aayushman bharat yojana

1. आयुष्मान भारत
युननव्हर्सल हेल्थ कव्हरेज चे उनिष्ट र्ाध्य करण्यार्ाठी, राष्टर ीय आरोग्य धोरण 2017 द्वारे निफारर्
क
े ल्यानुर्ार भारत र्रकारची "आयुष्मान भारत" ही प्रमुख योजना र्ुरू करण्यात आली. या उपक्रमाची
रचना िाश्वत निकार् उनिष्टे पूणस करण्यार्ाठी क
े ली गेली आहे आनण "कोणीही मागे रानहलेले नाही" हे
अधोरेखखत क
े ले आहे.
“आयुष्मान भारत” हा आरोग्यर्ेिा नितरणाच्या प्रादेनिक आनण खंनित दृनष्टकोनापार्ून दू र जाण्याचा,
र्िसर्मािेिक आनण अपेनित आरोग्यर्ेिा नितरणाकिे जाण्याचा प्रयत्न आहे. या योजनेचे उनिष्ट
प्राथनमक, माध्यनमक आनण तृतीयक स्तरािर आरोग्य र्ेिा प्रणाली (प्रनतबंध, प्रोत्साहन आनण रूग्णिाहक
काळजी) ला र्िसर्मािेिक पद्धतीने र्ंबोनधत करणे आहे. आयुष्मान भारत हे स्वस्त आरोग्यर्ेिेच्या नदिेने
एक मोठे पाऊल आहे. यात दोन आंतर-र्ंबंनधत घटक आहेत, जे खालीलप्रमाणे आहेत:-
आरोग्य आनण कल्याण क
ें द्र
प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना
1. आरोग्य आनण कल्याण क
ें द्रे
फ
े ब्रुिारी 2018 मध्ये, भारत र्रकारने निद्यमान उपक
ें द्रे आनण प्राथनमक आरोग्य क
ें द्रे बदलून 1,50,000
हेल्थ अँि िेलनेर् र्ेंटर्स तयार करण्याची घोषणा क
े ली. हे उपक्रम र्िसर्मािेिक प्राथनमक आरोग्य क
ें द्र
आनण आरोग्य र्ेिा लोकांच्या घरापयंत पोहोचिण्याचा प्रयत्न आहेत. ही क
ें द्रे मोफत अत्यािश्यक औषधे,
रोगननदान आनण अर्ंर्गसजन्य रोगांर्ह माता ि बाल आरोग्य र्ेिा देखील पुरितात.
र्ािसनत्रकता आनण त्यांच्या िेत्रातील र्ंपूणस लोकर्ंख्येपयंत प्राथनमक आरोग्य र्ेिांचा निस्तार करण्याच्या
उिेिाने या आरोग्य आनण कल्याण क
ें द्रांची कल्पना करण्यात आली होती. आरोग्य र्ंिधसन आनण प्रनतबंध
व्यक्ती आनण र्मुदायांना ननरोगी आचरण स्वीकारण्यार्ाठी आनण लोकांना जनटल रोग आनण त्यांच्या
जोखमींपार्ून र्िक्त आनण र्ंरनित करण्यार्ाठी प्रोत्सानहत करण्यार्ाठी निझाइन क
े ले आहे.
2. प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना
आयुष्मान भारत अंतगसत दुर्रा घटक म्हणजे प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना, जी लोकांच्या नािाने
ओळखली जाते ही योजना भारताचे माननीय पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते 23 र्प्टेंबर 2018 रोजी
रांची, झारखंि येथे र्ुरू करण्यात आली.
आयुष्मान भारत ही जगातील र्िासत मोठी आरोग्य निमा योजना आहे, ज्याचे उनिष्ट 10.74 कोटी गरीब
आनण िंनचत क
ु टुंबांना (नक
ं िा र्ुमारे 50 कोटी) दुय्यम आनण तृतीयक आरोग्य र्ेिांर्ाठी प्रनत क
ु टुंब प्रनत
िषस 5 लाख रुपयांपयंत मोफत उपचार प्रदान करण्याचे उनिष्ट आहे. . लाभाथी) जे भारतीय लोकर्ंख्येच्या

2. 40% आहेत. हीर्ंख्या आनण कव्हर क
े लेली क
ु टुंबे ग्रामीण आनण िहरीभागातील र्ामानजक-आनथसक जात
जनगणना 2011 च्या अनुपखथथती आनण व्यािर्ानयक मापदंिांिर आधाररत आहेत. पूिी राष्टर ीय आरोग्य
र्ंरिण योजना म्हणून ओळखली जात होती. 2008 मध्ये र्ुरू झालेली पूिीची राष्टर ीय आरोग्य योजना मध्ये
निलीन करण्यात आली. म्हणून अंतगसत, त्या क
ु टुंबांचा देखील र्मािेि करण्यात आला आहे ज्यांचा मध्ये
उल्लेख करण्यात आला होता परंतु िेटाबेर्मध्ये उपखथथत नाही.ही एक पूणसपणे र्रकारी अनुदानीत
योजना आहे नजच्या अंमलबजािणीचा खचस क
ें द्र आनण राज्य र्रकारांमध्ये र्ामानयक क
े ला जातो.
प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजने अंतगसत लाभ
भारतात अनेक र्रकारी अनुदानीत आरोग्य निमा योजना आहेत ज्या अंतगसत निनिध राज्यांमध्ये 30,000
रुपये ते 3,00,000 रुपये प्रनत क
ु टुंब ननधी प्रदान क
े ला गेला, ज्यामुळे अर्मानता ननमासण झाली. र्िस
लाभार्थ्ांना पॅनेल क
े लेल्या दुय्यम आनण तृतीयक आरोग्य र्ेिांर्ाठी प्रनत क
ु टुंब प्रनत िषस 5,00,000 रुपये
प्रदान करते. या योजनेअंतगसत खालील उपचार मोफत उपलब्ध आहेत.
1. िैद्यकीय तपार्णी, उपचार आनण र्मुपदेिन
2. रुग्णालयात दाखल होण्यापूिीचा खचस
3. औषधे आनण िैद्यकीय उपभोग्य िस्तू
4. गैर-गहन आनण गहन आरोग्य र्ेिा
5. खिननकल आनण प्रयोगिाळा चाचण्या
6. िैद्यकीय रोपण र्ेिा (आिश्यक अर्ेल तेथे)
7. रुग्णालयात मुक्काम
8. रुग्णालयात अन्न खचस
9. उपचारादरम्यान उद्भिणारी गुंतागुंत
10. रुग्णालयात दाखल क
े ल्यानंतर 15 नदिर्ांपयंत काळजी घ्या
या योजनेत, 5,00,000 रुपयांचा लाभ र्ंपूणस क
ु टुंबार्ाठी उपलब्ध आहे, म्हणजेच तो क
ु टुंबातील एक नक
ं िा
र्िस र्दस्य िापरू िकतात. आरएर्बीिाय योजनेंतगसत क
ु टुंबात पाच र्दस्यांची मयासदा होती. त्या
योजनांमधून धिा घेऊन, ची रचना अिा प्रकारे क
े ली गेली आहे की क
ु टुंबाच्या आकारािर नक
ं िा
र्दस्यांच्या ियािर मयासदा नाही. यानििाय या योजनेत पनहल्या नदिर्ापार्ून निनिध आजारांचा र्मािेि
करण्यात आला आहे. याचा अथस अर्ा की प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजनामध्ये नािनोंदणी करण्यापूिी
कोणत्याही प्रकारच्या आजाराने नक
ं िा आरोग्याच्या खथथतीने ग्रस्त अर्लेल्या व्यक्तीला र्िस िैद्यकीय
पररखथथती, तर्ेच प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजनेंतगसत र्िस उपचार प्राप्त करणे आिश्यक आहे. पनहल्या
नदिर्ापार्ून लाभाथी.