First aid 1

1. วิธีการปฐมพยาบาลอยางปลอดภัย
การปฐมพยาบาลบาดแผล
บาดแผล การช้ํา ฉีกขาดของผิวหนัง และ/หรือเนื้อเยื่อของรางกายซึ่งเปนสาเหตุสําคัญที่ทําใหเกิดอาการตางๆ แทรก
ซอนขึ้นได
• หลักสําคัญของการปฐมพยาบาลบาดแผล
๑. ถามีเลือดไหล จะตองหามเลือดโดยวิธีใดวิธีหนึ่งตามที่ไดกลาวไวขางตนกอนเสมอ
๒. ถามีอาการช็อกหรือเปนลม ควรรักษาอาการช็อกหรือเปนลมเสียกอน ถาอาการยังไมดีขึ้นใหรีบนําสงสถานพยาบาลทันที
๓. เมื่อเลือดหยุด ใหทําความสะอาดบาดแผล โดยสิ่งที่ใชทําความสะอาดแผลก็สามารถหาไดงายๆ เชน น้ําตม น้ําเกลือ
น้ํายาดางทับทิม แอลกอฮอล เปนตน จากนั้นใชผากอซหรือสําลีที่สะอาดปดแลวพันผาไว ถาบริเวณรอบๆ บาดแผล
ยังสกปรกอยูใหลางแผลดวยสบูกอน
๔. ขณะทําความสะอาด ควรตรวจบาดแผลดวยวามีลักษณะอยางไร ความกวาง ความลึก มีอะไรหักคาติดอยูที่แผลหรือไม
๕. รีบนําสงสถานพยาบาลโดยดวน
๖. บันทึกเหตุการณ และเรื่องราว ตลอดจนการปฐมพยาบาล เพื่อเปนขอมูลใหกับแพทยในการรักษาตอไป

2. บาดแผลตัด
แผลฉีกขาดที่มีขอบแผลเรียบ เชน มีดบาด กระจกบาด ฝากระปองบาด เปนตน อาจเปนบาดแผลตื้นๆ หรือบาดแผลตัดลึกก็ได มักจะ
มีเลือดออกมากเนื่องจากเสนเลือดถูกตัดขาดบริเวณขอบแผล
วิธีการปฐมพยาบาล
• ถาบาดแผลเล็กและเลือดออกนอย ใหทําการหามเลือด โดยการใชผาสะอาด
กดลงบนบาดแผลประมาณ ๑๕-๒๐ นาที
• ถาเลือดหยุดแลวใหลางน้ําทําความสะอาดบาดแผล
• ถาเปนบาดแผลกวางและลึกมีเลือดออกมาก ไมตองลางแผล ใหใชผาสะอาด
กดหามเลือด แลวรีบสงสถานพยาบาลทันที

3. บาดแผลช้ํา
เปนอาการบวม แดง คล้ํา หรือเขียว ไมมีบาดแผล ซึ่งอาจเกิดจากการกระแทกจากของแข็งที่ไมมีคม แตอาจมีอาการฉีกขาดของเนื้อเยื่อ
และเสนเลือดฝอยใตผิวหนัง
วิธีการปฐมพยาบาล
• ใน ๒๔ ชั่วโมงแรกใหประคบดวยความเย็น เชน ถุงใสน้ําแข็ง หรือเจล
แชเย็นแลวนําไปประคบเพื่อหามเลือดและเพื่อระงับความเจ็บปวด
• หลัง ๒๔ ชั่วโมง สามารถประคบดวยความรอนได เพื่อลดอาการ
ปวดบวมถายังมีอาการปวดมาก อาจใหยาระงับปวดชวย

4. บาดแผลถูกแทง
เปนแผลที่เกิดจากวัตถุปลายแหลมแทงเขาไปทําใหเกิดบาดแผลที่มีความลึกมากกวาความยาว ถาลึกลงไปถูกอวัยวะสําคัญจะมี
เลือดออกไดมากและเปนสาเหตุทําใหเกิดการตกเลือดภายในซึ่งบาดแผลที่ถูกแทงนี้ หากมีสิ่งใดหักคาอยูไมควรดึงออก แตใหพันผา
รอบสิ่งที่หักคาเพื่อใหอยูนิ่ง แลวรีบนําสงสถานพยาบาล

5. การหามเลือดบาดแผล
การหามเลือดบาดแผลทั่วไป มีวิธีปฐมพยาบาล ดังนี้
ใชผาสะอาดวางบนแผล แลวใชนิ้ว
กดลงบนผานั้น
ยกสวนที่มีเลือดออกใหสูงกวาระดับ
หัวใจ ยกเวนสวนที่มีกระดูกหัก
รวมดวย
ใชน้ําแข็งประคบบริเวณบาดแผล
เพื่อใหเลือดแข็งตัวเร็วขึ้น

6. การหามเลือดตามตําแหนงตางๆ ของรางกาย
• ศีรษะ
ใชผาสะอาดทับกันหนาๆ แทนผาพันแผลหรือผากอซ หรืออาจใชสําลีหนาๆ วางบนตําแหนงที่เลือดออกแลวใช
ผาพันแผลพันทับอีกทีใหแนน
• ลิ้นหรือริมฝปาก
ใชนิ้วหัวแมมือและนิ้วชี้บีบที่สองขางของแผล
• บริเวณคอ
ใชนิ้วมือกดบนหลอดโลหิต หรือใชผาหนาๆ หรือสําลีหนาๆ วางซอนกัน แลวกดดวยนิ้วมือ ซึ่งอาจใชผาพันแผล
พันทับดวยก็ได
• บริเวณตนแขนหรือปลายแขน
ใชนิ้วมือกดบนหลอดโลหิต หรือใชผาหนาๆ หรือสําลีหนาๆ วางซอนกัน แลวกดดวยนิ้วมือ ซึ่งอาจใชผาพันแผล
พันทับดวยก็ได
• ขอมือ
อาจใชนิ้วมือหรือผาหนาๆกดตรงตําแหนงที่เลือดออก

7. การหามเลือดตามตําแหนงตางๆ ของรางกาย (ตอ)
• ฝามือ
ใหผูปวยกําผาหรือสําลีที่สะอาดใหแนน แลวใชผาพันรอบมือทับไว เมื่อหามเลือดเรียบรอยแลว ควรใชผาคลองคอ
หอยแขนผูปวยไวดวย
• ตนขาและขา
ใชนิ้วกดหรือใชสายยางรัดเหนือแผล แลวยกขาใหสูงสําหรับในกรณีที่ไมมีกระดูกหักรวมดวย
• เทา
ใชวิธีแพดและแบนเดจ (Pad and Bandage) โดยใชผาหนาๆ พันแผลไวใหแนน แลวยกเทาใหสูงขึ้นในกรณี
ที่ไมมีกระดูกหักรวมดวย
ขอควรคํานึงในการหามเลือด
๑. ผูใหความชวยเหลือ ควรสวมถุงมือยางกอนจะทําการปฐมพยาบาล เพื่อปองกันเชื้อโรคจากการติดตอทางเลือด
๒. ปองกันไมใหเชื้อโรคเขาสูบาดแผลของผูปวย โดยการทําความสะอาดมือและสิ่งของตางๆ ที่ตองใชสัมผัสกับบาดแผลของผูปวย
ใหสะอาด
๓. เมื่อทําการหามเลือดอยางถูกวิธีแลว ถาเลือดยังไมหยุดไหล ใหรีบนําผูปวยสงสถานพยาบาลโดยเรงดวนทันที

8. การปฐมพยาบาลเมื่อถูกสัตวมีพิษกัดตอย
ถูกแมลงตอย
เชน ผึ้ง แตน ตอ เมื่อตอยแลวมีเหล็กในฝงอยู โดยพิษจากเหล็กในมีฤทธิ์เปนกรด ทําให
เกิดอาการบวม แดง คัน และปวดได ถาถูกตอยมากๆ บางรายอาจมีไขสูง
• ใหรีบเอาเหล็กในออก โดยใชลูกกุญแจชนิดที่มีรูตรงปลายกดลงตรงที่ถูกตอยเพื่อใหเหล็กในโผล
ขึ้นมา แลวอาจใชเล็บหรือคีมเล็กๆ ดึงเหล็กในออก
• ใชสําลีชุบน้ํายาที่เปนดางออนๆ เชน แอมโมเนีย น้ําปูนใส หรือน้ําเกลือ ชุบปดบาดแผลไวสักครู
จากนั้นใชน้ําแข็งประคบบริเวณที่ถูกตอยเพื่อลดอาการปวดบวมได
• ถาในรายที่มีอาการปวดมาก อาจใหรับประทานยาระงับอาการปวด เชน พาราเซตามอล เปนตน
• ถาถูกแมลงหลายตัวจํานวนมากรุมตอย โดยเฉพาะถูกตอยบริเวณลําคอหรือใบหนา ควรรีบนําสง
สถานพยาบาลโดยเร็ว
การปฐมพยาบาล

9. ถูกงูกัด
งูมีพิษและงูไมมีพิษ จะมีลักษณะบาดแผลที่แตกตางกัน ซึ่งความรุนแรงของพิษที่เกิดขึ้น
จะขึ้นอยูกับชนิดของงู
• ใหผูที่ถูกงูกัดนั้นหยุดการเคลื่อนไหวของรางกาย และพยายามอยูนิ่งๆ ใหมากที่สุด
• ตรวจดูแผลที่ถูกกัด สังเกตดูวางูที่กัดเปนงูพิษหรือไม
• ลางแผลดวยน้ําและสบู หรืออาจลางดวยน้ําดางทับทิมแกๆ หรือเขมขนหลายๆ ครั้ง และใชน้ําแข็ง
ใสถุงวางบนบาดแผล เพื่อปองกันไมใหพิษงูไหลเขาสูหัวใจไดเร็ว
การปฐมพยาบาล
• รีบนําสงสถานพยาบาลโดยเร็วที่สุดโดยจัดใหอวัยวะสวนที่ถูกกัดอยูต่ํากวาหัวใจและควรจําใหได
วาเปนงูชนิดใด หรือหากจับงูไดก็ใหนํางูที่กัดนั้นไปพบแพทยดวย เพื่อแพทยจะไดใชเซรุมแกพิษงู
ไดตรงกับพิษงูชนิดนั้น
• ในกรณีที่ถูกงูเหาพนพิษเขาตาหามขยี้ตา ใหลางดวยน้ําสะอาด แลวรีบนําสงโรงพยาบาลทันที
• ในกรณีที่ถูกงูไมมีพิษกัด ผูที่ถูกกัดควรจะไดรับการปฐมพยาบาลเหมือนบาดแผลทั่วไป โดยลางทํา
ความสะอาดบาดแผลดวยน้ําและสบู จากนั้นไปพบแพทยเพื่อฉีดยาปองกันบาดทะยัก
แผลงูมีพิษกัด
แผลงูไมมีพิษกัด

10. ขอหามสําหรับผูที่ถูกงูมีพิษกัด
• ไมควรรัดแบบขันชะเนาะ เพราะจะทําใหเลือดไปเลี้ยงบริเวณที่ต่ํากวารอยรัด
ไมได ซึ่งอาจทําใหบริเวณนั้นเกิดการเนาขึ้นไดภายหลัง
• ไมควรใชไฟจี้แผล มีดกรีดแผล หรือดูดแผล
• ผูที่ถูกงูกัด ไมควรใหดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล เพราะจะไปออกฤทธิ์กดการหายใจ
ไมควรใหยากลอมประสาท ยาระงับประสาท เพราะจะทําใหผูปวยเกิดอาการงวงได
ซึ่งทําใหสับสนกับอาการจากพิษงูบางชนิด
• อยาเสียเวลาลองใชยาในบาน หรือวิธีการรักษาแบบอื่นๆ ควรรีบนําสงสถานพยาบาลเพื่อใหแพทยทําการรักษา
จะปลอดภัยมากกวา
• อยาพยายามใชเชือกรัดบริเวณขอกระดูกตางๆ เชน ขอเทา เขา ขอศอก

11. ถูกสุนัขบากัด
โรคพิษสุนัขบาเปนโรคติดตอที่รายแรง พบในสัตวเลี้ยงลูกดวยนม เชน สุนัข แมว กระรอก วัว
มา สุกร คางคาว เปนตน สามารถติดตอมาถึงคนไดโดยน้ําลายของสัตวเหลานี้ผานเขามาทาง
บาดแผลเปดหรือเยื่อเมือก ได้แก่ ตา ปาก และจมูก ซึ่งจะมีอาการคันบริเวณแผลที่ถูกกัด
การปฐมพยาบาล
• เมื่อถูกกัด ใหรีบลางบาดแผลดวยน้ําสะอาด และฟอกสบูหลายๆ ครั้งเพื่อลางเมือกน้ําลายที่อาจมี
เชื้อโรคออกใหหมด
• ทําความสะอาดบาดแผลที่ถูกกัดซ้ําดวยแอลกอฮอล ๗๐% จากนั้นใหทายาฆาเชื้อรอบบาดแผล
เชน ทิงเจอรไอโอดีน เปนตน
• ควรรีบนําสงสถานพยาบาลเพื่อรับการฉีดวัคซีนปองกันโรคพิษสุนัขบาจากแพทยทันที
• ถากักขังสัตวไมได ควรรีบแจงเจาหนาที่หนวยปองกันและบรรเทาสาธารณภัยหรือหนวยกูภัยที่อยูใกล
เพื่อดําเนินการตอไป
• ถาหากติดตามสัตวที่กัดไมไดไมวาจะดวยกรณีใด ก็จําเปนตองไดรับการฉีดวัคซีนปองกันโรคพิษสุนัขบา
สวนกรณีที่ถูกเลียผิวหนังที่ไมมีแผลหรือเพียงแคอุมสัตว ไมตองฉีดวัคซีนปองกันเพราะไมทําใหติดเชื้อโรค
• นําสัตวเลี้ยงไปฉีดวัคซีนปองกันโรคพิษสุนัขบา ตามคําแนะนําของสัตวแพทย

12. ขอสังเกตสําหรับสัตวที่เปนโรคพิษสุนัขบา
• สัตวที่เปนโรคพิษสุนัขบาจะมีพฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม
ตื่นเตน
กระวนกระวาย
ไลกัดคนและสัตวอื่นๆ
ลิ้นหอยออกมานอกปาก
น้ําลายไหลยืด
เดินเซ
กลืนน้ํากลืนอาหารไมได
เปนอัมพาตและตายในที่สุด

13. การปฐมพยาบาลเมื่อถูกไฟไหมน้ํารอนลวก
ผิวหนังที่ถูกทําลายด้วยความร้อนจนเกิดเป็นแผลไหม้จะทําให้เกิดอันตรายแก่ร่างกายตั้งแต่เล็กน้อยไปจนถึง
เสียชีวิต โดยจะมีอาการปวดแสบปวดร้อน ช็อกจากการเสียนํ้าและของเหลวและติดเชื้อได้ง่าย ส่วนผิวหนังที่ถูก
นํ้าร้อนลวกจะมีอาการปวดแสบปวดร้อนบริเวณผิวหนังส่วนบนและพุพองขึ้นมา
แผลที่ถูกไฟไหมและน้ํารอนลวก มีอยู ๒ ลักษณะ
• แผลแบบตื้นๆ
การบาดเจ็บเกิดขึ้นที่บริเวณผิวหนังชั้นนอก โดยผิวหนังจะมีสีเขม เกรียม ดําหรือพอง และเจ็บตรงบริเวณแผล
• แผลแบบลึก
ผิวหนังทุกชั้นจะถูกทําลาย มีสีแดงเขมไหมเกรียมหรือพุพองขึ้นมา แตไมคอยรูสึกเจ็บบริเวณแผลเพราะปลายประสาทถูกทําลาย

14. การปฐมพยาบาล
• สําหรับผูปวยที่มีแผลไหมหรือถูกลวกเล็กนอยใหใชน้ําเย็นราดตรงบริเวณแผลอยางนอย ๑๐ นาที เพื่อใหบริเวณที่
ไหมหรือถูกลวกนั้นเย็นลง
• หามใชน้ํากับผูปวยที่ตัวยังติดโยงอยูกับแหลงกระแสไฟฟา และไมควรใชน้ํามันครีม หรือน้ํายาทาผิว ทาที่บริเวณแผล
• ใชผาสะอาดปดบริเวณแผล และใชผาเช็ดตัวนุมๆ คลุมทับไว เพื่อปองกันไมใหเกิดการบาดเจ็บมากขึ้น
• ถาแผลไหมหรือถูกลวกนั้นรุนแรงมาก หามใหแผลถูกน้ํา แตใหใชผาปดแผลที่ฆาเชื้อโรคแลว ปดแผลไวหลวมๆ แลว
ใหผูปวยดื่มน้ําเพื่อชดเชยการเสียน้ําของรางกาย และรีบนําสงสถานพยาบาลโดยเร็ว
• ถาแผลไหมหรือถูกลวกนั้นมีบริเวณกวาง ใหผูปวยนอนยกขาทั้ง ๒ ขางใหสูงกวาลําตัว แตถาแผลไหมเกิดบริเวณศีรษะ
หนาทอง หนาอก ใหใชผาหมหนุนไหลผูปวยไว
• หามเจาะถุงน้ําที่พองบริเวณแผล เพราะจะทําใหติดเชื้อโรคไดงายขึ้น

15. การปฐมพยาบาลเมื่อเลือดกําเดาไหล
พบไดบอยในวัยเด็กและวัยกลางคน สวนใหญไมมีสาเหตุแนชัด อาจเกิดจากการเปนหวัด สั่งน้ํามูกหรือจามแรง
มากเกินไป แคะจมูก หรือศีรษะไดรับการบาดเจ็บ สภาพอากาศที่เปลี่ยนแปลง โพรงจมูกอักเสบ หรืออาจพบในผูปวย
โรคความดันโลหิตสูงโดยจะมีอาการเลือดออกทางจมูกขางเดียวหรือสองขาง แตไมมีภาวะแทรกซอนใดๆ
การปฐมพยาบาล
• ใหผูปวยนั่งตัวตรงบนเกาอี้และกมศีรษะไปขางหนาเล็กนอย
• บีบจมูกใหแนนประมาณ ๑๐ นาที ระหวางนี้ใหกลืนเลือดที่ออกจากทางดานหลังจมูก และหายใจทางปาก
• พอครบ ๑๐ นาที ใหปลอยมือที่บีบจมูก แลวนั่งนิ่งๆ ถาเลือดยังออกอีกใหบีบตออีก ๑๐ นาที
• วางน้ําแข็ง หรือผาเย็นๆ บนสันจมูก หรือหนาผาก
• เมื่อเลือดหยุด ใหนั่งนิ่งๆ หรือนอนลงสักพัก ระหวางนี้หามสั่งน้ํามูกอยางนอย ๓ ชั่วโมง และไมควรแคะจมูกหรือ
ใสสิ่งแปลกปลอมเขาไป
• ถาเลือดออกมากจนซีด และปวดศีรษะ หรือไมสามารถหามเลือดดวยวิธีธรรมดา(โดยเฉพาะผูสูงอายุ) หรือถาเปนบอยๆ
ควรไปพบแพทย

16. การปฐมพยาบาลคนเปนลม
การเปนลม
เกิดขึ้นเนื่องจากเลือดไปเลี้ยงสมองไมเพียงพอชั่วคราวทําใหผูปวยหมดสติไปชั่วครู(มักไมเกิน ๕ นาที)
แลวกลับฟนคืนสติไดเหมือนเดิม
๑. ลมแดด
• เปนการหมดสติที่เกิดจากความรอน เกิดจากการเสียเหงื่อมากเมื่อเลนกีฬานานๆ หรือทํางานในที่รอนจัด โดยไมได
รับการชดเชยน้ําหรือเกลือแรที่เสียไปอยางเพียงพอ ผูปวยจะมีอาการกระหายน้ํามาก ปวดศีรษะ มึนงง วิงเวียน
คลื่นไส หายใจเร็ว ตัวจะรอนขึ้นเรื่อยๆ อาเจียน และหมดสติไดในเวลาตอมา ซึ่งหากไมไดรับการปฐมพยาบาลและ
รักษาอยางทันทวงทีอาจเปนอันตรายถึงชีวิตได

17. การปฐมพยาบาลเมื่อเปนลมแดด
๒. ถอดเสื้อของผูปวยออก คลุมตัวของผูปวยดวยผาเย็นและเปยก พรมน้ํา
ใหเปยกตลอดเวลาหรือใชผาเย็นเช็ดตัวใหทั่วเพื่อใหอุณหภูมิของรางกาย
ผูปวยลดลงสูระดับปกติ
๑. นําผูปวยเขาไปในที่เย็นใหเร็วที่สุด โดยจัดใหนอนราบ
๓. เมื่ออุณหภูมิของรางกายผูปวยลดลงสูระดับปกติแลวใหเปลี่ยนผาคลุม
ที่เปยกออกเปนผาแหง แลวสังเกตอาการผูปวยตอไปอยางใกลชิดถาอาการ
ไมดีขึ้นใหรีบนําสงสถานพยาบาล

18. ๒. การเปนลมเนื่องจากการสูญเสียเหงื่อมากเกินไป
พบไดบอยในผูที่มีอาการ เชน ทองเสียและอาเจียน หรือออกกําลังกายในที่รอนชื้น โดยจะมีอาการออนเพลีย
ปวดศีรษะ มึนงง คลื่นไส เหงื่อออก เปนตะคริวบริเวณแขน ขา หรือหนาทอง ชีพจรและการหายใจเบาและเร็ว
การปฐมพยาบาล
• ใหผูปวยนอนราบในที่เย็น
• คลายหรือถอดเสื้อผาออกเทาที่จําเปน
• เช็ดเหงื่อดวยผาชุบน้ํา หรือเปดพัดลมเบาๆ
• ถาผูปวยรูสึกตัวดีแลวใหผูปวยดื่มน้ําสมหรือน้ําผลไมเย็นๆ หรือจิบเครื่องดื่มผสมเกลือแรเจือจาง (เกลือแร ๑ ชอนชา
ตอน้ํา ๑ ลิตร)
• ถาปฐมพยาบาลแลวอาการไมดีขึ้นใหรีบนําสงสถานพยาบาล
ขอสังเกตลักษณะผูปวย
• ลมแดด จะมีอาการตัวรอน หนาแดง ตัวแดง และจะไมมีเหงื่อออก อุณหภูมิในรางกายจะรอนจัด และเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ
จึงตองใชความเย็นชวยประคบ
• การเปนลมเนื่องจากการสูญเสียเหงื่อมากเกินไป จะมีเหงื่อออก ตัวเย็น หนาซีด และเปนตะคริวตามแขน ขา หรือ
หนาทอง

19. การปฐมพยาบาลเมื่อกระดูกหัก
กระดูกหัก
หมายถึง กระดูกราว แตก หรือหัก ซึ่งสาเหตุอาจเกิดจากการถูกแรงกระทบโดยตรงหรือทางออม
สามารถพบได ๒ ลักษณะ คือ กระดูกหักแผลปด กระดูกหักแผลเปด
สามารถสังเกตอาการได ดังนี้
• สวนมากผูปวยจะไดยินเสียง หรือรูสึกวาปลายกระดูกหักครูดกัน ซึ่งบางครั้งจะดังออกมาใหไดยิน
• ผูปวยจะรูสึกปวดบริเวณที่กระดูกหักเมื่อสัมผัส มีอาการบวม ช้ํา และไมสามารถใชอวัยวะสวนนั้นได
• รูปรางของกระดูกเปลี่ยนแปลงไป ซึ่งอาจอยูในทาที่ผิดปกติจากเดิมหรือผิดรูปเมื่อเทียบกับขางที่ไมหัก

20. ลักษณะของกระดูก
ลักษณะกระดูกปกติ ลักษณะกระดูกที่เกิดอุบัติเหตุ

21. ตัวอยางการปฐมพยาบาลผูปวยกระดูกหักที่ขา
๑. ขยับเขยื้อนบริเวณที่บาดเจ็บนอยที่สุด จัดใหผูปวยนอนอยูในทาที่สบาย ถามีบาดแผล
เลือดออก ควรใชผากดแลวหามเลือดกอน เพื่อใหเลือดหยุดไหลและสะดวกตอการ
ปฐมพยาบาลในขั้นตอนตอไป
๒. ใหจับขาขางที่หักนิ่งไว แลวจับขาขางที่ดีมาวางชิดขาขางที่หัก ผูกยึดชั่วคราว
เพื่อความสะดวกในการพลิกตัวเพื่อวางเฝอก โดยผูกเปลาะที่ ๑ ตรงตําแหนง
ขอเทาเปลาะที่ ๒ ที่หัวเขา และเปลาะที่ ๓ ที่สะโพก
๓. เตรียมเฝอกที่มีความกวางยาวเหมาะสมกับขา ถาเฝอกเปนไมควรใชผารองที่เฝอก
กอน แลวพลิกตะแคงขาขางที่บาดเจ็บขึ้น เพื่อสอดเฝอกใหรองรับขาตั้งแตสนเทา
จนถึงสะโพก

22. ๔. แกะผาที่ผูกยึดขาทั้ง ๒ ขางออกยกขาขางที่หักพรอมเฝอกขึ้นวางบนเขาผูกยึดเฝอก
ติดกับขา ใหปมผูกอยูนอกลําตัวโดยผูกที่ขอเทา ชิดเขา และขอสะโพก
๕. วางขาที่มัดติดกับเฝอกลงกับพื้น สอดผาระหวางขาทั้งสองขางและรวบขาทั้งสองขาง
เขาดวยกัน พรอมกับยกขึ้นตั้งบนเขา แลวผูกยึดขาทั้ง ๒ ขางใหติดกันที่ขอเทาเหนือเขา
เหนือเปลาะเดิม สะโพกเหนือเปลาะเดิม และปลายเฝอกบริเวณเชิงกราน
๖. กรณีกระดูกหักที่แขน เมื่อปฐมพยาบาลแลวอาจจะใชผาสามเหลี่ยมคลองแขน
เพื่อปกปองแผลอีกชั้นหนึ่งและชวยพยุงไมใหสวนที่มีบาดแผลเคลื่อนไหว