Прэзентацыя была прадстаўленая Валянцінай Ракецкай на трэнінгу для слухачоў гарадзенскага "Універсітэту Залатога Веку" (uzv.by) 21 чэрвеня 2014 г.

1. ПАСПЯХОВАЕ
СТАРЭННЕ

2. ЗМЕСТ
1. Калі пачынаецца старэнне?
1.1 Біялагічнае старэнне
1.2 Псіхалагічнае старэнне
1.3 Сацыяльнае старэнне
2. Цэнтральныя тэмы рэгулявання жыцця ў сталым ўзросце
2.1 Скарачэнне перспектывы часу
2.2 Змяненні ў сацыяльнай сферы
2.3 Па той бок прафесійнай дзейнасці
2.4. Змяненні ў кагнітыўнай працаздольнасці
2.5 Фізічнае здароўе і хваробы
3. Стратэгіі рэгулявання жыцця
3.1 САК-мадэль
3.2 Асіміляцыя і акамадацыя
4. 5 парадаў для шчаслівай старасці
5. Практыкаванні для трэніроўкі пазнавальных здольнасцяў
6. Абагульняючая дыскусія

3. 1. КАЛІ ПАЧЫНАЕЦЦА СТАРЭННЕ?
 Што такое старасць?
 Калі яна пачынаецца?
 Якія першыя прыкметы старасці?

4. 1. КАЛІ ПАЧЫНАЕЦЦА СТАРЭННЕ?
Старэнне Старасць
працэс
перыяд жыцця, які
адначасова
з’яўляецца вынікам
старэння

5. ТРЫ АСПЕКТЫ СТАРЭННЯ:
1.1 БІЯЛАГІЧНАЕ СТАРЭННЕ
 пачынаецца з нараджэння і працягваецца ўсё жыццё
 праз незваротныя (клетачныя) біялагічна і генэтычна
абумоўленыя змяненні ў чалавечым целе змяншаецца
здольнасць да прыстасавання арганізма да ўнутраных і
знешніх умоў і патрабаванняў
 аслабленне зроку, слыху
 змяншэнне мускульнай масы,
 павышэнне ранімасці (успрымальнасці/адчувальнасці)

6. 1.1 БІЯЛАГІЧНАЕ СТАРЭННЕ
схільнасць да
хваробаў
здольнасць да
аднаўлення
пасля надыходу
хваробы
Старэнне абмежаванні і страты

7. Прыйдзе старасць – будзе слабасць;
Як стануць сыпацца валасы, то і памяць
з галавы;
Волас сівее – розум слабее;
Галава сівее, то розум дурэе;
Як дзеўка – казу пераскочыць, бабай
стане – за курыцу спаткнецца;
Стара баба нядужа, да работы нясужа;

8. Людзі з падобным генетычным
матэрыялам могуць па-рознаму
развівацца.
Што з’яўляецца вырашальным фактарам ??

9. 1.2 ПСІХАЛАГІЧНАЕ СТАРЭННЕ
Змяненне разумовых функцый, досведу, ведаў,
суб’ектыўна перажываемых патрабаванняў, задач і
магчымасцяў жыцця
 Біяграфія
 Характар
 Сацыяльны статус
 Інтэлектуальная працаздольнасць
 Адукацыя
Не толькі страты, але і
прыбыткі !

10. 1.3 САЦЫЯЛЬНАЕ СТАРЭННЕ
 Змяненні ў сацыяльнай пазіцыі, а таксама ў сацыяльных
ролях, якія акрэсліваюцца грамадствам
 Уплыў сацыяльнай няроўнасці на працэс старэння
 “Позняя свабода” – павелічэнне магчымасцяў
індывідуальнай арганізацыі жыцця пасля выхаду на
пенсію
 Калектыўны фенамен: пенсіянеры
працаздольнае
насельніцтва
 Індывідуальная перспектыва:
павага, прэстыж ізаляцыя, непатрэбнасць,
бескарыснасць

11. 1.4 ТРЭЦІ І ЧАЦВЁРТЫ ЎЗРОСТЫ
 Павялічылася сярэдняя працягласць жыцця
 Значна палепшылася якасць жыцця
Пач ХХ ст. 2013
45 70 (80)
Трэці ўзрост
паміж 60-65 і 80-85
гадамі
Чацвёрты ўзрост
ад 80-85 гадоў

12. ЧАЦВЁРТЫ ЎЗРОСТ

13. Прайшла, мінула маладосць.
Патушана агнёўе.
І мудрасць ёсць,
І хата ёсць.
Але няма здароўя.
І лёс ужо не б’е пад дых,
Не сыпле соль пагарды.
Але памкненняў маладых
Няма і за мільярды.
Прыгнута клопатам спіна.
Не спакушае брага...
Жыццём аплочаны
спаўна
І воля,
І павага.
І колецца грахоў асцё.
І сэрца цісне стома…
Так і павінна быць усё.
Хоць і шкада,
Вядома…
Генадзь Бураўкін

14. 2. ЦЭНТРАЛЬНЫЯ ТЭМЫ РЭГУЛЯВАННЯ
ЖЫЦЦЯ Ў СТАЛЫМ ЎЗРОСЦЕ
ПРЫБЫТКІ СТРАТЫ
РЭГУЛЯВАННЕ

15. 2.1 СКАРАЧЭННЕ ПЕРСПЕКТЫВЫ ЧАСУ
НАРАДЖЭННЕ СМЕРЦЬ

16. 2.1 СКАРАЧЭННЕ ПЕРСПЕКТЫВЫ ЧАСУ
А напачатку далёка да меж,
А напачатку дарога шырокая,
Дзень твой і век –
Маладою сарокаю:
Белага болей,
Чорнага менш.
А напачатку далёкі канец,
А напачатку дарога бясконцая,
А на сьвітаньні
Ні смогу, ні стронцыя
I не разьліты на кулі сьвінец.
Рыгор Барадулін

17. 2.2 ЗМЯНЕННІ Ў САЦЫЯЛЬНАЙ СФЕРЫ
 змяншэнне колькасці сацыяльных сувязей і частаты
сацыяльных кантактаў
 “парадокс старасці” ня глядзячы на абмежаванні ў
сацыяльных кантактах задаволенасць не змяншаецца
 Абмежаванне сацыяльных кантактаў як
наўмысны/мэтанакіраваны працэс: людзі сталага
ўзросту па прычыне зменшанай перспектывы часу
абмяжоўваюцца сацыяльнымі ўзаемадзеяннямі,
значнымі для іх эмацыйна
 Асабліва важнымі становяцца сямейныя стасункі

18. 2.3 АДЫХОД АД ПРАФЕСІЙНАЙ
ДЗЕЙНАСЦІ
Патэнцыял
для
ўладкавання
жыцця
Страта
прафесійных
роляў і
звязаных з ёю
сацыяльных
кантактаў

19. 2.4. ЗМЯНЕННІ Ў КАГНІТЫЎНАЙ
ПРАЦАЗДОЛЬНАСЦІ
Інтэлект
Рухомы інтэлект Крышталізаваны
інтэлект
Хуткасць і
дакладнасць
пераапрацоўкі
інфармацыі
Адлюстроўвае звязаныя
з культурай веды і
мысленне і грунтуецца
на практыцы і досведзе:
-валоданне мовай
- прафесійныя веды
- сацыяльная
кампетэнцыя

20. РУХОМЫ І КРЫШТАЛІЗАВАНЫ
ІНТЭЛЕКТ
НА ПРАЦЯГУ ЖЫЦЦЯ

21. ПЕРАВАГІ СТАРАСЦІ
1. Эмацыйны інтэлект
азначае здольнасць
успрыняць,
разумець (прычыны)
свае пачуцці і пачуцці іншага,
а таксама ўплываць на іх
знайсці стратэгіі, як
пазбегнуць эмацыйных
канфліктаў альбо
прыглушыць/стрымаць
вынікі эмацыйных
канфліктаў

22. ЭМАЦЫЙНЫ ІНТЭЛЕКТ: ЭМПАТЫЯ

23. ПЕРАВАГІ СТАРАСЦІ
Станавіцца старым –
гэта ўсё роўна, што
ўзбірацца на гару.
Чым вышэй
падымаешся, тым
больш выдаткоўваеш
сіл,
але тым больш можна
ўбачыць
Ingmar Bergmann, 1918-2007,
шведскі рэжысёр
2. Мудрасць
характарызуе духоўны і
ідывідуальны патэнцыял
старых людзей, які найбольш
уражвае.
Веды пра чалавечае быццё і
прыроду чалавека.
Кампетэнтнасць адносна
важных, але нявызначаных
жыццёвых пытанняў,
веданне розных бакоў жыцця,
веды пра няпэўнасць і
непрадказальнасць жыцця

24. ПЕРАВАГІ СТАРАСЦІ: МУДРАСЦЬ
Старасць сама па сабе не
з’яўляецца перадумовай
мудрасці.
У большай ступені
перадумовай мудрасці
з’яўляецца перажыванне і
перапрацоўка жыццёвых
падзей
Пазітыўны вынік
пераадолення цяжкіх
жыццёвых праблем
Маладосць – гэта час,
каб вучыцца
мудрасці.
Старасць – каб яе
прымяняць.
Жан-Жак
Руссо

25. ПЕРАВАГІ СТАРАСЦІ
3. Задаволенасць
жыццём
Людзі сталага ўзросту
рэгулююць сваё
суб’ектыўнае
самаадчуванне праз
прыстасаванне
чаканняў да рэальнасці.

26. Калі твая дарога ўніз збягае
І зарастае маладой травой,
Прысядзь на цёплы верас каля гаю,
Паслухай жураўля над галавой.
Зірні на ліст бярозавы зялёны,
Духмяны вецер вуснамі крані –
І праясніцца твой пагляд замглёны
Ад чыстага блакіту ў вышыні.
І ціха клікне васількамі ніва
Яшчэ адной сцяжынкаю прайсці.
І зразумееш проста і шчасліва:
Не ўсім і гэта выпала ў жыцці.
Генадзь Бураўкін

27. 2.5. ФІЗІЧНАЕ ЗДАРОЎЕ І ХВАРОБЫ
Здароўе як выключна важная сфера жыцця (2008)
43% маладых людзей 83% людзей сталага
ўзросту (65 – 79)
Захаванне здароўя, незалежнасць і самастойнасць (2009)
Сусветная арганізацыя аховы здароўя (1986)
- самастойнасць
- асабістая адказнасць
- асабістае дасягненне сэнсу
- актыўнае ўладкаванне/арганізоўванне/майстраванне
свайго жыцця

28. ФАКТАРЫ, ЯКІЯ АБУМОЎЛІВАЮЦЬ ЗДАРОЎЕ Ў
СТАРАСЦІ:
 Генетычныя фактары
 Карысны для здароўя стыль жыцця
 Псіхасацыяльныя фактары:
- здаровы аптымізм
- самаэфектыўнасць
- сацыяльныя кантакты
- пазітыўная ўстаноўка адносна старасці
 Сацыядэмаграфічныя фактары (пол, адукацыя, даход)
 Медычна-тэрапеўтычныя фактары і магчымасці догляду

29. 3. СТРАТЭГІІ РЭГУЛЯВАННЯ ЖЫЦЦЯ
Працэс Азначэнне Прыклад
Селекцыя Развіццё і выбар
асабістых мэтаў
Пастаноўка мэтаў на час
пасля выхаду на пенсію:
арганізоўваць рэгулярныя
роварныя туры, вандроўкі
і г.д.
Аптымізацыя Атрыманне і замена
сродкаў, важных для
дасягнення пастаўленай
мэты
Набыццё ровара са
зручным сядлом;
штодзённыя прагулкі на
ровары для фарміравання
маскулатуры і інш.
Кампенсацыя Кампенсацыя,
ураўнаважанне стратаў
праз атрыманне і замену
кампенсуючымі сродкамі
Прымацоўванне задняга
люстэрка, каб
кампенсаваць страты з-за
абмежаванасці паваротаў
галавы
3.1 Селекцыя, аптымізацыя,кампенсацыя

30. 3.1. САК – МАДЭЛЬ:
МАЛАДЫ СІЛУ ПАКАЗВАЕ,
А СТАРЫ СПОСАБУ ШУКАЕ (БЕЛ. ПРЫКАЗКА)

31. 3.2 ПЕРААДОЛЕННЕ СТРЭСУ:
АКАМАДАЦЫЯ І АСІМІЛЯЦЫЯ
Працэс Азначэнне Стратэгія
Асіміляцыя
Прыстасаванне
навакольнага
асяроддзя да
асабістых мэтаў
Праблемна –
арыентаванае
дзеянне
Акамадацыя
Прыстасаванне
мэтаў да
існуючых
/наяўных умоў
Рэгуляванне
стандартаў мэты

32. 3.2 ПЕРААДОЛЕННЕ СТРЭСУ:
АКАМАДАЦЫЯ І АСІМІЛЯЦЫЯ

33. 3.3 ПЕРААДОЛЕННЕ СТРЭСУ:
АКАМАДАЦЫЯ І АСІМІЛЯЦЫЯ

34. 4. ПЯЦЬ ПАРАДАЎ ДЛЯ ШЧАСЛІВАЙ СТАРАСЦІ

35. ПЯЦЬ ПАРАДАЎ ДЛЯ ШЧАСЛІВАЙ СТАРАСЦІ

36. ПЯЦЬ ПАРАДАЎ ДЛЯ ШЧАСЛІВАЙ
СТАРАСЦІ

37. ПЯЦЬ ПАРАДАЎ ДЛЯ ШЧАСЛІВАЙ
СТАРАСЦІ

38. ПЯЦЬ ПАРАДАЎ ДЛЯ ШЧАСЛІВАЙ
СТАРАСЦІ

39. ПЯЦЬ ПАРАДАЎ ДЛЯ ШЧАСЛІВАЙ СТАРАСЦІ

40. БРАМКА
Неспадзявана старасць падышла.
А я сябе старым яшчэ не чую.
Як брамку,
што сарвалася з шула,
паправіць долю ўласную хачу я.
Усё было. І блага. І дабро.
Што важыць больш?
Рахунак
наспявае.
А чорт настырна лезе пад рабро,
няўзнак яму,
што галава сівая.
Ах, маладосць!
Яна сышла,
як госць.
З гурмой сяброў.
З бяздумнай
весялосцю.
Чаўпецца ў брамку
векавая злосць.
Ды клямку
не адкіну перад злосцю.

41. Хай дабрынёю поўніцца душа.
Хай дабрыня і ў сэрцы запануе.
Нібыта ўвосень яблыкі з каша,
спагаду ўсім пакутным прапаную.
Прад імі брамку я не зачыню.
Для іх мая сядзіба не пустая.
Хрыстос па свеце сеяў дабрыню.
Яна ўва мне нарэшце прарастае.
Неспадзявана старасць падышла.
Гады атрэсла. Як вятрыска ліпу.
А я прыладзіў брамку да шула,
каб шчыра адчынялася, без рыпу.
Артур Вольскі

42. ЛІТАРАТУРА
Entwicklungspsychologie der Lebensspanne
Jochen Brandtstädter, Ulman Lindenberger, 2007
Strategien der Lebensbewältigung im Alter
Alexandra M. Freund

43. ШЧЫРА ДЗЯКУЮ ЗА ВАШУ ЎВАГУ!