2. Afganistan Asiako
lurralde menditsu
bat da, oso pobrea,
etnia askotakoa
(musulmanak dira
nagusi, hala ere),
eta opioaren
kultibadorea.
Errepublika
Islamdarra da,
Himalaia eta Kaspiar
Itsasoaren arteko
eremuan
kokatutakoa.
Hiriburua Kabul da.
3. -Britania Handiarengandik
independentzia lortu zuen 1919an
eta 1973an estatu-kolpe batek -1979an Afganistango sobietar gerrak
Mohammad Zahir Shah-ren hartu zuen leku. SESBen armada eta
monarkiarekin amaitu zuen eta mujahidinen (gerrilari musulmanen)
errepublika bat ezarri zen. arteko gatazka armatua izan zen eta
hamar urte iraun zuen. AEB ere nahastu
-1978an Apirileko Iraultza gertatu zen, zen eta horregatik Gerra Hotzaren
eta gobernu komunista bat ezarri zen, azkenetako krisitzat hartu zen. Milioi bat
Nur Mohammad Taraki-k aginduta. eta bi milioi afganiar artean hil ziren.
-1988an Genevako Hitzarmenean Afganistanen
Garaipena aldarrikatu zen eta sobietar armada
erretiratu egin zen (Mikhail Gorbatxov-en
aginduz). Mujahidinek garaipen politikoa lortu
zuten. Ondoren Gerra Zibila etorri zen
(1992-1996).
4. -1979an Taraki asesinatua izan zen eta sobietarrek Afganistan inbaditu zuten
abenduan.
-NBEren Batzar Nagusiak inbasioaren aurkako protesta egin zuen ebazpen
baten bidez eta AEBek boikot egin zieten Moskuko 1980ko Udako Joku
Olinpikoei.
-Inbasioaren aurkako erresistentzia oso handia izan zen. Herrialde askotako
musulmanek mujahidinekin bat egin zuten. Hauek AEB, Pakistan Saudi Arabia,
Erresuma Batua eta Txinaren laguntza zuten. AEBek diru asko eman zion CIAri,
hauek mujahidinei lagun ziezaien eta “Cyclone Operazioa” antolatu zuen
mujahidinen armak hobetzeko asmoarekin.
-Lehenbiziko urteetan sobietarrek hiriak eta komunikazio ardatz garrantzitsuenak
kontrolatzen zituzten baino herrialdearen zati handi bat mujahidinen eskuetan
zegoen.
-1985eko martxoan Mikhail Gorbatxov SESBeko agintari bihurtu zen eta AEBk lur
gehienak kontrolatzen zituela ikusirik, 1988an tropak erretiratzea erabaki zuen
eta Afganistanen Garaipena aldarrikatu zen. 1989an amaitu zen erretreta.
5. Sobietar soldadu bat zaintzaldian (1988)
Sovietar tropak Afganistandik erretiratzen
1988an
6. 1994an sortu zen Afganistanen hegoaldean
talibanak (ikasleak) izeneko talde armatu bat,
bertako agintariak agintetik kentzeko asmoz.
Ezegonkortasun handiko aldi batean sortu ziren,
eta hirietan bertan egiten zituzten ekintza
armatuak. Taldeko gehienak ikasle islamikoak
ziren. Beraien helburua nazionalitate islamikoko
gobernu bat eratzea zen. Afganistaneko herritar
gehienak talibanen alde zeuden, uste baitzuten
lurraldea egonkortu zezaketeela. 1996an
talibanek Kabul hiria hartu zuten eta azken
presidente komunista hil zuten.
2001ean gobernutik bota zituzten, baina 2004tik
aurrera talibanak berrantolatzen hasi ziren, beren
herrialdeko hegoaldeko mendietan. Mullah
Mohammed Omar izan zen sortzailea eta egungo
burua.
8. 1996an Osama bin Laden eta bere
erakunde Al Qaeda-k (1988an sortutakoa)
talibanek kontrolatzen zuten lurralde hura
beren ekintzetarako oinarri bezala
erabiltzen hasi ziren. Al Qaedak soldaduak
entrenatzeko, armak inportatzeko, beste
talde batzuekin harremanetan jartzeko
eta ekintza terroristak planeatzeko leku
bezala erabili ahal izan zuen Afganistan.
“Qaeda” hitzak “oinarria” esan nahi du
arabieraz.
1995an Oklahoman atentatu bat egin
zuen bin Ladenek, baita AEBeko
embajadan ere (1998an). Jimmy Carter
presidenteak bin Laden emateko eskatu
zion Afganistani.
10. Osama bin Laden (1957-2011) arabiar dirudun
eta Al-Qaeda erakunde terrorista islamdarraren
burua izan zen. 1979an Afganistango erresisten-
tziarekin bat egin zuen. Al Qaeda antolatu zuen
eta mundu osan zehar egindako hainbat eraso
terroristaren erantzuletzat jotzen dira, haien
artean 2001eko irailaren 11ko New Yorkeko
World Trade Centerren zein Pentagonoaren
kontrako erasoa. 1994an pasaportea kendu
zioten bin Ladeni baina Afganistanen ezkutatzea
lortu zuen.
2011ko maiatzaren 1ean Barack Obama presi-
denteak Osama bin Ladenen heriotzaren berri
eman zuen. Antza denez, Itsas Armadakoek eta
CIAko hainbat agenteek tirokatu zuten bera eta
berarekin zeuden kideak.
13. Afganistaneko Gerra 2001eko urriaren 7an hasi zen, iraileko
New York-eko Dorre Bikien atentatuengatik. Hala ere, irailaren 10ean
jada Bush-en administrazioak Afganistaneko erregimen talibana
suntsitzeko plan bat antolatu zuen, Afganistanek Osama bin Laden
emateari uko eginez gero. Atentatuaren ondoren, bi helburu zirela
eta joan ziren AEBeko tropak Afganistanera:
-Osama bin Laden eta Al Qaeda-ko beste kide batzuk bilatzea eta
atxilotzea, epaitzeko
-Talibanak boteretik kentzea, Al Qaedako kideei babesa ematen
baitzien.
Hala ere, uste da inbasioaren arrazoi nagusia lurralde horretako
petrolioa eta gas naturala lortzea zela.
14. Herrialdea kontrolatzeko bi operazio militar hasi
zituzten:
-Askatasun iraunkorra operazioa: AEBk zuzendutako
Pakistango mugan dauden hegoalde eta ekialdeko
eskualdeetan egindako kanpaina da.
-Segurtasuna Bermatzen Laguntzeko Nazioarteko
Indarra (ISAF, ingelesez): Nazio Batuen Segurtasun
Kontseiluak 2001ko abenduaren amaieran sortu zuen
Kabul eta inguruko zonak aseguratzeko asmoarekin.
Hala ere, 2003tik Aurrera Ipar Atlantikoko Itunaren
Erakundearen kontrolpean egon da.
16. Inbasioan, AEBk eta Erresuma Batuak hegazkinak
erabili zituzten airez talibanen aurka
bonbardeoak egiteko eta Iparralde Aliantzaren
laguntza izan zuten. 2002an estatubatuar,
britainiar eta kanadar infanteria sartu zen, beste
hainbat aliaturekin batera. Geroago, NATOko
tropak ere batu zitzaizkien.
Hasierako erasoaldiak talibanak boteretik kendu
zituen, baina hauek berriro berreskuratu zuten
beraien indarra.
19. 2001: 2001ko azaroaren 13an, Iparraldeko
Aliantzak Kabul (hiriburua) hartu zuen, ia
inolako erresistentziarik jaso gabe talibanen
aldetik. Horrela muturreko erregimenaren
amaiera iritsi zen eta Hamid Karzai jarri
zuten presidente. Hala ere, oraindik ez
zuten bin Laden harrapatuta.
2002: talibanek atzera egin zuten eta
Pasthun aldeko zonan militante gehiago
biltzen aritu ziren. Hala ere egin zituzten
eraso batzuk.
Hurrengo urteetan gerrak aurrera egin
zuen eta NATONeko kide asko hil ziren,
horrela talibanek lur gehiago lortu
zituzten.
21. 2002an ordura arte gosek hiltzen uzten ari ziren talibanei
janaria ematen hasi zitzaien espetxe batzuetan.
22. 2004: Otsailean Konstituzio berri bat
onartu zen eta urte bereko urrian
historiako lehen hauteskunde
demokratikoak egin ziren. Hamid
Karzai izan zen garailea (gaur egun 2006: Uztailaren amaieran NATOk
ere bera de Afganistango lurraldearen hegoaldea bere mende
presidentea). hartu zuen eta honekin batera, zona
horietan gatazka gehiago sortu ziren,
baita atentatu batzuk ere.
2007: lurraldearen hegoaldean
talibanen hainbat eraso egon ziren.
Otsailaren 27an Bragam izeneko 2008: Otsailaren 17an Kandahar hirian
base amerikanoaren aurkako atentatu lazgarri bat gertatu zen. 80
atentatu bat egin zuten eta 18 pertsona hil ziren eta hainbat zauritu.
pertsona hil ziren. Abuztuaren 19an, Kabuletik hurbil,
talibanen tranpa batean hamar soldado
frantzes hil ziren. Urrian oraindik gerrak
jarraitu egiten du, oraindik aldaketa
handirik gabe.
26. 2009: 2001eko inbasiotaren ondoren urterik
odoltsuena izan zen. Talibanen berragerpenak
lurralde osoan geroz eta eraso gehiago eragin zituen,
eta Afganistaneko tropetako eta beste herrialdeetako
tropetako soldadu asko hil ziren. Maiatzean, Etxe
Zuriak aldarrikatu zuen ez ziola lurraldea
bonbardeatzeari utziko, Urria izan zen urteko
hilabeterik odoltsuena. Urriaren 4an zortzi soldadu
amerikar hil ziren eraso taliban batean eta beste
hainbat eraso egon ziren. 2009ko abenduaren 1ean,
AEBko gobernuak NATOri 10.000 soldadu gehiago
bidaltzeko eskatu zion. Beste 30.000 bildaiko zituzten
2010ean.
29. 2010: aurreko urtea bukatu zen
bezelaxe, bortizkeriaz, hasi zen.
Urtarrilaren 18an talibanak Kabul-en
erdialdea behin eta berriz erasotu
2010eko urtarrilaren 28an Londresen
zuten.
“Afganistani buruzko Konferentzia
Internazionala” hasi zen, eta lau sesiotan
banatu zen segurtasunari, aginteari eta
garapenari eta gizarteari buruz hitz
egiteko. Inguruko eta nazioarteko
Otsailean, NATOeko tropek eta herrialdeen parte hartzea Afganistango
Afganistaneko tropek Helmand berreraikuntzan ere diskutitu zuten.
probintziako talibanen aurkako
ofentsiba garrantzitsu bat egin zuten.
Maiatzean, talibanek Bargi Matal
hartu zuten, Pakistaneko fronteratik
gertu dagoen zona bat. Hala ere,
aliatuek laister errekuperatu zuten.
32. 2011: Maiatzean Osama bin Laden-en 2012: 2011 bukaeran Afganistaneko
heriotzaren berri eman zuten. Ekainean Fronte Nazionala (NFA ingelesez) sortu
Obaman 10.000 soldadu erretiratuko zen, talibanek boterea berreskuratzea
zituela esan zuen urtea bukatu baino eragozteko.
lehen, eta beste 23.000 2012ko uda 2012ko lehen lau hilabeteetan AEBen
baino lehen. Horrela, 80.000 soldadu tropen inguruan hainbat gatazka
geratu ziren Afganistanen. gertatu ziren eta horrek elkarrekin
Kanadak bere tropa guztiak erretiratu lanean ari ziren Afganistaneko eta
zituen. Hala ere, oraindik gatazka NATOko tropen artean mesfidantza
dexente jazo ziren. sortu zuen.
Maiatzaren 2a, Afganistaneko
presidente Hamid Karzaik eta AEBko
presidente Barack Obamak lankidetza
hitzarmen estrategikoa adostu zuten
Afganistaneko Errepublika
Islamdarraren eta AEBren artean.
Esaten dute 2014rako tropa gehienak
Afganistanetik aterako dituztela.
