Sanchar times mag 15 dec 2013 to 14 jan-2014

·ffSX°fe¹f SXfþ³fed°f ¸fZÔ

³fE ¹fb¦f IYf ´fQf´fÊ¯f

*All Prices are without Airfare

*Terms & Conditions Apply

Call us at: +91 8527849555, 8285307406

A Unit of Jan Samruddha Hospitality (Ltd)

B › 14, llnd Floor, Shashi Garden
Mayur Vihar ›1, New Delhi › 110091
E›Mail :
sandeep@visitindiaonline.com

08

½f¿fÊ : 03, AaIY : 04, 15 dQÀf¸¶fSXX ÀfZ 14 þ³f½fSXeX , 2014
ÀfaSXÃfIY - OXfg. ½føY¯f³ff±f
Ad³f»f IbY¸ffSX ¶ff»fe, ªfZ ´fe ¦f¦fÊ, d³f°¹ff³faQ Vf¸ffÊ
¸fb£¹f Àf¸´ffQIY
´faIYªf IbY¸ffSX
Àf¸´ffQIYe¹f Àf»ffWXIYfSX
d¶fd´f³f dÀfðcX, d½fIYfVf Vf¸ffÊ, ¸f³fûªf IbY¸ffSX dÀfaWX
IYf¹fÊIYfSXe Àf¸´ffQIY
¦fû´fe IÈY¿¯f ÀfWXf¹f
ÀfWX Àf¸´ffQIY
Ad£f»fZVf d°f½ffSXe
¶¹fcSXû ´fi¸fb£f
¸f³fûªf ´ff¯OZX¹f (CXØfSX ´fiQZVf)
´fifQZdVfIY ¶¹fcSXû ´fi¸fb£f
d¸fd±f»fZVf Vf¸ffÊ (¸fb¦f»fÀfSXf¹f)
d½fVû¿f Àfa½ffQQf°ff
SXf§f½fZ³Qi ´ff¯OZX¹f (dQ»»fe)
¸fb£¹f Àfa½ffQQf°ff
SXªf³feVf ´ff¯OZX¹f (»fJ³fDYX)
´fi½fe¯f IbY¸ffSX dÀfaWX (BX»ffWXf¶ffQ ¸faOX»f)
Àfa½ffQQf°ff
VfdVfIYfa°f, ÀffÀffSXf¸f (d¶fWXfSX)
Aaªf³fe IbY¸ffSX dÀf³WXf, ´fMX³ff
¶fZ°ff¶f AWX¸fQ, ´fMX³ff
Ue.OXe.Vfb¢»ff, ¦fûSXJ´fbSX
Ad¸f°f IbY¸ffSX d¸fßff, AüSaX¦ff¶ffQ
AU³feVf dÂf´ffNXe, Àfaªf¹f d¸fßff
R`Yªf»f, VffWXøYJ , ¦ffdªf¹ff¶ffQ
ªff½fZQ WbXÀf`³f, RYSXeQ A»fe, A¸¶fieVf dÀfaWX (RY°fZWX´fbSX)
AdÀf°f ßfeUfÀ°fU, Ad¸f°f IbY¸ffSX (QSX·fa¦ff)
IZY.ªfZ.EÀf. ³ff¦fSX, ³fûEOXf
IYf³fc³fe Àf»ffWXIYfSX
SXfªfZVf IbY¸ffSX, ÀfdSX°ff ¨fü²fSXe
ÀfbSmX³Qi IbY¸ffSX d¸fßf, Àfbd¿¸f°ff SXf§fU, ¸f³fûªf ªf`³f
¦fifdRY¢Àf dOXªffBX³fSX
IY¸føY»f WXÀf³f
´fi¶f³²fIY (d½fÄff´f³f )
Ad¸f°f JSXUfSX, ¸fûdWX°f ¨fü²fSXe,
dQ³fZVf ¨faý Vf¸ffÊ
Àf¸´ffQIYe¹f IYf¹ffÊ»f¹f
190, ´fi°ff´f ³f¦fSX, ¸f¹fcSX d½fWXfSX, RZYÀf 1, dQne 110091
Àf¸´fIÊY ÀfcÂf
MZX»feR`Y¢Àf - 011-22751531

d½f²ff³fÀf·ff ¨fb³ff½fe ³f°feþfZÔ IZY...
BÀf ¶ffSX dQne AüSX SXfþÀ±ff³f, Qû³fûa þ¦fWX QûWXSXZ ÀfØff-dUSXû²f IYe ´fdSX§fMX³ff SXa¦f ÕXf¹fe AüSX IYfa¦fiZÀf WXfSX
¦f¹feÜ þ¶fdIY VfeÕXf QedÃf°f AüSX AVfûIY ¦fWXÕXû°f IZY ³fZ°fÈ°U ¸fZa dQne AüSX SXfþÀ±ff³f IYe ÀfSXIYfSXûa ³fZ B³f
SXfª¹fûa ¸fZa IYBÊ ÕXûIYd´fi¹f IY»¹ff¯fIYfSXe ¹fûþ³ffEa ÕXf¦fc IYe ±feaÜ...

IZÔYýi ³fZ dQ¹ff ¨fe³fe d¸f»ffZÔ... 18

SX¸f³f IYû ÕX¦ff°ffSX °feÀfSXe... 22

·ffSX°f SX} IZY dÕXE Àfd¨f³f... 46

IbYL JfÀf IYSX³fZ þf SXWZ W`ÔX... 50

E.mail- sanchartimes333@gmail.com
www.sanchartimes.com
RNI NO. DELBIL/2011/4698
À½ff¸fe, ´fiIYfVfIY, Àf¸´ffQIY E½fa ¸fbQiIY QZWXQf³fe EÀf IZY ªf`³f õXfSXf
Vanshika Printing Press , 119, Navyug Market Ghaziabad -201003

ÀfZ ¸fbdQi°f °f±ff 479, BaXdQSXf d½fWXfSX, dQne-110009 ÀfZ ´fiIYfdVf°fÜ ´fdÂfIYf ¸fZÔ
´fiQdVfÊ°f Àf·fe ´fQ A½f`°fd³fIY W`XÜ Àf·fe d½f½ffQûÔ IYf ³¹ff¹f ÃûÂf dQne WXû¦ffÜ
´fiIYfdVf°f d½f¨ffSXûÔ ÀfZ Àf¸´ffQIY IYf ÀfWX¸f°f WXû³ff Af½fV¹fIY ³fWXea W`XÜ


Àfa¨ffSX MXfBX¸Àf

nn

15 dQÀf¸¶fSXX ÀfZ 14 þ³f½fSXeX ,X 2014 n 1

´ffNXIY³ff¸ff
¸fbµ°f ¨feþZa ¶ffaMX³fZ IYe ¹fûþ³ff ÀfWXe IYQ¸f ³fWXea

QZVf ¸fZa ´fif¹f: ¹fWX QZJf þf°ff WX` dIY ´fiþf°fa{
VffÀf³f ¸fZa ¨ffWXZ ÕXûIYÀf·ff ¹ff dU²ff³fÀf·ff IYf ¨fb³ffU
WXû SXfþ³fed°fIY ´ffdMXÊ¹ffZÔ õfSXf A´f³fZ ´ffMXeÊ IZY °fSXRY ÀfZ
UûMX ¶fàIY °f`¹ffSX dIY¹ff þf°ff WX`Ü Ad²fIY ÀfZ Ad²fIY
þ³f°ff ÀfZ UûMX ´fif~ IYSX³fZ IZY dÕX¹fZ ¨fb³ffU IZY ´fcUÊ
¸fbµ°f Àff¸fd¦fi¹fûa IYf dU°fSX¯f dIY¹ff þf°ff WX`Ü ¸fbµ°f
Àff¸fd¦fi¹fûa IZY dU°fSX¯f ÀfZ þ³f°ff ÕXfÕX¨f ¸fZa Af þf°fe
WX` AüSX ¶fWXb¸fc»¹f UûMX OXfÕX QZ°fe WX`Ü ¸fbµ°f dU°fSX¯f IZY
IYfSX¯f þ³f°ff UûMX IZY ¸fWX°U IYû ·fcÕX þf°fe WX` AüSX
¦fÕX°f, A´fSXf²fe °f°U UfÕXZ CX¸¸feQUfSX IYû ¨fb³f ÕXZ°fe
WX`Ü CX³fIZY õfSXf þ³f´fid°fd³fd²f ¨fb³f³fZ IYf d³f¯fÊ¹f ÀfWXe

Àf¶fIY ÀfeJ³fZ IYf ÀfWXe IYQ¸f
´fdU{ SXfþ³fed°f IZY A·ffU ¸fZa ·ffSX°f U¿fÊ
¸fZa ´fiþf°fa{ VffÀf³f IYe LdU d¶f¦fOÞX°fe þf SXWXe WX`Ü
CXÀf¸fZa Àfb²ffSX ÕXf³fZ IYe AfUV¹fIY°ff WX`Ü ´fiþf°fa{
VffÀf³f IZY LdU ¸fZa d¦fSXfUMX ´f`Qf WXû ¦f¹ff WX`Ü Qû¿fe,
Qf¦fe, þ³f´fid°fd³fd²f ¨fb³fZ þf³fZ IZY IYfSX¯f dUIYfÀf
¦fd°f ¦fd°fSXû²f CX°´f³³f WXû ¦f¹ff WX`Ü ´fiþf°fa{ VffÀf³f
´fi¯ffÕXe ¸fZa VffÀf³f IYe ¶ff¦fOXûSX þ³f´fid°fd³fd²f IZY
WXf±fûa ¸fZa SXWX°ff WX`Ü
IYf³fc³f ¶f³ff³ff EUa CXÀf¸fZa dIYÀfe ·fe
´fiIYfSX IZY ÀfaVfû²f³f IYSX³ff CX³fIZY WXf±fûa ¸fZa
SX W X ° ff WX ` Ü Àfb ´ fi e ¸f IYûMX Ê IZ Y R` Y ÀfÕX Z ÀfZ
þ³f´fid°fd³fd²f¹fûa ¸fZa ¦fÕX°f IYf¹fÊ IYSX³fZ ¸fZa ·f¹f
CX ° ´f³³f WX û ¦ffÜ Qf¦fe EUa Qû¿fe ½¹fdöY
CX¸¸feQUfSX IZY WX`dÀf¹f°f ÀfZ ¨fb³ffU ³fWXea ÕXOÞX
ÀfIY°ff WX`Ü R`YÀfÕXZ ÀfZ CX³WZÔXY LdU Àfb²ffSX³fZ IYf
¸füIYf ´fif~ WXû¦ffÜ A¨LZ LdU UfÕXZ ½¹fdöY WXe
¨fb³ffU ÕXOÞX³fZ IYe dWX¸¸f°f þbMXf ÀfIY°fZ W`ÔXÜ
BÀfÀfZ ·fiáf¨ffSX ´fSX AaIbYVf ÕX¦fZ¦ffÜ VffÀf³f IZY
IYf¹fÊ ´fi¯ffÕXe ¸fZa Àfb²ffSX WXû¦ffÜ QZVf IZY dUIYfÀf
IYe ¦fd°f ¸fZa UÈd²Q WXû¦feÜ
A¸fSXIYfa°f Óff, ´fMX³ff

nn


³fWXea WXû°ffÜ dþÀfIYf ´fdSX¯ff¸f Àf¸ffþ ´fSX ¦fÕX°f ´fOÞX°ff
WX`Ü ¸fbµ°f ¨feþûa IZY dU°fSX¯f IYe ´fi·ffU VffdÀf°f ´ffdMXÊ¹ffZÔ
IZY VffÀf³f ´fSX ª¹ffQf QZJ³fZ IYû d¸fÕX°ff WX`Ü ¢¹fûadIY
CX³fIZY WXf±f ¸fZa ´ffMXeÊ IYe VffÀf³f ÀfØff SXWX°fe WX`Ü BÀfIYf
´fi·ffU þ³f°ff ´fSX ´fOÞX°ff WX`Ü UûMX OXfÕX³fZ UfÕXZ ½¹fdöY
IYfZ ¹fWX QZJ³fZ IYe AfUV¹fIY°ff WX` dIY ¸fbµ°f ¨feþûa
IYû ´fif~ IYSX Qû¿fe EUa A´fSXf²fe °f°U UfÕXZ ½¹fdöY IYû
A´f³ff þ³f´fid°fd³fd²f ³f ¨fb³fZÜ ²¹ff³f QZ³fZ IYe
AfUV¹fIY°ff WX`Ü A´f³fZ UûMX IZY ¸fWX°U IYû Àf¸fÓf°fZ
WXbE ÀfWXe ½¹fdöY¹fûa IYû CX¸¸feQUfSX ¶f³ffEaÜ
SXfþ¶fWXfQbSX, CXØfSX ´fiQZVf

ÀfUÊZÃf¯f ÀfZ Af¸f AfQ¸fe
´fi·ffdU°f WXbAf
ÀfUÊZ IYf ½¹ff´ffSX IYSX³fZ UfÕXZ AüSX ÀfUÊZ
IYSXf³fZ UfÕXZ SXfþ³fed°fIY QÕX dIY°f³ff ·fe QfUf IYSXZa
dIY ¹fZ ÀfUÊZÃf¯f Af¸f AfQ¸fe IYe ¸ff³fdÀfIY°ff IYû
´fi·ffdU°f ³fWXea IYSX°fZ WXà °fû ¹fWX QfUf dÀfRYÊ ÓfcNX
AüSX IZYUÕX ÓfcNX WX`Ü WXfÕXf°f ¹fZ WX` dIY þ¶f ¨fü¶feÀf
§f¯MXûa °fIY ¨fÕX³fZ UfÕXZ Àf¸ff¨ffSX ¨f`³fÕXûa ´fSX þfSXe
¨fb³ffUe ÀfUÊZÃf¯f IYe dSX´ffZÊMX AüSX CX³f ´fSX þfSXe
²fbAfg²ffSX ¶fWXÀfûa IYf AÀfSX, d´fiaMX ¸fedOX¹ff ´fSX
þfSXe ÀfUÊZ Af²ffdSX°f J¶fSXûa IYf AÀfSX A¨LZ
JfÀfZ ´fPÞXZ dÕXJZ ÕXû¦fûa IYe ¸ff³fdÀfIY°ff IYû
´fi·ffdU°f IYSX ¦f¹ff dRYSX WX¸ffSXZ QZVf ¸fZa ¶fWXbÀfa£¹fIY
¸f°fQf°ff °fû dÀfRYÊ ÀffÃfSX°ff IZY À°fSX IYû WXe Lc ´ff
SXWXZa WX`, Uû B³fÀfZ I`YÀfZ A´fi·ffdU°f SXWXZa¦fZa? WX¸ffSXZ
QZVf ¸fZa ÕXûIY°ffad{IY VffÀf³f ´fi¯ffÕXe ½¹fUÀ±ff WX`
AüSX WX¸ffSXZ QZVf IYe BÀf ¨fb³ffU ´fi¯ffÕXe IYe
d³f¿´fÃf°ff AüSX d³fSX´fZÃf°ff IYû ÀffSXe Qbd³f¹ff ¸fZa
Àf¸¸ff³f þ³fIY ³fþSXûa ÀfZ QZJf þf°ff WX`Ü QZVf IYe
¨fb³ffU ´fi¯ffÕXe ¸fZa BÀf ¶ff°f IYe ´fb£°ff ½¹fUÀ±ff WX`
dIY IYûBÊ ·fe ½¹fdöY ¹ff SXfþ³fed°fIY QÕX ¸f°fQf°ff
IYû ´fiÕXûd·f°f ³fWXea IYSX ´ffEÜ
¨faýi´fiIYfVf, dQ»»fe

¶f¨¨fûa IZY ·fdU¿¹f IYf ÀfUfÕX
SXfáie¹f Vf`dÃfIY A³fbÀfa²ff³f ´fdSX¿fQ
IYe EIY dSX´fûMXÊ ¸fZa IYWXf ¦f¹ff WX` dIY ¹fdQ
Lf{ûa IYû ¹fWX ´f°ff WXû dIY CX³WXZa A¦fÕXe
¢ÕXfÀf ¸fZa þf³ff WXe þf³ff WX`, °fû dRYSX CX³f¸fZa
´fPÞXfBÊ IYe B¨Lf ³fWXea þf¦f°fe WX`Ü ´fi±f¸f
³ff¸f IYe ÀfaÀ±ff ³fZ ·fe A´f³fe þfa¨f ¸fZa ¹fWX
´ff¹ff WX` dIY °feÀfSXe ¢ÕXfÀf IZY 70 RYeÀfQe
¶f¨¨fZ WXe 2010 ¸fZa 1 ÀfZ 100 °fIY IZY
AaIYûa IYû ´fWX¨ff³f ÀfIY°fZ ±fZÜ A¶f U`ÀfZ
¶f¨¨fûa IYe Àfa£¹ff 54 RYeÀfQe WXe SXWX ¦fBÊ WX`Ü ¹fWXe IYfSX¯f
WX` dIY A¶f ¶f¨¨fZ ÀfSXIYfSXe ÀIcYÕXûa IYe ¶fþf¹f d³fþe
ÀIcYÕXûa ¸fZa A´f³fZ ¶f¨¨fZ IYû ·fZþ³ff ª¹ffQf ´fÀfaQ IYSX SXWXZ
WXàÜ ÀfSXIYfSX õfSXf Aa¦fiZþe IZY ¸fWX°U IYû ´fPÞXfBÊ IYe
VfbøYAf°f ¸fZa IY¸f°fSX IYSX³fZ IZY ÀfSXIYfSXe d³f¯fÊ¹f IYfZ ¶f¨¨fZ
IZY ¸ffa ¶ff´f ´fÀfaQ ³fWXea IYSXZa¦fZ, ¢¹fûadIY CX³WXZa ´f°ff WX` dIY
Aa¦fiZþe IYe þf³fIYfSXe IZY d¶f³ff Àff¸ffdþIY AüSX ´fZVfUSX
øY´f ÀfZ ÀfRYÕX°ff WXfdÀfÕX ³fWXea IYe þf ÀfIY°fe WX`Ü ¹fWXe
IYfSX¯f WX` dIY d´fLÕXZ 10 ÀffÕXûa ¸fZa Aa¦fiZþe ¸fedOX¹f¸f
ÀIcYÕXûaZ ¸fZa ³ff¸ffaIY³f IYSXf³fZ ¸fZa 274 RY eÀfQe UÈd²Q WXbBÊ
WX`Ü BÀf UÈd²Q IYf EIY IYfSX¯f ÀfSXIYfSXe dUôfÕX¹fûa ¸fZa
dVfÃff IZY À°fSX IYf d¦fSX³ff WX`Ü ÀfSXIYfSXe ÀIcYÕXûa IZY À°fSX ¸fZa
d¦fSXfUMX dVfÃff IYf Ad²fIYfSX dQÕXf³fZ IYf A²fIY¨fSXf
AfBdOX¹ff WX`Ü BÀf³fZ Àf¶fIYû AfNXUea IYÃff °fIY d¶f³ff

dIYÀfe ´fSXeÃff IZY ·fe ´ffÀf IYSX dQE þf³fZ IYû A´fdSXWXf¹fÊ
¶f³ff dQ¹ff WX`Ü BÀfIZY IYfSX¯f ¶f¨¨fûa IYe ´fPÞXfBÊ ¸fZa ÷Yd¨f
IY¸f WXû ¦fBÊ WX`Ü IYÃff 5 IZY ¶f¨¨fûa IYe þfa¨f IYe ¦fBÊ °fû
´f°ff ¨fÕXf dIY CX³f¸fZa ÀfZ Af²fZ ¶f¨¨fZ QcÀfSXe IYÃff IYe ·fe
þf³fIYfSXe ³fWXea SXJ°fZ ±fZÜ A¶f ¹fdQ ÀfSXIYfSX ³fZ ´ÕXZ
ÀIcYÕXûa ¸fZa ¶f¨¨fûa IYe Aa¦fiZþe ´fPÞXfBÊ ´fSX SXûIY ÕX¦ff Qe, °fû
¸ffa ¶ff´f Aa¦fiZþe ´fPÞXf³fZ IZY dÕXE d³fþe dVfÃfIYû a´fSX ·fe
Afdßf°f WXû ÀfIY°fZ WXàÜ AfdJSXIYfSX CX³fIYe dQÕX¨fÀ´fe
¶f¨¨fûa IZY ·fdU¿¹f IYû ÀfaUfSX³fZ ¸fZa WX`Ü CX³WXZa ÕX¦f ÀfIY°ff WX`
dIY Aa¦fiZþe ³fWXea þf³f³fZ IZY IYfSX¯f CX³fIZY ¶f¨¨fZ ·fdU¿¹f
¸fZa WXe³f ·ffU³ff IZY dVfIYfSX WXû ÀfIY°fZ WXàÜ Aa¦fiZþe IYf ÀfWXe
CX¨¨ffSX¯f ¶f¨f´f³f ¸fZa WXe ÀfeJf þf ÀfIY°ff WX`Ü ¶ffQ ¸fZa
ÀfWXe CX¨¨ffSX¯f ÀfeJ³ff ÕX¦f·f¦f AÀfa·fU WX`Ü
LXd½fV¹ff¸f dÀfaWX, ´fi°ff´f¦fPXÞ

E.mail:- sanchartimes333@gmail.com, www.sanchartimes.com

QûWXSXf IYf³fc³f ¢¹fûa?
U°fÊ¸ff³f ¸fZa Af´fSXfd²fIY ¦fd°fdUd²f¹fûa IYe
Ad²fIY°ff U Af°faIYUfdQ¹fûa IYû ´fWX¨ff³f³fZ IZY
¨fÕX°fZ ÀIYfRYÊ ÀfZ ¸fbaWX PXaIY³fZ UfÕXZ Qb´fdWX¹ff UfWX³f
¨ffÕXIYûa ´fSX IYfSXÊUfBÊ IYe þf SXWXe WX`Ü ÕXOÞXdIY¹fûa
IYe ÀfüaQ¹fÊ ¸fZa AÀfSX IYû QZJ°fZ WXbE CX³WXZa ÀIYfRYÊ
¶ffa²f³fZ IYe LcMX d¸fÕX ¦fBÊÜ ÕXZdIY³f ÕXOÞXIYûa IZY dÕXE
¶fadQVf þfSXe WX`Ü ÀIYfRYÊ ¶ffa²f³fZ UfÕXZ Àf·fe ÕXû¦fûa
´fSX IYfSXÊUfBÊ WXû SXWXe WX`Ü BÀf QüSXf³f IYd±f°f ³fZ°ff IYf
¶fZMXf A´f³fe ´fWXba¨f IYf SXü¶f dQJfIYSX ´fbdÕXÀf
dU·ff¦f IYû ÷YÕXf°ff WX`Ü ÕXZdIY³f ´fbdÕXÀf dU·ff¦f IYû
SXû³fZ IYe ¶fþf¹f A¦fSX ¦fÕX°fe WX` °fû d¶f»IbYÕX
AU¸ff³f³ff IYe IYfSXÊUfBÊ WXû³fe ¨ffdWXEÜ ³fZ°ffAûa IZY
¶f¨¨fûa IYû BÀfe °fSXWX LcMX d¸fÕX°fe SXWXe °fû Af¦fZ
þfIYSX þf³fZ ¢¹ff IYSXZa¦fZ? þ¶fdIY CXÀfIZY d´f°ff
ÀU¹fa þ³f´fid°fd³fd²f WXàÜ UZ A´f³fZ dÕXE AÕX¦f AüSX
Af¸f þ³f°ff IZY dÕXE AÕX¦f Àfû¨f SXJ³fZ ÕX¦fZ °fû
WXû ¦fBÊ þ³fÀfZUf!
¸f¹faIY Vf¸ffÊ, LXØfeÀf¦fPXÞ

QZVf ¸fZa ³fZ°fÈ°U IYf ÀfaIYMX
³fZ°ff ¸fZa ³fZ°fÈ°U IYe °ffIY°f WXe dIYÀfe QZVf IYe dQVff
d³f²ffÊSX¯f IYSX°fe WX`Ü ´fif¯OX AfBaÀfMXe³f ·fe ³fZ°ff ±fZÜ Vff,
ÀMÑfdUaÀIYe, ¸ffAû, ¦ffa²fe, ¨fd¨fÊÕX, øYþUZ»MX, ÀMXfdÕX³f
°f±ff ¸fbÀfûdÕX³fe ·fe A´f³fZ Àf¸f¹f ¸fZa ³fZ°ff SXWXZ WXàÜ dOX¦ffÕX,
³fZWXøY, VffÀ{e °f±ff IZY³fZOXe IYû ·fe A´f³fZ Àf¸f¹f ¸fZa ¸fWXØff
´fif~ ±feÜ ´fSXa°fb Afþ B³fIZY dU¨ffSXûa IYû Àf¸f¦fi øY´f ÀfZ
¦fiWX¯f IYSX³ff ¸fbdVIYÕX ´fi°fe°f WXû SXWXf WX`Ü ¢¹fûadIY
½¹fdöY°U EUa U°fÊ¸ff³f SXfþ³fed°fIY ¸ff´fQ¯OX IYfRYe
¶fQÕX ¨fbIZY WXàÜ ³fZ°ffAûa ³fZ ¸fadQSX-¸fdÀþQ °fIY IYû ³fWXea
LûOÞXf AüSX CXÀfZ ·fe SXfþ³fed°f IYf AJfOÞXf ¶f³ff dQ¹ff WX`Ü
³fZ°ff WX` ¢¹ff? ´ÕXZMXû ³fZ Àf¶fÀfZ ´fWXÕXZ IYWXf ±ff dIY þû
½¹fdöY Àf¸ffþ IZY dÕXE SXûMXe, IY´fOÞXf AüSX ¸fIYf³f IYe
½¹fUÀ±ff IYSXf ÀfIZYa UWXea Àf¸ffþ IYf ³fZ°ff WXûÜ ´ÕXZMXû ÀfZ
ÕXZIYSX Afþ °fIY EZÀff ½¹fdöY Vff¹fQ WXe dIYÀfe QZVf IYû
d¸fÕXf WXû dþÀf³fZ ½¹ffUWXfdSXIY øY´f ÀfZ BÀf Àf¸fÀ¹ff IYf
IYûBÊ WXÕX d³fIYfÕXf WXûÜ ·ffSX°f IYe AfþfQe IYû 66 U¿fÊ
WXû ¦fE WXà, EZÀfZ ¸fZa ·ffSX°fe¹f ³fZ°fÈ°U IYû þfa¨f³fZ-´fSXJ³fZ IYe
§fOÞXe Af ¦fBÊ WX`Ü ÀfSXÀfSXe °füSX ´fSX QZJZa °fû ·ffSX°f ¸fZa Afþ
ÀfVföY ³fZ°fÈ°U IYSX³fZ UfÕXZ ³fZ°ffAûa IYf A·ffU WXû ¦f¹ff

³¹ff¹ffÕX¹fûa ¸fZa ³¹ff¹f WXû°ff WX` ¹ff d³f¯fÊ¹f
A¶f þøYSX°f BÀf ¶ff°f IYe WXû ¨fÕXe WX` dIY
³¹ff¹ffÕX¹fûa ¸fZa ³¹ff¹ff²feVf d³f¯fÊ¹f IYSX°fZ WXà ¹ff ³¹ff¹f...Ü
³¹ff¹ffÕX¹f Vf¶Q¸ff{ ÀfZ ¹fWX RYdÕX°f ³fWXea WXû°ff dIY
³¹ff¹f WXbAf WXe...Ü EIY R`YÀfÕXZ IYû ÕXZIYSX LûMXZ ÀfZ ¶fOÞXZ
IYûMXÊ (³¹ff¹ffÕX¹f) °fIY A´feÕX IZY ¶ffQ ¶fQÕXfU Af

þf°fZ WXàÜ IYû¹fÕXf ¶ÕXfIY Af¶faMX³f §fûMXfÕXf ¸ff¸fÕXZ ¸fZa
UIYeÕX AüSX Af´fIZY ³fZ°ff ´fiVffa°f ·fc¿f¯f ³fZ IYWXf dIY
Àfb´fie¸f IYûMXÊ ¸fWXf³¹ff¹fUfQe þeBÊ UfWX³fU°fe IZY
dJÕXfRY IYfSXÊUfBÊ IYSX³fZ ÀfZ dWX¨fdIY¨ff SXWXf WX`Ü BÀf
dMX´´f¯fe ´fSX Àfb´fie¸f IYûMXÊ ³fZ Af´fdØf þ°ffBÊ, RYMXIYfSXf
·feÜ ³¹ff¹ff²feVfûa ³fZ A´f³fZ ´fÃf ¸fZa IYWXf dIY ³¹ff¹f WX¸f
³fWXea °fû IYü³f IYSX SXWXf.. WX¸ffSXf IYf¸f WXe EZÀff dIY WX¸f
WXSX dIYÀfe IYû JbVf ³fWXea IYSX ÀfIY°fZÜ BÀf ´fiÀfa¦f IZY
¨fÕX°fZ IbYL ´fbSXf³fe ¶ff°f ¹ffQ Af°fe WX` °f¶f Àfb´fie¸f IYûMXÊ
IZY ¸fb£¹f ³¹ff¹ff²feVf ³¹ff¹f¸fcd°fÊ E¸fE³f UZaIYMX¨fÕX`¹ff

±fZÜ CX³WXûa³fZ EIY ´fiÀfa¦f ¸fZa ÀUeIYfSXf ±ff dIY WX¸f
³¹ff¹ff²feVf ³¹ff¹f ³fWXea, d³f¯fÊ¹f IYSX°fZ WXàÜ ³¹ff¹f EIY
IYdNX³f dU¿f¹fUÀ°fb AüSX IYf¹fÊ WX`...UZaIYMX¨fÕX`¹ff ³fZ
¹fWX ¶ff°f A¸fSXIaYMXIY IZY ¸f²¹fÀ±f QVfÊ³f AüSX þeU³f
dU²ff IZY ´fi¯fZ°ff E.³ff¦fSXfþ Vf¸ffÊ ÀfZ IYWXe ±feÜ EIY

³fE ¸ff³fUe¹f ÀfadU²ff³f IYe ´fiÀ°fbd°f IYû ÕXZIYSX
UZaIYMX¨fÕX`¹ff IZY ¸ff²¹f¸f ÀfZ SXfái´fd°f VfaIYSXQ¹ffÕX
Vf¸ffÊ ÀfZ BÀf ÀfadU²ff³f IYû ÕXZIYSX °f`¹ffSXe ¨fÕX SXWXe ±feÜ
dWX³Qe-Aa¦fiZþe Qû³fûa ·ff¿ffAûa ¸fZa BÀfIYe ´fid°f A²¹f¹f³f
IZY dÕXE SXfái´fd°f ³fZ ¸ffa¦fe ±feÜ ³ff¦fSXfþ Vf¸ffÊ IYf
¸ff³f³ff WX` dIY U°fÊ¸ff³f ÀfadU²ff³f A´fSXf²fe IYû ¶f¨ff³fZ
IYf ÀfadU²ff³f WX`Ü A´fSXf²fe IYû þû Q¯OX dQ¹ff þf°ff
WX`Ü UWX WXe A´fSXf²f ÀfZ ´fc¯fÊ WX`Ü ¸ff³fUe¹f ÀfadU²ff³f
I`YÀff WXû ³ff¦fSXfþ IZY BÀf ÀfadU²ff³f ´fSX UZaIYMX¨fÕX`¹ff
÷Yd¨f ÕXZ SXWXZ ±fZÜ
Ad¸f°f ½f¸ffÊ, QSX·fa¦ff

WX`Ü BÀf dU¿f¹f ´fSX ¶ffSX-¶ffSX dU¨ffSX ¸fa±f³f WXû°fZ SXWXf WX` dIY
QZVf IYf ³fZ°ff I`YÀff WXû³ff ¨ffdWXEÜ ÕXZdIY³f BÀf ´fSX Àfû¨f
AüSX CX¸¸feQ IYe dIYSX¯f SXûVf³f ³fWXea WXû°fe AüSX ¶fbÓf þf°fe
WX`Ü Afþ QZVf IYû ¶fZIYfSXe, ¸fWXa¦ffBÊ, Af°faIYUfQ,
·fiáf¨ffSX, þ³fÀfa£¹ff dUÀRYûMX, þf°fe¹f°ff, ÃfZ{e¹f°ff
AfdQ Àf¸fÀ¹ffAûa IZY þWXSXeÕXZ ³ff¦fûa ³fZ ÕX´fZMX SXJf WX`Ü B³f
Àf¸fÀ¹ffAûa ÀfZ þcÓf³fZ AüSX Àff±fÊIY WXÕX d³fIYfÕX³fZ IZY
dÕXE WX¸fZa I`YÀff ³fZ°fÈ°U ¨ffdWXE- ¹fWX ´fiV³f ¶fZ¸ff³fe ³fWXea WX`Ü
QZVf IYe ¶fWXbCXïZVfe¹f VffÀf³f ´fi¯ffÕXe ³fZ ³fZ°ffAûa IYe RYüþ
JOÞXe IYSX Qe WX`Ü BÀfIZY °fWX°f ²fc°fÊ ³fZ°ff ÀfSXIYfSX ¶f³ffIYSX
°f±ff CXÀf¸fZa Vffd¸fÕX WXûIYSX ÀUf±fÊ IYe SXfþ³fed°f IYSX°fZ WXbE
Eä¹fÊ IYe ¶fbÕXaQe ´fSX ´fWXba¨fIYSX SXfái IYû JûJÕXf IYSX
CXÀfZ ¶fe¸ffSX ¶f³ff SXWXZ WXàÜ ¸fbdVIYÕX ¹fWX WX` dIY U°fÊ¸ff³f ¸fZa
´fiþf°fa{ IZY JZÕX ¸fZa WXIYeIY°f ¸fZa SXfþ°fa{ IYe ¸f³f¸ff³fe
IYf JZÕX þfSXe WX`Ü BÀfÀfZ ÀUÀ±f ´fiþf°fa{ IYf dUIYfÀf
³fWXea WXû SXWXf WX` AüSX ¦fÕX°f ´fiUÈdØf IZY ÕXû¦f SXfþ³fed°f ¸fZa
WXfUe WXàÜ ¶fbd²QþeUe U¦fÊ IYû ´fWXÕX IYSX SXfþ³fed°f ¸fZa
Af¦fZ Af³fZ AüSX ³fZ°fÈ°U IYe ¶ff¦fOXûSX WXf±f ¸fZa ÕXZ³fZ IYe
´fWXÕX IYSX³fe ¨ffdWXEÜ
SXfþdIYVffZSX, ¸f²¹f ´fiQZVf

¶ffÕX CXôf³f EUa JZÕX
¸f`Qf³f þøYSXe

¦fif¸fûa EUa VfWXSXûa IZY dUIYfÀf IZY dÕXE ÷Y´f¹fûa
IYe Ad²fIY°ff IZY ¶ffUþcQ ¶ffÕX CXôf³f EUa JZÕX
¸f`Qf³f IYf d³f¸ffÊ¯f EUa Àfb²ffSX ¦fd°fdUd²f¹fûa ¸fZa EIY
´fid°fVf°f SXfdVf IYf ·fe CX´f¹fû¦f Àfbd³fd›°f ³fWXea dIY¹ff
þf³ff, Àf¸fÓf ÀfZ ´fSXZ WX`Ü WX¸ffSXZ QZVf ·ffSX°f IZY Àf·fe
¦ffaU ¸fZa ¶ffÕX CXôf³f IYf d³f¸ffÊ¯f °f±ff JZÕX ¸f`Qf³f
IYf d³f¸ffÊ¯f EUa SXJ-SXJfU IZY dÕXE Àff±fÊIY ´fWXÕX
IYe þf³fe ¨ffdWXEÜ ½¹fdöY¦f°f ÕXf·fIYfSXe ¹fûþ³ffEa
EUa IYf¹fÊIiY¸f °fû WXþfSXûa WXà ÕXZdIY³f ÀffUÊþd³fIY
dWX°fIYfSXe ¹fûþ³ffEa EUa IYf¹fÊIiY¸f Àfed¸f°fÜ ¹fdQ
þ³f´fid°fd³fd²f A´f³fZ ÃfZ{ûa ¸fZa ¶ffÕX CXôf³f EUa JZÕX
¸f`Qf³f ·fe ³fWXea ¶f³fUf ÀfIY°fZ °fû ¹fWX CXÀfIYe
d³fd¿IiY¹f°ff WXe ¸ff³fe þfE¦feÜ
Aþe°f ´ffaOZX¹f ¦ffZSXJ´fbSX

nn


Àfa´ffQIYe¹f

¶fQ»ff½f IYe ´fWX»f
ÀffÕX ·fSX ´fWXÕXZ °fIY dIYÀfe ³fZ IY»´f³ff ·fe ³fWXea IYe WXû¦fe
dIY ·fiáf¨ffSX IZY dJÕXfRY þ³ffaQûÕX³f ÀfZ d³fIYÕXe EIY ´ffMXeÊ A´f³fe
´fWXÕXe ´fSXeÃff IZY ´fdSX¯ff¸f ÀfZ WXe WXSX dIYÀfe IYû WX`SXf³f IYSX QZ¦feÜ
SXfþ²ff³fe dQne ¸fZa d´fLÕXZ 15 ÀffÕXûa ÀfZ EIYL{ SXfþ IYSX³fZ UfÕXe
IYfa¦fiZÀf IYû ¨ffSXû Jf³fZ d¨f°f IYSX d³fd›°f ÷Y´f ÀfZ Af¸f AfQ¸fe ´ffMXeÊ
³fZ EIY ³f¹ff Bd°fWXfÀf SX¨f dQ¹ffÜ Af¸f AfQ¸fe ´ffMeÊ ¶fZVfIY dQne
IYe ÀfØff ÀfZ QcSX SXWX ¦f¹fe, ÕXZdIY³f UWX dþÀf °fSXWX ÀfZ ÀffSXZ A³fb¸ff³fûa
IYû ²UÀ°f IYSX°fZ WXbE ÀfSXIYfSX ¶f³ff³fZ IZY IYSXe¶f ´fWXba¨f ¦f¹fe CXÀfIYf
EIY WXe A±fÊ WX` dIY Af¸f þ³f°ff dþÀf ¶fZWX°fSX dUIY»´f IYe °fÕXfVf
¸fZa ±fe UWX IY¸fûUZVf ´fcSXe WXû°fe dQJ SXWXe WX`Ü dQne ¸fZa Af´f IYf
CX·ffSX SXfáie¹f SXfþ³fed°fIY QÕXûa IYfa¦fiZÀf AüSX ·ffþ´ff IZY Àff±f-Àff±f
°feÀfSXZ AüSX ¨ff`±fZ ¸fû¨fÊZ IZY ³ff¸f ´fSX SXfþ³fed°f IYSX³fZ UfÕXZ QÕXûa IZY
dÕX¹fZ ·fe J°fSXZ IYe §faMXe WX`Ü dQne IZY Àff±f -Àff±f ¸f²¹f ´fiQZVf ,
SXfþÀ±ff³f AüSX LØfeÀf¦fPXÞ IZY ¨fb³ffUe ³f°feþZ ·fe SXfáie¹f SXfþ³fed°f
´fSX AÀfSX OXfÕX³fZ UfÕXZ WXàÜ ¹fWX ³f°feþZ IYfa¦fiZÀf IYû ´fWXÕXZ ÀfZ ª¹ffQf
´fÀ°f AüSX ¶feþZ´fe IYû Af`SX ª¹ffQf CX°ÀffdWX°f IYSXaZ¦fZÜ ¹fWX ÀfWXe WX`
dIY dU²ff³f Àf·ff ¨fb³ffUûa IZY ¸fbïZ Af¸f ¨fb³ffUûa IZY ¸fbïûa ÀfZ d·f³³f
WXû°fZ WXà, ÕXZdIY³f CX³f¸fZa SXfáie¹f ¸fbïZ ·fe A´f³ff IbYL ³ff IbYL ´fi·ffU
LûOÞX°fZ WXàÜ WXfÕXfdIY dQne IZY ÕXû¦f ¨ffWX°fZ °fû Af´f IYû ÀfSXIYfSX
¶f³ff³fZ IZY dÕXE ´f¹ffÊ~ ¶fWXb¸f°f QZ QZ°fZ, ÕXZdIY³f þ³f°ff IZYþSXeUfÕX
ÀfZ Ad²fIY Àf¸fÓfQfSX WX`Ü Qc²f IZY þÕXZ ÕXû¦f Af´f IZY LfL IYû RaYcIY
RcYaIY IYSX ´fe³ff ¨ffWX°fZ WXà Ü ÀfØff IZY ´fiÕXû·f³f AüSX UöY IYe IYÀfüMXe
´fSX A¶f IZYþSXeUfÕX ·fe IYÀfZ þfEa¦fZÜ dIYÀfe IYû ·fe BÀf ¸fb¦ffÕX°fZ
¸fZa ³fWXeÔ SXWX³ff ¨ffdWXE dIY ·ffSX°f IZY ÕXû¦f ´fdSXU°fÊ³f IYf ¸f°fÕX¶f ³fWXea
Àf¸fÓf°fZ Ü ´fdSXU°fÊ³f UWX ³fWXea WX` dþÀfZ SX`dÕX¹fûa IZY ÀfIYÊÀf ÀfZ À±ffd´f°f
IYSX³fZ IYe IYûdVfVf IYe þf°fe WX`Ü ÕXû¦fûa IYe d³f¦ffWXZa ¶fOXZÞ ¶fQÕXfU
´fSX WX`Ü
dRYÕXWXfÕX dQne A²fSX ¸fZa WX`, AüSX ¸ff³ff þf SXWXf WX` dIY
Qû¶ffSXf ¨fb³ffU IZY AÕXfUf AüSX IYûBÊ dUIY»´f ³fWXea WX`Ü A¦fSX EZÀfe
dÀ±fd°f WXbBÊ °fû ¹fWX IYûBÊ AfQVfÊ dÀ±fd°f ³fWXea WXû¦feÜ ÀfSXIYfSX ¶f³ff³fZ
IYe Àfa·ffU³ffAûa IYû MXMXûÕXZ ¶f¦f`SX dRYSX ÀfZ ¨fb³ffU ¸fZa þf³fZ IYe ¶ff°f
IYSX³ff EIY °fSXWX ÀfZ þ³ffQZVf IYf A´f¸ff³f WXû¦ff Ü SXfþ³fed°f ÕXû¦fûa
IYû þûOÞX³fZ AüSX dQVff QZ³fZ IYf IYf¸f WX`Ü dQne dU²ff³f Àf·ff ¨fb³ffU
ÀfZ Af¸f AfQ¸fe ´ffMXeÊ IZY ³fZ°ffAûa IYû Àf¶fIY ÕXZ³fZ IYe þ÷YSX°f WX`Ü
CX³WXZa À´fá AüSX BÊ¸ff³fQfSX VffÀf³f ¨fÕXf³fZ IZY dÕXE Àf¸f±fÊ³f d¸fÕXf WX`
³f dIY IYOÞXf ÷YJ A´f³ff IYSX SXfþ°fa{ IYû AdÀ±fSX IYSX³fZ IZY dÕX¹fZ

Ü CX³fIZY ¸füþcQf SXU`¹fZ ³fZ CX³WXZa WXNXe ¶f³ff dQ¹ff WX` dIY UZ WXe AIZYÕXe
BÊ¸ff³fQfSX VfdöY WX` AüSX BÀfdÕX¹fZ ÀfSXIYfSX ¶f³ff³fZ IZY dÕX¹fZ dIYÀfe
A³¹f ´ffMXeÊ IZY Àff±f ¦fNX¶fa²f³f ³fWXea IYSXZa¦fZ Ü
WX¸ffSXf QZVf EIY EZÀfZ QüSX ÀfZ ¦fbþSX SXWXf WX`, dþÀf¸fZa ¦fNX¶fa²f³f
ÀfSXIYfSXZa Af¸f WXû ¦f¹fe WXàÜ EZÀfZ ¸fZa A¦fSX dIYÀfe ·fe QÕX ¹ff ¨fb³ffU
´fcUÊ ¦fNX¶fa²f³f IYû À´fá ¶fWXb¸f°f ³fWXea d¸fÕX°ff °fû CXÀf QÕX IYû
ÀfSXIYfSX ¶f³ff³fZ ÀfZ ¦fbSXZþ ³fWXea IYSX³ff ¨ffdWXE dþÀfZ ¸füIYf d¸fÕX SXWXf
WXûÜ þ¶f dIYÀfe ·fe QÕX AüSX ¦fNX¶fa²f³f IYû ¶fWXb¸f°f ³ff d¸fÕXZ AüSX
ÀfSXIYfSX ¦fNX³f IZY ÀffSXZ dUIY»´f ¶faQ ³fþSX Af SXWXZ WXûa °f·fe
SXfþ³fed°fIY QÕXûa IYû EIY ¨fb³ffU IZY °fbSXa°f ¶ffQ þ³f°ff ´fSX QcÀfSXf
¨fb³ffU ±fû´f³ff ¨ffdWXE Ü Af´f IaYZ ÷YJ ³fZ ÀfSXIYfSX ¦fNX¶fa²f³f IYe
Àf¸·ffU³ffAûa IZY õfSX ¶faQ IYSX dQ¹fZ WXàÜ AüSX BÀfIYe IYûBÊ ·fe ¦ffSaXMXe
³fWXea WX` dIY A¦fÕXZ ¨fb³ffU ¸fZa dIYÀfe ·fe QÕX IYû À´fá ¶fWXb¸f°f d¸fÕX
þfE¦ffÜ dÕXWXfþf A¶f ´fSXeÃff IYe §fOÞXe WX`,Ü ÕXû¦fûa IYe A´fZÃff ´fSX
JSXf CX°fSX³fZ IZY dÕXE UWX ¢¹ff SX¯f³fed°f A´f³ff°fZ W`ÔX BÀf ´fSX Àf¶fIYe
³fþSXZa SXWXZ¦feÜ UWXea ·ffþ´ff IYû ·fe ¹fWX Àfbd³fd›°f IYSX³ff WXû¦ff dIY
UWX þ³f°ff IYe A´fZÃff AüSX CX³fÀfZ dIYE ¦f¹fZ UfQûa ´fSX JSXf CX°fSXZÜ
¸f°fQf°ff ·fe A¶f ·ffþ´ff ÀfZ ³f¹fe °fSXWX IYe SXfþ³fed°f IYe A´fZÃff
IYSX SXWXZa WXàÜ ¹fdQ EZÀff ³fWXea WXû°ff °fû dQne IZY ´fdSX¯ff¸f IYe °fSXWX WXe
Af¸f ¨fb³ffU ¸fZa ·fe À´fá þ³ffQZVf IYe Àfa·ffU³ff J°¸f WXû þfE¦fe Ü
¶ff°f IYfa¦fiZÀf IYe IYSXZa °fû CXÀfIYe IYSXfSXe WXfSX IYf Àf¶fÀfZ
¶fOÞXf IYfSX¯f ¸fWXa¦ffBÊ ¸ff³ff þf SXWXf WX`Ü Bd°fWXfÀf ¦fUfWX WX` dIY þû
ÀfSXIYfSX ¸fWXa¦ffBÊ ´fSX AaIbYVf ³fWXea ÕX¦ff ´ff°fe UWX ¨fb³ffU ¸fZa Aüa²fZ
¸fbaWX d¦fSX°fe WXàÜ d´fLÕXZ ¨ffSX U¿ffÊZ ¸fZa ·ffSX°f ¸fZa ¸fWXa¦ffBÊ QSX AfÀf¸ff³f
Lc SXWXe WX`Ü ¸fWXa¦ffBÊ QZVf IZY Afd±fÊIY ÷Y´f ÀfZ IY¸fþûSX ÕXû¦fûa ´fSX
Àf¶fÀfZ §ff°fIY ¸ffSX IYSX°fe WX`Ü JfÀf °füSX ´fSX ³füIYSXe ´fZVffU¦fÊ
¸fWXa¦ffBÊ IYf Àf¶fÀfZ Ad²fIY ¸ffSXf WX`Ü IbYÕX d¸fÕXfIYSX d³f¸³f U
¸f²¹f¸f U¦fÊ IZY ÕXû¦fûa IYf þe³ff ¸fbWXfÕX WXû þf°ff WX`Ü ÕXa¶fZ Àf¸f¹f ÀfZ
¨fÕXe Af SXWXe ¸fWXa¦ffBÊ A¦fÕXZ Af¸f ¨fb³ffU ¸fZa ÀfØff dUSXû²fe ÷YÓff³f
IZY ÷Y´f ¸fZa ´fiIYMX WXû ÀfIY°fe WX`Ü A¶f Af¸f ¨fb³ffU ÀfZ ´fWXÕXZ ¸fWXa¦ffBÊ
´fSX AaIbYVf ÕX¦ff³fZ IZY dÕX¹fZ ÀfSXIYfSX IZY ´ffÀf ¶fWXb°f IY¸f Àf¸f¹f ¶f¨ff
WX`Ü dRYSX ·fe IYfRYe WXQ °fIY BÀfIYe ·fSX´ffBÊ IYe þf ÀfIY°fe WX`,
¶fVf°fÊZ ÀfSXIYfSX IiYfad°fIYfSXe Pa¦f ÀfZ Àfb²ffSXûa IYû Af¦fZ ¶fPÞXfIYSX
¸fWXa¦ffBÊ ÀfZ d³f´fMX³fZ IYf BÊ¸ff³fQfSX ´fi¹ffÀf IYSXZÜ AüSX ¹fWX °f·fe
Àf¸·fU WX` þ¶f ÀfaIY»´f IYf ÀffWXÀf WXû AüSX IYf¸f IYSX³fZ IYe B¨Lf
VfdöYÜ

(Àfa´ffQIY)


n


ÀfadÃf~ ÀffSX Àf¸ff¨ffSX

CX´fi ÀfSXIYfSX IYû ÓfMXIYf, Af°faIYUfQ IZY AfSXûd´f¹fûa ´fSX ¨fÕX°fZ SXWXZa¦fZ ¸fbIYQ¸fZ
´fi½fe¯f IbY¸ffSX dÀfaWX
ÕXJ³fDYÜ Af°fadIY¹fûa IZY dJÕXfRY
QþÊ ¸fbIYQ¸fZ Uf´fÀf ÕXZ³fZ IYe °f`¹ffSXe ¸fZa
ÕX¦fe CXØfSX ´fiQZVf ÀfSXIYfSX IYû ÓfMXIYf
ÕX¦ff WX`Ü BÕXfWXf¶ffQ WXfBÊIYûMXÊ IYe
ÕXJ³fDY JaOX´feNX ³fZ EIY ¸ff¸fÕXZ IYe
Àfb³fUfBÊ IZY QüSXf³f IYWXf dIY SXfª¹f
ÀfSXIYfSX Af°fadIY¹fûa IZY dJÕXfRY
¸fbIYQ¸fZ Uf´fÀf ³fWXea ÕXZ ÀfIY°feÜ
³¹ff¹f¸fcd°fÊ OXe´fe dÀfaWX, ³¹ff¹f¸fcd°fÊ
Aþ¹f ÕXf¸¶ff U ³¹ff¹f¸fcd°fÊ AVfûIY
´ffÕX IYe ¶fZa¨f ³fZ IYWXf dIY Af°faIY
d³fSXû²fe IYf³fc³f, dUÀRYûMXIY Ad²fd³f¹f¸f U Af¸ÀfÊ
E¢MX þ`ÀfZ ¸ff¸fÕXZ ¸fZa AfSXûd´f°f dIYÀfe ·fe ½¹fdöY IZY

dJÕXfRY SXfª¹f ÀfSXIYfSX ¸fbIYQ¸fZ Uf´fÀf ³fWXea ÕXZ ÀfIY°fe
WX`Ü B³f¸fZa ÀfZ Ad²fIYfaVf ¸fbIYQ¸fZ IZYaQi ÀfSXIYfSX IYe AûSX

ÀfZ QþÊ WXàÜ BÀf IYfSX¯f AIZYÕXZ ¹fc´fe
ÀfSXIYfSX Af°fadIY¹fûa ´fSX QþÊ ¸fbIYQ¸fZ
Uf´fÀf ³fWXea ÕXZ ÀfIZY¦feÜ ¦füSX°fÕX¶f WX` dIY
AdJÕXZVf ÀfSXIYfSX þZÕX ¸fZa ¶faQ CX³f
¹fbUfAûa ´fSX ÀfZ ¸fbIYQ¸fZ Uf´fÀf ÕXZ³ff
¨ffWX°fe ±fe, þû Af°faIYUfQe
¦fd°fdUd²f¹fûa ¸fZa Vffd¸fÕX SXWXZ WXàÜ dþÀf ´fSX
ÀfSXIYfSX IYfSXÊUfBÊ ·fe VfbøY IYSX ¨fbIYe ±feÜ
dþÀfIZY dÕXE SXaþ³ff Ufþ´fZ¹fe ³fZ þ³fdWX°f
¹ffd¨fIYf QfdJÕX IYe ±feÜ þ³fdWX°f
¹ffd¨fIYf IYe Àfb³fUfBÊ IYSX°fZ WXbE WXfBÊ
IYûMXÊ ³fZ IYWXf dIY ¹fWX EIY ¦fa·feSX ¸ff¸fÕXf
WX`, dþÀf ´fSX d¶f³ff IZYaQi ÀfSXIYfSX IYe
ÀfWX¸fd°f IYûBÊ IYfSXÊUfBÊ ³fWXea IYe þf ÀfIY°fe WX`Ü BÀfÀfZ
ÀfSXIYfSX IYû IYSXfSXf ÓfMXIYf ÕX¦ff WX`Ü

ÀfûdRY¹ff Af`SX ASX¸ff³f IYf Óf¦fOXÞf ´fWbaX¨ff ±ff³fZ
A·fe °fIY IYÕXÀfÊ IZY Àf¶fÀfZ dUUfdQ°f Vfû d¶f¦f ¶ffgÀf
IZY AaQSX IZY Óf¦fOÞXZ IZYUÕX WXfCXÀf IZY AaQSX WXe QZJZ
þf°fZ ±fZ ÕXZdIY³f BÀf Vfû IZY Àff°f Àfeþ³f ¸fZa EZÀff ´fWXÕXe
¶ffSX WXû¦ff þ¶f §fSX IYf Óf¦fOÞXf ±ff³fZ ´fWXba¨f ¦f¹ff WX`Ü Vfû
ÀfZ ¶ffWXSX WXbBÊ Ad·f³fZ{e ÀfûdRY¹ff WX¹ff°f ³fZ ±ff³fZ ¸fZa Vfû
IZY ´fid°f·ff¦fe ASX¸ff³f IYûWXÕXe IZY dJÕXfRY ¸ffSX´feMX
IYf ¸ff¸fÕXf QþÊ IYSXfª¹ff WX`Ü ÀfûdRY¹ff ³fZ ´fbdÕXÀf ÀfZ
A´f³fe dVfIYf¹f°f ¸fZa IYWXf WX` dIY ASX¸ff³f ³fZ CX³fÀfZ d¶f¦f
¶ffgÀf WXfCXÀf ¸fZa ¸ffSX´feMX AüSX ¶fQÀfÕXcIYe IYe WX`Ü
ÀfûdRY¹ff ³fZ A´f³fe dVfIYf¹f°f ¸fZa IYWXf WX` dIY
ASX¸ff³f ³fZ CX³fIZY Àff±f §fdMX¹ff ¶f¹ff³f¶ffþe IYe WX`Ü
ÀfûdRY¹ff ³fZ dþÀf ¸ffSX´feMX IYf dþIiY dIY¹ff WX` CXÀfIZY
¶ffSXZ ¸fZa CX³WXûa³fZ IYWXf ±ff dIY ¹fWX Vfû 4 dQÀfa¶fSX IYû
´fiÀffdSX°f dIY¹ff ¦f¹ff ±ff ÕXZdIY³f Vfû IYû EdOXMX IYSXIZY
dQJf¹ff ¦f¹ff ±ffÜ ÀfûdRY¹ff ³fZ QfUf dIY¹ff WX` dIY SXfg
RbYMXZþ ÀfZ CX³fIYe ¶ff°f ´fcSXe °fSXWX ÀfZ ÀfWXe Àffd¶f°f WXû
þf¹fZ¦feÜ dRYÕXWXfÕX °fû ASX¸ff³f Vfû IZY AaQSX WXà AüSX
ÀfûdRY¹ff Vfû ÀfZ ¶ffWXSX BÀfdÕXE ASX¸ff³f IZY dJÕXfRY
þû ·fe IYfSXÊUfBÊ WXû¦fe UWX Vfû ÀfZ ¶ffWXSX Af³fZ IZY ¶ffQ
WXû¦fe ÕXZdIY³f ÕXû¦fûa IYû BÀf ¶ff°f ´fSX ·fSXûÀff ³fWXea WXû
SXWXf WX`Ü ÕXû¦fûa IYf IYWX³ff WX` dIY ¹fWX ÀfûdRY¹ff IYf
´fd¶ÕXdÀfMXe ÀMXaMX WXàÜ J`SX ¢¹ff Àf¨f WX` AüSX ¢¹ff ÓfcNX
¹fWX °fû Af³fZ UfÕXf UöY ¶f°ff QZ¦ff ÕXZdIY³f ÀfûdRY¹ff ³fZ
Vfû ÀfZ ¶ffWXSX Af³fZ IZY ¶ffQ WX`SX°fAa¦fZþ JbÕXfÀfZ dIY¹fZ
WXàÜ ÀfûdRY¹ff ³fZ IYWXf dIY ¦füWXSX AüSX IbYVffÕX Qû³fûa
A´f³fZ dSXV°fZ IYû ÕXZIYSX ÀfeSX¹fÀf WX` þ¶fdIY °f³fe¿ff AüSX


n


ASX¸ff³f IYûWXÕXe IYf SXû¸ffaÀf IZYUÕX ÕXû¦fûa IYû dQJf³fZ
IZY dÕXE WX`Ü °f³fe¿ff -ASX¸ff³f Qû³fûa WXe EIY-QcÀfSXZ IYf
¹fcþ IYSX SXWXZ WXàÜ
¦füSX°fÕX¶f WX` dIY ÀfûdRY¹ff WX¹ff°f IYû Vfû ¸fZa
UfB»OX IYfOXÊ EaMÑe d¸fÕXe ±feÜ ÀfûdRY¹ff IYe Vfû IZY
AaQSX °f³fe¿ff, ASX¸ff³f AüSX Eþfþ ÀfZ þ¸fIYSX

ÕXOÞXfBÊ WXbBÊ ±fe,BÀf ¸fWXe³fZ IZY Aa°f ¸fZa Vfû IYf dU³fSX
§fûd¿f°f dIY¹ff þf¹fZ¦ffÜ Af³fZ UfÕXZ dQ³fûa ¸fZa Vfû IZY
AaQSX AüSX ·fe IYfRYe dQÕX¨fÀ´f Ãf¯f Af³fZ UfÕXZ WXà,
dþÀfZ þf³f³fZ IZY dÕXE Af´f ÕX¦ff°ffSX QZJ°fZ SXdWXE
IYÕXÀfÊ ´fSX SXf°f ³fü ¶fþZ ÀfÕX¸ff³f IZY Àff±f d¶f¦f ¶ffgÀf
Àfeþ³f 7-Àff±fÜ


·ffSX°f ÀfZ 343 ASX¶f OXfgÕXSX IYfÕXf ²f³f ·fZþf ¦f¹ff : þeERYAfBÊ
IYfÕXf²f³f dUQZVf ·fZþ³fZ IZY ¸ff¸fÕXZ ¸fZa ·ffSX°f 200211 IZY ¶fe¨f ´ffa¨fUfa Àf¶fÀfZ ¶fOÞXf QZVf SXWXfÜ UfgdVfa¦fMX³f
dÀ±f°f dUØfe¹f A³fbÀfa²ff³f Àfa¦fNX³f IYe SX´fMX IZY A³fbÀffSX
BÀf QüSXf³f ·ffSX°f ÀfZ IbYÕX 343.04 ASX¶f OXfgÕXSX
IYfÕXf ²f³f dUQZVf ·fZþf ¦f¹ffÜ
SX´fMX IZY A³fbÀffSX IZYUÕX 2011 ¸fZa WXe QZVf ÀfZ
84.93 ASX¶f OXfgÕXSX IYe IYfÕXe IY¸ffBÊ ¶ffWXSX ·fZþe
¦f¹feÜ U¿fÊ IZY QüSXf³f QZVf BÀf ¸ff¸fÕXZ ¸fZa °feÀfSXZ À±ff³f ´fSX
SXWXfÜ BdÕXdÀfMX RYfB³fZadVf¹fÕX µÕXûþ RiYfg¸f OXZUÕXd´fa¦f
IaYMÑeþ (2002-2011) ¹ff³fe dUIYfÀfVfeÕX QZVfûa
ÀfZ AU`²f ²f³f IYf ´fiUfWX (2002-2011) ¸fZa IYWXf
¦f¹ff WX` dIY 2011 ¸fZa dUIYfÀfVfeÕX QZVfûa ÀfZ A´fSXf²f,
·fiáf¨ffSX, AüSX IYSXf´fUa¨f³f IZY þdSX¹fZ 946.7 ASX¶f
OXfgÕXSX IYf ²f³f dUQZVfûa ¸fZa ¨fÕXf ¦f¹ffÜ ¹fWX 2010 IYe
°fbÕX³ff ¸fZa 13.7 ´fid°fVf°f Ad²fIY WX`Ü ¦ÕXû¶fÕX
RYfB³fZadVf¹fÕX BadMXd¦fiMXe (þeERYAfBÊ) õfSXf ´fiIYfdVf°f
BÀf °ffþf SX´fMX IZY A³fbÀffSX 2002-11 IZY QüSXf³f
dUIYfÀfVfeÕX QZVfûa ÀfZ 5900 ASX¶f OXfgÕXSX IYfÕXe

IY¸ffBÊ dUQZVf ·fZþe ¦f¹feÜ þeERYAfBÊ UfgdVfa¦fMX³f IYf
A³fbÀfa²ff³f AüSX ´fi¨ffSX Àfa¦fNX³f WX`Ü
þeERYAfBÊ IZY A²¹fÃf SXZ¸faOX ¶fZIYSX IZY A³fbÀffSX
þWXfa EIY AûSX dUä A±fÊ½¹fUÀ±ff U`däIY dUØfe¹f
ÀfaIYMX IZY ¨fÕX°fZ dWX¨fIYûÕXZ Jf SXWXe ±fe, UWXea IYfÕXe
IY¸ffBÊ IYe Qbd³f¹ff Jc¶f RYÕX-RcYÕX SXWXe ±feÜ BÀf QüSXf³f
ÀffÕX QSX ÀffÕX dUIYfÀfVfeÕX QZVfûa ÀfZ CXØfSXûØfSX Ad²fIY
IYfÕXf ²f³f ¶ffWXSX ·fZþf þf°ff SXWXf WX`Ü ¶fZIYSX ³fZ IYWXf dIY
AIZYÕXZ 2011 ¸fZa WXe ¦fSXe¶f QZVfûa ÀfZ IYSXe¶f 1000
ASX¶f OXfgÕXSX IYe IYfÕXe IY¸ffBÊ dUQZVfûa ¸fZa ·fZþe ¦f¹feÜ
CX³WXûa³fZ IYWXf dIY BÀfIZY dÕXE, ¶fZ³ff¸fe, LWX IaY´fd³f¹fûa,
IYfÕXZ ²f³f IZY ´f³ffWX¦ffWXûa °f±ff ½¹ff´ffSX IZY þdSX¹fZ ¸f³feÕXfadOÑa¦f IYe d°fIYOÞX¸fûa IYf BÀ°fZ¸ffÕX dIY¹ff ¦f¹ffÜ
dSX´fûMXÊ ¸fZa IYWXf ¦f¹ff WX` dIY 2011 ¸fZa þWXfa
946.7 ASX¶f OXfgÕXSX IYe IYfÕXe IY¸ffBÊ dUQZVfûa IYû
·fZþe ¦fBÊ, UWXea 2010 ¸fZa ¹fWX AfaIYOÞXf 832.4 ASX¶f
OXfgÕXSX ±ffÜ 2002 ¸fZa IYfÕXf ²f³f dUQZVf ·fZþ³fZ IYf
AfaIYOÞXf 270.3 ASX¶f OXfgÕXSX IYf ±ffÜ A²¹f¹f³f ¸fZa

dQne ¸fZa ÀU°fa{°ff Àfa¦fif¸f ÀfZ³ffd³f¹fûa
IYû Àf¸¸ffd³f°f dIY¹ff ¦f¹ff
³fBÊ dQ»»feÜ ·ffSX°fSX} ´fcUÊ
´fi²ff³f¸fa{e Bd³QSXf ¦ffa²fe IZY
þ³¸fdQ³f 19 ³fUa¶fSX IZY AUÀfSX
´fSX dQne IZY IYfaÀMXeMXÐ¹fcVf³f ¢ÕX¶f
¸fZa AdJÕX ·ffSX°fe¹f ÀU°fa{°ff
ÀfZ³ff³fe ´fdSXUfSX IY»¹ff¯f ´fdSXVfQ
IZY °f°UfU²ff³f ¸fZa ÀU°fa{°ff
Àfa¦fif¸f ÀfZ³ff³fe Àf¸¸ff³f Àf¸ffSXûWX IYf ·f½¹f Af¹fûþ³f
dIY¹ff ¦f¹ffÜ Àf¸ffSXûWX IYe A²¹fÃf°ff UdSX¿NXX ÀU°fa{°ff
ÀfZ³ff³fe AfSX.EÀf.´fa°f¦ff ³fZ dIY¹ff EUa Àfa¨ffÕX³f OXfg. FYd¿f
IbY¸ffSX dÀfaWX ³fZ dIY¹ff, UWXea Ad°fd±f¹fûa IYf ÀUf¦f°f d³f°¹ff
³f³Q Vf¸ffÊ EaU ²f³¹fUfQ Äff´f³f Àfe.´fe. QedÃf°f ³fZ dIY¹ffÜ
Àf¸ffSXûWX ¸fZa ¸fb£¹f Ad°fd±f IZY øY´f ¸fZa A»´fÀfa£¹fIY
Af¹fû¦f, ·ffSX°f ÀfSXIYfSX IZY ÀfQÀ¹f OXfg Aþf¹f¶f dÀfaWX
EaU ½fdSX¿NXX Ad°fd±f IZY øY´f ¸fZa ´fà±fSX ´ffMXeÊ IZY A²¹fÃf ´fiû.
·fe¸f dÀfaWX þ¸¸fc IYV¸feSXX IZY dU²ff¹fIY ¹fVf´ffÕX IbYaOXÕX,
dQne ´fiQZVf IYfa¦fiZÀf IYd¸fMXe IZY ¸fWXfÀfd¨fU ³fSXZVf Vf¸ffÊ
CXRYÊ ³feMXc Vf¸ffÊ, IY³ffÊMXIY IZY UdSXVNX ÀU°fa{°ff ÀfZ³ff³fe
E³f. AfSX. ¸f±ffBÊ EaU SXf³fe ÕXÃ¸fe ¶ffBÊ SXZdþ¸fZ³MX IYe
ÀfQÀ¹f EÀf.Ue. ¸fZWX°ff ³fZ ·ff¦f dÕX¹ffÜ Àf¸ffSXûWX IYe
VfbøYAf°f Bd³QSXf ¦ffa²fe IZY °fZÕXd¨f{ ´fSX ¸ff»¹ff´fÊ¯f EaU
Qe´f ´fiªþUdÕX°f IYSX IZY dIY¹ff ¦f¹ffÜ
Àf¸¸ff³f Àf¸ffSXûWX IYf Af¹fûþ³f ÀU°fa{°ff ´fifd~

IZY CX´fSXf³°f 15 A¦fÀ°f 1972 IYû °f°IYfÕeX³f
´fi²ff³f¸fa{e Bd³QSXf ¦ffa²fe õfSXf ÀU°fa{°ff ÀfZ³ffd³f¹fûa IYû
Àf¸¸ff³f ´fZaVf³f EaU CX³WXZa °ff¸fi´f{ QZIYSX Àf¸¸ffd³f°f IYSX³fZ
IYe VfbøYAf°f dIYE þf³fZ IYe ¹ffQ IYû °ffþf IYSX°fZ WXbE
CX³fIZY þ³¸fdQ³f IZY AUÀfSX ´fSX BÀf Af¹fûþ³f ¸fZa
AdJÕX ·ffSX°fe¹f ÀU°fa{°ff ÀfZ³ff³fe ´fdSXUfSX IY»¹ff¯f
´fdSX¿fQ ³fZ QZVf IZY dUd·f³³f ·ff¦fûa ÀfZ Af¹fZ 51 ÀU°fa{°ff
ÀfZ³ffd³f¹fûa IYû Àf¸¸ffd³f°f dIY¹ff ¦f¹ffÜ BÀfIZY Ad°fdSXöY
Àf¸ffSXûWX ¸fZa CX´fdÀ±f°f Ad°fd±f¹fûa EaU ÀU°fa{°ff ÀfZ³ff³fe
IZY CX°fSXfd²fIYfdSX¹fûa IYû ·fe Àf¸¸ffd³f°f dIY¹ff ¦f¹ffÜ BÀf
AUÀfSX ´fSX ´fdSX¿fQ IZY ¸fWXf¸fa{e SXfþeU Vfb¢ÕXf ³fZ
Àf¸¸ff³f ´f{ ´fPXÞf EUa ÀU°fa{°ff ÀfZ³ffd³f¹fûa IZY dQne ¸fZa
NXWXSX³fZ IZY dÕXE ÀU°fa{°ff ÀfZ³ff³fe ÀfQ³f ¶f³ff³fZ IYe ¸ffg¦f
IYf ´fiÀ°ffU SXJf dþÀfZ ÀfUÊÀf¸¸fd°f ÀfZ ÀU°fa{°ff
ÀfZ³ffd³f¹fûa ³fZ A³fb¸fûdQ°f IYSX IZY³Qi ÀfSXIYfSX IZY ´ffÀf
·fZþ³fZ IYe dÀfRYfdSXVf IYeÜ

A³fb¸ff³f ÕX¦ff¹ff ¦f¹ff WX` dIY dUIYfÀfVfeÕX QZVfûa ³fZ
2002 ÀfZ 2011 IZY QüSXf³f IYfÕXe IY¸ffBÊ IZY øY´f ¸fZa
5900 ASX¶f OXfgÕXSX IYf ²f³f ¦faUf¹ff WX`Ü dSX´fûMXÊ ¸fZa
¶f°ff¹ff ¦f¹ff WX` dIY QcÀfSXZ QZVfûa IYû IYfÕXf ²f³f ·fZþ³fZ
UfÕXZ Vfe¿fÊ 15 QZVfûa ¸fZa ÀfZ 6 EdVf¹ff IZY WXàÜ EdVf¹ffBÊ
QZVfûa ¸fZa BÀf Àfc¨fe ¸fZa ¨fe³f, ¸fÕXZdVf¹ff, ·ffSX°f,
BaOXû³fZdVf¹ff, ±ffBÕXàOX U dRYdÕX´fe³f WXàÜ UWXea Qû QZVf
ARiYeIYf IZY ³ffBþedSX¹ff U QdÃf¯f ARiYeIYf, ¨ffSX
¹fcSXû´f IZY øYÀf, ¶fZÕXføYÀf, ´fûÕXàOX U Àfd¶fÊ¹ff, Qû
´fd›¸fe QZVf ¸fZd¢ÀfIYû U ¶fifþeÕX U EIY ¸fZ³ff ÃfZ{ ¸fZa
BSXfIY WX`Ü d´fLÕXZ 10 ¶fSXÀf ¸fZa IYfÕXZ ²f³f IZY ´fiUfWX IZY
¸ff¸fÕXZ ¸fZa ¨fe³f 1080 ASX¶f OXfgÕXSX IZY Àff±f Vfe¿fÊ ´fSX
SXWXf WX`Ü CXÀfIZY ¶ffQ øYÀf 880.96 ASX¶f OXfgÕXSX,
¸fZd¢ÀfIYû 461.86 ASX¶f OXfgÕXSX U ¸fÕXZdVf¹ff
370.38 ASX¶f OXfgÕXSX IYf ³fa¶fSX Af°ff WX`Ü
þeERYAfBÊ IZY ¸fb£¹f A±fÊVffÀ{e QZU IYfSX ³fZ IYWXf dIY
¹fWX IYfRYe IYáQf¹fIY WX` dIY dIYÀf °fSXWX IYf IYfÕXZ ²f³f
IYf ´fiUfWX ¶fPÞX SXWXf WX`Ü

¶fÀf IaYOX¢MXSX IYe
¶fZMXe ¶f³fe AfBÊ´feEÀf
¨faOXe¦fPÞX : dWX¸ff¨fÕX IYe EIY ¶fZMXe ³fZ d¶f³ff
IYûd¨fa¦f dÕXE AfBÊ´feEÀf ARYÀfSX ¶f³f³fZ IYf Àf´f³ff
´fcSXf IYSX dQJf¹ff WX`Ü DY³ff dþÕXZ IZY Aa¶f BÕXfIZY IZY
¦ffaU ±f±fÕX IYe SXWX³fZ UfÕXe VffdÕX³fe Ad¦³fWXû{e ³fZ
¹fWX IY¸ffÕX ´fWXÕXZ WXe ¨ffaÀf ¸fZa IYSX dQJf¹ffÜ
VffdÕX³fe IYf ¶f¨f´f³f ÀfZ WXe ´fbdÕXÀf ARYÀfSX ¶f³f³fZ
IYf Àf´f³ff ±ff AüSX BÀfIZY dÕXE CXÀf³fZ IY·fe ·fe
¸fWXa¦fe IYûd¨fa¦f ³fWXea ÕXe ¶fd»IY A´f³fZ Q¸f ´fSX
E¦þf¸f °fIY ´fWXba¨fea AüSX ´fWXÕXZ WXe ¨ffaÀf ¸fZa BÀfZ
¢ÕXe¹fSX IYSX dÕX¹ffÜ
VffdÕX³fe A´f³ff þüWXSX WX`QSXf¶ffQ dÀ±f°f
·ffSX°fe¹f ´fbdÕXÀf AIYfQ¸fe ¸fZa MÑZd³fa¦f IZY QüSXf³f ·fe
dQJf ¨fbIYe WXàÜ ¶fZÀMX MÑZ³fe AfBÊ´feEÀf ARYÀfSX
§fûd¿f°f WXû³fZ IZY IYfSX¯f CX³WXZa ³f IZYUÕX ´ffÀf AfCXMX
´fSXZOX IZY QüSXf³f ´fifB¸f d¸fd³fÀMXSX ¶f`MX³f ÀfZ Àf¸¸ffd³f°f
dIY¹ff ¦f¹ff ±ff UWXea IZYaQie¹f ¦fÈWX ¸fa{fÕX¹f IYe °fSXRY
ÀfZ EIY dSXUfg»USX ·fe Àf¸¸ff³f ÀUøY´f d¸fÕXe ±feÜ
VffdÕX³fe IYû Qû³fûa WXe Àf¸¸ff³f SXfái´fd°f ´fi¯fU
¸fbJþeÊ IZY WXf±fûa ÀfZ d¸fÕXZ ±fZÜ ¦füSX°fÕX¶f WX` dIY
dSXUfg»USX IZYUÕX CXÀfe MÑZ³fe AfBÊ´feEÀf ARYÀfSX IYû
d¸fÕX°fe WX` þû MÑZd³fa¦f IZY QüSXf³f MXfg´f ´fSX Af°ff WX`Ü
VffdÕX³fe ³fZ BÀf IYf¸f¹ff¶fe IYf ßfZ¹f A´f³fZ ¸ff°ffd´f°ff IYû dQ¹ff WX`Ü CXÀfIZY d´f°ff dWX¸ff¨fÕX SXûOXUZþ
¸fZa IaYOX¢MXSX WXàÜ

n


¢¹ff IYWX°fZ W`XÔ ¨fb³ff½fe ³f°feþZ

d½f²ff³fÀf·ff ¨fb³ff½fe
³f°feþfZÔ IZY ¸ff¹f³fZ
BÀf ¶ffSX dQne AüSX SXfþÀ±ff³f, Qû³fûa þ¦fWX QûWXSXZ ÀfØff-dUSXû²f IYe ´fdSX§fMX³ff SXa¦f
ÕXf¹fe AüSX IYfa¦fiZÀf WXfSX ¦f¹feÜ þ¶fdIY VfeÕXf QedÃf°f AüSX AVfûIY ¦fWXÕXû°f IZY
³fZ°fÈ°U ¸fZa dQne AüSX SXfþÀ±ff³f IYe ÀfSXIYfSXûa ³fZ B³f SXfª¹fûa ¸fZa IYBÊ ÕXûIYd´fi¹f
IY»¹ff¯fIYfSXe ¹fûþ³ffEa ÕXf¦fc IYe ±feaÜ

QZWXQf³fe EÀfIZY þ`³f
þ¶f QZVf IZY ´ffa¨f SXfª¹fûa- SXfþÀ±ff³f,
¸f²¹f´fiQZVf, LØfeÀf¦fPÞX, dQne AüSX d¸fþûSX¸f ¸fZa

n


dU²ff³fÀf·ff ¨fb³ffU IZY ³f°feþZ Af¹fZ °fû CXÀfIZY EIY dQ³f
¶ffQ ¸fedOX¹ff ¸fZa Afd±fÊIY ¸ff¸fÕXûa IYe EIY dSX´fûMXÊ Àff¸f³fZ
Af¹fe dþÀf¸fZa IYWXf ¦f¹ff dIY ¶ffa¶fZ ÀMXfgIY E¢Àf¨fZaþ IZY
ÀfZaÀfZ¢Àf AüSX d³fµMXe ¸fZa EIY A·fc°f´fcUÊ CXLfÕX QZJf ¦f¹ff

WX`Ü ¶f°ff¹ff ¦f¹ff dIY ¹fWX VfZ¹fSX ¶ffþfSX IYe BÀf CX¸¸feQ IYf
ÀfaIZY°f WX` dIY IaY´fd³f¹fûa IYf ´fiQVfÊ³f ´fWXÕXZ IYe °fbÕX³ff ¸fZa
A¶f ¶fZWX°fSX WXû¦ff AüSX BÀf CX¸¸feQ IYe UþWX ¹fWX WX` dIY
dU²ff³fÀf·ff ¨fb³ffUûa ¸fZa ·ffSX°fe¹f þ³f°ff ´ffMXeÊ (·ffþ´ff)

IYû CXnZJ³fe¹f dUþ¹f d¸fÕXe WX`Ü ÕXZdIY³f EIY °fSXRY þ¶f
VfZ¹fSX ¶ffþfSX ¸fZa EZÀfe CX¸¸feQ dQJfBÊ QZ SXWXe ±fe, ·ffþ´ff
IYf UdSXâ ³fZ°fÈ°U BÀf d¨fa°ff ¸fZa ±ff dIY AfdJSX dQne
dU²ff³fÀf·ff IZY ¦fd°fSXû²f IYû I`YÀfZ °fûOÞXf þf¹fZ þWXfa JZÕX
d¶f¦ffOÞX³fZ UfÕXZ EIY AfQ¸fe ³fZ CX³fIYe ¹fûþ³ff IYû JMXfBÊ
¸fZa OXfÕX dQ¹ffÜ
·ffþ´ff ³fZ°fÈ°U IYe ¹fWX ´fSXZVff³fe IYBÊ À°fSXûa ´fSX
´ffa¨f dU²ff³fÀf·ff ¨fb³ffUûa IYe IYWXf³fe IYWX°fe WX`Ü ÀffRY
°füSX ´fSX B³f ¨fb³ffUûa IYf ³f dÀfRYÊ EIY IZYaQie¹f SXfþ³fed°fIY
ÀfaQZVf ±ff, ¶fd»IY CXÀfÀfZ þbOÞXZ WXbE IYBÊ ¸fWX°U´fc¯fÊ CX´fÀfaQZVf ·fe ±fZÜ ¸fb£¹f ÀfaQZVf ÀfZ °fû ·ffþ´ff ¶fZVfIY JbVf ±fe
ÕXZdIY³f CXÀfÀfZ þbOÞXZ WXbE QcÀfSXZ ÀfaQZVf °fZþe ÀfZ Af¦fZ ¶fPÞX
SXWXZ BÀf QÕX IZY dÕXE IYfRYe dQæY°f-°fÕX¶f ±fZÜ ¸fb£¹f
ÀfaQZVf ¹fWXe ±ff dIY B³f SXfª¹fûa IZY ÕXû¦f d´fLÕXZ QÀf ÀffÕX
ÀfZ ¹fc´feE ¦fNX¶fa²f³f IYf ³fZ°fÈ°U IYSX SXWXe IYfa¦fiZÀf ÀfZ ¶fbSXe
°fSXWX dUSXöY WXû ¦f¹fZ WXàÜ AüSX ¹fWX ·fe ÀffRY ±ff dIY IYfa¦fiZÀf
IZY ´fid°f BÀf ¸fûWX·fa¦f IYf Àf¶fÀfZ ª¹ffQf ÕXf·f ·ffþ´ff IYû
WXbAf WX`Ü BÀfIYf ½¹ffUWXfdSXIY ³f°feþf ¹fWX SXWXf dIY
·ffþ´ff IYû AfIYfSX AüSX Af¶ffQe Qû³fûa dÕXWXfþ ÀfZ Qû
¶fOÞXZ SXfª¹fûa- SXfþÀ±ff³f AüSX ¸f²¹f ´fiQZVf ¸fZa ·fe¿f¯f

ÀfRYÕX°ff d¸fÕXe AüSX IbYL IY¸f Vff³f IZY Àff±f LØfeÀf¦fPÞX
·fe CXÀf³fZ þe°f dÕX¹ffÜ
BÀfe IZY Àff±f SXfáie¹f SXfþ²ff³fe dQne ÀfZ EIY
¸fWX°U´fc¯fÊ CX´f-ÀfaQZVf ¸fWXþ EIY ÀffÕX ´fbSXf³fe Af¸f

AfQ¸fe ´ffMXeÊ (Af´f) IYe ¨fb³ffUe CX´fÕXd¶²f¹fûa IZY øY´f
¸fZa Àff¸f³fZ Af¹ff, dþÀf³fZ IYfa¦fiZÀf IYû ´fcSXe °fSXWX ²UÀ°f IYSX
dQ¹ff AüSX ·ffþ´ff IYû ·fe B°f³fe ¸fbÀfe¶f°f ¸fZa OXfÕX dQ¹ff
dIY CXÀfZ ¶fWXb¸f°f IZY ÕXfÕXZ ´fOÞX ¦f¹fZÜ A´f³fe ´fWXÕXe WXe
´ffSXe ¸fZa Af´f dQne dU²ff³fÀf·ff ¨fb³ffU ¸fZa EIY
VfdöYVffÕXe ´fi¸fbJ dU´fÃf IZY øY´f ¸fZa CX·fSX IYSX Af¹feÜ
dQne IZY ¨fb³ffU ¸fZa ·ffþ´ff AIZYÕXf Àf¶fÀfZ ¶fOÞXf QÕX WX`,
ÕXZdIY³f Af´f IYe þe°f ³fZ EIY A²fSX ¸fZa ÓfcÕX°fe
dU²ff³fÀf·ff IZY WXfÕXf°f ´f`Qf IYSX dQ¹fZÜ A·fe ¹fWX ÀffRY
³fWXea WX` dIY ¢¹ff BÀf SXfª¹f ¸fZa IYûBÊ IYf¸fIYfþe ÀfSXIYfSX
¶f³f ´ff¹fZ¦fe ¹ff ³fWXeaÜ ¹fWXe ·ffþ´ff IYe ´fSXZVff³fe IYf
IYfSX¯f WX`Ü ÕXJ³fDY IZY EIY UdSXâ ·ffþ´ff IYf¹fÊIY°ffÊ IYf
IYWX³ff ±ff dIY WX¸ffSXe ´ffMXeÊ SXfþÀ±ff³f, ¸f²¹f ´fiQZVf,
LØfeÀf¦fPÞX AüSX dQne ¨ffSXûa SXfª¹fûa ¸fZa 4-0 ÀfZ þe°f³fZ IYe
CX¸¸feQ IYSX SXWXe ±fe, ÕXZdIY³f Àf¨¨ffBÊ ¹fWX WX` dIY Af´f IZY
IYfSX¯f WX¸fZa 4 IYe ¶fþf¹f 3.5 ÀIYûSX ÀfZ Àfa°fû¿f IYSX³ff
´fOÞXf WX`Ü ÕXZdIY³f BÀf UdSXâ IYf¹fÊIY°ffÊ IZY AÕXfUf CXØfSX
´fiQZVf IZY CX³fIZY IYBÊ Àffd±f¹fûa-ÀfWX¹fûd¦f¹fûa IYû ¹fWX ·fe
CX¸¸feQ WX` dIY BÀf ³f¹fZ SXfþ³fed°fIY CX·ffSX ÀfZ Àf³f2014
IZY ÕXûIYÀf·ff ¨fb³ffU ¸fZa IZYaQi IYe ÀfØff ´ff³fZ IYe CX³fIYe
Àfbd¨fad°f°f ¹fûþ³ff ´fSX IYûBÊ Afa¨f ³fWXea Af¹fZ¦feÜ
IYfa¦fiZÀf ³fZ CXØfSX-´fcUÊ IZY SXfª¹f d¸fþûSX¸f ¸fZa A´f³ff
Q¶fQ¶ff, AüSX UWX ·fe ·ffSXe ¶fWXb¸f°f IZY Àff±f ¶f³ff¹fZ SXJf
WX`, ÕXZdIY³f BÀf SXfª¹f ¸fZa d¸fÕXe IYf¸f¹ff¶fe IYf SXfáie¹f
SXfþ³fed°f IZY À°fSX ´fSX IYfRYe IY¸f ¸fWX°U WX` ¢¹fûadIY ¹fWXfa
ÀfZ ÕXûIYÀf·ff IYe dÀfRYÊ EIY ÀfeMX WX` þ¶fdIY QcÀfSXZ ¨ffSX
SXfª¹fûa ¸fZa IbYÕX d¸fÕXfIYSX 73 ÕXûIYÀf·ff ÀfeMXZa R`YÕXe WXbBÊ
WXàÜ IYfa¦fiZÀf IZY BÀf °fSXWX JfdSXþ dIY¹fZ þf³fZ IZY ´feLZ
´fi¸fbJ øY´f ÀfZ CXÀf QûWXSXZ ÀfØff-dUSXû²fe ÷YÓff³f IYf WXf±f
SXWXf WX`, dþÀfIYf Àff¸f³ff CXÀfZ BÀf ¶ffSX IZY dU²ff³f Àf·ff
¨fb³ffU ¸fZa IYSX³ff ´fOÞXfÜ Àf³f2012 AüSX Àf³f2013 IZY
dU²ff³fÀf·ff ¨fb³ffUûa IZY AfdJSXe °fe³f ¨fSX¯fûa ¸fZa dQ¹fZ
SXfþ³fed°fIY ÷YÓff³fûa ÀfZ QûWXSXZ ÀfØff dUSXû²f IYe §fMX³ff
¸fþ¶fc°fe ÀfZ SXZJfadIY°f WXbBÊÜ þWXfa SXfª¹f AüSX IZYaQi Qû³fûa
ÀfSXIYfSXûa IZY ´fid°f ÀfØff-dUSXû²fe ÕXWXSX dQJfBÊ QeÜ ¹fWX
QûWXSXf ÀfØff dUSXû²fe ÷YÓff³f IYBÊ øY´fûa AüSX Vf¢ÕXûa ¸fZa
¨fb³ffU IZY dUd·f³³f ¨fSX¯fûa IZY QüSXf³f ´fiIYMX WXbAf, ÕXZdIY³f
ª¹ffQf°fSX ¸ff¸fÕXûa ¸fZa BÀfIYf ³fbIYÀff³f IYfa¦fiZÀf IYû WXe
CXNXf³ff ´fOÞXfÜ BÀfe UþWX ÀfZ Àf³f2012 IZY ´faþf¶f
dU²ff³fÀf·ff ¨fb³ffU ¸fZa AIYfÕXe QÕX-·ffþ´ff ¦fNX¶fa²f³f
ÀfSXIYfSX IZY ´fid°f ¸f°fQf°ffAûa IYe ¦fWXSXe ³ffSXfþ¦fe IZY
¶ffUþcQ IYfa¦fiZÀf ³fWXea þe°f ´ff¹feÜ QûWXSXZ ÀfØff-dUSXû²fe
÷YÓff³f IZY ¨fÕX°fZ CXÀfZ ¦fûUf ¸fZa ·fe ·ffþ´ff ÀfZ ¸ff°f Jf³fe
´fOÞXeÜ IY³ffÊMXIY AüSX dWX¸ff¨fÕX dÀfRYÊ Qû EZÀfZ SXfª¹f ±fZ
þWXfa ·ffþ´ff IZY ´fid°f ¹fWX ÀfØff-dUSXû²fe ÷YÓff³f IZYaQi
ÀfSXIYfSX IZY ´fid°f ÀfØff-dUSXû²fe ÷YÓff³f IYû A´fQÀ±f ³fWXea
IYSX ´ff¹ff AüSX IYfa¦fiZÀf Qû³fûa SXfª¹fûa ¸fZa þe°f ¦f¹feÜ
BÀf ¶ffSX dQne AüSX SXfþÀ±ff³f, Qû³fûa þ¦fWX QûWXSXZ
ÀfØff-dUSXû²f IYe ´fdSX§fMX³ff SXa¦f ÕXf¹fe AüSX IYfa¦fiZÀf WXfSX
¦f¹feÜ VfeÕXf QedÃf°f AüSX AVfûIY ¦fWXÕXû°f IZY ³fZ°fÈ°U ¸fZa
dQne AüSX SXfþÀ±ff³f IYe ÀfSXIYfSXûa ³fZ B³f SXfª¹fûa ¸fZa IYBÊ

ÕXûIYd´fi¹f IY»¹ff¯fIYfSXe ¹fûþ³ffEa ÕXf¦fc IYe ±feaÜ
¶fWXSXWXfÕX, B³f ¹fûþ³ffAûa ÀfZ CX´fþe ÕXûIYd´fi¹f°ff B°f³fe
³fWXea ±fe dIY UWX IZYaQi ¸fZa ·fiáf¨ffSX AüSX AÃf¸f°ff IZY PXZSX
ÀffSXZ AfSXû´fûa IZY ³fe¨fZ d´fÀf SXWXe ¸f³f¸fûWX³f dÀfaWX ÀfSXIYfSX
IYe ³fIYfSXf°¸fIY LdU IYû Q¶ff ´ff°feÜ d¸fþûSX¸f ¸fZa þøYSX
¹fWX QûWXSXf ÀfØff dUSXû²fe ÷YÓff³f ³fWXea ¨fÕX ´ff¹ff AüSX
dÀfRYÊ ¹fWXe EIY SXfWX°f IYe ¶ff°f WX`, WXfÕXfadIY ¹fWX ¶fWXb°f WXe
LûMXe SXfWX°f WX`Ü QcÀfSXe °fSXRY, ·ffþ´ff õfSXf VffdÀf°f SXfª¹fûa
IYe ÀfSXIYfSXûa ³fZ ÀfØff dUSXû²fe ÷YÓff³f ´fSX IYf¶fc ´ff dÕX¹ff
¢¹fûadIY IZYaQi ¸fZa IYfa¦fiZÀf IZY VffÀf³f IYû ÕXZIYSX ¶f³fe
²ffSX¯ffAûa IZY IYfSX¯f CX³fIYf A´f³ff IYf¸fIYfþ ¶fZWX°fSX
Àffd¶f°f WXbAfÜ ¸f²¹f ´fiQZVf AüSX LØfeÀf¦fPÞX Qû³fûa þ¦fWX
BÀf ²ffSX¯ff IYf ÕXf·f ·ffþ´ff IYû d¸fÕXfÜ
A²¹fÃf Àfûd³f¹ff ¦ffa²fe Àf¸fZ°f IYfa¦fiZÀf ³fZ°fÈ°U ³fZ
¹fWX ÀUeIYfSX dIY¹ff WX` dIY ¹fWX WXfSX ´ffMXeÊ IYe ¦fÕXd°f¹fûa
AüSX AÃf¸f°ffAûa IYf ³f°feþf WX`, ÕXZdIY³f CX³WXûa³fZ BÀfIYf
ª¹ffQf°fSX Qû¿f SXfª¹f À°fSX IZY ³fZ°ffAûa IZY dÀfSX ¸fPÞX³fZ IYe
IYûdVfVf IYe WX`Ü IZYaQie¹f ³fZ°fÈ°U IYe Jfd¸f¹fûa AüSX
dURYÕX°ffAûa IYû ÀUeIYfSX ³f IYSX³fZ IYe ¹fWX ´fiUÈdØf
Àfûd³f¹ff ¦ffa²fe AüSX ´ffMXeÊ IZY CX´ff²¹fÃf SXfWXbÕX ¦ffa²fe IZY
CX³f UfQûa IZY A³fbøY´f ³fWXea WX` þû CX³WXûa³fZ WXfSX IZY °fbSXa°f
¶ffQ Àfb²ffSX IYSX³fZ IYe ´fidIiY¹ff IZY ¶ffSXZ ¸fZa dIY¹fZ ±fZÜ SXfWXbÕX
¦ffa²fe ³fZ Af´f IZY A³fb·fU ÀfZ ÀfeJ³fZ AüSX IYfa¦fiZÀf IYû
ª¹ffQf ÀfZ ª¹ffQf ÕXû¦fûa ÀfZ þûOÞX³fZ IYf UfQf ·fe dIY¹ff ±ffÜ
dQne ¸fZa ·ffþ´ff IZY ¸fb£¹f¸fa{e ´fQ IZY CX¸¸feQUfSX
WX¿fÊU²fÊ³f ³fZ ·fe ¹fWX IYWXf ±ff dIY Af´f ´ffMXeÊ IYf ´fiQVfÊ³f
SXfþ³fed°fIY øY´f ÀfZ ¸fc»¹fUf³f WX`Ü
¶fWXb°f ÀfZ SXfþ³fed°fIY dUãZ¿fIYûa ³fZ EIY IYQ¸f Af¦fZ
¶fPÞXIYSX ¹fWX ·fe IYWXf WX` dIY B³f ¨fb³ffUûa IZY SXfþ³fed°fIY
ÀfaQZVfûa ¸fZa Àf¶fÀfZ EZd°fWXfdÀfIY dQne ¸fZa Af´f IYf WXe WX`Ü
Àf³f2014 IZY ¸f²¹f ¸fZa WXû³fZ UfÕXZ Af¸f ¨fb³ffU IYf
ÀfZ¸feRYfB³fÕX ¸ff³fZ þf SXWXZ BÀf ¨fb³ffU IZY ¶ffSXZ ¸fZa ¹fWX
AfIYÕX³f Qû JfÀf ¨feþûa ´fSX Af²ffdSX°f WX`Ü ´fWXÕXf ¹fWX dIY
Af´f ³fZ ¹fWX dQJf¹ff WX` dIY dQne þ`ÀfZ ´fSXa´fSXf¦f°f Qû²fibUe¹f SXfª¹f ¸fZa EIY °feÀfSXf dUIY»´f ·fe °f`¹ffSX WXû ÀfIY°ff
WX` þû þ³f-Àff²ffSX¯f IZY ¸fbïûa AüSX ÀfSXûIYfSXûa ÀfZ Àfa¶fad²f°f
¹fûþ³ffAûa ´fSX RYûIYÀf IYSX ÀfIZYÜ QcÀfSXe AüSX ª¹ffQf
¸fWX°U´fc¯fÊ ¶ff°f ¹fWX WX` dIY Af´f ³fZ SXfþ³fed°fIY Af¨fSX¯f ¸fZa
´ffSXQdVfÊ°ff AüSX dUäÀf³fe¹f°ff ´fSX þûSX QZIYSX SXfþ³fed°fIY
½¹fUWXfSX IYe EIY ³f¹fe Vf`ÕXe dUIYdÀf°f IYSX ÕXe WX`Ü
Af´f IZY CX·ffSX IYû ÕX¦ff°ffSX QZJ³fZ UfÕXZ ¶fWXb°f ÀfZ
dUãZ¿fIYûa IYf ¸ff³f³ff WX` dIY ´ffMXeÊ IYe B³f Qû³fûa Jcd¶f¹fûa
IYe ¦fcaþ QZVf IZY LûMXZ, ¸faÓfÕXZ AüSX Qe§fÊ À°fSXûa ´fSX ½¹ff´fIY
øY´f ÀfZ Àfb³ffBÊ QZ¦feÜ IbYL dUãZ¿fIY IYWX°fZ WXà dIY
Àf³f2014 IZY ÕXûIYÀf·ff ¨fb³ffU ¸fZa WXSX WXfÕX ¸fZa SXfáie¹f
SXfþ³fed°f IZY À°fSX ´fSX EIY ´fePÞXe¦f°f ´fdSXU°fÊ³f dQJfBÊ QZ¦ff
þ¶f ´fi²ff³f¸fa{e ´fQ IZY CX¸¸feQUfSX IZY øY´f ¸fZa ³fSXZaQi ¸fûQe
·ffþ´ff IZY Ad·f¹ff³f IYf AüSX CX´ff²¹fÃf IZY øY´f ¸fZa
SXfWXbÕX ¦ffa²fe IYfa¦fiZÀf IZY Ad·f¹ff³f IYf ³fZ°fÈ°U IYSXZa¦fZÜ ¹fZ
Qû³fûa ³fZ°ff AüSX CX³fIZY IYf¸fIYfþ IYe Vf`ÕXe d³f›¹f WXe
ÕXfÕXIÈY¿¯f AfOXUf¯fe ¹ff Àfûd³f¹ff ¦ffa²fe IZY ³fZ°fÈ°U IYe

n


´fSXa´fSXf ÀfZ IYfRYe WXMX IYSX WX`Ü BÀf ¶fQÕXfU IZY
EZd°fWXfdÀfIY Af¹ff¸f QZVf IYe ¸fb£¹f ²ffSXf IYe SXfþ³fed°f ¸fZa
Af¹fZ ´fePÞXe¦f°f ¶fQÕXfU ¸fZa ´fWXÕXZ WXe ´fiIYMX WXû ¨fbIZY WXà
þWXfa AÕX¦f Jcd¶f¹ffa, AÕX¦f AU²ffSX¯ffEa AüSX AÕX¦f
÷YÓff³f ÀfdIiY¹f dQJ°fZ WXàÜ ÕXZdIY³f Af´f AüSX CXÀfIZY
Àfa¹fûþIY ASXdUaQ IZYþSXeUfÕX ³fZ þû IYf¸f dIY¹ff WX`,
CXÀfÀfZ BÀf ´fePÞXe¦f°f ´fdSXU°fÊ³f ¸fZa SXfþ³fed°fIY UÀ°fb AüSX
½¹fUWXfSX Qû³fûa À°fSXûa ´fSX ³f¹fZ AüSX ¦fb¯ff°¸fIY Af¹ff¸f ´f`Qf
WXû ¦f¹fZ WXàÜ
Af´f IZY ´fiQVfÊ³f IYf EZd°fWXfdÀfIY ÕXZJf-þûJf
dIY¹ff þf¹fZ °fû UWX E³fMXe SXf¸ffSXfU IYe °fZÕXb¦fb QZVf¸f ´ffMXeÊ
(°fZQZ´ff) IYe ¹ffQ dQÕXf°ff WX` þû Afa²fi ´fiQZVf ¸fZa
Àf³f1982 ¸fZa CX·fSXe ±fe AüSX A´f³fZ ¦fNX³f IZY ³fü ¸fWXe³fZ
IZY ·fe°fSX WXe ÀfØff ¸fZa Af ¦f¹feÜ BÀfe °fSXWX AÀf¸f ¦f¯f
´fdSX¿fQÐ (A¦f´f) ·fe 6 ÀffÕX IZY AfaQûÕX³f IZY ¶ffQ
Àf³f1986 ¸fZa ´fWXÕXf ¨fb³ffU ÕXOÞX IYSX WXe ÀfØff ¸fZa Af¹feÜ
ÕXZdIY³f °fZQZ´ff AüSX A¦f´f Qû³fûa IYe SXfþ³fed°f ÃfZ{e¹f°ff
AüSX ´fWX¨ff³f IZY ¸fbïûa ´fSX AfUZVf ´f`Qf IYSX³fZ ´fSX d³f·fÊSX
±feÜ Af´f IYf ´fi¹fû¦f BÀfdÕXE AÕX¦f WX` dIY CXÀf³fZ A´f³fZ
CXïZV¹f IYû Af¦fZ ¶fPÞXf³fZ IZY dÕXE dIYÀfe ·fe øY´f ¸fZa
´fWX¨ff³f IYe SXfþ³fed°f ÀfZ IYf¸f ³fWXea dÕX¹ffÜ WXfÕXfadIY BÀf
´ffMXeÊ ³fZ A·fe °fIY QZVf IZY ¶fWXb°f ÀffSXZ ¸fWX°U´fc¯fÊ ÀfUfÕXûa
´fSX, (dþ³f¸fZa Af°faIYUfQ ÀfZ ÕXZIYSX Àffa´fiQfd¹fIY°ff AüSX
Afd±fÊIY CXQfSXeIYSX¯f ÀfZ ÕXZIYSX ·fcd¸f Àfb²ffSX °fIY Vffd¸fÕX
WXà) IYûBÊ NXûÀf AüSX À´fá dU¨ffSX Àff¸f³fZ ³fWXea SXJf WX`,
ÕXZdIY³f ¹fWX ·fe Àf¨f WX` dIY Af´f ³fZ°fÈ°U ¸fþ¶fc°fe ÀfZ
A´f³fZ Af¨fSX¯f AüSX ´fi¨ffSX ¸fZa ²f¸fÊd³fSX´fZÃf ¸fc»¹fûa IYû
A´f³ff°ff AüSX dSXÕXf¹faÀf Àf¸fZ°f IYBÊ IYfgSX´fûSXZMX dWX°fûa ÀfZ
MXæYSX ÕXZ°ff SXWXf WX`Ü
Af´f AüSX IZYþSXeUfÕX ³fZ A´f³fe SXfþ³fed°fIY
dU¿f¹fUÀ°fb AüSX ½¹fUWXfSX IYû QcÀfSXûa ÀfZ AÕX¦f dQJÕXf³fZ
IZY dÕXE dþ³f dUd·f³³f ´fi°feIYûa IYû A´f³ff¹ff WX`, UZ ·fe
CXnZJ³fe¹f SXWXZÜ EZÀff WXe EIY ´fi°feIY ±ff Af´f õfSXf AfgMXû
dSX¢Vff ¨ffÕXIYûa IYû Àfa¦fdNX°f IYSXIZY BÀf þ³f Àff²ffSX¯f
IYe ¦ffOÞXe IYû SXfþ³fed°fIY RYÕXIY ´fSX QZU°ff AüSX Qf³fU
þ`ÀfZ ¹fbð IZY ´fi°feIY ¸fZa ¶fQÕX³ffÜ Àf¸fbQf¹f, þfd°f ¹ff ÃfZ{
IZY Af²ffSX ´fSX ´fWX¨ff³f IYe SXfþ³fed°f IYû Af²ffSX ¶f³ff³fZ
ÀfZ ÕX¦ff°ffSX B³fIYfSX IYSX³fZ IZY IYfSX¯f Af´f ³fZ ¹fbUf ´fePÞXe
IZY EIY ¶fOÞXZ dWXÀÀfZ ¸fZa ÕXûIYd´fi¹f°ff AdþÊ°f IYe AüSX CXÀfZ
dQne IYe SXfþ³fed°f ¸fZa EIY ³f¹fe ²ffSXf IZY UfWXIY IZY øY´f
¸fZa QZJf ¦f¹ffÜ dQÕX¨fÀ´f ¹fWX ·fe WX` dIY Af´f ³fZ IYfa¦fiZÀf
AüSX ·ffþ´ff IZY ÕXûIYd´fi¹f ³ffSXZ Le³f dÕX¹fZÜ CXÀf³fZ
ÀfØff²ffSXe IYfa¦fiZÀf ÀfZ Af¸f AfQ¸fe IYf UWX ³ffSXf Le³f
dÕX¹ff þû CXÀfZ Àf³f2004 AüSX 2009 ¸fZa þe°f IYe AûSX
ÕXZ ¦f¹ff ±ff, AüSX ±fûOÞXf IY¸f QJÕXaQfþe IZY Àff±f
·ffþ´ff AüSX SXfáie¹f ÀU¹fa ÀfZUIY Àfa§f ÀfZ UaQZ¸ff°fSX¸f
AüSX ·ffSX°f ¸ff°ff IYe þ¹f þ`ÀfZ ³ffSXûa IYû ·fe Le³f dÕX¹ffÜ
¹fWXe ³fWXea, CXÀf³fZ ´fi¨ffSX Ad·f¹ff³f IZY ´ffSXa´fdSXIY AüSX
Af²fbd³fIY Qû³fûa °fSXeIYûa IYf ¸fZÕX dIY¹ff AüSX §fSX-§fSX
þfIYSX Àfa´fIYÊ dIY¹ff, Àff±f WXe AfIiYf¸fIY PXa¦f ÀfZ ÀfûVfÕX
¸fedOX¹ff IYf BÀ°fZ¸ffÕX ·fe dIY¹ffÜ À´fá WX` dIY BÀf Àf¶fÀfZ

n


Af´f IZY ´fiQVfÊ³f IYf EZd°fWXfdÀfIY
ÕXZJf-þûJf dIY¹ff þf¹fZ °fû UWX
E³fMXe SXf¸ffSXfU IYe °fZÕXb¦fb QZVf¸f
´ffMXeÊ (°fZQZ´ff) IYe ¹ffQ dQÕXf°ff
WX` þû Afa²fi ´fiQZVf ¸fZa Àf³f1982
¸fZa CX·fSXe ±fe AüSX A´f³fZ ¦fNX³f
IZY ³fü ¸fWXe³fZ IZY ·fe°fSX WXe ÀfØff
¸fZa Af ¦f¹feÜ BÀfe °fSXWX AÀf¸f
¦f¯f ´fdSX¿fQÐ (A¦f´f) ·fe 6
ÀffÕX IZY AfaQûÕX³f IZY ¶ffQ
Àf³f1986 ¸fZa ´fWXÕXf ¨fb³ffU ÕXOÞX
IYSX WXe ÀfØff ¸fZa Af¹feÜ ÕXZdIY³f
°fZQZ´ff AüSX A¦f´f Qû³fûa IYe
SXfþ³fed°f ÃfZ{e¹f°ff AüSX ´fWX¨ff³f
IZY ¸fbïûa ´fSX AfUZVf ´f`Qf IYSX³fZ
´fSX d³f·fÊSX ±feÜ Af´f IYf ´fi¹fû¦f
BÀfdÕXE AÕX¦f WX` dIY CXÀf³fZ
A´f³fZ CXïZV¹f IYû Af¦fZ ¶fPÞXf³fZ
IZY dÕXE dIYÀfe ·fe øY´f ¸fZa
´fWX¨ff³f IYe SXfþ³fed°f ÀfZ IYf¸f
³fWXea dÕX¹ffÜ
dQne IZY ¸f°fQf°ffAûa IZY ¶fOÞXZ dWXÀÀfZ ¸fZa CXÀfIYe
ÕXûIYd´fi¹f°ff JfÀf °füSX ÀfZ ¶fPÞXeÜ
SXfáie¹f À°fSX ´fSX ½¹ff´fIY UÌYd»´fIY SXfþ³fed°f IZY
dÕXWXfþ ÀfZ ·fe Af´f IZY ´fiQVfÊ³f IYf JfÀff ¸fWX°U WX`Ü BÀf
UÌYd»´fIY SXfþ³fed°f IYû IbYL QÕXûa AüSX ³fZ°ffAûa ³fZ
°feÀfSXZ dUIY»´f ¹ff °feÀfSXZ ¸fû¨fÊZ IYf ³ff¸f dQ¹ff WX` AüSX
¸ff¢ÀfÊUfQe IY¸¹fbd³fÀMX ´ffMXeÊ IZY ³fZ°fÈ°U ¸fZa Uf¸f´fa±fe QÕXûa
AüSX Àf¸ffþUfQe ´ffMXeÊ (Àf´ff) þ`ÀfZ ÃfZ{e¹f ¹ff ´fWX¨ff³fAf²ffdSX°f ²f¸fÊd³fSX´fZÃf SXfþ³fed°fIY QÕXûa IZY ¶fe¨f BÀfIYe
¨f¨ffÊ WXû°fe SXWXe WX`Ü þ³f°ff QÕX (¹fc³ffBMXZOX) AüSX ¶feþc
þ³f°ff QÕX þ`ÀfZ IbYL AüSX Àfa¦fNX³f ·fe Àf¸f¹f-Àf¸f¹f ´fSX
BÀf dU¨ffSX IZY ´fid°f ÷Yd¨f dQJf°fZ SXWXZ WXàÜ JfÀf °füSX ÀfZ
dUdVfá ¸fbïûa ´fSX þ³f AfaQûÕX³fûa IYû ´f³f´ff³fZ AüSX CXÀfIYf
SXfþ³fed°fIY ÕXf·f ÕXZ³fZ IZY ÀfaQ·fÊ ¸fZa ¹fZ dUd·f³³f QÕX dQne
¸fZa Af´f IZY CX·ffSX ÀfZ ¸fWX°U´fc¯fÊ Àf¶fIY ÀfeJ ÀfIY°fZ WXàÜ
¢¹ff ¹fZ QÕX AüSX Af´f d¸fÕXIYSX dU¨ffSX dU¸fVfÊ IYSXZa¦fZ
AüSX EIY ½¹ff´fIY °feÀfSXZ dUIY»´f IYe AU²ffSX¯ff IYe
dQVff AüSX Af¹ff¸fûa IYû Afþ¸ff IYSX QZJZa¦fZ? BÀfIZY
A·fe IYûBÊ NXûÀf ÀfaIZY°f ³fWXea WXà, ÕXZdIY³f dQne IZY ³f°feþûa
IZY ¶ffQ Af´f IYe ¹fWX §fû¿f¯ff dIY UWX QZVf½¹ff´fe dUÀ°ffSX
IYe ¹fûþ³ff ¶f³ff SXWXe WX`, BÀf dQVff ¸fZa IbYL d³fdWX°f
Àfa·ffU³ffAûa IYf ÀfaIZY°f þøYSX IYSX°fe WX`Ü

·ffþ´ff ³fZ°fÈ°U AüSX CXÀfIZY SXfáie¹f A²¹fÃf
SXfþ³ff±f dÀfaWX BÀf IYûdVfVf ¸fZa WXà dIY dU²ff³fÀf·ff IZY
´fdSX¯ff¸fûa IYû Af¦ff¸fe Af¸f ¨fb³ffU ¸fZa ´fi¨ffSX Ad·f¹ff³f
IZY EIY AüþfSX IZY øY´f ¸fZa BÀ°fZ¸ffÕX dIY¹ff þf¹fZ °ffdIY
´fi²ff³f¸fa{e ´fQ IZY CX¸¸feQUfSX ³fSXZaQi ¸fûQe IYe QfUZQfSXe
AüSX ¸fþ¶fc°f WXû ÀfIZYÜ BÀfedÕXE SXfþÀ±ff³f ¸fZa UÀfba²fSXf
SXfþZ dÀfad²f¹ff Àf¸fZ°f IYBÊ ³fZ°ff ´ffMXeÊ IYe þe°f IYf ÀfZWXSXf
³fSXZaQi ¸fûQe IZY dÀfSX ´fSX ¶ffa²f SXWXZ WXàÜ EZÀff dÀfRYÊ ´fi²ff³f¸fa{e
¶f³f³fZ IZY dÕXE CX´f¹fböY ³fZ°ff IZY øY´f ¸fZa ¸fûQe IYe LdU
¨f¸fIYf³fZ IZY dÕXE dIY¹ff þf SXWXf WX`Ü ÕXZdIY³f ¸fûQe IZY
Ad·f¹ff³f IYf IbYL ¶ffSXeIY dUãZ¿f¯f IYSXZa °fû ÀffRY
dQJ°ff WX` dIY CX³fIYf AÀfSX CX³WXea SXfª¹fûa ¸fZa d³f¯ffÊ¹fIY
SXWXf, þWXfa ·ffþ´ff IZY ´ffÀf ´fWXÕXZ ÀfZ WXe ¸fþ¶fc°f ÃfZ{e¹f
³fZ°ff ±fZÜ BÀf °fSXWX ¸fûQe ³fZ SXfþÀ±ff³f IYe dþ³f 21 ÀfeMXûa
´fSX ½¹fdöY¦f°f øY´f ÀfZ ´fi¨ffSX dIY¹ff, UWXfa ·ffþ´ff 17
ÀfeMXZa þe°feÜ ¸f²¹f ´fiQZVf ¸fZa 15 ÀfZ 14 AüSX LØfeÀf¦fPÞX
¸fZa 6 ¸fZa ÀfZ 4 ÀfeMXZa CXÀfIZY WXf±f Af¹feaÜ dQne ¸fZa ¸fûQe IYe
IYf¸f¹ff¶fe IYf À°fSX d³fSXfVffþ³fIY SXWXf ¢¹fûadIY
IZYþSXeUfÕX IZY øY´f ¸fZa EIY ³f¹fZ IYdSXV¸ffBÊ ³fZ°ff IYf CXQ¹f
WXû ¨fbIYf ±ffÜ ¸fûQe ³fZ dQne IZY 4 ¨fb³ffU ÃfZ{ûa ¸fZa ´fi¨ffSX
Ad·f¹ff³f ¨fÕXf¹ff dþ³f¸fZa ÀfZ 2 ´fSX IYfa¦fiZÀf AüSX 2 ´fSX
Af´f IYû þe°f WXfdÀfÕX WXbBÊ AüSX ·ffþ´ff IYû WXfSX IYf
Àff¸f³ff IYSX³ff ´fOÞXfÜ
BÀf ´fWXÕXc IYe ¨f¨ffÊ ·ffþ´ff AüSX Àfa§f ´fdSXUfSX ¸fZa
dUd·f³³f À°fSXûa ´fSX ¶fPÞX³fZ ÕX¦fe WX`Ü ¸f²¹f ´fiQZVf IZY
¸fb£¹f¸fa{e dVfUSXfþ dÀfaWX ¨füWXf³f IZY Àf¸f±fÊIY ·ffþ´ff IZY
·fe°fSX ¹fWX IYWX³fZ ÕX¦fZ WXà dIY ¨füWXf³f AIZYÕXZ ·ffþ´ffBÊ
¸fb£¹f¸fa{e WXà dþ³WXûa³fZ °feÀfSXe ¶ffSX A´f³fe ÀfRYÕX°ff IYû
ª¹ffQf ÀfeMXûa AüSX ª¹ffQf UûMX ´fid°fVf°f IZY Àff±f ¶fSXIYSXfSX
SXJf WX`Ü ¨füWXf³f IYe BÀf °feÀfSXe ´ffSXe ¸fZa ·ffþ´ff IYû
´fWXÕXZ IYe °fbÕX³ff ¸fZa 22 ÀfeMXZa AüSX d¸fÕXe WXàÜ BÀf ¶ff°f IYf
A±fÊ AüSX AfVf¹f ÀffRY WX`Ü SX¸f³f dÀfaWX IYû BÀf ¶ffSX
LØfeÀf¦fPÞX ¸fZa 2008 IYe °fbÕX³ff ¸fZa EIY ÀfeMX IY¸f d¸fÕXeÜ
¦fbþSXf°f ¸fZa ¸fûQe IYû ·fe Àf³f2012 IZY ¨fb³ffU ¸fZa BÀfe
°fSXWX EIY ÀfeMX IY¸f d¸fÕXe ±feÜ WXfÕXfadIY ·ffþ´ff ³fZ ¶ffQ
¸fZa CX´f¨fb³ffU ¸fZa þe°f WXfdÀfÕX IYe AüSX ÀfeMXûa IYe Àfa£¹ff
¶fPÞXf ÕXeÜ ¹fWX ·fe IYWXf þf SXWXf WX` dIY ¨füWXf³f IZY VffÀf³f
AüSX SXfþ³fed°fIY ³fZ°fÈ°U IYe Vf`ÕXe Ad²fIY Àf¸ffUZVfe
AüSX A»´fÀfa£¹fIYûa Àf¸fZ°f ³f¹fZ Àf¸fbQf¹fûa AüSX þ³ff²ffSXûa
IYû ·ffþ´ff IZY ´fid°f AfIYd¿fÊ°f IYSX³fZ UfÕXe WX`Ü ¹fWX °f±¹f
·fe CX°f³ff WXe ¸fWX°U SXJ°ff WX` dIY ÕXûIYÀf·ff ¸fZa ·ffþ´ffBÊ
dU´fÃf IZY ³fZ°ff ³fZ þ¶f ³ffd¸f°f ¸fb£¹f¸fad{¹fûa IYû ¶f²ffBÊ IZY
ÀfaQZVf ·fZþZ °fû SXfþ³ff±f dÀfaWX IZY d³fQÊZVfûa IZY ¶ffUþcQ
CX³WXûa³fZ ¸fûQe IZY ¹fû¦fQf³f IYf IYûBÊ dþIiY ³fWXea dIY¹ffÜ ¹fWX
ÀfWXe WX` dIY ¸fûQe IYe ´feNX ´fSX ¶fOÞXZ ³fZ°ffAûa IYf WXf±f WX`
AüSX CX³fIYe CX¸¸feQUfSXe IYû °f¹fVfbQf ¸ff³ff þf SXWXf WX`,
ÕXZdIY³f ¹fWX ·fe Àf¨f WX` dIY dU²ff³fÀf·ff IZY ¨fb³ffU ³f°feþûa
IZY ¶ffQ þû ´fdSXdÀ±fd°f ´f`Qf WXbBÊ WX`, CXÀf¸fZa ·ffþ´ff IZY
·fe°fSX ¸fûQe dUSXû²fe dWXÀÀfZ ¸fZa IbYL ´fà°fSXZ¶ffþe VfbøY WXû
¦f¹fe WX`Ü
ÀffRY WX` dIY dQÀfa¶fSX 2013 IZY ³f°feþZ IYBÊ

´fcUfÊ·ffÀfûa AüSX Àfa·ffU³ffAûa ÀfZ ·fSX´fcSX WXàÜ EIY °fSXRY UZ
IYfa¦fiZÀf ¸fZa d³fSXa°fSX AüSX °fZþe ÀfZ d¦fSXfUMX AüSX QcÀfSXe °fSXRY
·ffþ´ff IZY ½¹fUdÀ±f°f CX·ffSX IYû SXZJfadIY°f IYSX°fZ WXà,
ÕXZdIY³f BÀfIZY Àff±f WXe UZ þ³f°ff IZY ¸fbïûa AüSX ÀfSXûIYfSXûa
IYû Àfbd³f¹fûdþ°f AüSX ´fid°f¶fð PXa¦f ÀfZ A´f³ff³fZ ´fSX
Af²ffdSX°f dUIY»´fûa IYe Àfa·ffU³ffAûa IYf ·fe ÀfaIZY°f QZ°fZ
WXàÜ BÀf d¶faQb ÀfZ QZJZa °fû Af´f IYe CX´fÕXd¶²f¹ffa EIY
Àfed¸f°f Àfa£¹ff ¸fZa þ³f°ff IZY ¸fbïûa ÀfZ ·ffU³ff°¸fIY ÕX¦ffU
IZY IYfSX¯f Àff¸f³fZ Af¹fe WXàÜ BÀf ´fdSX§fMX³ff IYe ¸fþ¶fc°fe
AüSX dUIYfÀf JfÀf °füSX ÀfZ BÀf ´fSX d³f·fÊSX IYSXZ¦ff dIY ´ffMXeÊ
BÀf dUVffÕX QZVf IZY dIY°f³fZ ¶fOÞXZ ·fc¦fûÕX ¸fZa dIY°f³fZ ª¹ffQf
IYf¹fÊIiY¸fûa IZY Àff±f ´fWXba¨f ´ff°fe WX`Ü
dRYÕXWXfÕX EZÀfZ IbYL IYfSX¯fûa IYe ¨f¨ffÊ IYe þf
ÀfIY°fe WX` dþ³WXûa³fZ B³f ¨fb³ffUûa ¸fZa ´fi°¹fÃf ¹ff A´fi°¹fÃf,
UfÀ°fdUIY ¹ff Af·ffÀfe ·fcd¸fIYf d³f·ffBÊÜ Àf¶fÀfZ ´fWXÕXZ
Af´f ¹ff³fZ Af¸f AfQ¸fe ´ffMXeÊ IYe ¨f¨ffÊ IYSX³ff CXd¨f°f
WXû¦ffÜ ¸f°f¦f¯f³ff IZY IbYL dQ³f ´fcUÊ ´ffMXeÊ IZY ´fi¸fbJ ´fiUöYf
¹fû¦fZ³Qi ¹ffQU ³fZ AOÞX°ffÕXeÀf ÀfeMX þe°f³fZ IYf QfUf A´f³fZ
ÀfUÊZÃf¯f IZY Af²ffSX ´fSX dIY¹ff ±ffÜ QcÀfSXe AûSX ·ffþ´ff
´fiUöYf þeUeEÕX ³fSXdÀf¸WX³f ³fZ 7 °ffSXeJ IYe SXf°f IYû IYWXf
±ff dIY Af´f IYû Qû ÀfZ ª¹ffQf ÀfeMXZa ³fWXea d¸fÕXZa¦feÜ þfdWXSX
WX` dIY Qû³fûa IZY A³fb¸ff³f ¦fÕX°f d³fIYÕXZ, dRYSX ·fe Af´f IYû
d¸fÕXe 28 ÀfeMXûa ÀfZ QZVf IYf EIY U¦fÊ JfÀff CX°ÀffdWX°f
³fþSX Af SXWXf WX`Ü CXÀfZ ÕX¦f SXWXf WX` dIY ·ffSX°fe¹f SXfþ³fed°f
¸fZa EIY ³fE ¹fb¦f IYf ´fQf´fÊ¯f WXû ¨fbIYf WX`Ü Af´f IZY EþZaOXf
¸fZa IbYL A¨Le ¶ff°fZa WXà þ`ÀfZ ÀffQ¦fe IYf ÀfaIY»´f, ´fid°f·ff¦fe
þ³f°fa{ IYf Uf¹fQf U ·fiáf¨ffSX ÀfZ ¸fbdöY AfdQÜ ÕXZdIY³f
EIY SXfáie¹f dUIY»´f ¶f³f³fZ IZY dÕXE Af´f IZY ´ffÀf IYü³f
Àfe ³fed°f¹ffa, dÀf²Qfa°f ¹ff údá WX` BÀf ¶ffSXZ ¸fZa WX¸f A·fe IbYL
³fWXea þf³f°fZÜ B³fIZY ³fZ°ff ASXdUaQ IZYþSXeUfÕX dþÀf ÕXWXþZ
¸fZa ¶ff°f IYSX°fZ WXà CXÀfÀfZ ¸f¸f°ff ¶f³fþeÊ IYe ¹ffQ Af°fe WX`Ü
IYWX³fZ IYf ¸f°fÕX¶f ¹fWX dIY A·fe ¶fWXb°f JbVf WXû³fZ IYf IYûBÊ
NXûÀf IYfSX¯f ³fþSX ³fWXea Af°ffÜ
EZÀff ¸ff³ff þf SXWXf WX` dIY ¸fWXa¦ffBÊ ·fe B³f ¨fb³ffUûa
¸fZa IYfa¦fiZÀf IYe ´fSXfþ¹f IYf EIY ¶fOÞXf IYfSX¯f WX`Ü Af¸f
AfQ¸fe ´ffMXeÊ ³fZ þWXfa ÀfÀ°fZ QSX ´fSX ´¹ffþ ¶fZ¨f³fZ IYf
³ffMXIY dIY¹ff, UWXea CXÀf³fZ A´f³fZ §fû¿f¯ff ´f{ ¸fZa d¶fþÕXe,
´ff³fe AfdQ IYe QSXZa IY¸f IYSX³fZ IYf Uf¹fQf ·fe dIY¹ffÜ ¹fWX
Àfa·fU WX` dIY dQne IZY ¸f°fQf°ffAûa ´fSX ¸fWXa¦ffBÊ IYf AÀfSX
´fOÞXf WX`Ü AfdJSXIYfSX QZVf IYe SXfþ²ff³fe ¸fZa dÀfRYÊ UZ WXe
³fWXea SXWX°fZ dþ³WXZa LNXUZa UZ°f³f Af¹fû¦f IYf ÕXf·f d¸fÕX SXWXf
WX`Ü ÕXZdIY³f A³¹f SXfª¹fûa ¸fZa ¸fWXa¦ffBÊ ¨fb³ffUe ¸fbïf ³fWXea ±ffÜ
¹fdQ Af´f ´ffMXeÊ IYû À´fá ¶fWXb¸f°f d¸fÕX°ff AüSX CXÀfIYe
ÀfSXIYfSX ¶f³f°fe °f¶f Vff¹fQ WX¸fZa ¹fWX QZJ³fZ IYf AUÀfSX
d¸fÕX°ff dIY ¹fWX ´ffMXeÊ ¸fWXa¦ffBÊ IY¸f IYSX³fZ IZY A´f³fZ Uf¹fQZ
´fSX dIY°f³ff A¸fÕX IYSX ´ff°fe WX`!
¶fQÕXfU IYe ¨ffWX°f ¹ff³fZ EaMXe BaIY¸¶fZaÀfe IYf ¸fbïf
BÀf ¶ffSX IYfRYe WXfUe SXWXfÜ SXfþÀ±ff³f IZY ¶ffSXZ ¸fZa °fû IYWXf
WXe ¦f¹ff dIY UWXfa WXSX ´ffa¨f ÀffÕX ¸fZa ÀfSXIYfSX ¶fQÕX þf°fe
WX`, ÕXZdIY³f IYfa¦fiZÀf IYe EZÀfe QbQÊVff IYe IY»´f³ff dIYÀfe ³fZ
³f IYe WXû¦feÜ EZÀff ÕX¦f°ff WX` dIY UWXfa ¶fQÕXfU IYe ¨ffWX°f

WXSX ¨fb³ffU IYe °fSXWX BÀf ¶ffSX ·fe
¶fOÞXe Àfa£¹ff ¸fZa ¹fbUfAûa IYû ´fWXÕXe
¶ffSX UûMX QZ³fZ IYf AUÀfSX d¸fÕXfÜ
CX³WXûa³fZ dIYÀfIYf Àff±f dQ¹ff
BÀfIZY AfaIYOÞXZ A·fe CX´fÕX¶²f
³fWXea WXàÜ ÕXZdIY³f À´fá WX` dIY
IYfa¦fiZÀf ³fZ B³f ¨fb³ffUûa ¸fZa
¹fbUfVfdöY IYf ´f¹ffÊ~ ÕXf·f ³fWXea
CXNXf¹ffÜ LØfeÀf¦fPÞX ¸fZa CXÀf³fZ
´fWXÕXZ QüSX ¸fZa ³fE ¨fZWXSXûa IYû
dUVfZ¿fIYSX ¹fbUfAûa IYû dMXIYMX
QZIYSX CX¸¸feQ þ¦ffBÊ ±fe dIY
SXfWXbÕX ¦ffa²fe IZY ³fZ°fÈ°U ¸fZa IYfa¦fiZÀf
A´f³fZ Af´fIYû EIY ¹fbUf ´ffMXeÊ IZY
øY´f ¸fZa PXfÕX³fZ þf SXWXe WX`Ü
IZY AÕXfUf IbYL AüSX ·fe IYfSX¯f SXWXZ WXûa¦fZ dþ³fIYe
A³fQZJe IYfa¦fiZÀf IZY SXfáie¹f ³fZ°fÈ°U ³fZ IYSX QeÜ ¹fWXe ¶ff°f
dQne IZY ¶ffSXZ ¸fZa IYWXe þf ÀfIY°fe WX`Ü ´faQiWX ÀffÕX EIY
ÕXa¶ff Àf¸f¹f WXû°ff WX` AüSX WXSX ¸fb£¹f¸fa{e ª¹fûd°f ¶fÀfb ³fWXea
WXû°ffÜ SXfái¸faOXÕX JZÕXûa IZY Àf¸f¹f ÀfZ VfeÕXf QedÃf°f IYe
LdU ²fcd¸fÕX WXû³fZ ÕX¦fe ±feÜ ÕXZdIY³f QeUfSX ´fSX dÕXJe
B¶ffSX°f IYû ´fPÞX³fZ ÀfZ ´ffMXeÊ IY°fSXf°fe SXWXeÜ ÀfUfÕX CXNX°ff
WX` dIY þû ¶fQÕXfU IYe ¨ffWX°f dQne ¹ff SXfþÀ±ff³f ¸fZa ±fe
¹ff BÀfIZY ´fWXÕXZ IY³ffÊMXIY, dWX¸ff¨fÕX U CXØfSXfJ¯OX ¸fZa
QZJ³fZ d¸fÕXe ±fe UWX ¸f²¹f´fiQZVf U LØfeÀf¦fPÞX ¸fZa ¢¹ff
d¶f»IbYÕX ³fQfSX°f ±fe? ¹fWX ¶ff°f ·fe Àf¸fÓf AfBÊ dIY BÀf
¶ffSX U°fÊ¸ff³f dU²ff¹fIYûa IZY dJÕXfRY EaMXe BaIY¸¶fZaÀfe
´fWXÕXZ IYe A´fZÃff IYWXea ª¹ffQf ¸fbJSX ±feÜ
WXSX ¨fb³ffU IYe °fSXWX BÀf ¶ffSX ·fe ¶fOÞXe Àfa£¹ff ¸fZa
¹fbUfAûa IYû ´fWXÕXe ¶ffSX UûMX QZ³fZ IYf AUÀfSX d¸fÕXfÜ
CX³WXûa³fZ dIYÀfIYf Àff±f dQ¹ff BÀfIZY AfaIYOÞXZ A·fe
CX´fÕX¶²f ³fWXea WXàÜ ÕXZdIY³f À´fá WX` dIY IYfa¦fiZÀf ³fZ B³f
¨fb³ffUûa ¸fZa ¹fbUfVfdöY IYf ´f¹ffÊ~ ÕXf·f ³fWXea CXNXf¹ffÜ
LØfeÀf¦fPÞX ¸fZa CXÀf³fZ ´fWXÕXZ QüSX ¸fZa ³fE ¨fZWXSXûa IYû
dUVfZ¿fIYSX ¹fbUfAûa IYû dMXIYMX QZIYSX CX¸¸feQ þ¦ffBÊ ±fe
dIY SXfWXbÕX ¦ffa²fe IZY ³fZ°fÈ°U ¸fZa IYfa¦fiZÀf A´f³fZ Af´fIYû EIY
¹fbUf ´ffMXeÊ IZY øY´f ¸fZa PXfÕX³fZ þf SXWXe WX`Ü ÕXZdIY³f BÀfIZY
°fbSXa°f ¶ffQ ´ffMXeÊ A´f³fZ À±ffd´f°f ³fZ°ffAûa IYû JfdSXþ
IYSX³fZ IYf ÀffWXÀf ³fWXea dQJf ´ffBÊ AüSX ¨ffSXûa ´fiQZVfûa ¸fZa
dRYSX UWXe PXfIY IZY °fe³f ´ff°f UfÕXe dÀ±fd°f IY¸fû¶fZVf
d³fd¸fÊ°f WXû ¦fBÊÜ B°f³ff WXe ³fWXea, EIY ª¹fûd°fSXfdQ°¹f
dÀfad²f¹ff IYû LûOÞXIYSX A³¹f dIYÀfe ¹fbUf ³fZ°ff IYû ¨fb³ffUûa
IZY QüSXf³f IYûBÊ ´fi·ffUe ·fcd¸fIYf ³fWXea Qe ¦fBÊÜ LØfeÀf¦fPÞX
¸fZa °fû J`SX ´ffMXeÊ IZY ´ffÀf IYûBÊ ¹fbUf ³fZ°ff WX` WXe ³fWXea,
SXfþÀ±ff³f AüSX dQne ¸fZa Àfd¨f³f ´ff¹fÕXMX AüSX Aþ¹f

¸ffIY³f IYû Af¦fZ ÕXf¹ff þf°ff AüSX ¸f²¹f´fiQZVf ¸fZa
ª¹fûd°fSXfdQ°¹f dÀfad²f¹ff IYû JbÕXIYSX IYf¸f IYSX³fZ IYf
¸füIYf dQ¹ff þf°ff °fû EZÀfe ¶fQWXfÕXe IYe ³fü¶f°f ³fWXea
Af°feÜ
BÀf QüSX ¸fZa ³fSXZ³Qi ¸fûQe IYf Jc¶f ¦fb¯f¦ff³f WXbAfÜ
³f°feþZ Af³fZ IZY ¶ffQ °fû ·ffþ´ff ³fZ°ffAûa IYe þ¶ff³f ¸fûQe
IYf ³ff¸f ÕXZ°fZ ±fIY ³fWXea SXWXe WX`, ÕXZdIY³f ¢¹ff Àf¨f¸fb¨f ¹fWX
¸fûQe IZY ³fZ°fÈ°U IYf ¨f¸f°IYfSX WX`? LØfeÀf¦fPÞX ¸fZa ÀfSX¦fbþf
ÀfZ ³fSXZ³Qi ¸fûQe ³fZ ÕXfÕXdIYÕXZ IYe A³fbIÈYd°f UfÕXZ ¸fa¨f ÀfZ
¨fb³ffU Ad·f¹ff³f IYe VfbøYAf°f IYe ±feÜ UWXfa ·ffþ´ff IYû
AfNX ¸fZa ÀfZ dÀfRYÊ EIY ÀfeMX ´fSX dUþ¹f d¸fÕXeÜ ¶fÀ°fSX ¸fZa
¸fûQe IYe Àf·ffAûa IZY ¶ffUþcQ ·ffþ´ff IYe ÀfeMXZa ¦¹ffSXWX
ÀfZ §fMXIYSX ¨ffSX SXWX ¦fBÊa AüSX Qb¦fÊ ¸fZa °fe³f ¶ffSX IZY WXfSXZ WXbE
IYfa¦fiZÀfe A÷Y¯f UûSXf ¨fb³ffU þe°f ¦fEÜ dQne ¸fZa ·ffþ´ff
IYû À´fá ¶fWXb¸f°f ³f d¸fÕX³ff ¸fûQe d¸f±fIY IYû ´fcSXe °fSXWX
JfdSXþ IYSX°ff WX` AüSX ¸f²¹f´fiQZVf ¸fZa dVfUSXfþ dÀfaWX
¨füWXf³f ³fZ ³f WXe CX³fIYf ³ff¸f dÕX¹ff AüSX ´fûÀMXSX ÕX¦ffE °fû
¶fZ¸f³f ÀfZÜ A¶f °fIY ¸fûQe °fe³f ¶ffSX IYf dUþZ°ff WXû³fZ IZY
¦fUÊ ÀfZ ·fSXZ ±fZÜ ÀfSXÕX Àfü¸¹f SX¸f³f dÀfaWX AüSX ÀfSXÕX
WXaÀf¸fbJ dVfUSXfþ dÀfaWX IYû ·fe ¹fWX ¦füSXU WXfdÀfÕX WXû
¦f¹ff WX`Ü ¶fWXSXWXfÕX WX¸f þf³f°fZ WXà dIY IYfSX´fûSXZMX ·ffSX°f
¸fûQe IZY Àff±f WX`Ü
LØfeÀf¦fPÞX IZY dUVfZ¿f ÀfaQ·fÊ ¸fZa ¸ffAûUfQ ·fe EIY
¸fbïf SXWXf WX`Ü 2003 AüSX 2008 IZY ¨fb³ffUûa ¸fZa
³f¢ÀfdÕX¹fûa ³fZ ·ffþ´ff IYû ¶fÀ°fSX ¸fZa þe°f³fZ ¸fZa ´fi°¹fÃf A´fi°¹fÃf ÀfWX¹fû¦f dIY¹ff ±ffÜ BÀf ¶ffSX A³fb¸ff³f ±ff dIY
IbYL IYfSX¯fûa ÀfZ UZ IYfa¦fiZÀf IYf Àf¸f±fÊ³f IYSXZa¦fZ AüSX U`Àff
WXbAf ·feÜ ¶fÀ°fSX ¸fZa ³fûMXf IYf ¶fMX³f dþ°f³ff Q¶ff¹ff ¦f¹ff
CX°f³ff A³¹f{ IYWXea ³fWXeaÜ ¢¹ff ¹fWX ·fdU¿¹f IZY dÕXE
¸ffAûUfdQ¹fûa IYf IYûBÊ ´fi¹fû¦f ±ff? IYWX³ff ¸fbdVIYÕX WX`Ü
¹fWX EIY AÕX¦f ¸fbïf WX`Ü ¹fdQ LØfeÀf¦fPÞX ¸fZa IYfa¦fiZÀf IYe
ÀfSXIYfSX ¶f³f ´ff°fe °fû ¸ffAûUfdQ¹fûa IZY Àff±f ¶ff°f¨fe°f IYf
SXfÀ°ff JbÕX°ff, ÕXZdIY³f U`Àff ³fWXea WXû ´ff¹ffÜ A¶f UWXe
·ffþ´ff ÀfSXIYfSX WX` AüSX UWXe ¸ffAûUfQeÜ ´f{IYfSX ÀffBÊ
SXZçe IYe d³f¸fÊ¸f°ff´fcUÊIY WX°¹ff IYSX ³f¢ÀfdÕX¹fûa ³fZ ÀfaQZVf
dQ¹ff WX` dIY CX³fIZY °füSX-°fSXeIZY UWXe SXWXZa¦fZÜ A¦fSX ·ffþ´ff
IYe ·fe SXed°f-³fed°f ´fcUÊU°f SXWXe °fû dUVfZ¿fIYSX ¶fÀ°fSX ¸fZa
IYdNX³f ´fdSXdÀ±fd°f CX°´f³³f WXû þfE¦feÜ BÀf Àf¸f¹f ¨fb³ffUe
ÀfUÊZÃf¯f IYSX³fZ UfÕXZ A´f³fe ´feNX ±f´f±f´ff SXWXZ WXà dIY
CX³fIZY A³fb¸ff³f ÀfWXe d³fIYÕXZÜ ¨ffSXûa SXfª¹fûa ¸fZa ·ffþ´ff
Àf¶fÀfZ ¶fOÞXe ´ffMXeÊ ¶f³fIYSX CX·fSXeÜ ¹fWXfa °fIY °fû CX³fIYf
QfUf NXeIY WX` dIY³°fb A¦fSX ÀfUÊZÃf¯fûa IZY AfaIYOÞXZ Àff¸f³fZ
QZJIYSX ¶ff°f IYe þfE °fû À´fá ´f°ff ¨fÕX þf°ff WX` dIY
EIY ·fe ÀfUÊZÃf¯f ÀfWXe ³fWXea d³fIYÕXfÜ dIYÀfe ³fZ ·fe ³f °fû
SXfþÀ±ff³f ¸fZa AüSX ³f dQne ¸fZa IYfa¦fiZÀf IZY BÀf °fSXWX WXfSX³fZ
IYf A³fb¸ff³f ÕX¦ff¹ff ±ffÜ Àf¨f ¹fWX WX` dIY B³f ÀfUÊZÃf¯fûa
IZY ´feLZ ¸fb£¹f ¸fIYÀfQ ¨f`³fÕXûa IYe SXZdMXa¦f ¶fPÞXf³ff WXû°ff WX`
AüSX CXÀf¸fZa IbYL dQ³fûa IZY dÕXE QVfÊIYfZÔ IYû ¨fMX´fMXe ¨ffMX
IYf ÀUfQ d¸fÕX þf°ff WX`Ü ¶fWXSXWXfÕX, Àf·fe þe°f³fZ UfÕXûa
IYû ¸fb¶ffSXIY¶ffQÜ BÀf CX¸¸feQ IZY Àff±f dIY Af³fZ UfÕXZ
n
dQ³fûa ¸fZa ÕXûIY°fa{ AüSX ¸fþ¶fc°f WXû¦ffÜ

n


Àfb´fie¸f IYfZMXÊ IYf R`YÀf»ff

¦f`SXIYf³fc³fe W`X Àf¸fÕXàd¦fIYûa IZY
¶fe¨f ¹fü³f Àfa¶fa²f : Àfb´fie¸f IYûMXÊ

Àfb´fie¸f IYûMXÊ ³fZ dQne WXfBÊ IYûMXÊ IZY ×R`YÀf»fZ IYû
×IYf³fc³fe °füSX ´fSX ×¦fÕX°f ¶f°ff°fZ WXbE U¹fÀIY Àf¸fÕXàd¦fIYûa
IZY ¶fe¨f ÀfWX¸fd°f ÀfZ ¶f³ffE ¦fE ¹fü³f Àfa¶fa²f IYû ×¦f`SX×IYf³fc³fe IYSXfSX dQ¹ff WX`Ü ²ffSXf 377 IYû Qû¶ffSXf U`²f
IYSXfSXX QZ°fZ WXbE IYûMXÊ ³fZ IYWXf WX` dIY dIYÀfe ·fe ¶fQÕXfU
IZY dÕXE A¶f IZY³Qi ÀfSXIYfSX IYû BÀf ´fSX dU¨ffSX IYSX³ff
WXû¦ffÜ Àf¸fÕXàd¦fIYûa IYe AûSX ÀfZ UIYeÕX ASXdUaQ ³fSXf¹f¯f
³fZ BÀfZ Àf¸fÕXàd¦fIYûa IZY dÕXE IYfÕXf dQUÀf ¶f°ff°fZ WXbE
IYWXf, Àfb´fie¸f IYûMXÊ EIY ÀfaU`²ffd³fIY UfQZ ÀfZ ¸fbIYSX ¦f¹ff
WX` AüSX A´f³fZ ³ff¦fdSXIYûa IZY Ad²fIYfSXûa IYe SXÃff IYSX³fZ
ÀfZ ¨fcIY ¦f¹ff WX`, ¹fZ Àfb´fie¸f IYûMXÊ IZY Àf¶fÀfZ ¶fbSXZ R`YÀfÕXûa
¸fZa ÀfZ EIY WX`Ü dQne WXfBÊIYûMXÊ ³fZ °fe³f þbÕXfBÊ, 2009 IYû
Àf¸fÕXàd¦fIY Àfa¶fa²fûa ´fSX A´f³fZ RY`Àf»fZ ¸fZa IYWXf ±ff dIY


n


·ffSX°fe¹f QaOX ÀfadWX°ff IYe ²ffSXf 377 IZY CXÀf ´fifU²ff³f ¸fZa
dþÀf¸fZa Àf¸fÕXàd¦fIYûa IZY ¶fe¨f ÀfZ¢Àf IYû A´fSXf²f ×IYSXfSX
dQ¹ff ¦f¹ff WX`, CXÀfÀfZ ¸fcÕX·fc°f ¸ff³fUfd²fIYfSXûa IYf
CXna§f³f WXû°ff WX`Ü BÀfZ ·ffSX°f ¸fZa ÀffaÀIÈYd°fIY údá ÀfZ EIY
EZd°fWXfdÀfIY ×R` ÀfÕXZ IZY øY´f ¸fZa QZJf ¦f¹ff ±ff ÕXZdIY³f
IYBÊ ²ffd¸fÊIY Àfa¦fNX³fûa ³fZ BÀfIYf dUSXû²f IYSX°fZ WXbE BÀf
R`YÀfÕXZ IYû Àfb´fie¸f IYûMXÊ ¸fZa ¨fb³fü°fe Qe ±feÜ
AfÕX BadOX¹ff ¸fbdÀÕX¸f ´fÀfÊ³fÕX ÕXfg ¶fûOXÊ, IZY
ÀfQÀ¹f þ×R SX¹ff¶f þeÕXf³fe ³fZ IYWXf, ¹fZ ¶fWXb°f A¨Lf ×R`
ÀfÕXf WX`, Àfb´fie¸f IYûMXÊ ³fZ ·ffSX°f IZY ³f`d°fIY ¸fc»¹fûa AüSX
ÀfdQ¹fûa ÀfZ ¨fÕXZ Af SXWXZ ×I f³fc³f IYû ¶fSX×I SXfSX SXJf WX`Ü
WXfBÊ IYûMXÊ IZY ×R` ÀfÕXZ ÀfZ ¸ff³f d¸fÕXf ±ff
Àf¸fÕXàd¦fIY Ad²fIYfSXûa IZY dÕXE ÕXa¶fZ Àf¸f¹f ÀfZ

¸fbJSX SXWXZ ¦fü°f¸f ·ff³f IZY ¸fb°ffd¶fIY dQne WXfBÊ IYûMXÊ IYf
×R` ÀfÕXf ³ff dÀfRYÊ ×I f³fc³fe °füSX ´fSX Àf¸fÕXàd¦fIYûa IZY dÕXE
¸fQQ¦ffSX SXWXf ¶fd»IY BÀf³fZ EIY d³fþe À°fSX ´fSX IYBÊ
ÕXû¦fûa IYe dþÞ³Q¦fe ¶fQÕX QeÜ WXfBÊ IYûMXÊ IZY ×R` ÀfÕXZ ³fZ
Àf¸fÕXàd¦fIYûa IZY ¶ffSXZ ¸fZa Af¸f ¸ff³fdÀfIY°ff ¶fQÕXe,
Àf¸fÕXàd¦fIYûa ÀfZ þbOÞXZ ´fû³fû¦fifgRYe AüSX AãeÕX°ff þ`ÀfZ
Vf¶Q A¨ff³fIY ¶fQÕX³fZ ÕX¦fZ AüSX ÕXû¦f CX³fIZY
Ad²fIYfSXûa AüSX ¦fdSX¸ff IYe ¶ff°f IYSX³fZ ÕX¦fZ, IYBÊ ÕXû¦fûa
IZY dÕXE BÀfÀfZ A´f³ff ¸ff³f ¶fPÞXf AüSX ×JbÕXIYSX A´f³fe
¶ff°f IYWX³fZ IYf WXüÀfÕXf d¸fÕXfÜ U¿fÊ 2001 ¸fZa EOXÐÀf
ÀfaIiY¸f¯f ÀfZ þbOÞXZ ¸fbïûa ´fSX IYf¸f IYSX SXWXe ÀfaÀ±ff ³ff¬f
RYfCXaOXZVf³f ³fZ ²ffSXf 377 IZY CXÀf ´fifU²ff³f IYû WXMXf³fZ
IYe ¸ffa¦f IYe ±fe dþÀf¸fZa Àf¸fÕXàd¦fIYûa IZY ¶fe¨f ÀfZ¢Àf IYû


Af´fSXfd²fIY ¸ff³ff ¦f¹ff WX`Ü
¹fZ 148 ÀffÕX ´fbSXf³ff ×I f³fc³f WX` dþÀfIZY °fWX°f
Àf¸fÕXàd¦fIY Àfa¶fa²f ¶f³ff³fZ ´fSX QÀf ÀffÕX °fIY IYe ×I` Q IYe
Àf¬ff WXû ÀfIY°fe WX`Ü
Àf¸f¹f IZY Àff±f BÀf ¹ffd¨fIYf IZY Àff±f IYBÊ AüSX
ÕXû¦f þbOÞX°fZ ¦fEÜ Àf¸fÕXàd¦fIY, ¸fdWXÕXf AfaQûÕX³fIYfSXe
AüSX ¸ff³fUfd²fIYfSXûa IZY dÕXE ÕXOÞX SXWXZ Àfa¦fNX³f Àff±f
AfE AüSX Ufg¹fÀfZÀf A¦fZ³ÀMX 377 ³ff¸f IYf Àf¸fcWX
¶f³ff¹ff þû BÀf ¸ff¸fÕXZ ¸fZa ¹ffd¨fIYfIY°ffÊ ·fe ¶f³ffÜ
ÀffÕX 2009 IZY ×R` ÀfÕXZ ¸fZa dQne WXfBÊ IYûMXÊ IYf
°fIYÊ ±ff dIY AfBÊ´feÀfe IYe ²ffSXf 377 ÀfZ ³ff¦fdSXIYûa IZY
¸füdÕXIY Ad²fIYfSXûa IYf CXna§f³f WXû°ff WX`Ü AQfÕX°f IYf
IYWX³ff ±ff dIY AfBÊ´feÀfe ²ffSXf 377 ÀfZ ÀfadU²ff³f IZY
A³fb¨LZQ 21 IYf CXna§f³f WXû°ff WX` þû WXSX ³ff¦fdSXIY IYû
dþÞaQ¦fe AüSX ÀU°fa{°ff IYf ¸füdÕXIY Ad²fIYfSX QZ°ff WX`Ü
Àf¸fÕXàd¦fIYûa IZY WXIY ¸fZa dQne WXfBÊ IYûMXÊ IZY ×R` ÀfÕXZ IZY
¶ffQ AfgÕX BadOX¹ff ¸fbdÀÕX¸f ´fÀfÊ³fÕX ÕXfg ¶fûOXÊ,
A´ffgÀfdÕXIY ¨fd¨fÊÀf AÕXf¹faÀf, IiYfad°fIYfSXe ¸f³fbUfQe
¸fû¨ffÊ AüSX MÑÀMX ¦ffgOXÐÀf d¸fd³fÀMÑe, Àf¸fZ°f IYBÊ ²ffd¸fÊIY
Àfa¦fNX³f BÀfIZY dUSXû²f ¸fZa Àfb´fie¸f IYûMXÊ ¦fEÜ AfÕX BadOX¹ff
¸fbdÀÕX¸f ´fÀfÊ³fÕX ÕXfg ¶fûOXÊ IZY ÀfQÀ¹f þ×RYSXX¹ff¶f
þeÕXf³fe ³fZ Àfb´fie¸f IYûMXÊ IZY R`YÀfÕXZ ´fSX IYWXf, dWXaQbÀ°ff³f
¸fZa Àf·fe ²f¸fûÊa IYû ÕXû¦f BÀf °fSXWX IZY dSXV°fûa IYû ×¦fÕX°f
¸ff³f°fZ WXà BÀfdÕXE WXe Àfb´fie¸f IYûMXÊ ³fZ ¹fWX ×R` ÀfÕXf dQ¹ff
WX`Ü QZVf dUSXû²f IYSX³fZ UfÕXûa IYû Q¶ff ³fWXea SXWXf WX` ¶fd»IY
¶fOÞXe Af¶ffQe IYe ·ffU³ffAûa IYû Àf¸fÓf SXWXf WX`Ü WX¸f
EIY EZÀfZ QüSX ¸fZa þe SXWXZ WXà, þWXfh Ah²fZSXf WX`, ´ffJaOX AüSX
QûWXSXZ ¸ff³fQaOXûa IYf ¶fûÕX¶ffÕXf WX`Ü EIY ·ffSX°fe¹f ÕXZJIY
³fZ Àf¸fÕXàd¦fIY°ff IYû A´fSXf²f NXWXSXf³fZ UfÕXZ IYf³fc³f IYû
U`²f IYSXfSX QZ³fZ IZY Àfb´fie¸f IYûMXÊ IZY ×R`YÀfÕXZ ´fSX A´f³fe
´fid°fdIiY¹ff IbYL B³f Vf¶Qûa ¸fZa QeÜ (BÀf ×RY`Àf»fZ IZY
dJÕXfRY ½¹ff´fIY °füSX ´fSX WXû SXWXZ dUSXû²f ´fiQVfÊ³ffZÔ IYû
Àf¸fÓff þf ÀfIY°ff WX`Ü ·ffSX°f IYf Àf¸fÕXàd¦fIY Àf¸fbQf¹f
Àfb´fie¸f IYûMXÊ IZY R`YÀf»fZ ÀfZ ÀfQ¸fZ ¸fZa WX`) ÀffÕX 2009 ¸fZa
Àf¸fÕXàd¦fIY°ff IYû A´fSXf²f ³f ¸ff³f³fZ IZY dQne WXfBÊ IYûMXÊ
IZY EZd°fWXfdÀfIY ×R`YÀf»fZ IYû Àfb´fie¸f IYûMXÊ ³fZ A´f³fZ d³f¯fÊ¹f
ÀfZ ´fÕXMX dQ¹ffÜ Àfb´fie¸f IYûMXÊ ³fZ A¶f 153 ÀffÕX ´fbSXf³fZ ×I
f³fc³f IYe ²ffSXf 377 ´fSX R`YÀfÕXf IYSX³fZ IYf ÀfUfÕX ÀfaÀfQ
´fSX LûOÞX dQ¹ff WX`Ü ²ffSXf 377 EIY WXe dÕXa¦f IZY ÕXû¦fûa IZY
¹fü³f Àfa¶fa²fûa IYû A´fifIÈYd°fIY A´fSXf²f ¸ff³f°fe WX` AüSX
BÀfIZY dÕXE 10 ÀffÕX IYe Àf¬ff IYf ´fifU²ff³f WX`Ü ÀffÕX
2009 ¸fZa dQE ¦fE dQne WXfBÊ IYûMXÊ IZY ×R` ÀfÕXZ IYe IYBÊ
³fZ°ffAûa, Àff¸ffdþIY Àfa¦fNX³fûa, ¸f¬fWX¶fe ¦fbMXûa AüSX IbYL
ÕXû¦fûa ³fZ ¸fb×JfÕX×R °f IYe ±feÜ CXÀf ×R` ÀfÕXZ IZY dUSXû²f ¸fZa
CXNX³fZ UfÕXe IYBÊ AfUf¬fZa °fû Aþe¶fû¦fSXe¶f ±feaÜ
´fb÷Y¿fûa IYe UZV¹ffUÈdØf!
MXeUe ´fSX ·fdU¿¹fUf¯fe IYSX³fZ UfÕXZ EIY ½¹fdöY
³fZ AQfÕX°f ¸fZa Qf¹fSX ¹ffd¨fIYf ¸fZa IYWXf, Àf¸fÕXàd¦fIY°ff
ÀfZ SXfáie¹f ÀfbSXÃff ´fSX J°fSXf WXû þfE¦ff ¢¹fûadIY RYü¬fe


EIY QcÀfSXZ ÀfZ ¹fü³f Àfa¶fa²f ¶f³ff³fZ ÕX¦fZa¦fZÜ EIY ´fcUÊ ÀffaÀfQ
³fZ IYWXf dIY ¹fWX ·ffSX°fe¹f ÀfaÀIÈYd°f IZY dJÕXfRY WX`Ü
ªUfgBaMX EZ¢Vf³f IY¸fZMXe ³ff¸f IZY EIY Àfa¦fNX³f ³fZ
IYWXf dIY BÀfÀfZ ´fb÷Y¿fûa IYe UZV¹ffUÈdØf IYf ¨fÕX³f
¶fPÞXZ¦ffÜ EIY ¸fVfWXcSX ¹fû¦f ¦fbøY IZY ´fiUöYf ³fZ IYWXf dIY
UZ ¹fû¦f IZY ¬fdSXE Àf¸fÕXàd¦fIY°ff IYf BÕXfþ IYSX ÀfIY°fZ
WXàÜ BÊÀffBÊ Àf¸fbQf¹f ÀfZ þbOÞXZ EIY Àfa¦fNX³f ³fZ ¶f¹ff³f dQ¹ff
dIY BÀfÀfZ BÊÀffBÊ dWX°fûa IYû ³fbIYÀff³f ´fWXbh¨fZ¦ffÜ
EIY ¸fbdÀÕX¸f Àfa¦fNX³f ³fZ QfUf dIY¹ff dIY ¦fbQf
¸f`±fb³f BÀÕXf¸f ¸fZa ´fid°f¶fad²f°f WX`Ü WXfÕXfadIY B³f dU¨ffSXûa
IYe ¸fb×JfÕX×R °f IYSX SXWXZ IbYL EZÀfZ Àfa¦fNX³f ·fe ±fZ
dþ³WXûa³fZ dQne WXfBÊ IYûMXÊ IZY ×R` ÀfÕXZ IZY Àf¸f±fÊ³f ¸fZa
A´f³fe ¹ffd¨fIYfEh Qf¹fSX IYe ±feaÜ B³f¸fZa Àf¸fÕXàd¦fIY
ÕXû¦fûa, CX·f¹fdÕXa¦fe ÕXû¦fûa AüSX MÑfaÀfþZaOXSX ÕXû¦fûa IZY
Ad·f·ffUIY ·fe ±fZÜ CX³fIYe ·fe A´f³fe IYWXf³fe WX` dIY
´feLZ IYe AûSX ÕXZ þf³fZ UfÕXZ Aü´fd³fUZdVfIY IYfÕX IZY
BÀf IYf³fc³f ³fZ CX³fIZY AüSX CX³fIYe ´ffdSXUfdSXIY dþaQ¦fe ¸fZa
dIYÀf °fSXWX ÀfZ ´fSXZVffd³f¹ffh JOÞXe IYSX QeaÜ ¹ffd¨fIYf Qf¹fSX
IYSX³fZ UfÕXZ ÕXû¦fûa ¸fZa ¸fVfWXcSX dRY»¸fIYfSX V¹ff¸f ¶fZ³fZ¦fÕX,
AIYfQd¸fIY þ¦f°f ÀfZ þbOÞXea IbYL ³ff¸f¨fe³f Vfd£Àf¹f°fZa
AüSX MÑfaÀfþZaOXSX ¸fSXe¬fûa IYf BÕXfþ IYSX³fZ UfÕXZ IbYL
¸f³fûd¨fdIY°ÀfIY ·fe Vffd¸fÕX ±fZÜ
Àf¸fÕXàd¦fIY Àf¸fbQf¹f
Àf¸ffþdUÄff³fe Àfaþ¹f ßfeUfÀ°fU IYWX°fZ WXà,
ÕXIYeSX IZY ×R IYeSX ÕXû¦f A¶f þe°f ¦fE WXàÜ ¹fZ EIY A³fcNXf
AüSX dUd¨f{ R`YÀfÕXf WX`Ü IYûBÊ AQfÕX°f dIYÀf °fSXWX ÀfZ
ÕXû¦fûa IYf ¸füdÕXIY Ad²fIYfSX Le³f ÀfIY°fe WX`, ×JfÀfIYSX
Uû Ad²fIYfSX þû CX³WXZa ´fWXÕXZ ÀfZ WXe QZ dQ¹ff ¦f¹ff ±ffÜ
Àf¸fÕXàd¦fIY Àf¸fbQf¹f IYû ¶fOÞXf ÓfMXIYf ÕX¦ff WX`Ü AüSX
BÀfÀfZ Qbd³f¹ff ·fSX ¸fZa ·ffSX°f IYf Jc¶f ¸f¬ffIY ¶f³ff WX`Ü IYBÊ
IYf¹fÊIY°ffÊAûa IYf ¸ff³f³ff WX` dIY R`YÀfÕXf QZ³fZ UfÕXZ þþ
IYû Àf¸fÕXàd¦fIY Àf¸fbQf¹f ÀfZ ¶fWXb°f IY¸f ÀfWXf³fb·fcd°f ±fe
AüSX ¸fb¸fdIY³f WX` dIY UZ Àf¸fÕXàd¦fIY ÕXû¦fûa IYû d³fþe °füSX
´fSX ³fWXea þf³f°fZ WXàÜ IYûMXÊ ³fZ ÀffÕX 1986 IZY A¸fSXeIYe
ÀfUfZÊ¨¨f AQfÕX°f IZY EIY ×R` ÀfÕXZ IYf WXUfÕXf dQ¹ff
dþÀf¸fZa þfgdþÊ¹ff ¸fZa Af´fÀfe ÀfWX¸fd°f ÀfZ Àf¸fÕXàd¦fIYûa IZY
¹fü³f Àfa¶fa²f IYû A´fSXf²f IYSXfSX dQ¹ff ¦f¹ff ±ffÜ WXfÕXfadIY
ÀffÕX 2003 ¸fZa BÀf ×R` ÀfÕXZ IYû ´fÕXMX dQ¹ff ¦f¹ff ±ffÜ
·ffSX°f ¸fZa Àf¸fÕXàd¦fIY ÕXû¦fûa IZY dÕXE JbÕXZ Af¸f þeU³f
þe³ff IY·fe ·fe ¶fWXb°f AfÀff³f ³fWXea SXWXfÜ Àf¸fÕXàd¦fIY
´fb÷Y¿fûa IZY Àff±f IYf¸f IYSX³fZ IYe þ¦fWX ´fSX AÀff¸ff³¹f
½¹fUWXfSX dIY¹ff þf°ff SXWXf WX`Ü CX³WXZa Àff±fe Jûþ³fZ ¸fZa ·fe
´fSXZVff³fe ´fZVf Af°fe WX`Ü Àf¸fÕXàd¦fIY ¸fdWXÕXfAûh IYû ¶fWXb°f
WXe JSXf¶f ³f¬fSX ÀfZ QZJf þf°ff SXWXf WX`Ü
´f{IYfSX AüSX Àff¸ffdþIY IYf¹fÊIY°ffÊ dUIiY¸f
OXfg¢MXSX IYWX°fZ WXà dIY ÀffÕX 2009 IZY ×R` ÀfÕXZ ÀfZ
Àf¸fÕXàd¦fIY Àf¸fbQf¹f IYû ¶fOÞXf ÀfWXfSXf d¸fÕXf ±ffÜ IYBÊ
ÕXû¦f A·fe JûWX ÀfZ ¶ffWXSX d³fIYÕX WXe SXWXZ ±fZ dIY
AQfÕX°f IZY BÀf ×R` ÀfÕXZ ³fZ CX³WXZa ÓfMXIYf QZ dQ¹ffÜ þ¶f

EIY ¶ffSX ÕXû¦f ¶ffWXSX d³fIYÕX Af°fZ WXà °fû CX³fIYf Uf´fÀf
ÕXüMX³ff B°f³ff AfÀff³f ³fWXea WXû°ffÜ
Àfb´fie¸f IYûMXÊ IZY ×R`ÀfÕXZ IYf ½¹ff´fIY dUSXû²f
Àf¸fÕXàd¦fIY ¹fü³f Àfa¶fa²fûa IYû ×¦f`SX IYf³fc³fe ¶f°ff³fZ
UfÕXZ Àfb´fie¸f IYûMXÊ IZY R`YÀfÕXZ ´fSX ÀfûVfÕX ¸fedOX¹ff ´fSX
¬f¶fSXQÀ°f ´fid°fdIiY¹ff QZJ³fZ IYû d¸fÕX SXWXe WX`Ü ¶fWXb°f ÀfZ
ÕXû¦fûa ³fZ ¸ffBIiYû¶ÕXfgd¦fa¦f UZ¶fÀffBMX dMXÐUMXSX ´fSX A´f³ff
dUSXû²f þ°ff¹ff WX`Ü 90 RYeÀfQe ÀfZ ª¹ffQf MXÐUeMX ×R`YÀf»fZ
IZY dUSXû²f ¸fZa AfE WXà, þ¶fdIY AQfÕX°f IZY ×R`YÀf»fZ IYf
¸fWXþ °fe³f ×RYeÀfQe ÕXû¦f Àf¸f±fÊ³f IYSX SXWXZ WXàÜ
B³f dMXÐUMX ¸fZa d³fSXfVff, Aa²ff ¹fb¦f, Vf¸fÊ³ffIY,
d´fLOÞXf ×R` ÀfÕXf þ`ÀfZ Vf¶Qûa IYf BÀ°fZ¸ffÕX WXbAf WX`Ü
Àfb´fie¸f IYûMXÊ ³fZ Àf¸fÕXàd¦fIY ¹fü³f Àfa¶fa²fûa ´fSX ´fid°f¶fa²f IYû
¶fSXIYSXfSX SXJ°fZ WXbE 2009 ¸fZa dQE ¦fE dQne WXfBÊ IYûMXÊ
IZY CXÀf R`YÀfÕXZ IYû ´fÕXMX dQ¹ff dþÀf¸fZa Àf¸fÕXàd¦fIY
ÀfZ¢Àf IYû A´fSXf²f IZY Qf¹fSXZ ÀfZ ¶ffWXSX IYSX dQ¹ff ¦f¹ff
±ffÜ ²ffSXf 377 IZY A³fbÀffSX Àf¸fÕXàd¦fIY Àfa¶fa²f EIY
A´fifIÈYd°fIY A´fSXf²f WX` AüSX BÀfIZY dÕXE QÀf ÀffÕX I`YQ
IYe Àfþf IYf ´fifU²ff³f WX`Ü
AfIiYûVf
ÀfeE³fE³f-AfBÊ¶feE¸f ÀfZ þbOÞXe ´f{IYfSX
Àff¦fdSXIYf §fû¿f ³fZ MXÐUeMX dIY¹ff WX`, ²ffSXf 377 ´fSX
Àfb´fie¸f IYûMXÊ IYf R`YÀfÕXf EIY ¶fOÞXf ÓfMXIYf WX`Ü dQne WXfBÊ
IYûMXÊ IZY EIY QcSX¦ff¸fe R`YÀfÕXZ IYû QSXdIY³ffSX IYSX dQ¹ff
¦f¹ff WX`Ü EÕXþe¶feMXe IYf A´fSXf²feIYSX¯f, ·ffSX°fe¹f
³ff¦fdSXIYûa IYû ÀU°fa{°ff IZY Ad²fIYfSX ÀfZ Uad¨f°f dIY¹ff
¦f¹ffÜ ´fidÀfð ÕXZJIY ¨fZ°f³f ·f¦f°f ³fZ ´fûÀMX dIY¹ff WX`,
BÀf R`YÀfÕXZ ÀfZ WX¸f Àf¸fÕXàd¦fIY þûOÞXZ IZY ´feLZ ´fbdÕXÀf
°f`³ff°f IYSX SXWXZ WXàÜ ¢¹ff ¹fWXe Uû ·ffSX°f WX`, dþÀfIYf
d³f¸ffÊ¯f WX¸f 21Uea ÀfQe ¸fZa IYSX³ff ¨ffWX°fZ WXàÜ ´fi£¹ff°f
´f{IYfSX ¶fSXJf QØf ³fZ MXÐUeMX dIY¹ff WX`, d´fi¹f ÀfUfZÊ¨¨f
³¹ff¹ffÕX¹f, Af´f ÀfaÀfQ IZY ¶fbSXZ IYf¸fûa ÀfZ WX¸ffSXf ÀfaSXÃf¯f
IYSX°fZ WXà, þ¶fdIY Uû Af´fIYe Qf¹fSXZ ÀfZ ´fSXZ WX`, ÕXZdIY³f
Afþ Af´f³fZ CXQfSX ¸fc»¹fûa IYû IbY¨fÕX³fZ IZY dÕXE BÀf
´fidIiY¹ff IYf BÀ°fZ¸ffÕX dIY¹ff WX`Ü J°¸f IYSXû 377Ü
Ad·f³fZ{e A³fb¿IYf Vf¸ffÊ ³fZ dÕXJf WX`, Àfb´fie¸f IYûMXÊ IZY
R`YÀfÕXZ ÀfZ ¶fZWXQ d³fSXfVf WXcaÜ Af¬ffQe EIY LÕXfUf ·fSXf
Vf¶Q WX`, þ¶fdIY Ad²fIYfSX AÀ´fá SXWXÀ¹f WX`Ü þf³fe¸ff³fe ÕXZdJIYf °fÀfÕXe¸ff ³fÀfSXe³f IYf IYWX³ff WX`, ·ffSX°f
¸fZa ´fiZ¸f ´fid°f¶fad²f°f WX`Ü Vf¸fÊ³ffIY, Vf¸fÊ³ffIY! 377Ü
R`YÀfÕXZ IZY Àf¸f±fÊ³f ¸fZa
IbYL ¹fc¬fÀfÊ ³fZ Àfb´fie¸f IYûMXÊ IZY R`YÀfÕXZ IZY ´fid°f
Àf¸f±fÊ³f ·fe þ°ff¹ff WX`Ü °f`¹f¶f VfZ×J ³fZ MXÐUeMX dIY¹ff WX`Ü
377 ¸fà Àfb´fie¸f IYûMXÊ IZY R`YÀfÕXZ ÀfZ JbVf WXca dþÀf¸fZa
Àf¸fÕXàd¦fIY ÀfZ¢Àf IYû A´fSXf²f IYSXfSX dQ¹ff ¦f¹ff WX`Ü A¶f BÀf
IYf³fc³f IYû ÕXf¦fc ·fe IYSX³ff WX`Ü Àfeþe¸ffd¦f¹ff ³fZ ´fûÀMX dIY¹ff
WX`, ¸fà Àfb´fie¸f IYûMXÊ IYf R`YÀfÕXf Àfb³f IYSX JbVf WXca dþÀf¸fZa
Àf¸fÕXàd¦fIYûa ´fSX SXûIY ÕX¦ffBÊ WX`Ü ²ffSXf 377 A¶f WX¸fZa Àf·fe
n
Àf¸fÕXàd¦fIY Àf¸f±fÊIYfZÔ IYf dUSXû²f IYSX³ff WXû¦ffÜ


n


IY½fSX ÀMXfZSXe

·ffSX°fe¹f SXfþ³fed°f ¸fZÔ
³fE ¹fb¦f IYf ´fQf´fÊ¯f

SXf§f½fZ³ýi ´ff¯OZX¹fÜ
SXfþ²ff³fe
dQne ¸fZa
dU²ff³fÀf·ff ¨fb³ffUûa ÀfZ ´fWXÕXZ IYBÊ
EþZadÀf¹fûa ³fZ ASXdUaQ IZYþSXeUfÕX IZY
³fZ°fÈ°U UfÕXe Af¸f AfQ¸fe ´ffMXeÊ
SXf§fUZ³ýi ´ff¯OZX¹f (Af´f) IYe ¶fPÞX°fe °ffIY°f IZY ÀfaIZY°f
dUVû¿f ÀfaUfQQf°ff QZ dQ¹fZ ±fZ, ÕXZdIY³f CX³WXZa JbQ AaQfþf
³fWXea ±ff dIY A¯¯ff AfaQûÕX³f ÀfZ
CX´fþe ¹fWX ´ffMXeÊ A´f³fe Àfb³ff¸fe ¸fZa IYfa¦fiZÀf AüSX ·ffSX°fe¹f
þ³f°ff ´ffMXeÊ þ`ÀfZ SXfáÑe¹f QÕXûa IYû ¶fWXf ÕXZ þf¹fZ¦feÜ EIY
IYSXûOÞX CX³³feÀf ÕXfJ ¸f°fQf°ffAûa UfÕXZ BÀf dU²ff³fÀf·ff
ÃfZ{ ¸fZa BÀf ³fU¦fdNX°f ´ffMXeÊ ³fZ ¶fOÞXZ QÕXûa IYû A´f³ff UþcQ
ÀUeIYfSX IYSXf³fZ IYû ¸fþ¶fcSX IYSX dQ¹ff WX`Ü dQne ¸fZa WX¸fZVff
ÀfZ IYfa¦fiZÀf ¹ff ·ffþ´ff VffÀf³f IYe ´fSXa´fSXf SXWXe WX`Ü EZÀfZ ¸fZa
IYûBÊ °feÀfSXf QÕX ¶fOÞXZ dUIY»´f IZY øY´f ¸fZa CX·fSX ³fWXea

n


´ff¹ffÜ BÀf ¶ffSX Af´f IZY øY´f ¸fZa dQne UfdÀf¹fûa IYû EIY
¶fZWX°fSX dUIY»´f d¸fÕXf °fû CX³WXûa³fZ CXÀfZ ÀfSX-AfaJûa ´fSX
d¶fNXf³fZ ¸fZa IYûBÊ IYÀfSX ³fWXea LûOÞXeÜ Af´f IYf ÀffSXf RYûIYÀf
¸fWXa¦ffBÊ, d¶fþÕXe AüSX ´ff³fe þ`ÀfZ ¸fbïûa ´fSX ±ffÜ
BÀf AfaQûÕX³f IYe Afa²fe ¸fZa ¹fbUf, ¸fdWXÕXfEa,
¸f²¹f U¦fÊ AüSX Ad·fþf°¹f U¦fÊ IZY Àff±f-Àff±f ¸fbdÀÕX¸f
AüSX QdÕX°f Àf¸fbQf¹f IYf EIY ¶fOÞXf U¦fÊ IZYþSXeUfÕX IZY
Àff±f JOÞXf dQJf WX`Ü BÀfe IZY ¶fc°fZ Af´f ³fZ IYfa¦fiZÀf IYû
ÕX¦f·f¦f ³fZÀ°fû³ff¶fcQ IYSX dQ¹ffÜ ·fÕXZ WXe ´fWXÕXZ °f¸ff¸f ÀfUÊZ
dSX´fûMXûÊa ¸fZa Af¸f AfQ¸fe ´ffMXeÊ IYû LWX ÀfeMXZa ¶f°ff¹fe ¦f¹fe
±fea, ÕXZdIY³f °f¶f ·fe WXfÕXf°f ¹fWXe ¶f°ff SXWXZ ±fZ dIY CX³fIYe
ÓfûÕXe ¸fZa 20 ÀfeMXZa Af ÀfIY°fe WXà, ÕXZdIY³f 28 ÀfeMXZa
þe°fIYSX Af´f ³fZ dÀf¹ffÀfe ´fadOX°fûa IYû WX`SXf³f IYSX dQ¹ffÜ
A¶f dÀ±fd°f ¹fWX WX` dIY A¦fSX Qû¶ffSXf ¨fb³ffU WXû°fZ WXà °fû
IZYþSXeUfÕX ¸fb£¹f ¸fa{e IZY ´fÀfaQeQf QfUZQfSX WXûa¦fZÜ
Af´f ³fZ ¹fûþ³ff¶fð °fSXeIZY ÀfZ A´f³ff ¨fb³ffUe

d¶f¦fbÕX ¶fþf¹ffÜ CXÀf³fZ Àf¶fÀfZ ´fWXÕXZ Àf³f 2008 IZY
¨fb³ffUûa ¸fZa 14 RYeÀfQ ¸f°f ´fif~ IYSX³fZ UfÕXe ¶fÀf´ff IZY
UûMX ¶fàIY ´fSX ÀfZa²f ¸ffSXeÜ ·fÕXZ WXe ¸ff¹ffU°fe ³fZ
¸f°fQf°ffAûa IYû dSXÓff³fZ ¸fZa EOÞXe-¨fûMXe IYf þûSX ÕX¦ff dQ¹ff
±ff, ÕXZdIY³f UZ þfÕX ¸fZa ³fWXea RaYÀfZÜ ¶fÀf´ff ¹fWXfa Jf°ff ·fe
³fWXea JûÕX ´ff¹fe AüSX CXÀfIYf UûMX AüÀf°f ¶fWXb°f IY¸f WXû
¦f¹ffÜ B³f UûMXûa IYf RYf¹fQf Af´f IYû d¸fÕXfÜ BÀfIZY ¶ffQ
Af´f ³fZ d´fLÕXZ ¨fb³ffU ¸fZa IY¸f Aa°fSX ÀfZ þe°f³fZ UfÕXe
ÀfeMXûa ´fSX ´fcSXf ²¹ff³f ÕX¦ff¹ffÜ CXÀf³fZ ¶fOÞXZ QÕXûa IZY
´ffSXa´fdSXIY UûMXSXûa IYe ³f¶þ MXMXûÕXeÜ B³f¸fZa ´fcUfÊa¨fdÕX¹fûa
AüSX CXØfSXfJaOX IZY ´fiUfdÀf¹fûa IYe EIY ¶fOÞXe Af¶ffQe WX`Ü
Af´f CXÀfIZY UûMXûa ¸fZa IbYL WXQ °fIY ÀfZa²f ÕX¦ff³fZ ¸fZa ÀfRYÕX
SXWXeÜ
·ffþ´ff ³fZ EZ³f ¸füIZY ´fSX BÊ¸ff³fQfSXLdU UfÕXZ OXfg
WX¿fÊU²fÊ³f IYû ¸fb£¹f ¸fa{e IYf CX¸¸feQUfSX §fûd¿f°f IYSX ³f¹ff
QfaU JZÕXf A´f³fe LdU IYû IbYL WXQ °fIY ¶fZWX°fSX IYSX³fZ

IYe IYûdVfVf IYe, ÕXZdIY³f °f¶f °fIY d·f°fSX§ff°f IYf AÀfSX
WXû ¨fbIYf ±ffÜ dRYSX ·fe ·ffþ´ff IZY UdSXâ ³fZ°ffAûa IYû
CX¸¸feQZa ±fea dIY SXfª¹f-IZYaQi ÀfSXIYfSX IZY dJÕXfRY ÕXû¦fûa
IYe ³ffSXfþ¦fe IYû UZ AfÀff³fe ÀfZ ·fb³ff³fZ ¸fZa ÀfRYÕX WXû
þf¹fZa¦fZÜ ÕXZdIY³f ¹fWX CX³fIYe ¦fÕX°fRYWX¸fe WXe Àffd¶f°f WXbBÊÜ
¨fb³ffU ÀfZ ´fWXÕXZ °fû ÕX¦ff ±ff dIY ·ffþ´ff IYf ÀfØff
IYf U³fUfÀf Àf¸ff~ WXû³fZ þf SXWXf WX`, ÕXZdIY³f Af´fÀfe
IYÕXWX, d·f°fSX§ff°f, dMXIYMX ¶ffaMX³fZ ¸fZa ·ffBÊ-·f°feþfUfQ IZY
AfSXû´f AüSX UdSXâ ³fZ°ffAûa IZY CXMX´fMXfa¦f ¶f¹ff³fûa ³fZ
·ffþ´ff IZY dÕXE dUIYMX dÀ±fd°f ´f`Qf IYSX QeÜ ·ffþ´ff IYe
³ffIYf¸fe IYe ¹fZ ´fi¸fbJ UþWXZa SXWXeaÜ Àf³f 2008 IZY ¨fb³ffUûa
(23) IZY ¸fbIYf¶fÕXZ ¸fWXþ ³fü ÀfeMXûa IYe ¶fPÞX°f ·ffþ´ff IZY
UûMX RYeÀfQ ¸fZa d¦fSXfUMX IYe IYWXf³fe ¶f¹ffa IYSX SXWXe WX`Ü BÀf
¶ffSX þû ³fü ÀfeMXûa IYf RYf¹fQf WXbAf WX`, CXÀfIZY ´feLZ ¸fûQe
R`Y¢MXSX ¸ff³ff þf SXWXf WX`Ü A¦fSX Qû¶ffSXf ¨fb³ffU WXû°fZ WXà °fû
·ffþ´ff IYe ¶f¨fe-Jb¨fe ÀffJ ´fSX ·fe ¶f˜f ÕX¦f ÀfIY°ff
WX`Ü Àf³f2008 IZY ¨fb³ffUûa ¸fZa ·ffþ´ff ³fZ °fV°fSXe ¸fZa IYfa¦fiZÀf
IYû ÀfØff Àfüa´f Qe ±feÜ IYfa¦fiZÀf ³fZ ·ffþ´ff ÀfZ ¸fWXþ ´fü³fZ
¨ffSX RYeÀfQ UûMXûa IZY Aa°fSX ÀfZ ÀfSXIYfSX ¶f³ff¹fe ±feÜ BÀf
¶ffSX ·fe Aa°fSX ª¹ffQf ³fþSX ³fWXea Af SXWXf ±ff, ÕXZdIY³f
Af¸f AfQ¸fe ´ffMXeÊ ³fZ ÀffSXZ Àf¸feIYSX¯f WXe CXÕXMX dQ¹fZ AüSX
¸fbIYf¶fÕXf d{IYû¯fe¹f WXû ¦f¹ffÜ
¨fb³ffU ÀfZ ´fWXÕXZ Qû³fûa ¶fOÞXZ QÕXûa ³fZ ASXdUaQ
IZYþSXeUfÕX IYe ´ffMXeÊ IYû ª¹ffQf °fSXþeWX ³fWXea Qe ±fe,
ÕXZdIY³f Afþ UWX CX³fIZY dJÕXfRY ¶fZWX°fSX AüSX ¸fþ¶fc°f
dÀ±fd°f ¸fZa JOÞXe WX`Ü IYfa¦fiZÀf AüSX ·ffþ´ff ³fZ A´f³ff


þ³ff²ffSX Jû dQ¹ff WX`Ü Qû³fûa WXe QÕXûa IZY 45 dU²ff¹fIYûa
IYe WXfSX WXbBÊ WX`, dþ³f¸fZa ¨ffSX ¸fa{e EIZY UfdÕX¹ff, WXSXVfSX¯f
¶fne, dIYSX¯f UfdÕX¹ff, SXfþIbY¸ffSX ¨füWXf³f AüSX ¹fû¦ff³faQ
VffÀ{e WXàÜ B³WXZa EZÀfZ ¹fbUf ¨fZWXSXûa ³fZ ´fMXJ³fe Qe WX`, dþ³WXZa
JbQ SXfþ³fed°f IYf IYIYWXSXf °fIY ³fWXea Af°ffÜ Af´f IZY
IYBÊ ´fi°¹ffVfe °fû Àff¸ffdþIY IYf¹fÊIY°ffÊ, ÀfZUfd³fUÈØf
Àf`d³fIY, ´f{IYfSX, dÀfdUÕX ÀfdUÊÀf IYe °f`¹ffSXe IYSX SXWXZ
Lf{ WXàÜ IYfa¦fiZÀf ³fZ d´fLÕXZ ¨fb³ffUûa ¸fZa 43 ÀfeMXZa þe°fe ±fea,
ÕXZdIY³f BÀf ¶ffSX UWX AfNX ÀfeMXZa WXe þe°f ´ff¹fe WX`Ü dMXIYMX
¶faMXUfSXZ ¸fZa Óf¦fOÞXZ ÀfZ AaQøY³fe ¦fbMX¶ffþe ¶fPÞXe, þû CXÀfIYe
WXfSX IYf ´fi¸fbJ IYfSX¯f ¶f³feÜ
IYfa¦fiZÀf IYû ÀfØff ´fSX ¨fü±fe ¶ffSX IYfd¶fþ WXû³fZ IYf
´fcSXf ·fSXûÀff ±ffÜ CXÀfZ ÀfSXIYfSXe IY¸feÊ, QdÕX°f,
A»´fÀfa£¹fIY, dQne QZWXf°f, Ófb¦¦fe AüSX IY¨¨fe ¶fdÀ°f¹fûa
IZY ´ffSXa´fdSXIY UûMX ´fSX ·fSXûÀff ±ff, ÕXZdIY³f CXÀfIYf
AfIYÕX³f ¦fÕX°f Àffd¶f°f WXbAfÜ ¸fWXa¦ffBÊ AüSX d¶fþÕXe´ff³fe IZY d¶fÕXûa ÀfZ d¶fÕXd¶fÕXf¹fZ ÕXû¦f ÓffaÀfZ ¸fZa ³fWXea Af¹fZÜ
¦fSXe¶f AüSX QdÕX°fûa IYû IYfa¦fiZÀf ¶fOÞXf UûMX ¶fàIY ¸ff³f°fe WX`Ü
QdÕX°f ³fZ°ff ¨fü²fSXe ´fiZ¸f dÀfaWX IYû BÀfedÕXE dU²ff³fÀf·ff
A²¹fÃf IZY ´fQ ÀfZ BÀ°feRYf dQÕXfIYSX ´fiQZVf A²¹fÃf
¶f³ff¹ff ¦f¹ff ±ffÜ A¦fÕXZ ¸fb£¹f ¸fa{e IYe IbYÀfeÊ ´fSX CX³WXea
IYf QfUf ±ff, ÕXZdIY³f UZ JbQ ¨fb³ffU WXfSX ¦f¹fZÜ
¸f°fQf°ffAûa IZY ¶fQÕX°fZ d¸fþfþ ³fZ 46 ³f¹fZ ¨fZWXSXûa IYû
dQne dU²ff³fÀf·ff ¸fZa ´fWXba¨ff¹ff WX`Ü ¸f°fQf³f ÀfZ ´fWXÕXZ
Ed¦þMX ´fûÕX ³fZ dQ¦¦fþûa IYe ³feaQ CXOÞXf Qe ±fe, ¢¹fûZadIY
dIYÀfe QÕX IYû ÀffRY ¶fWXb¸f°f ³f d¸fÕX³fZ IYe ¶ff°f Àff¸f³fZ

Af SXWXe ±feÜ VfeÕXf QedÃf°f ³fZ Àf·fe 43 dU²ff¹fIYûa IYû
dRYSX ÀfZ dMXIYMX dQÕXf³fZ IYe ¸fbdWX¸f ¨fÕXf¹feÜ U`ÀfZ Àf·fe
70 dU²ff¹fIY ¹ff °fû JbQ ¨fb³ffU ¸f`Qf³f ¸fZa ±fZ ¹ff CX³fIZY
´fdSXUfSX IZY ÕXû¦f ±fZ, ÕXZdIY³f CX³WXZa IYSXfSXe dVfIYÀ°f d¸fÕXeÜ
BÀf ¶ffSX Àf¶fÀfZ ª¹ffQf ¸f°fQf³f Àfe¸ff´fbSXe (ÀfbSXdÃf°f)
AüSX Àf¶fÀfZ IY¸f SXfþZaQi ³f¦fSX ¸fZa WXbAfÜ ¶fne¸ffSXf³f,
¸fû°fe³f¦fSX, L°fSX´fbSX, Àfa¦f¸f dUWXfSX, AfSXIZY´fbSX¸f AüSX
¶ffQÕXe ¸fZa ¸fdWXÕXfAûa AüSX ¹fbUfAûa ³fZ ¶fOÞXe °ffQfQ ¸fZa
§fSXûa ÀfZ d³fIYÕX IYSX A´f³fZ ¸f°ffd²fIYfSX IYf ´fi¹fû¦f dIY¹ffÜ
¶fQSX´fbSX, °fb¦fÕXIYf¶ffQ, IYfÕXIYfþe, Àfa¦f¸f
dUWXfSX, QZUÕXe, Aa¶fZOXIYSX ³f¦fSX, ¸fWXSXüÕXe,
d¶fþUfÀf³f,´ffÕX¸f AüSX AûJÕXf ÀfeMXûa ´fSX IYBÊ dQ¦¦fþûa
IYe ´fid°fâf QfaU ´fSX ±feÜ B³f¸fZa ·ffþ´ff IZY ´fi°¹ffVfe þøYSX
IbYL WXQ °fIY JSXZ CX°fSXZ, ÕXZdIY³f IYfa¦fiZÀf IYf Àfc´fOÞXf ÀffRY
WXû ¦f¹ffÜ BÀf ¶ffSX ´ffgVf IYfgÕXûd³f¹fûa ¸fZa ·fe ¸f°fQf³f IYf
CX°ÀffWX QZJf ¦f¹ff ±ffÜ UdSXâ ´f{IYfSX SXfþQe´f ÀfSXQZÀffBÊ
IYe ¸ff³fZa °fû ¨fb³ffUûa IYf Àfe²ff ÀfaQZVf WX` dIY ¸f°fQf°ff IZYaQi
AüSX SXfª¹f Qû³fûaZ ÀfSXIYfSXûa ÀfZ ¶fWXb°f ¦fbÀÀfZ ¸fZa WXàÜ
¸f°fQf°ffAûa IYf R`YÀfÕXf EIY ÀfaQZVf WX` AüSX Àf¶fIY ·feÜ

·ffSX°f IYe SXfþ³fed°f ¸fZa ÕXa¶fZ Àf¸f¹f
¶ffQ IYûBÊ WXÕX¨fÕX WXbBÊ WX`.
CX³f þbÓfføYAûa IYf ³ff¸f Af¸f AfQ¸fe ´ffMXeÊ
(Af´f) ¹ff Af¸f ÕXû¦fûa IYe ´ffMXeÊ WX`, þû þ¶fSXQÀ°f ·fiáf¨ffSX
dUSXû²fe AfaQûÕX³f IZY ¨fÕX°fZ þ³¸fe AüSX CX³f WXfÕXf°f ¸fZa ´f³f´fe
þû ¶fOÞXZ dÀf¹ffÀfe QÕXûa IZY ¸fûWX·fa¦f ÀfZ ´f`Qf WXbEÜ


n


BÀfe ÕXWXSX ´fSX ÀfUfSX WXû IYSX BÀf ´ffMXeÊ ³fZ dQne
¨fb³ffUûa ¸fZa Vff³fQfSX Af¦ffþ dIY¹ff Af´f ³fZ dQne ¸fZa 70
¸fZa 28 ÀfeMXZa þe°feaÜ CXÀfÀfZ ·fe IYWXea ª¹ffQf AWX¸f ¹fZ WX`
dIY 30 RYeÀfQe ÀfZ ª¹ffQf UûMX WXfdÀfÕX IYSX CXÀf³fZ
ÀfØff²ffSXe IYfa¦fiZÀf IYû SXüaQf WXe ³fWXea, ¶fd»IY Àf¶fÀfZ ¶fOÞXe
´ffMXeÊ ¶f³fIYSX CX·fSXe ·ffþ´ff IYû ÀfIY°fZ ¸fZa OXfÕX dQ¹ffÜ
Af´f IZY IYfSX¯f WXe dQne IYe dU²ff³fÀf·ff d{VfaIbY ¶f³f ¦fBÊ
WX` AüSX WXû ÀfIY°ff WX` dIY dRYSX ÀfZ ¨fb³ffUûa IZY AfÀffSX ¶f³f
þfEÜ
ÕXû¦f ¶fZ°ff¶fe ÀfZ ¶fZWX°fSX dUIY»´f IYe AûSX QZJ
SXWXZ ±fZ AüSX Uû CX¸¸feQûa ´fSX JSXZ CX°fSXZÜ dÀfRYÊ× EIY ÀffÕX
´fbSXf³fe ´ffMXeÊ IYf B°f³ff Vff³fQfSX ´fiQVfÊ³f EZÀfZ QZVf ¸fZa SXWXf,
þWXfa SXfþ³fed°f ¸fZa ´fiUZVf IY°fBÊ
AfÀff³f ³fWXea, ¶fd»IY ¹fZ EIY IZY
¶ffQ EIY ¶ff²ffEa ´fZVf IYSX°ff WX`Ü
Vff³fQfSX IYf¸f¹ff¶fe :
dIYÀfe ¬f¸ff³fZ ¸fZa ¶fZWXQ IY¸f
¶fûÕX³fZ UfÕXZ ÀfSXIYfSXe
Ad²fIYfSXe ÀfZ ÕXûIYd´fi¹f ³fZ°ff
¶f³fZ ASXdUaQ IZYþSXeUfÕX EIY
¶fOÞXe °ffIY°f ¶f³fIYSX CX·fSXZ WXà,
CX³WXûa³fZ ¨fü±fe ¶ffSX ¸fb£¹f¸fa{e
¶f³f³fZ IYe CX¸¸feQ ÕX¦ffE ¶fbþb¦fÊ
IYfa¦fiZÀfe ³fZ°ff AüSX ¸fb£¹f¸fa{e
VfeÕXf QedÃf°f IYû WXfSX IYf ÀUfQ
¨fJf dQ¹ffÜ 1980 IZY QVfIY
¸fZa Afa²fi ´fiQZVf ¸fZa CX·fSXe
°fZÕXb¦fcQZVf¸f ´ffMXeÊ IZY CXQ¹f IYû
LûOÞX QZa °fû QZVf ³fZ Vff¹fQ WXe IYûBÊ
EZÀff dÀf¹ffÀfe Af¦ffþ QZJf WXûÜ
dUãZ¿fIYûa IYf IYWX³ff WX` dIY Af´f ³fZ JbQ IYû
dUäÀf³fe¹f dUIY»´f IZY øY´f ¸fZa CXÀf þ³f°ff IZY Àff¸f³fZ ´fZVf
dIY¹ff, þû ·fiáf¨ffSX, CXQfÀfe³f ³fZ°ffAûa AüSX A°¹fd²fIY
¸fWXa¦ffBÊ ÀfZ °fa¦f Af ¨fbIYe ±feÜ CX³WXZa dUäfÀf WXbAf dIY ¹fZ
QÕX ¨fb³ffUûa ¸fZa °fÀUeSX ¶fQÕX ÀfIY°ff WX`Ü BÀfe IZY ¨fÕX°fZ
¶feþZ´fe IYû A´f³ff ¸fb£¹f¸fa{e IYf CX¸¸feQUfSX ¶fQÕX³ff
´fOÞXf, 70 AÕX¦f-AÕX¦f dU²ff³fÀf·ffAûa IZY dÕXE AÕX¦f
§fû¿f¯ff´f{ °f`¹ffSX IYSX³fZ ´fOÞXZ, QÃf°ff ÀfZ ÀfûVfÕX ¸fedOX¹ff
IYf BÀ°fZ¸ffÕX IYSX³ff ´fOÞXfÜ Àff±f WXe ÕX¦ff°ffSX þ³fû³¸fbJe
BÊ¸ff³fQfSX SXfþ³fed°f IYf UfQf ·fe IYSX³ff ´fOÞXfÜ ´fWXÕXe ¶ffSX
QZVf ¸fZa ·fiáf¨ffSX ´fSX EIY AÕX¦f °fSXWX IYe ¶fWXÀf dQJeÜ
³fBÊ ´ffMXeÊ IZY °füSX ´fSX Af´f ³fZ JbQ IYû ¶fQÕXfU IYf
UfWXIY, ´fid°fâf³f dUSXû²fe AüSX SXfþ³fed°fÄf dUSXû²fe IZY
°füSX ´fSX ´fZVf dIY¹ffÜ Af´f IYf CXQ¹f QSXAÀfÕX ´fWX¨ff³f,
þfd°f, ÀfaSXÃf¯f, ¨ff´fÕXcÀfe, §fSXf³fûa IYf U¨fÊÀU AüSX ²f³f
IYe ÀfadQ¦²f AfUfþfWXe ÀfZ d§fSXe dÀf¹ffÀf°f ÀfZ dRYÀfÕX³f
IYe AûSX ·fe BVffSXf WX`Ü
dIYÀf³fZ ¶f³ff¹ff JfÀf? : BÀfÀfZ ´fWXÕXZ ³fBÊ
´ffdMXÊ¹ffZÔ IYf CXQ¹f Af¸f°füSX ´fSX ÃfZ{e¹f Af²ffSX AüSX
´fWX¨ff³f ´fSX Af²ffdSX°f AfaQûÕX³fûa IZY þdSXE WXû°ff SXWXf WX`,
Af´f ³fZ B³f¸fZa ÀfZ dIYÀfe ÀfZ ´fWX¨ff³f ³fWXea ¶f³ffBÊÜ ¹fZ ´fWXÕXe

n


EZÀfe ´ffMXeÊ ·fe WX` þû VfWXSXûa ÀfZ CX·fSXe, dþÀfIZY ª¹ffQf°fSX
³fZ°ff ¸f²¹fU¦fÊ IZY WXàÜ
Af´f ´fWXÕXe EZÀfe ´ffMXeÊ WX`, dþÀf³fZ dÀf¹ffÀfe
°fIY³feIY IZY ³fE °fSXeIYûa IYf BÀ°fZ¸ffÕX IYSX ´fi·ffdU°f
dIY¹ffÜ CXÀfIYf ¨fb³ffUe ×J¨fûÊa IYf ¸ffgOXÕX ´ffSXQVfeÊ AüSX
þ³f°ff ÀfZ d¸fÕXZ Qf³f ´fSX Af²ffdSX°f SXWXfÜ CXÀfIZY dÕXE CX³f
IYf¹fÊIY°ffÊAûa ³fZ IYf¸f dIY¹ff þû A´f³fe ³füIYdSX¹fûa AüSX
½¹fUÀff¹f IYû IbYL Àf¸f¹f IZY dÕXE LûOÞXIYSX IYf¸f IYSX³fZ
´fWXba¨fZÜ ¶fZVfIY BÀfIYf þ³¸f þ¶fSXQÀ°f ·fiáf¨ffSX dUSXû²fe
ÕXWXSX IZY ¬fdSXE WXe WXbAf, dþÀf³fZ þ³f°ff IYf ²¹ff³f
Jea¨ffÜ BÀf ´ffMXeÊ ³fZ QcÀfSXe ´ffdMXÊ¹ffZÔ IYû CX³fIYe SX¯f³fed°f
´fSX dRYSX ÀfZ dU¨ffSX IYSX³fZ ´fSX ·fe ¸fþ¶fcSX dIY¹ffÜ

ÀfØff IZY dÕXE ¦fNXþûOÞX dIYE ¶f¦f`SX ´ffMXeÊ ·fÕXf
I`YÀfZ ×JbQ IZY ¶f³fZ SXWX³fZ IYe CX¸¸feQ IYSX ÀfIY°fe WX`Ü IYBÊ
AüSX ·fe ÀfUfÕX WXà, ¸fÀfÕX³f Uû ·ff¿ffAûa IYe ¨fb³fü°fe
AüSX dUdU²f°ffAûa UfÕXZ QZVf ¸fZa À±ff³fe¹f ´fdSXdÀ±fd°f¹fûa ÀfZ
I`YÀfZ °ffÕX¸fZÕX d¶fNXf ´ffE¦fe? I`YÀfZ CX³fIYe À±ff³fe¹f ·ff¿ff
¸fZa ¶fûÕXZ ¶f¦f`SX À±ff³fe¹f ³fZMXUIYÊ ¶f³ff ´ffE¦fe?
dRYÕXWXfÕX ¹fZ ´ffMXeÊ ¶fOÞXZ °füSX ´fSX dQne IZYadQi°f
ª¹ffQf dQJ SXWXe WX` AüSX CXÀfIZY ª¹ffQf°fSX ³fZ°ff ·fe BÀfe
VfWXSX ÀfZ °ffnbIY SXJ°fZ WXàÜ
ÀfUfÕX CXNX°ff W`X dIY ¢¹ff Af¸f AfQ¸fe ´ffMXeÊ ·fe
QcÀfSXe ´ffdMXÊ¹ffZÔ IYe °fSXWX WXe ·ffSX°fe¹f SXfþ³fed°f AüSX
ARYÀfSXVffWXe IYe ¶fa²fIY ¶f³f þfE¦fe? ¢¹ff CXÀfIZY

CX³WXûa³fZ ×JfÀfe SX¨f³ffVfeÕX°ff AüSX
IY»´f³ffVfeÕX°ff ·fe dQJfBÊÜ þûdJ¸f ·fe dÕXEÜ ¸fÀfÕX³f
ASXdUaQ IZYþSXeUfÕX IYf VfeÕXf QedÃf°f IZY dJÕXfRY
¨fb³ffU ÕXOÞX³ffÜ Af´f WX¸fZVff Àfû¨f AüSX ´fi¨ffSX IZY À°fSX
´fSX ·fe EIYQ¸f AÕX¦f SXWXeÜ Bd°fWXfÀfIYfSX ¸fWXÀfcÀf IYSX°fZ
WXà dIY ´ffMXeÊ IYû SXfáÑe¹f ¸fa¨f ´fSX þf³fZ ÀfZ ´fWXÕXZ JbQ IYû
À±ff³fe¹f d³fIYf¹f ¨fb³ffUûa ¸fZa ÕXOÞXIYSX °f`¹ffSX IYSX³ff
¨ffdWXEÜ ¹fZ ·fe CXÀfZ A´f³fe Àfe¸ffAûa ¸fZa WXe IYSX³ff
¨ffdWXEÜ
ÕXZdIY³f IZYþSXeUfÕX IYe ´ffMXeÊ ¸fWX°UfIYfaÃfe WXÀf´f IZY UdSXâ ³fZ°ffAûa IZY A³fbÀffSX ´fcSXZ ·ffSX°f ¸fZa °fe³f Àfü
ÀfZ ªª¹ffQf Afd×RYÀf JûÕX ¨fbIZY WXà AüSX ´ffMXeÊ IYe
¹fûþ³ff A¦fÕXZ ÕXûIYÀf·ff Af¸f¨fb³ffUûa ¸fZa ÕXOÞX³fZ IYe WX`Ü
CX³fIYf IYWX³ff WX` dIY ¹fZ WX¸ffSXZ dÕXE EIY AüSX AUÀfSX
WXû¦ffÜ ¶fWXb°f ÀfZ VfWXSXûa AüSX SXfª¹fûa ¸fZa ´f¹ffÊ~ þ³fÀfa£¹ff
¨fÕXf¹f¸ff³f UûMXSXûa IYe WX`, þû dIYÀfe ¸fb£¹f ´ffMXeÊ ÀfZ ¶fa²fZ
³fWXea WXà AüSX dUäÀf³fe¹f dUIY»´f IYe AûSX QZJ SXWXZ WXàÜ
SXfáie¹f À°fSX ´fSX d¸fÕXZ¦fe ÀfRYÕX°ff? :
SXfþ³fed°f Àfa·ffU³ffAûa IYf JZÕX WX`Ü ÕXZdIY³f dQne ÀfZ
¶ffWXSX ÀfRYÕX WXû³fZ IZY dÕXE Af´f IYû ·ffSX°f IYe þdMXÕX
SXfþ³fed°f IYû WXe ³fWXea Àf¸fÓf³ff WXû¦ff, ¶fd»IY QZVf IZY IYBÊ
§fMXIYûa, U¦fûÊa IZY Àff±f ·fe JbQ IYû þûOÞX³f×f WXû¦ffÜ

IYdSXV¸ffBÊ ³fZ°ff ASXdUaQ IZYþSXeUfÕX A´f³fe Vfd×£Àf¹f°f
IYû ¶fSXIYSXfSX SXJ ´ffEa¦fZ? ¢¹ff Uû A´f³fZ AfQVfÊUfQ
AüSX ½¹ffUWXfdSXIY°ff ¸fZa °ffÕX¸fZÕX ¶f³ff ´ffEa¦fZ? Af´f IZY
IYf¹fÊIY°ffÊ AIYÀfSX ¹fZ IYWX°fZ WXà dIY Uû ÀfØff WXfdÀfÕX
IYSX³fZ IZY dÕXE SXfþ³fed°f ¸fZa ³fWXea AfE WXà, ¶fd»IY CX³fIYf
BSXfQf Àf¸fÓfü°ffUfQe AüSX ·fiá ½¹fUÀ±ff IYû ¶fQÕX³fZ IZY
dÕXE AfE WXàÜ
BÀf QZVf IYe ½¹fUÀ±ff ¶fQÕX³fZ IZY dÕXE CX³WXZa ³f
IZYUÕX BÀf¸fZa dWXÀÀfZQfSXe IYSX³fe WXû¦fe ¶fd»IY BÀfIZY °fWX°f
IYf¸f ·fe IYSX³ff WXû¦ffÜ U`ÀfZ ¹fZ ¶ff°f ·fe ¦fa·feSX°ff ÀfZ IYWXe
þf SXWXe WX` dIY Af´f IYf CXQ¹f ·ffSX°f IYe SXfþ³fed°fIY
´ffdMXÊ¹ffZÔ IYû EIY ¨fZ°ffU³fe WX` dIY Uû ³f IZYUÕX JbQ IYû
þ³f°ff ÀfZ þûOÞXZa, ¶fd»IY dþ¸¸fZQfSX ¶f³fZaÜ CX³WXZa þ³f°ff IYû
UfIYBÊ ¹fZ AWXÀffÀf dQÕXf³ff WXû¦ff dIY Uû CX³fIZY ¶ffSXZ ¸fZa
Àfû¨f°fZ WXàÜ dUãZ¿fIY ¸fûWX³f ¦fb÷YÀUf¸fe IYWX°fZ WXà, ¸fbÓfZ
A¶f ·fe ¹fZ dUäfÀf ³fWXea WX` dIY dQne IZY ÕXû¦fûa ³fZ ´fæYZ °füSX
´fSX EIY UÌYd»´fIY ´ffMXeÊ IZY dÕXE UûMX dQ¹ff WX`Ü ¹fZ ¸fbÓfZ
¸füþcQf ´ffdMXÊ¹ffZÔ IZY dJÕXfRY dQ¹ff ¦f¹ff UûMX ª¹ffQf
ÕX¦f°ff WX`Ü A¦fSX ·ffSX°f IYe ¸fb£¹f ´ffdMXÊ¹ffa A´f³fZ Af´fIYû
³fWXea ¶fQÕX°fe WXà °fû Af¸f AfQ¸fe ´ffMXeÊ SXfáie¹f SXfþ³fed°f
¸fZa EIY ¶fOÞXe °ffIY°f IZY °füSX ´fSX CX·fSX ÀfIY°fe WX`, Uû ·fe
¶fOÞXe °fZ¬fe IZY Àff±fÜ n

Sanchar times mag 15 dec 2013 to 14 jan-2014

Sanchar times mag 15 dec 2013 to 14 jan-2014

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (17)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Sanchar times mag 15 dec 2013 to 14 jan-2014