ZSM

1. LESSEN VAN HET LEERATELIER ZSM:
samen anders kijken leidt tot anders doen
Met de ZSM-aanpak wisten politie, OM en verschillende sociale partners vele
VWUDI]DNHQ VQHO HQ H΍HFWLHI DDQ WH SDNNHQ PDDU WRFK NQDDJGH GH WZLMIHO LV KHW
nu wel altijd zo betekenisvol wat we met deze zaken doen? Dat was de aanleiding
voor het Leeratelier ZSM: een landelijk experiment waarin verschillende sociale
organisaties samen met politie en justitie volledig vrij waren om per strafzaak de
juiste gezamenlijke aanpak te verkennen. Beleidsadviseur Angela van Mersbergen,
GLH KHW OHHUDWHOLHU LQ GH UHJLR /LPEXUJ EHJHOHLGGH YHUWHOW DDQ 6LJQLȴFDQW RYHU GH
waardevolle inzichten die dat opleverde.
'H JHGDFKWH DFKWHU =60 LV GDW SROLWLH 20 UHFODVVHULQJVRUJDQLVDWLHV HQ 6ODFKWR΍HUKXOS
JH]DPHQOLMN PLVGULMYHQ ]R VQHO HQ GDDGNUDFKWLJ PRJHOLMN DDQSDNNHQ 'LH VDPHQZHUNLQJ
YHUOLHS HLJHQOLMN HUJ H΍HFWLHI PDDU XLW HHQ NHWHQUHYLHZ EOHHN GDW GH EHWURNNHQ SURIHVVLRQDOV
RQGDQNV GH JRHGH FLMIHUV HU QLHW DOWLMG HHQ JRHG JHYRHO ELM KDGGHQ =DNHQ ZHUGHQ VQHO
afgehandeld, maar door die snelheid was er nauwelijks ruimte om oog te hebben voor de
FRQWH[W YDQ GDGHUV HQ VODFKWR΍HUV (Q KRHZHO DOOH EHWURNNHQ SDUWQHUV DDQ ««Q WDIHO ]DWHQ
was er vaak onvoldoende gelegenheid om informatie uit te wisselen en daarmee een
KHOGHU EHHOG YDQ HHQ ]DDN WH NULMJHQ 2I GH PDDWUHJHOHQ GXV ZHO KHW JHZHQVWH GXXU]DPH
H΍HFW EHUHLNWHQ ZDV GDDUGRRU QLHW DOWLMG GXLGHOLMN
Wie is Angela van Mersbergen
Angela van Mersbergen is beleidsontwikkelaar binnen de politie – Eenheid Limburg – en richt
zich daarbij op het sociale domein in het algemeen en vooral op ontwikkelingen op het gebied
YDQ MHXJG 2RN LV ]LM DOV SURFHVEHJHOHLGHU EHWURNNHQ ELM KHW SURMHFW 9HUEHWHUGH %LMGUDJH $DQSDN
2QGHUPLMQLQJ %LQQHQ GH SROLWLH VSDQW ]LM ]LFK YRRUQDPHOLMN LQ YRRU VOLPPHUH VDPHQZHUNLQJ HQ
RP LQWHUQH HQ H[WHUQH SDUWQHUV PHW HONDDU WH YHUELQGHQ
13

2. +HW OHHUDWHOLHU LV HHQ YDQ GH ODQGHOLMNH LQLWLDWLHYHQ GLH KLHUXLW YRRUWNZDPHQ 6DPHQ PHW
RUJDQLVDWLHV XLW KHW VRFLDDO GRPHLQ ]LMQ GH =60SDUWQHUV PHW HHQ VHOHFW DDQWDO FDVHV GH
GLHSWH LQJHJDDQ 9DQXLW DO GH]H YHUVFKLOOHQGH SHUVSHFWLHYHQ QDP PHQ GH WLMG RP JULS WH
NULMJHQ RS GH FRQWH[W RP GDDUQD WH YHUNHQQHQ ZHONH LQWHUYHQWLH LQ GDW VSHFLȴHNH JHYDO
KHW EHVW ]RX ]LMQ YRRU GDGHU VODFKWR΍HU DQGHUH EHWURNNHQHQ HQ GH RPJHYLQJ $FKW ZHNHQ
lang werd elke standaard aanpak losgelaten en de traditionele rolverdeling doorbroken, in
UXLO YRRU HHQ RSHQ HQ FUHDWLHYH EOLN
Ȋ'H SDUWQHUV LQ KHW OHHUDWHOLHU KDGGHQ HFKWHU ZHO HHQ GXLGHOLMNH PLVVLHȋ EHQDGUXNW 9DQ
0HUVEHUJHQ Ȋ(QHU]LMGV ZLOGHQ ZH YHUNHQQHQ RI Ȃ HQ KRH Ȃ ZH JH]DPHQOLMN WRW PHHU
EHWHNHQLVYROOH LQWHUYHQWLHV NRQGHQ NRPHQ 7UDGLWLRQHHO LV KHW VWUDIUHFKW JHULFKW RS
vergelding, maar ons gezamenlijke vertrekpunt was dat we de veiligheid en veerkracht
ZLOGHQ YHUJURWHQ YDQ NZHWVEDUH VODFKWR΍HUV GDGHUV HQ GHUGHQ $QGHU]LMGV ZLOGHQ ZH
verkennen wat nodig is als we de samenwerking tussen de verschillende organisaties
PD[LPDDO ZLOOHQ EHQXWWHQ ΖHPDQG YDQXLW MHXJG]RUJ KHHIW VRPV HHQ KHHO DQGHU EHHOG YDQ
GH SUREOHPDWLHN GDQ KHW 20 'XV ZDW OHYHUW KHW QX RS DOV ZH RQV JH]DPHQOLMN LQ HHQ FDVH
YHUGLHSHQ :HONH XLWGDJLQJHQ NRPHQ GDDUELM NLMNHQ HQ ZDW YUDDJW KHW YDQ RUJDQLVDWLHV DDQ
WLMG HQ PLGGHOHQȋ
Oog voor de hoofdrolspelers
Wat het leeratelier vooral bevestigde, is dat de context inderdaad cruciaal is om het nut
YDQ HHQ =60LQWHUYHQWLH WH EHSDOHQ Ȋ=RGUD MH GH WLMG QHHPW RP PHW HHQ NOHLQ DDQWDO ]DNHQ
echt de diepte in te gaan, vanuit meerdere perspectieven, kan dat een totaal andere blik
RS ]DNHQ ZHUSHQ (Q YDDN NZDPHQ GDDU GXV WRWDDO DQGHUH LQWHUYHQWLHV XLWȋ =R OLMNW HHQ
winkeldiefstal op het eerste gezicht een simpele zaak die gewoonlijk afgedaan wordt met
HHQ ERHWH 0DDU DOV EOLMNW GDW GH GDGHU LV JDDQ VWHOHQ VLQGV KLM LQ GH VFKXOGVDQHULQJ ]LW
PDDNW GLH VWUDI KHW DFKWHUOLJJHQGH SUREOHHP DOOHHQ PDDU HUJHU
Ȋ'DW LV GH JURRWVWH YHUULMNLQJ YDQ KHW OHHUDWHOLHUȋ FRQFOXGHHUW 9DQ
0HUVEHUJHQ ȊZH ZHUGHQ JHGZRQJHQ RP RQ]H YDVWH EOLN ORV WH
ODWHQ HQ HONH VLWXDWLH PHW HHQ RSHQ HQ EUHGH EOLN WH EHNLMNHQȋ
Een van de grootste eyeopeners was hoe ontzettend belangrijk
KHW LV RP PHW GH EHWURNNHQHQ LQ JHVSUHN WH JDDQ :LH HHQ ]DDN
H΍HFWLHI ZLO DIGRHQ ]DO HHUVW DDQ GH KRRIGUROVSHOHUV PRHWHQ
YUDJHQ ZDQQHHU LV KHW YRRU MRX QX JRHG RSJHORVW Ȋ'DW ȆSUDWHQ
met’- is voor alle betrokken deelnemers nu al een gouden
UHJHO JHZRUGHQ YRRU KXQ GDJHOLMNVH ZHUN 9DDN YXOOHQ ZH GLH
DQWZRRUGHQ RQEHZXVW ]HOI DO LQ YRRU GDGHUV HQ VODFKWR΍HUV
=RGUD ZH KHQ ]HOI YURHJHQ ZHONH XLWNRPVW ]H ]RXGHQ ZHQVHQ
gaf dat in sommige gevallen een heel andere blik op de gewenste
LQWHUYHQWLH :DDU ZLM DXWRPDWLVFK GDFKWHQ DDQ YHUJHOGLQJ EOHHN
VRPV GDW HHQ VODFKWR΍HU YHHO OLHYHU HHQ JRHG JHVSUHN PHW GH
GDGHU ZLOGHȋ
“We werden gedwongen om onze vaste blik los
te laten en elke situatie met een open en brede
blik te bekijken.”
LESSEN VAN HET
LEERATELIER ZSM:
“
14

3. Worstelen met nieuwe rollen
'H ]RHNWRFKW QDDU FUHDWLHYH PDDWUHJHOHQ KHHIW RRN YHHO DDQ KHW OLFKW JHEUDFKW RYHU KRH
GH YHUVFKLOOHQGH RUJDQLVDWLHV HONDDU NXQQHQ DDQYXOOHQ Ȋ(HQ EHODQJULMN LQ]LFKW ZDV GDW
strafrecht uiteraard een essentieel instrument vormt van het gehele repertoire, maar
YRRUDO DOV RSWLPXP UHPHGLXP %LMYRRUEHHOG DOV PLGGHO RP JHULFKW ]RUJ LQ WH ]HWWHQ 'DW ZDV
QRJDO HHQ RPVFKDNHOLQJ PHW QDPH YRRU GH =60SDUWQHUV GLH QDWXXUOLMN HUJ RS VWUDIUHFKW
JHRUL­QWHHUG ]LMQ 1X ZDV GH GHQNZLM]H LQHHQV ZH JHYHQ HHUVW DQGHUH SDUWQHUV GH UXLPWH
en bekijken of -en zo ja: hoe- de inzet van het strafrecht dit kan ondersteunen, maar blijven
]HOI ]R ODQJ PRJHOLMN ȆRS RQ]H KDQGHQ ]LWWHQȇ 'DW YUDDJW QRJDO ZDW YDQ PHQVHQ =R LV KHW
OM juist gewend om de lijnen te bepalen, nadat de andere partijen hun input hebben
JHJHYHQ 1X ]DWHQ ZH DDQ WDIHO DOV JHOLMNZDDUGLJHQ PHW HHQ JH]DPHQOLMN SODQ 'LH QLHXZH
rolverdeling accepteren was voor iedereen een aardige worsteling, maar het was prachtig
RP WH ]LHQ KRH PHQVHQ XLWHLQGHOLMN EXLWHQ KXQ YDVWH NDGHUV ]LMQ JHVWDSWȋ
'LH ZRUVWHOLQJ LV QX HHQPDDO RQYHUPLMGHOLMN ]RGUD VDPHQZHUNHQGH SDUWQHUV ]LFK ODWHQ
OHLGHQ GRRU GH LQKRXG LQ SODDWV YDQ KXQ HLJHQ LQVWUXPHQWDULXP 2RN ELM =60 KDQGHOGHQ
GH SDUWQHUV YROJHQV 9DQ 0HUVEHUJHQ WRFK YDDN YDQXLW KXQ HLJHQ UHSHUWRLUH :LH HHQ KDPHU
KHHIW JDDW QX HHQPDDO RS ]RHN QDDU VSLMNHUV 0DDU LQ KHW OHHUDWHOLHU ZHUGHQ GLH YDVWH
gereedschappen even terzijde geschoven om te verkennen hoe de partners elkaar konden
YHUVWHUNHQ Ȋ'H OHLGHQGH YUDDJ ZHUG ZDW KHHIW GH DQGHU YDQ PLM QRGLJ RP VXFFHVYRO WH ]LMQ
RP WH NXQQHQ GRHQ ZDW QRGLJ LV 'DDUGRRU NUHHJ KHW 20 YDQ]HOI HHQ WRWDDO DQGHUH IXQFWLH
in het geheel, bijvoorbeeld door een hulpverlener te ondersteunen met zijn autoritaire
XLWVWUDOLQJ ΖHPDQG YDQ -HXJG]RUJ NDQ HHQ ȆȴUVW R΍HQGHUȇ ZDDUVFKXZHQ GDW KLM YROJHQGH
keer voor de rechter verschijnt, maar het maakt natuurlijk veel meer indruk als een OM-
EHRRUGHODDU RI 2ɝFLHU YDQ -XVWLWLH GDW ]HOI NRPW YHUWHOOHQȋ
Te logisch om los te laten
+RHZHO KHW WUDMHFW WH NRUW ZDV RP HHQ VLJQLȴFDQW H΍HFW WH WRQHQ ]RDOV PLQGHU UHFLGLYH
lijdt het onder de betrokken professionals geen twijfel dat het leeratelier tot zinvollere
LQWHUYHQWLHV KHHIW JHOHLG Ȋ+HW LV ȆVOHFKWVȇ HHQ VXEMHFWLHI RRUGHHO PDDU GH]H DDQSDN YRHOW
]R ORJLVFK GDW ZH KHW QLHW PHHU ORV ZLOOHQ ODWHQ 2RN RS VWUDWHJLVFK QLYHDX ]LHW PHQ GH
meerwaarde, dus de volgende stap wordt onderzoeken wat het van organisaties zou
YUDJHQ RP GH]H DDQSDN VWUXFWXUHHO XLW WH YRHUHQȋ :DQW KRHZHO GH JH]DPHQOLMNH DDQSDN
GXLGHOLMN YRRUGHOHQ ELHGW YUDDJW KHW QRJDO ZDW YDQ GH EHWURNNHQHQ Ȋ:H ]LMQ RRN ]HNHU GH
QRGLJH XLWGDJLQJHQ WHJHQJHNRPHQ 9HUGLHSLQJ NRVW QX HHQPDDO PHHU WLMG GXV RUJDQLVDWLHV
PRHWHQ GDDU H[WUD FDSDFLWHLW YRRU YULMPDNHQ 0DDU DOV MH GDDUPHH GH RQGHUOLJJHQGH
problemen bij de wortel aanpakt, zou dat zich ook moeten terugbetalen door een lagere
LQVWURRP YDQ QLHXZH ]DNHQȋ 2RN ]LMQ HU SUDNWLVFKH KRUGHV WH QHPHQ 2UJDQLVDWLHV GLH
persoonlijke informatie onderling uitwisselen, krijgen bijvoorbeeld onvermijdelijk te maken
PHW SULYDFNZHVWLHV
Geen verandering zonder weerstand
9DQ 0HUVEHUJHQ EHQDGUXNW HFKWHU GDW KHW WRHSDVVHQ YDQ GH OHVVHQ YRRUDO HHQ EHODQJULMNH
FXOWXXUYHUDQGHULQJ YHUHLVW Ȋ6DPHQZHUNHQ LV OHXN PDDU VRPV RRN PRHLOLMN 0HQVHQ
PRHWHQ GXV HFKW EHUHLG ]LMQ WH LQYHVWHUHQ LQ GLH RQGHUOLQJH UHODWLHV 2RN GDW KHEEHQ ZH
RQGHUYRQGHQ $DQYDQNHOLMN PRHVW LHGHUHHQ ZHQQHQ DDQ GH QLHXZH UROOHQ HQ GH VRPV HUJ
YHUVFKLOOHQGH YLVLHV PDDU XLWHLQGHOLMN NRP MH ODQJ]DDP ZHO GHJHOLMN VWHHGV GLFKWHU ELM HONDDU
Je moet elkaar beter leren kennen, weten wat de mogelijkheden en onmogelijkheden zijn
YDQ GH DQGHU 'DW YHUJW HFKWHU ZHO GH MXLVWH PHQWDOLWHLW YDQ PHQVHQ SOXV KHHO YHHO XUHQ
VDPHQ NRɝH GULQNHQȋ
LESSEN VAN HET
LEERATELIER ZSM:
15

4. LESSEN VAN HET
LEERATELIER ZSM:
%RYHQGLHQ PRHWHQ GH PHQVHQ DDQ WDIHO YHUDQWZRRUGLQJ DȵHJJHQ DDQ KXQ HLJHQ
RUJDQLVDWLHV PHW HON KXQ HLJHQ GRHOHQ HQ EHODQJHQ Ȋ1HHP ]RȇQ JHVSUHNMH YDQ HHQ 20
EHRRUGHODDU PHW HHQ ȴUVW R΍HQGHU (QRUP ]LQYRO PDDU VWULNW JHUHGHQHHUG OHYHUW KHW QLHWV
RS YRRU GH FRUH EXVLQHVV YDQ KHW 20 =RȇQ SDUWQHU PRHW YDQ ]LMQ RUJDQLVDWLH GDDU GXV GH
UXLPWH YRRU NULMJHQ PDDU ELQQHQ GH NHWHQ ]LHQ ZH RRN ZHO GDW GLH EHUHLGKHLG HU LV 'DW
PRHW RRN ZDQW VDPHQZHUNHQ LV RQPRJHOLMN DOV HONH SDUWQHU ]LMQ HLJHQ WDUJHWV EHSDDOW :LH
HFKW H΍HFWLHI EH]LJ ZLO ]LMQ ]DO ]LFK PRHWHQ LQVSDQQHQ YRRU HHQ JH]DPHQOLMNH PLVVLH HQ
een gezamenlijke resultaatverplichting, die wellicht afwijkt van wat zijn eigen organisatie
YHUODQJW $OV ZH GH]H DDQSDN EUHHG ZLOOHQ WRHSDVVHQ ]XOOHQ ZH GXV YURHJ RI ODDW WHJHQ KHW
VVWHHP DDQ PRHWHQ ZULNNHQ 0DDU GDW YUDDJW GH VDPHQOHYLQJ PRPHQWHHO RRN YDQ RQV
GRH GH GLQJHQ GLH QRGLJ ]LMQ ΖHGHU YRRU ]LFK ZHUNW QLHW ELM PDDWVFKDSSHOLMNH YUDDJVWXNNHQ
GXV GDW NXQQHQ ZH RRN QLHW ODQJHU PHHU EOLMYHQ YHUNRSHQȋ
ZSM-leeratelier: wat houdt het in?
Het leeratelier is een landelijk initiatief vanuit het Arrondissementaal Justitieel Beraad (AJB)
RP ELQQHQ =60 HHQ EHWHU HYHQZLFKW WH YLQGHQ WXVVHQ ȆVQHOȇ HQ ȆEHWHNHQLVYROȇ ELM KHW DIGRHQ
YDQ VWUDI]DNHQ 2S GULH =60ORFDWLHV /LPEXUJ 0LGGHQ1HGHUODQG 1RRUG+ROODQG

5. NUHJHQ
professionals acht weken lang de vrije ruimte om samen te leren en experimenteren met
EHWHNHQLVYRO LQWHUYHQL­UHQ
Casuïstiek: Kwetsbare personen, zoals minderjarigen, adolescenten, verwarde personen,
]DNHQ PHW KXLVHOLMN JHZHOG OLFKW YHUVWDQGHOLMN EHSHUNWHQ ΖQ WRWDDO ]LMQ RQJHYHHU ]DNHQ
YHUGLHSW
Deelnemers: 3ROLWLH HQ 20 PHW LQ WRWDDO RUJDQLVDWLHV XLW KHW VRFLDDO GRPHLQ ZDDURQGHU
GH 5DDG YRRU GH .LQGHUEHVFKHUPLQJ 5HFODVVHULQJ /HJHU GHV +HLOV 5HFODVVHULQJ 1HGHUODQG
6WLFKWLQJ 9HUVODYLQJVUHFODVVHULQJ **= :LOOLDP 6FKULNNHU *URHS HQ 9HLOLJ 7KXLV %XUHDX
-HXJG]RUJ +DOW 6ODFKWR΍HUKXOS 1HGHUODQG 9HLOLJKHLGVKXL]HQ /LPEXUJ
Werkende principes:
ȏ 'H EHKRHIWHV HQ ZHQVHQ NHQQHQ YDQ NZHWVEDUH VODFKWR΍HUV YHUGDFKWHQ HQ
EHODQJULMNH GHUGHQ
ȏ 9HUJURWHQ YDQ YHLOLJKHLG HQ YHHUNUDFKW PHW HHQ EUHHG VFDOD DDQ LQWHUYHQWLHV HQ
VWUDIUHFKW DOV RSWLPXP UHPHGLXP
ȏ Ȇ3UDWHQ PHWȇ LQ SODDWV YDQ ȆSUDWHQ RYHUȇ
ȏ 6DPHQZHUNHQ RS EDVLV YDQ JHOLMNZDDUGLJKHLG VQHO ZDDU PRJHOLMN PDDWZHUN
ZDDU QRGLJ
ȏ 9HU]DPHOHQ YDQ FRQWH[WLQIRUPDWLH YDQXLW SHUVSHFWLHI YDQ LHGHUH GHHOQHPHU
YRRU HHQ SDVVHQGH LQWHUYHQWLH RS EDVLV YDQ KHW FRPSOHWH EHHOG
16