1. zen, erreakzio nuklearren eta grabitatearen eraginez, materia
LURRA uzkurtu zenean. Beroaren eta presioaren eraginez, elementu-
rik astunenek gune bat osatu zuten zentroan eta arinenak kan-
poaldean gelditu ziren, atmosfera eratuz. Erradioelementuen
LURRA Eguzki-sistemako hirugarren planeta da desintegrazioan oinarritutako datazio-sistemak erabiliz,
Eguzkirainoko distantziaren arabera eta bostgarren handie- Lurrak 4.600 milioi urte dituela kalkulatu da.
na. Artizarra eta Martitz artean kokatuta dago eta, ustez, Lurraren egituran hainbat eskualde bereiz daitezke.
izaki bizidunak dituen Eguzki-sistemako planeta bakarra da. Fisikoki hiru zati daude: kanpoaldean atmosfera, gasez osa-
Satelite bakar bat du, Ilargia, Lurraren inguruan biraka ari tua; lurrazalaren gainean hidrosfera, izotzez eta ur likidoz
dena. Lurra ia esferikoa da, baina errotazio-higiduraren osatua (%98 itsasoko ura da eta %2 ibai, laku eta glaziareeta-
indar zentrifugoak poloen aldean esfera “zapaldu” egiten du ko ur geza); eta zati solido eta astuna. Azken honetan hiru
—erradioa ekuatorean handiagoa da poloetan baino—. Bi eskualde zentrukide bereizi ahal izan dira uhin sismiko des-
higidura-mota ditu. Batetik, bere grabitate-zentrutik pasa- berdinen hedapenaren abiadura aztertuta. Hauexek dira, bar-
tzen den ardatz irudikariaren inguruan biratzen da (errota- nekoenetik kanpokoenera:
zioa) abidura angeluar ia uniformeaz; 23 ordu, 56 minutu eta • Nukleoa. Erdi-erdian eta metalez osatua (burdina nagu-
4 segundoko errotazio-periodoa du (egun astronomikoa). siki; nikela eta silizioa ere badu). Bi zonatan banatu ohi da:
Aldi berean, Eguzkiaren inguruan orbita eliptikoz biratzen barne-nukleoa (1.250 km-ko erradiokoa), dentsitate handikoa
da (translazioa); 365,26 eguneko translazio-periodoa du (urte eta, presio ikaragarriaren eraginez, solidoa; eta kanpo-nukleoa
astronomikoa). Nolanahi ere, errotazio zein translazioa ez (1.250 km-tik 3.470 km-ra bitarteko erradioko eskualdean), ez
dira uniformeak; aitzitik, oso higidura konplexuak dira hain dentsoa eta likidoa. Hemengo burdina likidoa higitzean
(Lurra esfera perfektoa ez delako, orbita eliptikoa duelako, korronte elektrikoak agertzen dira, Lurraren eremu magneti-
Ilargiaren orbitagatik, etab.engatik). koaren sortarazleak.
Bi higidurok ez dira plano berean ger- ekliptikaren angeluak • Mantua. Nukleoa inguratuz, eta
eta ekuatorearenak
tatzen: translazio-higiduraren plano- eratzen duten angelua honetatik Gutenberg-en ezjarraitasunak
ak (ekliptika) eta Lurraren ekuatore- 6I
bereizita: 2.900 km-ko sakoneraino iristen
planoak 230 26’-ko angelua eratzen udako da eta magnesio silikatoz osatuta dago
dute (ekliptikaren inklinazioa). Eta udazkeneko solstizioa nagusiki.
ekinozioa
errotazio-ardatzak errotazio-noran- • Lurrazala (edo litosfera).
tzaren aurkako prezesio geldoa du Mantuaren gainean, Mohorovicic-en
(26.000 urteko periodoa), ekliptikaren ezjarraitasunak bereizita, azken geruza
inklinazioa urtez urte aldarazten neguko solidoa da. Lurrazala lodiagoa da konti-
duena. solstizioa nenteen azpian (35-40 km) eta, nagusiki,
Lurraren sorrerari buruz hainbat ekliptikaren arroka magmatikoz (basaltoak eta grani-
ekuatorea ardatza
teoria dago; onartuenaren arabera, toak) eta haien gaineko geruza sedimen-
Lurraren H udaberriko
Lurra gas-masa baten baitan sortu ardatza ekinozioa tarioz osatuta dago.
URTEA
Urtea zehazteko Lurrak Eguzkiaren
ne inguruko biran behar duen
a gu
rri a denbora erabiltzen da oinarri
be bezala. Hartzen diren
da
u
erreferentzi puntuen
arabera modu desberdinez
muga daieke:
• urte astronomikoa,
Eguzkiaren batez
besteko longitudea
2800-koa denean hasten
da eta batez besteko
urte tropikala
baliokidea da
• urte siderala,
Eguzkiak bere itxurazko
orbitatik bi aldiz pasatzeko
behar duen denbora da (365
ud na egun, 6 ordu eta 9 minutu)
a ke
az • urte tropikala edo eguzki-urtea,
ud
Eguzkiak udaberriko ekinoziotik bi
aldiz pasatzeko behar duen denbora da
(365 egun, 5 ordu eta 9 minutu)