2. Zelfvoorzienende
meubels
Ze zijn nog steeds aanstormend en veelbelovend, maar draaien al een tijd mee in de
creatieve wereld. De talentvolle dertigers zijn nog net geen gevestigde namen, maar dat
zit eraan te komen. Ze tonen energie, gedrevenheid, ambitie, durf en een geloof in de
toekomst. Deel 11 van een serie: ontwerper Marjan van Aubel (1985) die samen met chemici
experimenteert met materialen en komt tot energieopwekkend en duurzaam design.
62-63-64_designaubel.indd 62 11-03-15 08:34
3. Het is een interessante tijd vinden veel jonge ontwerpers die experimenteren met onverwachte
materialen, productietechnieken en samenwerkingen. Ze hebben geen vast vooropgezet plan,
weten vaak niet wat de uitkomst van het experiment is, want deze wordt mede bepaald door hoe
het materiaal zich gedraagt. Zo werkt Marjan van Aubel ook vanuit haar studio in Londen.
Ze gaat uit van het materiaal, of het nu foamporselein is dat uitzet in de oven of op plantenpigmenten
gebaseerde zonnecellen, ze ontwerpt alledaagse gebruiksvoorwerpen waarin op onverwachte
manieren design met wetenschap en technologie wordt gecombineerd. ‘Ik pas materialen en
technieken op heel andere manieren toe om innovatieve producten te realiseren’, zegt ze. ‘Mijn
producten maken het leven duurzamer omdat ze vaak zelfvoorzienend zijn. De gebruikers worden
bewust dat ze met die producten in staat zijn zelf energie op te wekken.’ Daarom noemt Van Aubel
zichzelf nadrukkelijk geen kunstenaar. Haar onderzoek leidt immers altijd tot een bruikbaar product.
Materiaalinnovaties
Ze gelooft heilig in samenwerken. Vooral met wetenschappers, maar ook met andere
experimenterende ontwerpers en met fabrikanten. ‘Daarin schuilt de toekomst, de vernieuwing
voor designers’, meent ze. ‘Wetenschappers ontwikkelen interessante dingen maar weten niet altijd
houtsnippers, het restmateriaal bij de productie van houten meubels, mixte met biohars en wat water.
Samen blijken ze een onverwachte eruptieve combinatie te vormen. De materialen gaan een reactie
met elkaar aan zoals een cupcake in de oven groeit tot een hoog schuimig deeg dat over de rand
gulpt. Voor deze stoel gebruikt Van Aubel een open mal waar het materiaal op kan ‘groeien’. Zo wordt
de vorm van de zitting bepaald door de mal en kan de achterkant van de stoel juist zijn gang gaan.
Daar borrelt het materiaal als lava dat uit een vulkaan omhoog. ‘Van heel weinig materiaal kun je zo
heel veel volume maken’, zegt ze.
Prijzen en exposities
Dit alles gebeurde in korte tijd. Na haar afstuderen aan het Designlab van de Rietveld Academie
in Amsterdam, haalde Van Aubel twee jaar geleden een masters aan de Royal College of Art in
Londen, richting Design Products. Sindsdien woont en werkt ze in Londen. Ze heeft wel een idee
om terug te keren naar Nederland, maar wanneer, geen idee.
Ze heeft heel wat bereikt voor iemand die nog maar zo kort bezig is, exposities in het Victoria &
Albert Museum, Boijmans van Beuningen en het Design Museum in London. Ook wint ze jaarlijks
een eerste prijs: de DOEN/Materiaalprijs 2012, de ARC13 Stoelenaward en de Kortrijk Interieur
Award 2014. En eind februari werd de Current Table genomineerd voor de prestigieuze Design
of the Year Award 2015 van het Design Museum London. De tafel zal daar te zien zijn tijdens de
expositie Designs of the Year 2015 van 25 maart t/m 25 augustus.
Zelf reageert ze nogal laconiek. ‘Ik heb het niet zo in de gaten’. zegt ze. ‘Ik heb geen vooropgezet
plan, wil gewoon door blijven gaan met experimenteren. Maar de prijzen en nominaties zijn zeker
motiverend.’
1. Well Proven chairs (2012). Bij de productie van
meubels blijft zeker 50% van het hout als afval
achter. Van Aubel vond een manier om resthout
samen met biohars te combineren tot een foam
dat uitzet tijdens het verwarmen in de oven. Door
kleur toe te voegen maakt ze zo allerlei kleuren
stoelen op vier simpele poten van Amerikaans
essenhout. De vorm van de stoel wordt deels
bepaald door hoe het materiaal zich gedraagt
tijdens het proces. 2. Na haar afstuderen aan
het Designlab van de Rietveld Academie in
Amsterdam, haalde Marjan van Aubel twee jaar
geleden een masters aan de Royal College of Art
in Londen, richting Design Products. Sindsdien
woont en werkt ze in Londen. 3 en 4. The Energy
Collection (v.a. 2012). Samen met het Michael
Graetzel-lab in Zwitserland experimenteerde Van
Aubel met op plantenpigmenten gebaseerde
zonnecellen die ze in glazen vangt. De solarglazen
halen voortdurend energie uit omgevingslicht
en geven die af aan de kast waarin ze staan. Zo
werkt de kast als een batterij.
2
3 4
hoe ze het toe moeten passen. Wij kunnen hun
bevindingen wel integreren in een concreet en
duurzaam product.’
Zo is haar Energy Collection tot stand gekomen.
Evenals de Current Table. De tafel heeft een
dubbele functie: naast een esthetisch en
alledaags meubelstuk is de tafel duurzaam.
Samen met wetenschappers ontwikkelde Van
Aubel een zogenoemde dye sensitised solar
cell die is geïntegreerd in het glazen tafelblad.
Gebaseerd op fotosynthese gebruikt de cel
de eigenschappen van kleuren om elektriciteit
op te wekken. Gekleurde cellen hebben geen
direct daglicht nodig, dus functioneren ze prima
met diffuus licht. Zo kun je ook ’s avonds thuis
aan tafel allerlei apparaten opladen terwijl je
aan het werk bent of een boek leest.
De Well Proven Chair ontstond toen ze
63 ArchitectuurNLTekst Viveka van de Vliet i.s.m. Stichting Zetel Fotografie Wai Ming Ng
DESIGN
62-63-64_designaubel.indd 63 11-03-15 08:34
4. Ze kan nog niet leven van haar meubels. Ze blijft afhankelijk van bijvoorbeeld het Stimuleringsfonds
Creatieve Industrie om onderzoek te kunnen financieren. Ze probeert wel om haar meubels
makkelijker produceerbaar te krijgen en dat lukte al met een serie krukjes en stoelen voor het
design- en kunstlabel Transnatural. Vooralsnog kost haar manier van werken veel tijd en geld.
Zodoende vinden de kostbare unieke stoelen en tafels vooral de weg naar musea en galeries. Haar
werk is opgenomen in de permanente collectie van het Vitra Design Museum in Duitsland en het
MoMA in New York.
Intussen experimenteert Van Aubel lustig verder. Tijdens de Salone del Mobile in Milaan
presenteert ze in 2015 samen met Jolán van der Wiel nieuw werk met als thema natuurkrachten.
Voor Van der Wiel is dat weer magnetisme, voor Van Aubel fotosynthese.
Groene academie
Ook werd de ontwerper onlangs gevraagd voor een nieuw initiatief: Strawberry Earth, de eerste
Nederlandse ‘groene academie’ voor professionals uit de mode- en designindustrie. De academie
koppelt succesvolle, duurzame ondernemers aan experts op het gebied van chemie en technologie
op universiteiten en in het bedrijfsleven. ‘De samenwerking met het bedrijfsleven kan nog altijd
veel beter’, vindt ook van Aubel. Ze is nu een plan aan het schrijven waarin ze aangeeft welk
materialenonderzoek ze wil doen. ‘Dat zal wellicht iets zijn met een zijden stof die koolstofdioxide
kan opslaan en om kan zetten naar zuurstof. Een onderzoek waaraan ze in Londen samenwerkt
met ontwerper Julian Melchiorri. ‘Superinteressant’, zegt ze.
6
9
7 8
10
6 en 7. De lamp Moon Light (2014) is gemaakt
van foamporselein, een lichtgewicht materiaal
dat in de oven in volume tot 300 keer zo groot
wordt. Met dit materiaal, dat ze tijdens haar
afstuderen aan de Rietveld ontwikkelde, werkte
Van Aubel in 2009 samen met Joris Laarman in
het Europees Keramisch Werk Centrum (EKWC,
nu @Sunday Morning) aan Foam China. 8 en 10.
Current Table (2014): een fotovoltaïsche laag
dye sensitised solar cells is opgenomen in het
glazen tafelblad. Door fotosynthese gebruikt de
cel de eigenschappen van kleuren om elektriciteit
op te wekken. Zo kun je apparaten opladen. 9.
Table 1/7 (2012) Tijdens haar opleiding aan de
Royal College of Art kregen de studenten een
tafel van Ikea met de opdracht er een andere
tafel uit te maken. Van Aubel maakte vanwege
de opschuimende eigenschappen van dit hout in
combinatie met biohars maar liefst zeven tafels.
64
62-63-64_designaubel.indd 64 11-03-15 08:34
