1. Ekologicznie Efektywna Gospodarka w Szwecji Gunnar Haglund Ambasada Szwecji w Warszawie 606 28 89 57 gunnar.haglund@foreign.ministry.se Łódź , 6 maja 20 10 r. Unijna polityka klimatyczna 3x20, s zwedzkie doświadczenia , a polski miks energetyczny .

2. 1973 A dzisiaj Szwecja jest prawie zupełnie niezależna od zagranicznych dostaw paliw kopalnych do produkcji ciepła i energii elektrycznej z wyłączeniem transportu. Kryzys naftowy 1973r. Szwecja nie ma węgla, ropy lub gazu ziemnego... 1973 - Jak do tego doszło?

3. E nergooszczędnoś ć i energoefektywnoś ć w Szwecji 1980-2006 Najtańsza energia to ta energia, która nigdy nie została wyprodukowana! Index 1980 = 100 1980r. 2006r. 180 PKB 100 Końcowe zużycie energii 60 Energia/PKB = większa efektywność

4. -60% CO 2 od 1990r. Kluczem jest s ieć ciepłownicza , która umożliwia pewną, przewidywalną i efektywną dystrybucję ciepła oraz zagospodarowanie różnych rodzajów ciepła odpadowego! Elektrociepłownia na biopaliwo Paliwa kopalne, Maksymalne obciazenie Geotermalna energia, pompy ciep ł a Przemys ł owe odpady ciepla Energia z odpadów Sieć 50% ciepła w Szwecji Rynek ciepła -50%

5. - 20-25% Paliwa kopalne Odpady komunalne itp. Pozostałe: Biopaliwa, przemysłowe ciepło odpadowe, energia elektryczna, energia geotermalna, torf Paliwa zużywane do produkcji ciepła dla sieci ciepłowniczej i energii elektrycznej w kogeneracji w roku 2005 Powierzchnie kół odpowiadają ilości całkowitego zużycia paliwa Source : Swedish Waste Managment and Euroheat and Power (2007) 50 procent ciepła w Polsce

6. Struktura zużycia paliwa dla sieci ciepłowniczej w Szwecji 1981r. Σ 27 TWh Ciepło odpadowe przemysłowe 7% Pozostałe 5% Ciepło odpadowe przemysłowe 3% Odpady komunalne 5% Węgiel 3% Olej opałowy 84% 2006r. Σ 47,5 TWh 50% ciepła używanego w Szwecji! Odpady drzewne 29% Uszlachętniona biomasa 8% Przemysłowe odpady drewne 3% Olej sosnowy 1% Pozostałe odpady drewne 7% Odpady komunalne 15% Gorąca woda 1% Pompy ciepła 9% Energia elektryczna 1% Ciepło odpadowe przemysłowe 7% Gaz resztkowy 1% Torf 4% Gaz ziemny 4% Olej opałowy 6% Węgiel 4%

7. W mieście Borl ä nge 70% ciepła w sieci ciepłowniczej to ciepło odpadowe z papierni Kvar n sveden i huty stali SSAB/Domnarvet. Ciepło odpadowe przemysłowe 4 0 .000 mieszka ńców Incinerator Heat Exchanger Ok. 70 instalacji w całej Szwecji

8. Ciepło odpadowe przemysłowe: < 1 0% ciepła w sieci ciepłowniczej !

9. Struktura zużycia paliwa dla sieci ciepłowniczej w Szwecji 1981r. Σ 27 TWh Pozostałe 5% Ciepło odpadowe przemysłowe 3% Odpady komunalne 5% Węgiel 3% Olej opałowy 84% 2006r. Σ 47,5 TWh 50% ciepła używanego w Szwecji! Odpady drzewne 29% Uszlachętniona biomasa 8% Przemysłowe odpady drewne 3% Olej sosnowy 1% Pozostałe odpady drewne 7% Odpady komunalne 15% Gorąca woda 1% Pompy ciepła 9% Energia elektryczna 1% Ciepło odpadowe przemysłowe 7% Gaz resztkowy 1% Torf 4% Gaz ziemny 4% Olej opałowy 6% Węgiel 4%

10. Szwedzkie oczyszczalnie ś ciek ó w Energia ze oczyszczonych ścieków Produkcja ciepła : 2 500 GWh Öresundsverket, Helsingborg W dużych oczyszczalniach

11. Energia ze ścieków w Sztokholmie Hammarby Pompy ciepła Oczyszczone ścieki Henriksdal Ozcyszczalnia ściekow Ścieki

12. Hammarbyverket w Sztokholmie Oczyszczone ścieki: + 7-22 o C Przy wyjściu + 1 o C

15. Pompy ciepła < 10% ciepła w sieci ciepłowniczej!

16. Struktura zużycia paliwa dla sieci ciepłowniczej w Szwecji 1981r. Σ 27 TWh Pozostałe 5% Ciepło odpadowe przemysłowe 3% Odpady komunalne 5% Węgiel 3% Olej opałowy 84% 2006r. Σ 47,5 TWh 50% ciepła używanego w Szwecji! Odpady drzewne 29% Uszlachętniona biomasa 8% Przemysłowe odpady drewne 3% Olej sosnowy 1% Pozostałe odpady drewne 7% Odpady komunalne 15% Gorąca woda 1% Pompy ciepła 9% Energia elektryczna 1% Ciepło odpadowe przemysłowe 7% Gaz resztkowy 1% Torf 4% Gaz ziemny 4% Olej opałowy 6% Węgiel 4% Odpady drzewne 29% Uszlachętniona biomasa 8% Przemysłowe odpady drewne 3% Olej sosnowy 1% Pozostałe odpady drewne 7%

17. 325 GWh ciepła 70 GWh energii elektrycznej Miasto Kristianstad 33 000 Gmina Kristianstad 78 000 <5 0%

18. Igelstaverket pod Sztokholmem Miasta: Sö dert ä lje -B otkyrka -H uddinge -S alem 200000-2500000 inv 2500 G W h ciepła 550 G W h e nergii elektrycznej

19. Biomasa z odpadów leśnych i rolniczych oraz z roślin energetycznych Mozga trzcinowata Wierzba Polska Szwecja Lasy / powierzchnia mln. h a 9,2 27,0 Uzysk drewna w miliony m3 32,0 62,0 Mieszkańców milionów 38,5 9,0 Areał pod uprawą 6 razy większ y w Polsce!

20. Ok. 75 TWh ciepła 2 miliony hektarów Ok. 30 TWh energii elektrycznej

21. Redukcja związków azotu do Bałtyku - Projekt Nynäs od 2001 roku - 250-300 kg N/rok Cd 9,8 g/ha i rok z ziemi - i do kotła Metale ciężkie Wierzba energetyczna w mieście Enk öping 20 000 mieszka ńców 80 hektarów wierzby 15 procent paliwa Zimą Cd 90% w filtrze Bezpieczne składowisko Cd 10% w żużlu Cd ok. 1 ,0 g/ha i rok z powrotem do ziemi zużel=bionawóz

22. Elektrofiltr Kocio ł Skraplacz spalin Żużel 120 ha plantacji wierzby 76 ha plantacji wierzby Odbiornik rzeka Enköping 200 000 m 3 /r ok 100% Cd: 10% Cu: 50% Cr: 60% Hg: 20% Ni: 30% Pb: 20% Zn: 20% Cd: 90% Cu: 50% Cr: 40% Hg: 80% Ni: 70% Pb: 80% Zn: 80% Skropliny 30 000 m 3 / rok Cd: 9,8 Cu: 55 Cr: 41 Hg: 0,34 Ni: 28 Pb: 9.86 Zn: 731 g/ha & rok Cd: 0,75 Cu: 194,5 Cr: 26,1 Hg: 0,33 Ni: 12,9 Pb: 15 Zn: 324 g/ha & rok Cd:<1,1 Cu: 183 Cr: <13 Hg:<0,4 Ni: 25 Pb: 13 Zn: 341 Popiół / osad mieszanka Związane z ziemi przez wierzbę : Zrębki Trociny Wierzba Kora Sumaryczna energia w paliwie : 350 GWh Składowisko 3,8 milj. m 3 / rok Czysta woda Projekt nawadniania Komin Obieg metali w EC Enköping Osad przefermentowany Oczyszczalnia ścieków Czysta woda + woda z osadu Źródło : Rindi g/ha & rok Popiół lotny

23. Popioły jako bionawóz w leśnictwie i rolnictwie Sztuczne nawozy s ą drogie...

24. Odpady leśne < 50% ciepła w sieci ciepłowniczej !

25. Struktura zużycia paliwa dla sieci ciepłowniczej w Szwecji 1981r. Σ 27 TWh Odpady komunalne 15% Pozostałe 5% Ciepło odpadowe przemysłowe 3% Odpady komunalne 5% Węgiel 3% Olej opałowy 84% 2006r. Σ 47,5 TWh 50% ciepła używanego w Szwecji! Odpady drzewne 29% Uszlachętniona biomasa 8% Przemysłowe odpady drewne 3% Olej sosnowy 1% Pozostałe odpady drewne 7% Odpady komunalne 15% Gorąca woda 1% Pompy ciepła 9% Energia elektryczna 1% Ciepło odpadowe przemysłowe 7% Gaz resztkowy 1% Torf 4% Gaz ziemny 4% Olej opałowy 6% Węgiel 4%

27. A co właściwie Szwedzi robią ze swoimi odpadami....!? ? Sortujemy je u źródła!

28. W sklepach zbierane są opakowania z kaucją 33 cl - 25 gr 50 cl - 35 gr 2 0 gr duży 80 gr mały 40 gr 11 zł 9 zł

30. S ortowanie bli sko domu Właściciel domu, spółdzielnia mieszkaniowa etc. organizuje

31. 650 Centr ów Recyklingow ych dla odpadów ponad gabarytowych, niebezpiecznych i elektrycznych/elektronicznych (WEEE) – z personelem Wjazd Wyjazd 5,3 milionów odwiedzin 154 kg/mieszka ńca i rok Lodówki itd Złom Meble Drewno Ziem i a, kamień, beton TV, komputer Odpady niebezpieczne Akumulatory samochodowe Gazety Szkło Asbest Drewno Karton Do spalenia Nie do spalenia Nie do spalenia Złom Do spalenia Drewno Plastik, metal, karton Opony Świetlówki, żarówki z rtęcią

33. Spalanie odpadów produkuje ciepło i energię Efektywne oczyszczanie gazów spalinowych H ögdalen - spalarnia odpadów komunalnych w S z tokholm ie

34. Zamek Królewski Parlament Premier Ozcyszczalnia Instalacja Pomp Ciepła Spalarnia odpadów

35. Odbiór odpadów

38. Przetworzony ”RDF-fluff ” dla energetyki Source: NSR RDF-fluff = Refuse D erived F uel ”fluff” = P aliwo z sortowanych odpadów

39. Jak wygląda spalarnia? Spalarnia odpadów komunalnych w Link öping

40. Jak wygląda spalarnia?

41. Poziomy dopuszczalnych emisji do atmosfery w (mg/Nm³) - stan obecny Dioksyny i furany w ng/Nm3

42. 1. Dlaczego szwedzka spalarnia odpadów jest opłacalna? Energetycznie 1 t ona węgla = 2 t on y odpadów „ Gate fee ” = „Opłata na bramę” 1 tona węgla = - 60 euro 2 tony śmieci = +44 euro Różnica = 104 euro

44. Z 512 kg odpadów komunalnych przeciętny Szwed odaje na składowisko tylko 20 kg na rok 20 kg Sztokholm 15 % ciepła Göteborg 3 0% ciepła 31 spalarni Malm ö 6 0% ciepła

45. Odpady komunalne > 15% ciepła w sieci ciepłowniczej

46. Ok. 80 % ciepła w szwedzkiej sieci ciepłowniczej, czyli 40 % całego ciepła, pochodzi ze źródeł energii, które w wielu innych krajach świata nie są w ogóle wykorzystywane, lecz dosłownie marnowane.

47. Produkcja energii z w/w źródeł jest i ekonomiczna i opłacalna . Zmniejsza koszty produkcji i podwyższa konkurencyjność . Wartość odpadów odpowiada co najmniej wartości wytworzonej z nich energii. Zaopatrzenie w energię w Szwecji stało się bezpieczniejsze i bardziej niezależne . Szwedzkie wnioski 1 Ciepło + energia elektryczna = kogeneracja

50. Source: NSR W Szwecji nie ma sieci gazowej i dlatego biometan jest używany do napędu pojazdów komunalnych. W miastach Borås , Helsingborg , Linköping i Västerås (po około 100 000 mieszkańców) wszystkie autobusy i śmieciarki napędzane są tak wytworzonym biogazem. W ten sposób uzyskujemy energię równocześnie rozwiązując problem odpadowy Biogaz z odpadów komunalnych

51. Produkcja energii : 3.100 GWh - Ciepło 2.500 - Biogaz 600 Öresundsverket, Helsingborg Przeciętna oczyszczalnia ścieków w Szwecji produkuje 3 razy więcej energii niż sama zużywa Całkowita użyta energia: 930 GWh - Elektryczność 630 - Inne 300 Energia ze oczyszczonych ścieków Szwedzkie oczyszczalnie ś ciek ó w

54. Source: NSR Rozlewanie bionawozu

55. Czy te rozwiązania były niekorzystne dla Szwecji?  1990 1995 2000 2005 Rok 100 110 120 130 140 150 160 170 180 90 80 Index Bioenergia +79 % PKB +48% Emisje CO 2 -9% Udzia ł bioenergii oraz PKB i emisje CO 2 w Szwecji 1990-

56. Polska ma bardzo dobre warunki! 1. Sieć ciepłownicza oraz sieć gazowa 2. Dużo ludzi = dużo odpadów 3. Duży sektor rolniczy = dużo odpadów 4. Dużo ziemi na uprawy roślin energetycznych

57. Transport Woda i ścieki Energia Odpady Budownictwo Planowanie krajobrazu Publiczni i prywatni podmioty Funkcje miejskie

58. Inteligentni uczą się na cudzych błędach, a nie na własnych! Zapraszamy do Szwecji! Gunnar Haglund, Ambasada Szwecji w Warszawie 606 28 89 57 [email_address] Dzi ękuję za uwagę!