1. GEOGRAFIE JANUARI 2008 31
In 2001 leek een oplossing nabij.
Cambodja deed een voorstel om
het zuidelijke deel gezamenlijk te
ontwikkelen. Met de ontwikkeling
van het noordelijk deel zou men
wachten tot de grenzen definitief
waren vastgesteld. De Thai wilden
echter eerst het soevereiniteits-
vraagstuk oplossen voor ze afspra-
ken zouden maken.
Thailand kwam daarop met het
voorstel het betwiste gebied op te
delen in drie verticale zones. Cam-
bodja zou de rechten krijgen over
de oostelijke zone; Thailand over
de zone in het westen, waar de
grootste opbrengst te behalen is.
De opbrengst van de middenzone
zou gelijkelijk worden verdeeld.
Het tegenbod van Cambodja is
het gebied te verdelen in twee rijen
en zeven kolommen. Elke regering
is dan verantwoordelijk voor zeven
blokken (verdeeld als in een
schaakbordmotief) en de opbreng-
sten worden gelijk verdeeld.
Thailand lijkt gelijke verdeling
echter te blokkeren, zelfs al pro-
fiteert het per saldo meer door
heffingen op het gebruik van pijp-
lijnen en doordat het minder olie
hoeft te importeren.
De overgang van Thailand naar
een militair bewind in september
2006 draagt evenmin bij aan goede
samenwerking. Thailand heeft een
veel sterkere economie dan Cam-
bodja en kan zich dus meer geduld
veroorloven. Toch zijn ook de Thai
gebaat bij economische ontwikke-
ling van het buurland.
De aanwezigheid van aardgas en olie biedt Cambodja
de kans op een grote sprong voorwaarts. Om werkelijk
uit te groeien tot een nieuwe Aziatische tijger is het
belangrijk dat de juiste maatregelen getroffen worden
om corruptie en een sterke inflatie tegen te gaan.
Meer transparantie in bestuur en staatsfinanciën
kan daarbij een enorme stap zijn. Voor een deel is de
toekomst van Cambodja ook in handen van de Thaise
regering. Of het Cambodjaanse volk profiteert van de
nieuwe rijkdommen is dan ook afhankelijk van de
goede wil van bestuurders aan weerszijden van de
grens. ■
is ondoorzichtig en het parlement heeft nauwelijks in-
vloed. De macht ligt grotendeels in handen van premier
Hun Sen. Ook de omvangrijke corruptie vormt een
probleem. Op de Corruptie Index van Transparency
International bezet Cambodja de 151ste plaats van 163
landen. In de regel betaalt de olie-industrie bonussen
bij het verstrekken van concessies. Waarschijnlijk vloeit
er dus al oliegeld in de zakken van Cambodjaanse
bestuurders. Diverse internationale organisaties en ngo’s
vrezen dan ook dat Cambodja zal verworden tot een
kleptocratie. Men hoeft zich niet alleen minder aan te
trekken van de bevolking, maar ook van de mening van
donorlanden. Mogelijke gevolgen zijn een groeiende
economische ongelijkheid, sociale onrust, politieke
instabiliteit en geweld.
De economische boom door de ontdekking van grond-
stoffen leidt waarschijnlijk ook tot hoge inflatie. Dit
maakt andere Cambodjaanse producten op de wereld-
markt duurder en dus minder aantrekkelijk. Vooral de
Cambodjaanse textielindustrie (veel arbeidsintensiever
dan de winning van delfstoffen) zal hiervan de dupe zijn.
Dit verschijnsel noemt men ook wel Dutch Disease, naar
analogie van de situatie in Nederland in de jaren zestig
nadat een grote hoeveelheid aardgas was gevonden.
Betwist gebied
Volgens geologen bevindt zich een nog veel grotere
hoeveelheid olie in een gebied dat wordt betwist met
Thailand, 27.000 m2
groot, in het noorden van de Golf
van Thailand. Dit gebied ligt in het verlengde van
bodemstructuren in onbetwist Thaise wateren waar al
jaren olie en gas gewonnen wordt. Overleg over dit
geschil is tot op heden weinig vruchtbaar. Het belang-
rijkste struikelblok is de verdeling van de opbrengsten.
GEOGRAFIE JANUARI 200830
Stan van der Heijden
Japanse oliemaatschappijen in de rij voor boorconces-
sies. China en Japan zijn al betrokken bij ontwikkelingen
in Sihanoukville, 200 km van de olievelden. Cambodja’s
enige badplaats moet uitgroeien tot een volwaardige
havenstad met olieraffinaderijen. China is Cambodja’s
grootste handelspartner en donor en heeft daardoor
een sterke onderhandelingspositie.
Olievloek
De hoeveelheid gas en olie waarom het gaat, is op wereld-
schaal te verwaarlozen. Maar voor het arme Cambodja
kan het grote gevolgen hebben. De verwachte jaarlijkse
opbrengsten overtreffen ruim het huidige Bruto Natio-
naal Product. Het valt nog te bezien of Cambodja met
zijn kleine economie en zwakke overheid wel bestand
is tegen de plotse olierijkdom. De voortekenen zijn wat
dat betreft niet gunstig. Vaak leidt plotselinge rijkdom
door bezit van grondstoffen tot erosie van de banden
tussen regering en bevolking. Ineens zijn de belasting-
opbrengsten (en daarmee het draagvlak onder de bevol-
king) niet meer zo belangrijk voor de begroting. Rege-
ringen kunnen daardoor meer hun eigen gang gaan.
De afgelopen 35 jaar is de inkomensgroei in landen
waarvan de economie wordt gedomineerd door grond-
stoffen achtergebleven bij die in landen zonder grond-
stoffen. Er zijn ook meer burgeroorlogen en conflicten,
vooral in landen met veel olie. Men spreekt wel over de
‘olievloek’. Zo verdiende Nigeria miljarden aan zijn olie
maar in de recente geschiedenis heeft het land veel te
maken gehad met geweld. Het merendeel van de bevol-
king leeft er nog altijd onder de armoedegrens.
Kleptocratie
Ook voor Cambodja dreigt zo’n doemscenario. Het is
de vraag of het oliegeld zal worden aangewend voor de
zo noodzakelijke investeringen in onderwijs, economie
en infrastructuur. Het lijkt waarschijnlijker dat vooral de
elite van het land profiteert. Hoewel de afgelopen jaren
op economisch gebied wel vooruitgang werd geboekt, is
de politieke situatie weinig verbeterd. De besluitvorming
De afgelopen decennia zijn economie en samenleving
in Zuidoost-Azië sterk gemoderniseerd. Toch geldt
Cambodja nog steeds als een van de armste landen ter
wereld. Het land heeft te kampen met de naweeën van
het totalitaire regime van Pol Pot en de bezetting door
Vietnam. Politiek is er geen duidelijke scheiding der
machten. Openlijke oppositie wordt niet getolereerd en
de rechtspraak is zwak. Een groot deel van de bevolking
is analfabeet en de levensverwachting is ronduit laag.
Cambodja is duidelijk achtergebleven bij de andere lan-
den aan de Golf van Thailand. Het land heeft een gebrek-
kige infrastructuur en de economie is weinig divers. Het
gemiddelde inkomen is laag. Toerisme en de kleding-
industrie zijn belangrijke inkomstenbronnen, maar het
land is vooral afhankelijk van ontwikkelingshulp.
Verbetering van de ongunstige economische positie
lijkt in zicht. De Amerikaanse oliegigant Chevron ont-
dekte olie- en aardgasvelden in de Cambodjaanse Zee.
Naar verwachting worden in 2009 of 2010 grondstoffen
gewonnen uit de Cambodjaanse territoriale wateren.
Een groot deel van de opbrengst zal naar het buiten-
land vloeien. Naast Chevron staan ook Chinese en
Olie:
vloek of zegen
voor Cambodja
Omstreden
grenzen in Golf
van Thailand
Van oudsher zijn er in de
Golf van Thailand veel over-
lappende territoriale claims. Het
idee van territoriale afbakening
is in Zuidoost-Azië betrekkelijk
nieuw. Ook de landsgrenzen van
Cambodja werden pas vastge-
steld tijdens de Franse kolonisa-
tie van Indochina. Het trekken
van maritieme grenzen is lastig
vanwege de complexe fysische
geografie van de kustgebieden
en de talrijke eilanden. Ook het
gebrek aan duidelijke kaarten
speelt een rol. In het recente
verleden werd de toestand nog
bemoeilijkt door de politieke
verschillen tussen enerzijds
Cambodja en Vietnam (beide
gesteund door de Sovjet-Unie)
en anderzijds Thailand en
Maleisië, meer gericht op het
Westen.
In de jaren zeventig werd nog
30 procent van de oppervlakte
van de Golf van Thailand betwist.
Er zijn sindsdien veel verdragen
gesloten, zodat nog maar enkele
twistpunten resteren.
Het conflict over de maritieme
grens tussen Cambodja en Thai-
land kent zijn oorsprong in de
grenzen zoals die zijn vastgesteld
door Siam (het huidige Thailand)
en de koloniale Franse regering.
De landsgrens tussen Cam-
bodja en Thailand kent 73 mar-
keerpunten. De maritieme grens
begint bij grensmarkering num-
mer 73. Van daaruit loopt de
grens recht naar het zuiden.
Een kleine verplaatsing van deze
grenspost kan winst of verlies
van honderden vierkante kilo-
meter zee betekenen. Cambodja
en Thailand hebben elkaar al
vaak beschuldigd van het ver-
plaatsen van de grensmarkering.
Een Cambodjaan
rijdt naar Phnom
Penh met jerrycans
vol benzine, die hij
vanuit Vietnam het
land in heeft
gesmokkeld. Twee
jaar na de ontdek-
king van olievelden
voor de eigen kust,
is de oliewinning
nog steeds onzeker
en is benzine in
Cambodja een
schaars goed.
Hoge inflatie zal de concurrentiepositie
van andere Cambodjaanse producten
op de wereldmarkt ernstig verzwakken.
Op 200 km van de
gevonden olievelden
ligt de idyllische bad-
plaats Sihanoukville.
Deze moet straks
uitgroeien tot een
volwaardige haven-
stad met olie-
raffinaderijen.
FOTO:TANGCHHINSOTHY/AFP
FOTO:
In de territoriale wateren van Cambodja zijn omvangrijke gas-
en olieafzettingen gevonden. Deze zullen binnen enkele jaren
geld opleveren. Dit biedt kansen voor het straatarme Cambodja.
Maar of de bevolking baat heeft bij de nieuwe rijkdom? Veel hangt
af van de regeringen in Cambodja en buurland Thailand.