2. Գևորգ Զ Չորեքչյան
1938թ. Ամենայն հայոց
կաթողիկոս Խորեն
Մուրադբեկյանի
սպանությունից հետո
ԽՍՀՄ իշխանություններն
արգելեցին նոր
կաթողիկոսի
ընտրությունըֈ
Կաթողիկոսական
տեղապահ նշանակվեց
Գևորգ արքեպիսկոպոս
Չորեքչյանըֈ
3. Երկրորդ համաշխարհային
պատերազմն ու եկեղեցին
Պատերազմի ընթացքում, ելնելով մի շարք
քաղաքական նկատառումներից, Ստալինը որոշ
չափով վերանայեց եկեղեցու նկատմամբ տարվող
քաղաքականությունըֈ Ստալինի առնչությունները
տարբեր եկեղեցիների ներկայացուցիչների հետ
վերսկսվեցին պատերազմի վերջին տարիներինֈ
4. ԽՍՀՄ ղեկավարությունը միջազգային
հարաբերություններում փորձում էր
օգտագործել հայկական սփյուռքի
ազդեցությունըֈ Այդ նպատակով 1945թ.
ապրիլի 19-ին Ստալինն ընդունեց հայոց
կաթողիկոսի տեղապահ Գևորգ
արքեպիսկոպոս Չորեքչյանինֈ Վերջինս
Խորհրդային Միության ղեկավարին
ներկայացրեց հայկական հողերի
վերադարձի, սփյուռքահայերի
հայրենադարձության հարցերը և խնդրեց
թույլատրել ազգային-եկեղեցական ժողով
հրավիրել՝ կաթողիկոս ընտրելու համարֈ
Հայ առաքելական եկեղեցին պատերազմի ամբողջ
ընթացքում բովանդակ հայությանը կոչ էր անում
պայքարել ֆաշիզմի դեմֈ Նրա կողմից կազմակերպված
հանգանակության շնորհիվ ստեղծվեց տանկային
շարասյուն և ուղարկվեց ռազմաճակատ։
5. 1945թ. ազգային-եկեղեցական ժողովին մասնակցելու համար Խորհրդային
Միությունից և աշխարհի 15 երկրներից ժամանեցին 111 պատգամավորներֈ
Հունիսի 16-ին Էջմիածնում իր աշխատանքը սկսեց ազգային-եկեղեցական
ժողովը, որը արքեպիսկոպոս Գևորգ Չորեքչյանին ընտրեց Ամենայն հայոց
կաթողիկոսֈ
6. Մեծ հայրենադարձության
կազմակերպումը (1946–1948թթ.)
Երկրորդ
աշխարհամարտի
ավարտին, 1945թ.
մայիսի 15-ին,
Խորհրդային
Հայաստանի
իշխանությունները
ԽՍՀՄ
կառավարության
առջև հարց
բարձրացրին նոր
հայրենադարձություն
կազմակերպելու
անհրաժեշտության
մասինֈ
1945թ. նոյեմբերին ԽՍՀՄ կառավարությունը որոշում կայացրեց
հայրենադարձությունը կազմակերպելու վերաբերյալֈ
7. Հայրենադարձների
առաջին քարավանը
1946թ. հունիսի 23-
ին
«Տրանսիլվանիա»
շոգենավով դուրս
եկավ Բեյրութից և մի
քանի օր անց
ժամանեց Բաթումֈ
Այստեղից
գնացքներով նրանց
տեղափոխեցին
Հայաստանֈ Հաջորդ
քարավանները
հայրենիք եկան
մինչև հոկտեմբեր
ամիսը։
8. 1946թ. Լիբանանից, Սիրիայից, Իրանից, Հունաստանից, Ֆրանսիայից և այլ
երկրներից Հայաստան ներգաղթեց շուրջ 51 հազար հայֈ 1947թ. Հայաստանն
ընդունեց 25 հազար, իսկ 1948թ. 10 հազար հայրենադարձֈ Այդ ընթացքում
աշխարհի 12 երկրներից հայրենադարձվեցին շուրջ 90 հազար հայերֈ
Սկսված սառը պատերազմի պայմաններում ԽՍՀՄ-ում սկսվեց
բռնաճնշումների նոր ալիքֈ Հայրենիքի ճանապարհը բռնած
սփյուռքահայերին մեղադրեցին օտարերկրյա պետություններին ծառայելու
մեջ, և 1948թ. սեպտեմբերի 14-ին ԽՍՀՄ կառավարության որոշմամբ
դադարեցվեց հայրենադարձության գործընթացըֈ Ստալինի մահվանից հետո
հայրենադարձությունը նորից շարունակվեց, բայց ավելի համեստ չափերովֈ
