتتتُ‬ ‫ا٤٥عاض.‬ ‫ٲٸٍٱتتتتتس أ٪ ا٤ؽتتتتتٹخ اتتتتتت٫ ِاؼتتتتتٳز زا٦ ذؽٝٹتتتتتٛ ٨ٝفتتتتتد ِعتتتتتٹس ا٤٩٭تتتتتا٢ ٸؽ٩تتتتت٣‬ ‫ّ‬ ‫٘تتتتتتٷ ذاذتتتتتتٯ تتتتتتترٲز اظتتتتتترؽا٤رٯ، أل ّتتتتتتٯ أزاد أ٪ ٸىتتتتتتاتٛ تتتتتتتٹ٫ ٨عتتتتتتا٤ٹ٫ ٨ّتتتتتتس٘ٹٹ٫‬ ‫٬‬ ‫ٔٹس ٨رىاتٝٹ٫ ٨٭ٱعا ٲ٨م٩ٳ٬ا ٰ٩ا ا٤ٙٝٱٹاخ ٲا٤ّٝ٥ٹاخ.‬ ‫شتتتت ت٧ ّتتتتتتٯ أزاد ٤ؽتتتتتتاٚ ا٤ٙٝٱٹتتتتتتاخ تا٤ّٝ٥ٹتتتتتتاخ ٘تتتتتتٷ ـتتتتتتٙح ا٤ٝىتتتتتتُ، ٤١تتتت ت ّ ٰتتتتتترٮ‬ ‫٫‬ ‫ّ ٬‬ ‫ا٤فتتتتتٙح ٤تتتتت٧ ذ١تتتتت٫ ٨رؽٝٝتتتتتح ذ٩تتتتتا٦ ا٤رؽٝتتتتتٛ ٘تتتتتٷ ا٤ّ٥تتتتتٳ٦ ا٤ّٝ٥ٹتتتتتح ِ٥تتتتتٵ ا٤ٳظتتتتتٯ‬ ‫ا٤تتتتترٶ ذ٠تتتتتسٮ، ٘رتتتتتازٸخ ِ٥تتتتت٧ ا٤١تتتتتال٦ ٸؽتتتتتٱد تتتتت ٪ ا٤ثتتتتتساٰٹ٫ ا٤ّٝ٥ٹتتتتتح ا٤رتتتتتٷ ٠تتتتتا٪‬ ‫ّ‬ ‫ٸؽتتتتتتترط تٱتتتتتتتا ا٤٩ ر٥ٙتتتتتتتٳ٪ ٤تتتتتتت٧ ذ١تتتتتتت٫ ظ٩ٹّٱتتتتتتتا ؼاظتتتتتتت٩ح ٲال ٨٭ٱٹتتتتتتتح ٤٥ تتتتتتتالٖ‬ ‫ّ‬ ‫ٲا٤٥عتتتتتاض، زٔتتتتت٧ أ٪ ٠تتتتت٣ ٘سٜتتتتتح ٠ا٬تتتتتد ذتتتتتسٴ أ٪ أد٤رٱتتتتتا ٜاوّتتتتتح ٘تتتتتٷ شثتتتتتاخ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫٨ٝاالذٱتتتتتا ٲ تىتتتتتا٢ ٨ٝتتتتتاالخ ا٤ فتتتتتٳ٦. ٲ٤تتتتتٳ ٠ا٬تتتتتد ٠تتتتت٣ أد٤تتتتترٱ٧ ٜىّٹتتتتتح ٤٩تتتتتا‬ ‫اظتتتتتتتر٩س ا٤ تتتتتتتالٖ تٹتتتتتتت٭ٱ٧ ٲال٬رٱتتتتتتتٵ ا٤ع٩ٹتتتتتتتُ ٤تتتتتتتٵ ٨ٝتتتتتتتاالخ ٲاؼتتتتتتتدج ذس٘تتتتتتتُ‬ ‫ّ‬ ‫ؼتتتتت١ا٤ٹح ا٤ٙسٜتتتتتح. تتتتتت٣ ٪ اٺشتتتتتاز ا٤عتتتتت٥ثٹح ٤٥ ال٘تتتتتاخ ا٤١ال٨ٹتتتتتح ٠ا٬تتتتتد أٍِتتتتت٧‬ ‫ّ‬ ‫خىثتتتتتا ٨تتتتت٫ شتتتتتاز ا٤ ال٘تتتتتاخ ا٤ٙٝٱٹتتتتتح، ٲذ٤تتتتتٟ أل٪ ا ِّتتتتتاع ا٤ٝىتتتتتُ ٸتتتتتدُ٘ ٤تتتتتٵ‬ ‫ّ د‬ ‫ا٤رّ ّة أ٠صس ٨ ّا ٸدُ٘ ٤ٹٯ اال٠رٙاع تا٤ٍ٫ ا٤ساظػ.‬ ‫ّ‬ ‫٩‬ ‫ف‬ ‫ٲا٤ؽاـتتتتتتت٣ أ ّ ِ٥تتتتتتت٧ ا٤١تتتتتت ال٦ ا٤تتتتتتترٶ أزاد ا٤ؽتتتتتتتٹخ أ٪ ٸعّ٥تتتتتتتٯ ٨صتتتتتتتاال ٸؽرتتتتتتترٶ‬ ‫٪‬ ‫ا٤٩رٙٝٱتتتتتٳ٪ ت٩٭ٱعتتتتتٯ ا٤ّٝ٥تتتتتٷ ٘تتتتتٷ و٥تتتتتة ا٤ّٝ٥ٹتتتت اخ ٠تتتتتا٪ تتتتتتدٲزٮ ٸّتتتتتٹػ أش٨تتتتتح‬ ‫خال٘تتتتت اخ ٠ثتتتتتتسٴ ٲؼتتتتتتدٸدج ا٤رّٝٹتتتتتتد ٤تتتتتت٧ ذٙتتتتتتسش ٨ٝتتتتتتاالخ ٸع٥تتتتتّ٧ تٱتتتتتتا ا٤ع٩ٹتتتتتتُ‬ ‫تاظرص٭تتتت ت اع األـتتتتتتٳ٢ ا٤١ثتتتتتتسٴ ا٤رتتتتتتٷ ٸرٙٝتتتتتتٳ٪ ِ٥ٹٱتتتتتتا تداٰتتتتتتح تؽ١تتتتتت٧ اإلظتتتت ت ال٦‬ ‫ا٤تتتتترٶ ٸع٩ّٱتتتتت٧. تتتتتت٣ ٪ ٨تتتتت٫ أتتتتتتسش ٲظتتتتتٳٮ أش٨تتتتتح ا٤ ال٘تتت ت اخ ا٤ٙٝٱٹتتتتتح ٰتتتتتٳ أ٪‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬
  • 5. ‫ا٤٩ٝ٥تتتتتتّدٸ٫ ٸّرثتتتتتتسٲ٪ اخرٹتتتتتتازاخ ٨تتتتتتراٰثٱ٧ ٜىّٹتتتتتتح ٲٸرّ ّتتتتتتثٳ٪ ٤ٱتتتتتتا ٠ ّٱتتتتتتا‬ ‫٬‬ ‫ف‬ ‫ِٝ ا د ٸٝٹ٭ ّح ال ٸعٳش اخرٹ از ظٳاٰا.‬ ‫ٹ‬ ‫ٲت٭تتتتاع ِ٥تتتتٵ ذ٤تتتتٟ ٸ٩١تتتت٫ ا٤ٝتتتتٳ٢ تتت ت ٪ ٜٹتتتتاض ا٤ٙٝٱٹتتتتاخ ِ٥تتتتٵ ا٤ّٝ٥ٹتتتتاخ تعتتتتا٨ُ‬ ‫ّ‬ ‫ا٤ٝىتتتتتُ ٸفتتتتتّة اِرثتتتتتازٮ ظتتتتتثٹال ٤ؽتتت ت٣ أش٨تتت تح ا٤ تتتتتالٖ ٲا٤رّ ّتتتتتة، تتتتتت٣ ٜتتتتتد‬ ‫ف‬ ‫ّ‬ ‫ٸ١ٳ٪ ظثثا ٘ٷ ذّعٹسٰا.‬ ‫شتتتتت٧ ٲاـتتتتتت٣ ا٤ؽتتتتتتٹخ ٠ال٨تتتتتتٯ ٘تتتتتتٷ ا٤٩ٝ ّ٨تتتتتتح ٨عرفتتتتتتؽثا ٨ٝفتتتتتتد ا٤ثؽتتتتتتس ِتتتتتت٫‬ ‫د‬ ‫ّ‬ ‫ٜىّٹتتتتاخ ٨سظّٹتتتتح، ٘ا٬رٝتتتت٣ ٨تتتت٫ ٨تتتتدغ ا٤ّٝ٥ٹتتتتاخ ٤تتتتٵ ٬ٝتتتتد ِ٥تتتت٧ أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ‬ ‫ا٤تتتتترٶ ٤تتتتت٧ ٸعتتتتترىُ أ٪ ٸؽٝتتتتتٛ ٤٥ٙٝتتتتتٯ ٨تتتتتا ؼٝٝتتتتتٯ ا٤٩٭ىتتتتتٛ ٤٥ّٝا تتتتتد ٨تتتتت٫ ٜىتتتتتُ‬ ‫ٲٸٝٹ٫.‬ ‫ٲٜتتتتد ت٭تتتتٵ ٬ٝتتتتدٮ ٤ّ٥تتتت٧ أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ ِ٥تتتتٵ ِتتتتدج أظتتتتط ٸ٩١تتتت٫ زظاِٱتتتتا ٤تتتتٵ‬ ‫أزتُ ؼ١ا٤ٹاخ ٨رساتىح ذّ ّ ِٳا ٛ ٘ٷ وسٸٛ ِ٥٧ ا٤٩ٝاـد:‬ ‫د‬ ‫1- أزمة الظىٍات:‬ ‫تّتتتتد أ٪ ؼتت ت ّؿ ا٤ؽتتتتٹخ أش٨تتتتح ا٤ٙٝتتتتٯ ٘تتتتٷ وٕٹتتتتا٪ ا٤ٍ٭ٹتتتتاخ ا٤رتتتتٷ تٝٹتتتتد تٕٹتتتتس‬ ‫ؼتتتتتتتا٠٧ ٨سظّتتتتتتتٷ ؼاظتتتتتتت٧ أ ّتتتتتتتد أ ّ ِ٥تتتتتتت٧ أـتتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتتٯ ٤تتتتتتتٹط ٘ٹتتتتتتتٯ "ٔ٭ٹتتتتتتتح‬ ‫٪‬ ‫٠‬ ‫٤٩رى٥تتتتتتة ٰتتتتتترا ا٤ٕتتتتتتسق"[11] أل٪ أش٨تتتتتتح ا٤ٍ٭ٹتتتتتتاخ وٕتتتتتتد ِ٥ٹتتتتتتٯ ٘ زت١رتتتتتتٯ‬ ‫ّ‬ ‫٠٩تتتتتا أزت١تتتتتد ا٤ٙٝتتتتتٯ. تتتتتت٣ ّ ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ ٠تتتتتا٪ ٤تتتتتٯ أشتتتتتس ظتتتتت٥ثٷ ٘تتتتتٷ‬ ‫٪‬ ‫ذّ٩ٹٛ أش٨ح ا٤ ال٘اخ ا٤ٙٝٱٹح ٤عثثٹ٫:‬ ‫أولهماااااا: أ٪ ا٤ تتتتتالٖ ٘تتتتتٷ ا٤ٙتتتتتسٲَ ٠تتتتتا٪ ذاتّتتتتتا ٤٥ تتتتتالٖ ٘تتتتتٷ األـتتتتتٳ٢ ا٤رتتتتتٷ‬ ‫ّ‬ ‫ت٭ٹد ِ٥ٹٱا.‬ ‫ثاوٍهمااااااا: أ٪ ٜٳاِتتتتتتتد األـتتتتتتتٳ٢ ٨ٍّ٩ٱتتتتتتتا ٨٭رتتتتتتتصَ ٨تتتتتتت٫ ا٤ٙتتتتتتتسٲَ ا٤٩ ر٥تتتتتتتٗ‬ ‫ّ‬ ‫٘ٹٱتتتتتتا، ٘فتتتتتتازخ ا٤ ال٘تتتتتتاخ األـتتتتتتٳ٤ٹح ٨رتتتتتت شسج تا٤ ال٘تتتتتتاخ ا٤ٙٝٱٹتتتتتتح، ٤تتتتتتر٤ٟ‬ ‫ٸفتتتتتّة أ٪ ٸ٭رٍتتتتتس ٨تتتتت٫ ٜٳاِتتتتتد األـتتتتتٳ٢ أ٪ ذؽعتتتتت٧ ٘ٹ٩تتتتتا ذتتت ت شسخ تتتتتتٯ ٨تتتتت٫‬ ‫ٌ٭تتتتٳ٪ ا٤ٙٝتتتتٯ. ٲا٤عتتتتثة ٘تتتتٷ ذ٤تتتتٟ ذتتتتازٸ ٷ ٸّتتتتٳد ٠٩تتتتا أ ّتتتتد ا٤ؽتتتتٹخ ٤تتتتٵ أ٪ «‬ ‫ّ‬ ‫٠‬ ‫ِ٥تتتتتت٧ األـتتتتتتٳ٢ ٤تتتتتتت٧ ٸتتتتتتد ّ٪ ال تّتتتتتتتد ذتتتتتتدٲٸ٫ ا٤ٙٝتتتتتتتٯ تصٰتتتتتتاع ٜتتتتتتتس٬ٹ٫ »[21]‬ ‫ٲ ّ‬ ‫٘األظتتتتتثٝ ٹح ا٤رازٸ ٹتتتتتح ٤٥ٙٝتتتتتٯ ٰتتتتتٷ ا٤رتتتتتٷ ظّ٥تتتتتد ِ٥تتتتت٧ األـتتتتتٳ٢ ا٤ؽتتتتتادز تّتتتتتد‬ ‫ذ٩ ّتتتتتتص ا٤٩تتتتتتراٰة ِ٥٩تتتتتتا ٨تتتتتترٰثٹا ٸرّتتتتتترز ِ٥ٹتتتتتتٯ أ٪ ٸسظتتتتتتُ تتتتتتتا٤٩ ر٥ٙٹ٫ « ٤تتتتتتٵ‬ ‫ٹ‬ ‫ٲؼدج زأٶ أٲ ذٝسٸة ؼا٢».[31]‬ ‫شتتتتت٧ ذّتتت ت ّق ا٤ؽتتتتتٹخ اتتتتتت٫ ِاؼتتتتتٳز ٤٩ؽتتتتتاٲالخ األـتتتتتٳ٤ٹٹ٫ ا٤تتتتترٸ٫ ا ِّتتتتتٳا أ٪‬ ‫ّ‬ ‫د‬ ‫س‬ ‫ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ ٜىّتتتتتٷ ا٤ٝٳاِتتتتتد، ٲأ ّتتتتتد ٠صا٘تتتتتح ا٤ٍ٭ٹتتتتتاخ ٲ٬تتتتتدزج ا٤ٝٳاوتتتتتُ‬ ‫٠‬ ‫٘ٹٱتتتتتتا، ٘تتتتتتسد ٨تتتتتتا اِرتتتتتترز تتتتتتتٯ ٨تتتتتتا٦ ا٤ؽتتتتتتس٨ٹ٫ ِتتتتتت٫ ذ٤تتتتتتٟ، ٲلتتتت ت ّٗ أد٤تتتتتتح‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ا٤ؽاوثٷ ِ٥ٵ ٠ٳ٪ أـٳ٢ ا٤ٙٝٯ ٜىّٹح.[41]‬
  • 6. ‫2- أزمة االجتهاد:‬ ‫٨تتتتت٫ ا٤٩ٙتتتتتسٲق أ ّ ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ ِ٥تتتتت٧ ٨٭ٱعتتتتتٷ ٸ٭رٍتتتتتس ٨٭تتتتتٯ أ٪ ٸتتتتتٳ٘س‬ ‫٪‬ ‫٤٥ٙٝٱتتتتتتاع ٤ٹتتتتتتاخ ٨سظّٹتتتتتتح ذٳٌتتتتتتٗ ٘تتتتتتٷ االظرٱتتتتتتاد ا٤٩ٳلتتتتتتٳِٷ تّٹتتتتتتدا ِتتتتتت٫‬ ‫ا٤متتتتتٕٳن ا٤٩رٰثٹتتتتتح. ٤١تتت ت ّ ا٤ؽتتتتتٹخ الؼتتتتتً أ٪ ا٤١راتتتتتتاخ األـتتتتتٳ٤ٹح ٤تتتتت٧ ذؽٝتتتتتٛ‬ ‫ّ‬ ‫٫‬ ‫٘تتتتتتٷ ِ٩ٳ٨ٱتتتتتتا ا٤ٕتتتتتتسق األـتتتتتت٥ٷ ٤ّ٥تتتتتت٧ أـتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتٯ، تتتتتتت٣ ٠ا٬تتتتتتد ِتتتتتتا٨ال‬ ‫٨عتتتتتتتاِدا ِ٥تتتتتتتٵ ذسظتتتتتتتٹخ ا٤رٝ٥ٹتتتتتتتد ٲا٤ر٩ ّتتتتتتتٟ تتتتتت ت ٜٳا٢ ا٤٩تتتتتتتراٰة. ٲذ٤تتتتتتتٟ أل٪‬ ‫ّ‬ ‫ع‬ ‫اظرٱتتتتتاداخ األ ّتتتتتح ا٤رتتتتتٷ ـتتتتتازخ ٨تتتتتراٰة ّ٩تتتتتا ٌٱتتتتتسخ ٜثتتتتت٣ ذتتتتتدٲٸ٫ ِ٥تتتتت٧‬ ‫٬‬ ‫٩‬ ‫أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ ٠٩تتتتتا ذٝتتتت ّ٦ تٹا٬تتتتٯ، ٘١تتتتتا٪ ٰتتتترا ا٤رتتتتدٲٸ٫ ا٤٩رتتتت خس ِتتتت٫ اظتتتتترٝساز‬ ‫د‬ ‫ا٤٩تتتتتراٰة ٨تتتتتضشسا ٘تتتتتٷ اظتتتتترٝال٤ٹح ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ ا٤تتتتترٶ اٜرفتتتتتسخ ٔا٤تتتتتة‬ ‫ٜٳاِتتتتتتدٮ ِ٥تتتتتتٵ ذثسٸتتتتتتس ا٤ٙتتتتتتسٲَ ا٤ٙٝٱٹتتتتتتح ا٤عتتتتتتاتٝح، ذ ٰتتتتتتٷ ؼعتتتتتتة ٜٳ٤تتتتتتٯ «‬ ‫ذ٩ ّتتتتت٫ ا٤٩رمتتتتت٥ُ ٘ٹٱتتتتتا ٨تتتتت٫ ذ ٸٹتتتتتد ٘تتتتتسٲَ ا٬رصِٱتتتتتا ا٤ٙٝٱتتتتتاع ٜثتتتتت٣ اتر١تتتتتاز ِ٥تتتتت٧‬ ‫١‬ ‫األـتتتتتٳ٢، ٤ر١تتتتتٳ٪ ذ٥تتتتتٟ ا٤ٙتتتتتسٲَ تٳاظتتتتتىح ذ٥تتتتتٟ ا٤ٝٳاِتتتتتد ٨ٝثٳ٤تتتتتح ٘تتتتتٷ ٬ٙتتتتتٳض‬ ‫ا٤٩تتتتتتتصاٲ٤ٹ٫ ٤ٱتتتتتتتتا ٨تتتتتتت٫ ٨ٝ٥تتتتتتتتدٶ ا٤٩تتتتتتتراٰة»[51]. ٲتٱتتتتتتتترا ذّى٥تتتتتتتد ٤ٹتتتتتتتتاخ‬ ‫االظرٱتتتتاد ٘تتتتٷ ِ٥تتتت٧ أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ ٲذٳٜٙتتتتد ِتتتت٫ اإللتتتتا٘ح، ٘تتتتدخ٣ ٰتتتترا ا٤ّ٥تتتت٧‬ ‫٘تتتتتتتٷ أش٨تتتتتتتح ا٤ر١تتتتتتتساز ٲا٤رثسٸتتتتتتتس، ٲٜ٥تتتتتتتد ٘ا دذتتتتتتتٯ، ذ أ٪ تّد ّاذتتتتتتتٯ ٲ ّٙتتتتتتتد‬ ‫ٌ‬ ‫ّ ٸ‬ ‫٤ د٨تتتتتتح ا٤ٝث٥ٹتتتتتتاخ ا٤٩رٰثٹتتتتتتح، ٘فتتتتتتاز أشتتتتتتسٮ زظّٹتتتتتتا ٸٱتتتتتتر٧ تر ـتتتتتتٹ٣ ٨التتتتتتٷ‬ ‫ّ‬ ‫ا٤رٙٝٯ ٔٹس ٨٥رٙد ٤ٵ االتر١از ا٤رعدٸدٶ ٘ٷ ا٤٩عرٝث٣.‬ ‫3- أزمة التفكٍر اللفظً:‬ ‫٤ٝتتتتد ا٬رثتتتتٯ ا٤ؽتتتتٹخ ٨ؽ٩تتتتد ا٤ىتتتتاٰس اتتتتت٫ ِاؼتتتتٳز ٤تتتتٵ ٬ٝىتتتتح لتتتتّٗ ٨س٠صٸتتتتح‬ ‫داختتتتتت٣ ا٤رٙ١ٹتتتتتتس األـتتتتتتٳ٤ٷ ؼتتتتتتٹ٫ أ ّتتتتتتد أ٪ األـتتتتتتٳ٤ٹٹ٫ « ٜفتتتتتتسٲا ٨ثتتتتتتاؼصٱ٧‬ ‫ّ‬ ‫٠‬ ‫ِ٥تتتتتٵ أ٤ٙتتتتتاي ا٤ؽتتتتتسٸّح، ٲِ٥تتتتتٵ ا٤٩ّتتتتتا٬ٷ ا٤رتتتتتٷ أ٬ثتتت ت خ ِ٥ٹٱتتتتتا األ٤ٙتتتتتاي، ٲٰتتتتتٷ‬ ‫ِ٥٣ األؼ١ا٦ ا٤ٝٹاظٹح».[61]‬ ‫٘ٱتتتتتٳ ٸتتتتتسٴ أ٪ ٨ثاؼتتتتتس األ٤ٙتتتتتاي زٔتتتتت٧ أٰ٩ٹرٱتتتتتا ٘تتتتتٷ ٘ٱتتتتت٧ ٬فتتتتتٳؾ ا٤ؽتتتتتسَ‬ ‫ّ‬ ‫٤ٹعتتتتتتد ٠ا٘ٹتتتتتتح ٘تتتتتتٷ ٘ٱتتتتتت٧ ؼ١٩تتتتتتح ا٤ؽتتتتتتسٸّح ٲ٨ٝاـتتتتتتدٰا، أ ّتتتتتتا ا٤ٝٹتتتتتتاض ا٤تتتتتترٶ‬ ‫٨‬ ‫أؼتتتتتتتاد األـتتتتتتتٳ٤ٹٳ٪ تتتتتتتتدٲزٮ ا٤٩س٠تتتتتتتصٶ ٘تتتتتتتٷ االظرٱتتتتتتتاد ٲاظر١ؽتتتتتتتاٖ ِ٥تتتتتتت٣‬ ‫األؼ١تتتتتا٦، ٘ٝتتتتتتد اِرثتتتتتتسٮ ا٤ؽتتتتتتٹخ ٜاـتتتتتتسا ِتتتتت٫ ذؽٝٹتتتتتتٛ اظرٱتتتتتتاد ٘عتتتتتتٹػ ٨ث٭تتتتتتٷ‬ ‫ِ٥تتتتتٵ ا٤٩ٝاـتتتتتد، أل ّتتتتتٯ ٤تتتتت٧ ٸرؽتتتتت ّز ٨تتتتت٫ ؼتتتتتث١ح ا٤٩٭ٍٳ٨تتتتتح ا٤٥ٍٙٹتتتتتح، تعتتتتتثة‬ ‫س‬ ‫٬‬ ‫أ٪ ا٤ّ٥تتتتتتت٣ ا٤رتتتتتتتٷ ذرّتتتتتتت ّٴ تٳاظتتتتتتتىرٱا األؼ١تتتتتتتا٦ ٤تتتتتتتٵ ا٤ٙتتتتتتتسٲَ ّ٩تتتتتتتا ٰتتتتتتتٷ‬ ‫٬‬ ‫د‬ ‫ّ‬ ‫أٲـاٖ ذ٭رصَ ٨٫ األ٤ٙاي.‬ ‫4- غٍاب التفكٍر المقاصدي:‬ ‫ذسذتتتتتتة ِ٥تتتتتتٵ ٲظتتتتتتٳٮ ا٤ ٥تتتتتت٣ ا٤عتتتتتتاتٝح تٝتتتتتتاع ا٤١تتتتتتال٦ ِ٥تتتتتتٵ ا٤٩ٝاـتتتتتتد ؼثتتتتتتٹط‬ ‫ا٤٩٭ٍٳ٨تتتتتتتتح األـتتتتتتتتٳ٤ٹح ا٤رٝ٥ٹدٸتتتتتتتتح ت١تتتتتتتت٣ ٬ٝا فتتتتتتتتٱا ا٤٩تتتتتتتتر٠ٳزج. ٲٜتتتتتتتتد زأٴ‬ ‫ا٤ؽتتتتتتتتتٹخ أ٪ ذمتتتتتتت ت ٹ٧ ا٤٩ثاؼتتتتتتتتتس ا٤٥ٍٙٹتتتتتتتتتح ٲا٤ٝٹاظتتتتتتتتتٹح أ ّٴ ٤تتتتتتتتتٵ لتتتتتتتتت٩ٳز‬ ‫د‬ ‫ّ‬
  • 7. ‫ا٤رٙ١ٹتتتتتتس ا٤٩ٝاـتتتتتتدٶ ٲ ٰ٩تتتتتتا٢ ا٤ثؽتتتتتتس ٘تتتتتتٷ ؼ١٩تتتتتتح ا٤ؽتتتتتتسٸّح. ٲ٨تتتتتتُ أ ّ ٰتتتتتترا‬ ‫٪‬ ‫ا٤تتتت٭٩ه ٨تتتت٫ ا٤رٙ١ٹتتتتس ٠تتتتا٪ ٨ٳظتتتتٳدا ٘تتتتٷ ا٤١رتتتتة ا٤ٝدٸ٩تتتتح، ٘ٝتتتتد تٝتتتتٷ ٨ٱعتتتتٳزا،‬ ‫ٲ٨ثصٳشتتتتا ِ٥تتتتٵ ٔٹتتتتس ٜٳاِتتتتد ِا٨تتتتح ٘تتتتٷ تّتتتتك ٠رتتتتة ا٤ٙٝتتتتٯ ا٤ّا٤ٹتتتتح، ٠٩تتتتا ٌتت ت٣‬ ‫ّ‬ ‫٨ٕ٩تتتتتتتٳزا ٘تتتتتتتتٷ أٲاختتتتتتتتس ٠رتتتتتتتة أـتتتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتتتٯ ٲداختتتتتتت٣ تّتتتتتتتتك ٨ثاؼصٱتتتتتتتتا‬ ‫ا٤٩ٝرمتتتتتتتتثح ٨صتتتتتتتت٣ ا٤٩٭اظتتتتتتتتثح ٲاإلخا٤تتتتتتتتح ٘تتتتتتتتٷ ٨عتتتتتتتتا٤ٟ ا٤ّ٥تتتتتتتتح، ٲا٤٩فتتتتتتتتا٤ػ‬ ‫ا٤٩سظ٥ح.[71]‬ ‫ٲأؼتتتتتاز ا٤ؽتتتتتٹخ ٤تتتتتٵ أ٪ تّتتتتتك األ٘تتتتتراذ ٨تتتتت٫ ا٤ّ٥٩تتتتتاع ؼتتتتتاٲ٤ٳا ذ ظتتتتتٹط ِ٥تتتتت٧‬ ‫ّ‬ ‫ا٤٩ٝاـتتتتتتتد ا٤ؽتتتتتتتسِٹح ٲذؽسٸتتتتتتتسٮ ٨تتتتتتت٫ ٨متتتتتتتاٸٛ ِ٥تتتتتتت٧ األـتتتتتتتٳ٢، ٔٹتتتتتتتس أ٪‬ ‫ّ‬ ‫ا٤ّ٥تتتت ٧ ا٤ٙتتتتر ا٤تتتتترٶ أ٘تتتتتسد ٘تتتت٫ ا٤٩ٝاـتتتتتد تا٤رتتتتتدٲٸ٫ ٰتتتتتٳ أتتتتتتٳ ظتتتتتؽاٚ ا٤ؽتتتتتاوثٷ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫٘تتتتٷ ٨ٳا٘ٝاذتتتتٯ. ٲ٨تتتتُ ذ٤تتتتٟ ٘تتتتب٪ ا٤ؽتتتتاوثٷ ٘تتتتٷ ٬ٍتتتتس ا٤ؽتتتتٹخ اتتتتت٫ ِاؼتتتتٳز ٤تتتت٧‬ ‫ّ‬ ‫ٸتتتتر٩١٫ ّ٘٥ٹتتتتا ٨تتتت٫ ٬عتتتتاش ٨ٱ٩تتتتح ذ ظتتتتٹط ِ٥تتتت٧ ا٤٩ٝاـتتتتد تٳـتتتتٙٯ ٘ ّتتتتا ٨عتتتترٝال‬ ‫٭‬ ‫ٜا ٩تتتتتا ِ٥تتتتتٵ ا٤ٝىّٹتتتتتاخ، ٲذ٤تتتتتٟ أل ّتتتتتٯ « ذىتتت ت ّغ ٘تتتتتٷ ٨عتتتتتا ٥ٯ ٤تتتتتٵ ذىتتتتتٳٸالخ‬ ‫ٳ‬ ‫٬‬ ‫ٲخ٥تتتتتته، ٲٔٙتتتتتتت٣ ِتتتتتتت٫ ٨ٱ ّتتتتتتتاخ ٨تتتتتتت٫ ا٤٩ٝاـتتتتتتد تؽٹتتتتتتتس ٤تتتتتتت٧ ٸؽفتتتتتتت٣ ٨٭تتتتتتتٯ‬ ‫٩‬ ‫ا٤ٕسق ا٤٩ٝفٳد».[81]‬ ‫ٲ٤ ّتتتتتتا ٤تتتتتت٧ ٸؽٝتتتتتتٛ ا٤ؽتتتتتتاوثٷ ٨ٝفتتتتتتدٮ ٨تتتتتت٫ ا٤٩ٝاـتتتتتتد ِتتتتتتص٦ ا٤ؽتتتتتتٹخ ِ٥تتتتتتٵ‬ ‫٩‬ ‫٨ٳاـتتتتتت٥ح ٨تتتتتتا ٜفتتتتتتس ِ٭تتتتتتٯ ظٱتتتتتتدٮ، ٘تتتتت زاد أ٪ ٸعتتتتتتٱ٧ ٘تتتتتتٷ ذىتتتتتتٳٸس ٨ؽتتتتتتسٲَ‬ ‫ا٤ؽتتتتتتاوثٷ ٨٭ى٥ٝتتتتتتتا ٨تتتتتتت٫ ؼٹتتتتتتتس ا٬رٱتتتتتتٵ ٨تتتتتتتُ ذع ّتتتتتتتة ذىٳٸؽاذتتتتتتتٯ ٲاظتتتتتتترص٩از‬ ‫٭‬ ‫٨ٱ ّاذٯ ٜفد ذؽٝٹٛ ا٤٩ٝفد ا٤رٶ ٤٧ ٸ٭عصٮ ِ٥ٵ ا٤ٳظٯ ا٤٩ى٥ٳب.‬ ‫٩‬ ‫ٲٲالتتتتتتتتػ ٨تتتتتتتت٫ ٠تتتتتتتتال٦ ا٤ؽتتتتتتتتٹخ أ ّتتتتتتتتٯ أزاد أ٪ ٸىتتتتتتتتسٚ ا٤٩ٱعتتتتتتتتٳز، ٲٸتتتتتتتتر ّس‬ ‫٠‬ ‫٬‬ ‫تا٤٩٭عتتتتتت ت ّ، ٲأ٪ ٸٝتتتتتتتتٳ٦ تؽٙسٸتتتتتتتتاخ ٨ّس٘ٹتتتتتتتتح ٤٥ر٭ٝٹتتتتتتتتة ِ ّتتتتتتتتا ذس ّتتتتتتتتة ٨تتتتتتتت٫‬ ‫ظ‬ ‫٩‬ ‫ٷ‬ ‫ا٤٩ٝاـد ٨ٱ ّؽا ٘ٷ ٨ما ٛ ٨٫ ِ٥٧ األـٳ٢.‬ ‫٩‬ ‫ٲ٤١٫ ٠ٹٗ وسغ ٨ؽسٲَ ذ ظٹط ِ٥٧ ٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح ؟‬ ‫تتتتتت ّ٫ ا٤ؽتتتتتتٹخ اترتتتتتتداع ِعتتتتتتص األـتتتتتتٳ٤ٹٹ٫ ِتتتتتت٫ ذتتتتتتدٲٸ٫ أـتتتتتتٳ٢ ٘ٝتتتتتتٯ ٜىّٹتتتتتتح‬ ‫ٹ‬ ‫٠ ـتتتتتتٳ ٢ ا٤تتتتتتدٸ٫ ذؽتتتت ت٣ أش٨تتتتتتح ا٤ ال٘تتتتتتاخ ا٤ٙٝٱٹتتتتتتح ٨ض ّتتتتتتدا أ ّ ِ٥تتتتتت٧ ا٤٩ٝاـتتتتتتد‬ ‫٪‬ ‫٠‬ ‫ّ‬ ‫ٸ٩١٫ أ٪ ٸؽٝٛ ٨ا ِعص ِ٭ٯ ِ٥٧ أـٳ٢ ا٤ٙٝٯ.‬ ‫ٲ٨تتتتت٫ أٰتتتت٧ ٨تتتتتا ٜا٤تتتتتٯ ٘تتتتتٷ ذ٤تتتتتٟ « ٘تتتتت٭ؽ٫ ذا أزد٬تتتتتا أ٪ ٬تتتتتد ّ٪ أـتتتتتٳال ٜىّٹتتتتتح‬ ‫ٲ‬ ‫ّ‬ ‫٤٥رٙٝتتتتتتتٯ ٘تتتتتتتٷ ا٤تتتتتتتدٸ٫ ؼتتتتت ت ّ ِ٥ٹ٭تتتتتتتا أ٪ ٬ّ٩تتتتتتتد ٤تتتتتتتٵ ٨عتتتتتتتا ٣ أـتتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتتٯ‬ ‫ٛ‬ ‫ا٤٩رّاز٘تتتتتح، ٲأ٪ ٬ّٹتتتتتد ذٲتٱتتتتتا ٘تتتتتٷ تٳذٝتتتتتح ا٤رتتتتتدٲٸ٫ ٲ٬ّ ّسٰتتتتتا ت٩ّٹتتتتتاز ا٤٭ٍتتتتتس‬ ‫ٹ‬ ‫ٲا٤٭ٝتتتتتتد، ٘٭٭ٙتتتتتتٷ ِ٭ٱتتتتتتا األظتتتتتتصاع ا٤ٕسٸثتتتتتتح ا٤رتتتتتتٷ ٔ٥صتتتتتتد تٱتتتتتتا، ٲ٬متتتتتتُ ٘ٹٱتتتتتتا‬ ‫أؼتتتتسٖ ٨ّتتتتاد٪ ٨تتتتدازٞ ا٤ٙٝتتتتٯ ٲا٤٭ٍتتتتس، شتت ت٧ ٬ّٹتتتتد ـتتتتٳْ ذ٤تتتتٟ ٲ٬عتتتت ّٹٯ ِ٥تتتت٧‬ ‫٩‬ ‫ّ‬ ‫٨ٝاـتتتتتتد ا٤ؽتتتتتتسٸّح، ٲ٬رتتتتتتسٞ ِ٥تتتتتت٧ أـتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتٯ ِ٥تتتتتتٵ ؼا٤تتتتتتح ذعتتتتتتر٩د ٨٭تتتتتتٯ‬ ‫ّ‬ ‫وسٚ ذس٠ٹة األد٤ح».[91]‬
  • 8. ‫ّ٘٥تتتت٧ ا٤٩ٝاـتتتتد ت٭تتتتاع ِ٥تتتتٵ ٰتتتترا ا٤١تتتتال٦ ٰتتتتٳ ِتتتتادج ٬رتتتتاض ٤ّ٥تتتت٧ أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ،‬ ‫أٲ ٰٳ ـٹأح ظدٸدج ٤ٯ ذضظعٯ ِ٥ٵ ا٤ٝىُ.‬ ‫أ ّا ا٤ ىٳاخ اإلظسا ٹح ٤ردٲٸ٫ ٰرا ا٤ّ٥٧ ٘ٱٷ أزتُ:‬ ‫٨‬ ‫1- ٜساعج ٨عا ٣ أـٳ٢ ا٤ٙٝٯ ا٤٩رّاز٘ح ٜساعج ٬ٝدٸح.‬ ‫2- ذ٭ٝٹؽٱتتتتتتتا تر ٥ٹفتتتتتتتٱا ٨تتتتتتت٫ األختتتتتتتالن أٲ ا٤صٲا تتتتتتتد ٔٹتتتتتتتس ا٤٩ٙٹتتتتتتتدج. ٲ٤ّ٥تتتتتتتٯ‬ ‫ٸؽتتتتٹس تتتتتتر٤ٟ ٤تتتتتٵ ٨تتتتتا ذ٠تتتتتسٮ ا٤ؽتتتتتاوثٷ ٨تتتتت٫ ٨عتتتتتا ٣ ا٤١تتتتتال٦ ٲا٤٭ؽتتتتتٳ، ٲظتتتتتا س‬ ‫ا٤٩ثاؼس اال٘رسالٹح ا٤رٷ ال ذ٭رط ٘ٝٱا ٲال ِ٩ال.‬ ‫3- ٨تتتتتتتتصض ا٤٩عتتتتتتتتا ٣ األـتتتتتتتتٳ٤ٹح ا٤٩عرفتتتتتتتتٙاخ ت ؼتتتتتتتتسٖ ٨تتتتتتتتدازٞ ا٤ٙٝتتتتتتتتٯ.‬ ‫ٲا٤ٍتتتتاٰس أ ّتتتتٯ ٸٝفتتتتد تتتتتر٤ٟ ٨تتتتا ذ٠تتتتسٮ ٨تتتت٫ ا٤٩ٝاـتتتتد ا٤عص ٹتتتتح ا٤٩ر٭تتتتاشسج ٘تتتتٷ‬ ‫٬‬ ‫٠رة ا٤ٙٝٯ ا٤ّا٤ٹح.‬ ‫4- ـتتتتتتٹأح ذ٤تتتتتتٟ ـتتتتتتٹأح ذ ٤ٹٙٹتتتتتتح ظدٸتتتتتتدج ٘تتتتتتٷ ِ٥تتتتتت٧ ٨ فتتتتتتٳؾ ذؽتتتتتتد‬ ‫ِ٭ٳا٪ ٨ر٩ ّص ٰٳ "ِ٥٧ ٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح".‬ ‫ٹ‬ ‫٤١تتت ت٫ ٰتتتتترا ا٤ّ٥تتتتت٧ ٤تتتتتٹط تتتتتتدٸال ِتتتتت٫ ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ ٸسٸتتتتتد ٜفتتتتتاعٮ ٨تتتتت٫‬ ‫ّ‬ ‫ا٤ ازوتتتتتح ا٤٩ّس٘ٹتتتتتح ٤ٹٝتتتتتٳ٦ ِ٥تتتتتٵ أ٬ٝالتتتتتٯ، ّ٩تتتتتا ا٤تتتتتسأٶ ِ٭تتتتتدٮ أ٪ ٸثٝتتتتتٵ ِ٥تتتتت٧‬ ‫٬‬ ‫األـتتتتتتتتٳ٢ ٸ٩تتتتتتتتازض اخرفاـتتتتتتتتٯ ٘تتتتتتتتٷ تٹتتتتتتتتا٪ وتتتتتتتتسٚ االظتتتتتتتتردال٢[02] أل٪‬ ‫ّ‬ ‫ا٤٩ٝاـتتتتتد ٤ٹعتتتتتد أد٤تتتتتح ذعتتتتتر٭ثه ٨٭ٱتتتتتا األؼ١تتتتتا٦، ٘ٱتتتتتٷ ٲ ٪ أ٨١تتتتت٫ اِرثازٰتتتتتا‬ ‫٠تتتتتر٤ٟ ٨تتتتت٫ تّتتتتتك ا٤ٳظتتتتتٳٮ ا٤ٝات٥تتتتتح ٤٥٭ٝتتتتتاغ ذّتتتتد ٘تتتتتٷ ظٳٰسٰتتتتتا ٬ٍتتتتتسا تّتتتتتدٸا‬ ‫ّ‬ ‫٘تتتتتتٷ األؼ١تتتتتتا٦ ا٤٩تتتتت خٳذج ٨تتتتتت٫ األد٤تتتتتتح، أٲ ٰتتتتتتٷ ٬ٍتتتتتتس ِ٩ٹتتتتتتٛ ٘تتتتتتٷ ٨ّٝٳ٤ٹتتتتتتح‬ ‫األؼ١ا٦ ا٤٩عر٭ثىح ٲؼ١٩ٱا ٲٔاٸاذٱا ا٤ّا٤ٹح.‬ ‫ٲ٤ ّتتتتتا ٠تتتتتا٪ ِ٥تتتتت٧ أـتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتٯ أتتتتتتا ؼتتتتتسِٹا ٤ّ٥تتتتت٧ ا٤٩ٝاـتتتتتد ألتتتتتاٖ ٤ٹتتتتتتٯ‬ ‫٩‬ ‫ا٤ؽتتتتتٹخ ٨ٱ٩تتتتتح أختتتتتسٴ ـتتتتتأٱا تٝٳ٤تتتتتٯ « ٬ّ٩تتتتتد ٤تتتتتٵ ٨تتتتتا ٰتتتتتٳ ٨تتتتت٫ ٨عتتتتتا ٣‬ ‫أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ ٔٹتتتتس ٨٭تتتتصٲ ذؽتتتتد ظتتتتسادٚ ٨ٝفتتتتد٬ا ٰتتتترا ٨تتتت٫ ذتتتتدٲٸ٫ ٨ٝاـتتتتد‬ ‫ا٤ؽتتتتتتتتسٸّح ٘٭عّتتتتتتتت٣ ٨٭تتتتتتتتٯ ٨ثتتتتتتتتادم ٤ٱتتتتتتتترا ا٤ّ٥تتتتتتتت٧ ا٤ع٥ٹتتتتتتتت٣ ِ٥تتتتتتتت٧ ٨ٝاـتتتتتتتتد‬ ‫ا٤ؽسٸّح».[12]‬ ‫ٲ٨ّ٭تتتتتتٵ ذ٤تتتتتتٟ أ٪ ا٤٩عتتتتتتا ٣ األـتتتتتتٳ٤ٹح ا٤٩٭ٝؽتتتتتتح ذتتتتتتدخ٣ ٘تتتتتتٷ أظتتتتتتصاع ِ٥تتتتتت٧‬ ‫ّ‬ ‫ا٤٩ٝاـتتتتتتد، أ ّتتتتتتتا ا٤٩عتتتتتتتا ٣ األختتتتتتتسٴ ا٤رتتتتتتتٷ ال ٸ٩١تتتتتتت٫ ـتتتتتتتٱسٰا ٘تتتتتتتٷ تٳذٝتتتتتتتح‬ ‫٨‬ ‫ا٤رتتتتتدٲٸ٫ ٘ٹ٭ثٕتتتتتٷ اِرثازٰتتتتتا ٨ثتتتتتادم ٸع٥تتت تّ٧ تٱتتتتتا ِ٥٩تتتتتاع ا٤٩ٝاـتتتتتد ٲٸ٭ى٥ٝتتتتتٳ٪‬ ‫٨ ٭ٱتتتتتتا ٤ث٭تتتتتتاع ٨عتتتتتتا ٥ٱ٧ ا٤ اـتتتتتتح دٲ٪ أ٪ ٸؽتتتتتترٕ٥ٳا تا٤ثؽتتتتتتس ٘ٹٱتتتتتتا ٨تتتتتت٫ ظدٸتتتتتتد‬ ‫تّتتتتتد أ٪ ٠ٙتتتتتاٰ٧ األـتتتتتٳ٤ٹٳ٪ ٨ضٲ٬تتتتتح ذ٤تتتتتٟ. ٘١تتت ت ّ ِ٥تتتتت٧ ٸؽرتتتتتاض ٤تتتتتٵ "٨ثتتتتتادم"‬ ‫٣‬ ‫أٲ "أـتتتتتٳ٢ ٨ٳلتتتتتٳِح" ٨ث َ٭تتتتتح ٘تتتتتٷ ِ٥تتتتت٧ ختتتتتس ذرٳٜتتتتتٗ ِ٥ٹٱتتتتتا ٠صٹتتتتتس ٨تتتتت٫‬ ‫ٹ‬ ‫٨عا ٥ٯ ٨ص٣ ذٳٜٗ ِ٥٧ أـٳ٢ ا٤ٙٝٯ ِ٥ٵ ٨ثادم ٨٫ ِ٥٧ ا٤١ال٦.‬
  • 9. ‫ٲا٤ؽاـتتتتت٣ أ ّ ِ٥تتتتت٧ ا٤٩ٝاـتتتتتد ِ٭تتتتتد ا٤ؽتتتتتٹخ اتتتتتت٫ ِاؼتتتتتٳز ٰتتتتتٳ ِ٥تتتتت٧ ٨س ّتتتتتة‬ ‫٠‬ ‫٪‬ ‫٨تتتتتت٫ ِ٥٩تتتتتتٷ ا٤ٙٝتتتتتتٯ ٲاألـتتتتتتٳ٢ ِ٥تتتتتتتٵ ٬ؽتتتتتتٳ ٨ثر١تتتتتتس ٸع٩تتتتتتُ تتتتتتتٹ٫ أؼتتتتتتتسٖ‬ ‫٨ّاد٬ٱ٩تتتتتتا ٜفتتتتتتتد ذؽٝٹتتتتتتتٛ ا٤ٝىتتتتتتتُ ا٤تتتتتتترٶ ِعتتتتتتتص ِ٭تتتتتتتٯ ٠تتتتتت٣ ٲاؼتتتتتتتد ٨٭ٱ٩تتتتتتتا‬ ‫ّ‬ ‫ت٩ٙسدٮ.‬ ‫ٲ٤١تتتتت٫ ٰتتتتت٣ ذ٩ ّتتتتت٫ ا٤ؽتتتتتٹخ ّ٘تتتتتال ٘تتتتتٷ ٨ٝاـتتتتتدٮ ٨تتتتت٫ ذؽٝٹتتتتتٛ ٨ٝفتتتتتد ا٤ٝىتتتتتُ‬ ‫١‬ ‫ا٤رٶ ِعص ِ٭ٯ ا٤٩رٝ ّ٨ٳ٪ ؟‬ ‫د‬ ‫ٸثتتتتتدٲ أ ّتتتتتٯ ؼتتتتتٹ٫ اٜتتتتترؽ٧ ٤ ّتتتتتح ا٤ تتتتتٳق ٘تتتتتٷ ا٤٩عتتتتتا ٣ داختتتتت٣ ا٤١رتتتتتاب ذّٝٹتتتتتدا‬ ‫ع‬ ‫٬‬ ‫ٲذىثٹٝتتتتتتتا ذثتتتتت ت ّ٫ ٤تتتتتتتٯ أ٪ ا٤ّٝثتتتتتتتح ٠تتتتت ت داع، ٲأ٪ ا٤٩ٝفتتتتتتتد ا٤تتتتتتترٶ ؼتتتتت ت ّدٮ ٘تتتتتتتٷ‬ ‫د‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ٹ‬ ‫ا٤٩ٝ ّ٨تتتتتتتح ِعتتتتتتتٹس ا٤٩٭تتتتتتتا٢، ذ أ٪ ذؽفتتتتتتتٹ٣ ا٤٩ٝاـتتتتتتتد ا٤ٍ٭ ّتتتتتتتح أٸعتتتتتتتس ٨تتتتتتت٫‬ ‫ٹ‬ ‫ّ‬ ‫د‬ ‫ذؽفتتتتتتتٹ٣ ٨ساٜتتتتتتتٷ ا٤ٝىتتتتتتتُ ا٤رتتتتتتتٷ ال ٨سذٝتتتتتتتٵ ٘ٳٜٱتتتتتتتا ـتتتتت ت ّغ ٘ٹ٩تتتتتتتا ٸؽتتتتتتتثٯ‬ ‫س‬ ‫ا٤رساظتتتتتتُ أ٨تتتتتتا٦ ٲِتتتتتتٳزج ا٤٩عتتتتتت٥ٟ ِ٥تتتتتتٵ ا٤ٝاـتتتتتتد ا٤٩٭ٙتتتتتتسد ت ّتتتتتتٯ ٤تتتت ت٧ ٸ٥رتتتتتتص٦‬ ‫٬‬ ‫ا٤ٝىتتتتُ ٘تتتتٷ ٠تتتت٣ ٨تتتتا ٸ١رتتتتة ٘ٝتتتتا٢: « ِ٥تتتتٵ أ ّ٭تتتتا ٔٹتتتتس ٨٥رتتتتص٨ٹ٫ ٤٥ٝىتتتتُ ٲ٨تتتتتا‬ ‫٬‬ ‫ٸٝتتتتتتسب ٨٭تتتتتتٯ ٘تتتتتتٷ ا٤رؽتتتتتتسٸُ، ذ ٰتتتتتتٳ ٨٭تتتتتتٳن تتتتتتتا٤ٍ ّ. ٲ ّ٩تتتتتتا أزدخ أ٪ ذ١تتتتتتٳ٪‬ ‫٫ ٬‬ ‫ش٥تتتتتح ٨تتتتتت٫ ا٤ٝٳاِتتتتتد ا٤ٝىّٹتتتتتتح ٨٥عتتتتت ٬٥عتتتتت ٤ٹتتتتتتٯ ِ٭تتتتتد االختتتتتترالٖ ٲا٤٩١تتتتتتاتسج،‬ ‫ٲأ٪ ٨تتتتا ٸؽفتتتت٣ ٨تتتتت٫ ذ٥تتتتٟ ا٤ٝٳاِتتتتتد ٰتتتتٳ ٨تتتتتا ٬عتتتت ّٹٯ ِ٥تتتتت٧ ٨ٝاـتتتتد ا٤ؽتتتتتسٸّح،‬ ‫٩‬ ‫ّ‬ ‫ٲ٤تتتتتتٹط ذ٤تتتتتتٟ تّ٥تتتتتت٧ أـتتتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتتتٯ»[22] ٤تتتتتتر٤ٟ اظتتتتتتر٭رط ا٤تتتتتتد٠رٳز تسٰتتتتتتا٪‬ ‫ا٤٭ٙتتتتاذٷ « أ ّتتتتٯ ٤تتتت٧ ٸث٥تتتتٓ ذ٩تتتتا٦ ٨تتتتسادٮ ا٤تتتترٶ أ٘فتتتتػ ِ٭تتتتٯ ٘تتتتٷ ا٤٩ٝ ّ٨تتتتح، ٲٰتتتتٳ‬ ‫د‬ ‫٬‬ ‫ذ ظتتتتتتتٹط أـتتتتتتتٳ٢ لتتتتتتتسٲزٸح ذ ١تتتتتتتٳ٪ ٨٭ر يتتتتتتتٵ ٸ٭رٱتتتتتتتٷ ٤تتتتتتتٵ ؼ١٩تتتتتتتٯ أذثتتتتتتتاَ‬ ‫ٱ‬ ‫ا٤٩راٰة».[32]‬ ‫ٲا٤٩ٱتتتتت٧ ٨تتتتتتُ ذ٤تتتتتتٟ أ٪ ا٤ؽتتتتتتٹخ ؼتتتتتد ا٤سؼتتتتتتا٢ ٤ى٥تتتتتتة ا٤ٝٳاوتتتتتتُ ِ٥تتتتتتٵ ِ ّذٱتتتتتتا‬ ‫ص‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫٨التتتتٹا ؼٝثتتتتا، ٘تتتتب٪ ٤تتتت٧ ٸعتتتترٳ ٤تتتتٯ ذ٩تتتتا٦ ٨ثرٕتتتتاٮ ِ٥تتتتٵ ا٤٭ؽتتتتٳ ا٤تتتترٶ أزاد ٸ١ٙٹتتتتٯ‬ ‫أ ّتتتتٯ ٬فتتتتة ٘تتتتٷ ا٤ى٥تتتتة ٘اظر٩ّتتتتد ٤تتتتٯ ش٥تتتتح ٨تتتت٫ ا٤٩ٝاـتتتتد ا٤ّا٤ٹتتتتح ٘ٹٱتتتتا ٨تتتت٫‬ ‫٬‬ ‫ا٤٭متتتتتط ٨تتتتتا ٸضٰ٥ٱتتتتتا ٤ردؼتتتتتٹ٫ ٨ؽتتتتتسٲَ ِ٥تتتتت٧ ظدٸتتتتتد خسذتتتتتٯ خٹتتتتتس ٨تتتتت٫ أٲالٮ.‬ ‫٘ٱتتتتتٳ ٤تتتتت٧ ٸٝفتتتتتد ٬عتتتتتاش ِ٥تتتتت٧ ٨ٕ٥تتتتتٛ ٸ تتتتتر٧ ٜٳ٤تتتتتٯ ٘ٹتتتتتٯ ٠تتت ت٣ ٨ٝتتتتتا٢، تتتتتت٣ أزاد‬ ‫ّ‬ ‫٬عتتتتاش ِ٥تتتت٧ ٲاِتتتتد ظتتتت٩ػ ٤تتتتٯ أ٪ ٸٝتتتتٳ٢ ٘تتتتٷ ختتتتس ا٤١رتتتتاب « ِعتتتتٵ أ٪ ذ٭ٙتتتترػ‬ ‫تتتتتتٯ تفتتتتتا س ا٤٩رٙٝٱتتتتتٹ٫ ٤تتتتتٵ ٨تتتتتدازٞ أظتتتتت٩ٵ، ٲذؽتتتتترد تتتتتتٯ ظتتتتتٳاِد ؼتتتتتصا٨رٱ٧‬ ‫ّ‬ ‫ألتّد ٨س٨ٵ».[42]‬ ‫ٔٹتتتتتس أ ّ٭تتتتتا ٬الؼتتتتتً ٘تتتتتٷ ا٤ رتتتتتا٦ أ٪ ا٤ؽتتتتتٹخ ٤تتتتت٧ ٸث٥تتتتتٓ ٨تتتتت٫ ا٤ٝٳاوتتتتتُ ذ٩تتتتتا٦ ٨تتتتتا‬ ‫ّ‬ ‫٬‬ ‫أزاد تعتتتتتثة ِعتتتتتص ٨ّس٘تتت تٷ أٲ ٘رتتتتتٳز ٰ ّتتتتتح، ٘تتت ت ّٵ ٸٝتتتتتا٢ ذ٤تتتتتٟ ٲٰتتتتتٳ ِ ّ٨تتتتتح‬ ‫ال‬ ‫٬‬ ‫٩‬ ‫ّ‬ ‫٘تتتتتٷ ِفتتتتتسٮ، ٲتاؼتتتتتس ٤تتتتت٧ ٸّتتتتتسٖ ِ٭تتتتتٯ ٠٥تتتتت٣ ٘تتتتتٷ ا٤رٝ ّتتتتتٷ ٲال ظتتت ت ٨ح ٘تتتتتٷ‬ ‫ف‬ ‫ا٤رؽٝٹٛ !‬ ‫ٲ ّ٩ا ٸّٳد ذ٤ٟ ٤ٵ ظثة ٨رّ٥ّٛ تراخ ا٤٩ى٥ة.‬ ‫٬‬
  • 10. ‫ت٩ّ٭تتتتتٵ أ٪ ٨ى٥تتتتتة ذ ظتتتتتٹط ِ٥تتتتت٧ ٤تتتتتٹط ٘ٹتتتتتٯ ظتتتتتٳٴ ا٤ٝىّٹتتتتتاخ ٸّتتت تد ٨ٝفتتتتتدا‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ٔٹتتتتس ٜاتتتتت٣ ٤٥رؽٝتتتتٛ ٘تتتتٷ أٶ ِ٥تتتت٧ ظتتتتدٸس تٱتتتترٮ ا٤فتتتتٙح، أل ّتتتتٯ ٸ٭تتتتاٜك ِ٥٩ ّتتتتح‬ ‫ٹ‬ ‫٬‬ ‫ّ‬ ‫ا٤ّ٥تتتتتت٧. ٘تتتتتتا٤ّ٥٧ ا٤تتتتتترٶ ال ٸٝتتتتتتٳ٢ أـتتتتتتؽاتٯ ال ٜىّتتتتتتا، ٲال ٸ٭ىٝتتتتتتٳ٪ ال ظص٨تتتتتتا‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ٰتتتتتٳ ِ٥تتتتت٧ ٸ١رتتتتتة ٸٝٹ٭تتتتتٯ ؼتتتتتٱادج ٲ٘اذتتتتتٯ تؽ١تتتتت٧ أ٪ ا٤ٹٝٹ٭ٹتتتتتاخ ال ذٝثتتتتت٣ ا٤رىتتت ت ّز،‬ ‫ٳ‬ ‫ّ‬ ‫ٲال ذعاٲ٦ ِ٥ٵ ٲشٳٜٹرٱا، ٲذس٘ك ا٤٭ٝد ٲاالظرٱاد.‬ ‫ٲ٤تتتتتٹط ٨تتتتت٫ وثٹّتتتتتح ا٤ّ٥تتتتت٧ أ٪ ٸ١تتتتتٳ٪ ٬عتتتتتٝا ٨ٕ٥ٝتتتتتا ٨تتتتت٫ ا٤ٝٳاوتتتتتُ ا٤سٲاظتتتتتٷ‬ ‫٠ا٤عثتتتتا٢ ا٤ؽتتتت٧ ا٤رتتتتٷ ٤تتتت٧ ذعتتتت ّس. ٠٩تتتتا أ ّتتتتٯ ٤تتتتٹط ٨تتتت٫ وثٹّتتتتح ا٤ّ٥تتتت٧ ا٤عتتتتاد أ٪‬ ‫٬‬ ‫ٹ‬ ‫ّ‬ ‫ٸ١ٳ٪ ٨ع٩ٳِح ٨٫ ا٤ٍ٭ٹاخ ا٤رٷ ال ٸٝٹ٫ ٘ٹٱا.‬ ‫ٲال ٸ١تتتتتتٳ٪ ا٤ّ٥تتتتتت٧ ظتتتتتتدٸسا تا٬ىثتتتتتتاٚ ظتتتتتت٩ٯ ِ٥تتتتتتٵ ٨عتتتت ت ّاٮ ال ذا ٠ا٬تتتتتتد ٘ٹتتتتتتٯ‬ ‫٩ ّ‬ ‫٬تتتتتتتٳاج ٨س٠صٸتتتتتتتح ٨تتتتتتت٫ ا٤ٝىّٹتتتتتتتاخ ا٤رتتتتتتتٷ ذؽتتتتت ت ّ٣ ت٭ٹرتتتتتتتٯ ا٤فتتتتتتت٥ثح ٲذمتتتتتتت٩٫‬ ‫١‬ ‫اظتتتتتر٩سازٸرٯ، ٲ٠ا٬تتتتتد ٘ٹتتتتتٯ ٠تتتتتر٤ٟ ٨ثاؼتتتتتس ؼا٘تتتتتح تر٥تتتتتٟ ا٤٭تتتتتٳاج ذرٙتتتتتاٲخ ٘تتتتتٷ‬ ‫دزظتتتتتتتاخ ا٤ٍتتتتت ت٫ ٲذ ر٥تتتتتتتٗ ٘ٹٱتتتتتتتا األ٬ٍتتتتتتتاز ٲٸ٭٩تتتتتتتٳ ٘ٹٱتتتتتتتا ا٤ثؽتتتتتتتس تا٤٭ٝتتتتتتتد‬ ‫ّ‬ ‫ٲاالظرٱاد.‬ ‫ٲٰ١تتتترا ٠تتتتا٪ ِ٥تتتت٧ أـتتتتٳ٢ ا٤ٙٝتتتتٯ، ٲ٠تتتتا٪ ِ٥تتتت٧ ا٤ٙٝتتتتٯ أٸمتتتتا. ٲٰتتتترا ٰتتتتٳ ا٤تتتترٶ‬ ‫أ٬عتتتتصٮ ا٤ؽتتتتتٹخ ّ٘تتتتال ٘تتتتتٷ ٠راتتتتتٯ تتتتتتد٤ٹ٣ أ ّتتتتتٯ ِٝتتتتد ٘فتتتتتال ٜ ّتتتت٧ ٘ٹتتتتتٯ ا٤٩ٝاـتتتتتد‬ ‫ع‬ ‫٬‬ ‫٤تتتتتٵ ٜىّٹتتتتتح ٲٌ٭ٹتتتتتح[52]. ٘ٝىّٹتتتتتاخ ا٤٩ٝاـتتتتتد ٰتتتتتٷ ٬تتتتتٳاج ا٤ّ٥تتتتت٧ ٲ٨سظّتتتتتٯ‬ ‫ا٤٩ّٹتتتتتتتازٶ ِ٭تتتتتتتد ذتتتتت ت ّ٦ ا٤ تتتتتتتالٖ، ٲٌ٭ٹاذتتتتتتتٯ ٰتتتتتتتٷ ٨ٹتتتتتتتدا٪ االظرٱتتتتتتتاد ٘ٹتتتتتتتٯ،‬ ‫ش‬ ‫ٲٲظٹ٥رٯ ٤ٵ ذؽٝٹٛ ٲِٳد ا٤رى ّز.‬ ‫ٳ‬ ‫ٲتٱتتتتتترا ظتتتتتتاش ٤٭تتتتتتا أ٪ ٬ٝتتتتتتٳ٢ ٪ ا٤ؽتتتتتتٹخ اتتتتتتت٫ ِاؼتتتتتتٳز ٜتتتتتتد ٜفتتتتتتد ٨عتتتتتترؽٹال‬ ‫ّ‬ ‫ٲؼٝتتتتتٛ ٨٩١٭تتتتتا. ٲا٤٩عتتتتترؽٹ٣ ا٤تتتتترٶ ٨تتتتتا ٠تتتتتا٪ تاإل٨١تتتتتا٪ ذ ظٹعتتتتتٯ ٲ ٪ ٜفتتتتتدٮ‬ ‫ٰتتتتتٳ ِ٥تتتتت٧ ٨ٝفتتتتتدٶ ٤تتتتتٹط ٘ٹتتتتتٯ ظتتتتتٳٴ ا٤ٝىتتتتتُ، أ ّتتتتتا ا٤٩٩١تتتتت٫ ا٤تتتتترٶ ؼٝٝتتتتتٯ ٲ ٪‬ ‫٨‬ ‫ّ‬ ‫٤تتتتتت٧ ٸٝفتتتتتتدٮ ٘ٱتتتتتتٳ ِ٥تتتتتتت٧ ٨ٝفتتتتتتدٶ ٤تتتتتتٯ ٬تتتتتتتٳاج ٨تتتتتت٫ ا٤ٝىّٹتتتتتتاخ ا٤٩سظّٹتتتتتتتح،‬ ‫ٲؼٳاٖ ٨٫ ا٤ٍ٭ٹاخ االظرٱادٸح.‬ ‫ٲؼعتتتتتة ا٤ؽتتتتتٹخ أ ّتتتتتٯ أِتتتتتاد االِرثتتتتتاز ٘تتتتتٷ ش٨تتتتت٫ ا٤رٝ٥ٹتتتتتد ٤٥١راتتتتتتح ٘تتتتتٷ أظتتتتتساز‬ ‫٬‬ ‫ا٤ؽتتتتتتتسٸّح ٲ٨ٝاـتتتتتتتدٰا، ٲ٘تتتتتتترػ ٨عتتتتتتتاال ذٕا٘تتتتتتت٣ ِ٭تتتتتتتٯ ا٤٭تتتتتتتاض ٘تتتتتتتٷ ِفتتتتتتتٳز‬ ‫ا٤ٙتتتتتتساْ األـتتتتتتٳ٤ٷ، ٲ ٪ ٌتتتت ت٣ ٘تتتتتتٷ ِ٩تتتتتتٳ٦ ا٤١رتتتتتتاب ٸرؽتتتت ت ّٞ داختتتتتت٣ ا٤٭عتتتتتتٛ‬ ‫س‬ ‫ّ‬ ‫ا٤ؽتتتتتتاوثٷ ٨تتتتتتُ اظرٱتتتتتتتاداخ ؼ فتتتتتتٹح ٌتتتتتتاٰسج، ٲذؽٝٹٝتتتتتتتاخ خاـتتتتتتح ظتتتتتتتدٸسج‬ ‫تا٤٭ٍس ٲا٤دزاظح.‬ ‫الدكتىر محمد علً الشتٍىي‬ ‫الىدوة الدولٍة « التىىٌر عىد علماء السٌتىوة فً‬ ‫الىصف األ ّل مه القرن العشرٌه» بالمعهد األعلى‬ ‫و‬
  • 11. ‫للحضارة اإلسالمٍة: 12-12-12 مارش 2001‬ ‫[1] - ٨ؽ٩د ا٤ٙال٣ ات٫ ِاؼٳز: ٨ؽالساخ، ؾ 163 (٨س٠ص ا٤٭ؽس ا٤عا٨ّٷ: ذٳ٬ط/9991).‬ ‫[2] - ؼٝٝٯ ؼع٭ٷ ٬فس شٸدا٪، ا٤ٝاٰسج / 1791.‬ ‫[3] - ا٤٩ؽٝٛ ٬ٙعٯ، ا٤ٝاٰسج / 5691.‬ ‫[4] - ؼٝٝٯ خا٤د شٰسٶ، ا٤٩ٕسب، ظا٨ّح ٨ؽ٩د ا٤ ا٨ط ن1 / 8991.‬ ‫[5] - ٠ا٪ ٸسٸد ذع٩ٹرٯ "ِ٭ٳا٪ ا٤رّسٸٗ ت ظساز ا٤ر١٥ٹٗ" ٠٩ا ـ ّغ تر٤ٟ ٘ٷ خىثح ا٤١راب.‬ ‫س‬ ‫[6] - ا٤٩ٳا٘ٝاخ: 1/42 – داز ا٤٩ّس٘ح – ٨فس (د.خ).‬ ‫[7] - ت٭ٹح ا٤ّٝ٣ ا٤ّستٷ: ؾ 165 (ا٤٩س٠ص ا٤صٝا٘ٷ ا٤ّستٷ – ا٤٩ٕسب – ن1/6891).‬ ‫[8] - ـدز ٠راب ات٫ ِاؼٳز ظ٭ح 7491 ٜث٣ ٠راب ِال٢ ا٤ٙاظٷ ا٤رٶ ـدز ظ٭ح 3691.‬ ‫[9] - ات٫ ِاؼٳز: ٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح اإلظال٨ٹح: ؾ 5 (ا٤ؽس٠ح ا٤رٳ٬عٹح ٤٥رٳشٸُ، ن3، ذٳ٬ط 8891).‬ ‫[11] - ٦.٪: ؾ.٪.‬ ‫[11] - ٦.٪: ؾ.٪.‬ ‫[21] - ٦.٪: ؾ 6.‬ ‫[31] - ٦.٪: ؾ.٪.‬ ‫[41] - ٦.٪: ؾ 6-7.‬ ‫[51] - ٦.٪: ؾ 6.‬ ‫[61] - ٦.٪: ؾ 6.‬ ‫[71] - ٦.٪: ؾ 6.‬ ‫[81] - ٦.٪: ؾ 8.‬ ‫[91] - ٦.٪: ؾ 8.‬ ‫[12] - ٦.٪: ؾ 8.‬ ‫[12] - ٦.٪: ؾ 8.‬
  • 12. ‫[22] - ٦.٪: ؾ 24.‬ ‫[32] - ٨٫ األـٳ٢ ٤ٵ ا٤٩ٝاـد: ؾ 321 (٨ٝا٢ ل٩٫ ٬دٲج ؼٳ٢ ٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح اإلظال٨ٹح – تٹد‬ ‫ا٤ؽ١٩ح – ذٳ٬ط – ٜسواض / 6112).‬ ‫[42] - ٨ٝاـد ا٤ؽسٸّح اإلظال٨ٹح: ؾ 712.‬ ‫[52] - ٦.٪: ؾ 14.‬ ‫/‪http://almessa.blogspot.com‬‬