De marmeren grafstenen kregen een poetsbeurt, de dorre bladeren maakten plaats voor verse chrysanten en het zoveelste kaarsje werd aangestoken. Deze maand herdenken we diegenen die ons verlaten hebben. Heel even lijkt de tijd stil te staan, maar volledig helen doet de wonde nooit. Dat weet Tine Marie Van Damme als geen ander. In 2017 opende ze Postkantoor 00/00/00, een postbus voor handgeschreven brieven naar en van overleden mensen. Een houvast in donkere dagen, voor alles wat je nog kwijt wou.

1. Postkantoor 00/00/00 ontvangt brieven aan overledenen
“Hoe gaat het
in de hemel?”
De marmeren grafstenen krijgen een poetsbeurt, de dorre bladeren maken plaats voor
verse chrysanten en het zoveelste kaarsje wordt aangestoken. Deze maand herdenken
we diegenen die ons verlaten hebben. Heel even lijkt de tijd stil te staan, maar volledig
helen doet de wonde nooit. Dat weet Tine Marie Van Damme als geen ander. In 2017
opende ze Postkantoor 00/00/00, een postbus voor handgeschreven brieven naar en
van overleden mensen. Een houvast in donkere dagen, voor alles wat je nog kwijt wou.
Tekst: Melissa Tihange | Kunstwerken: Saar De Buysere
Meer dan vierhonderd brieven ontving Tine
Marie de afgelopen jaren. Stuk voor stuk
handgeschreven, geadresseerd aan een of
meerdere dierbaren en opgeborgen in een kluis.
Het klein bijzonder postkantoor, noemt ze het zelf,
maar met een enorme impact. Voor haar groot-
moeder overleed, vroeg Tine haar of ze een brief
wou sturen als ze aan de overkant was aange-
komen, maar de brievenbus bleef leeg. “Ze heeft
mij geantwoord dat haar brief lang onderweg ging
zijn. Dat was een vrouw die met twee voeten op de
grond stond. Ik had een hele mooie band met haar,
dus voor mij was dat een belangrijk persoon die
overleed”, begint Tine haar verhaal. “Daarnaast
werk ik bij OVK (Ouders van Verongelukte
Kinderen) en vroeg ik om voor het ledenblad
herinneringen aan een overleden kind te sturen.
Ik kreeg toen van een ouder een brief aan haar
verloren kind. Ik vroeg haar wat ik ermee moest
doen, maar ze vertelde me dat het versturen van
de brief voor haar voldoende was. Dat kwam erg
dicht bij mijn verhaal. Mensen willen brieven
schrijven, maar ze willen die ook kunnen verzenden.”
Liefde overlijdt niet
“Met een klein hartje ben ik naar het postkantoor gegaan om een
postbus te openen voor brieven naar en van overleden mensen.
Eerst kwam de post maar niet, omdat ik me niet kenbaar maakte.
Ik dacht dat het mensen niet uitmaakte wie de postbode was,
maar ze willen er blijkbaar toch
een gezicht op kunnen plakken.
Ze willen weten waar hun brief
naartoe gaat. Toen ze wisten
wie ik was, zijn de eerste
brieven gaandeweg beginnen
komen. Dat was heel bijzonder.
Nu blijft het stromen, elke week
is er wel post,” vertelt Tine.
“De naam Postkantoor 00/00/00
verwijst ernaar dat de tijd onbe-
staande is na de dood, dat liefde
niet overlijdt. Voor de nabe-
staanden blijft de tijd stilstaan
en is er de tijd voor en die na het
overlijden van de persoon. Ik
krijg vaak te horen dat de
jaartelling van mensen die
een kind verliezen herbegint
vanaf 0. Er is een leven met
en een leven zonder de
overledene.”
Brieven voor nu
“Je kan twee soorten brieven schrijven naar het postkantoor,”
gaat Tine verder. “Een brief voor nu en een brief voor later. Een
brief voor nu is een handgeschreven brief naar een overledene.
Die wordt enkel gelezen door diegenen die het nodig hebben om
iets terug te kunnen geven aan de briefschrijver. Uit elke brief
“Op de dag van je overlijden heb ik een
stekje uit je tuin gehaald. Prachtige floksen,
rood en wit, staan nu bij mij in de tuin. Als ze
bloeien, zie ik jou.” (Uit: brief aan Loes)
31

2. haal ik een citaat dat ik anoniem op de website publiceer; later
wil ik ze allemaal bundelen in een uitgave. Bij de eerste brief
vroeg ik me af ‘wie ben ik nu om daar een citaat uit te halen?’,
maar nu is het alsof mensen me er onbewust naartoe sturen.
Het geeft ook meteen de sfeer van de brief weer. Met een citaat
geven we iets vrij wat voor anderen ook betekenisvol kan zijn,
zonder de privacy van de brief te schenden. We gebruiken enkel
de voornaam van de overledene, of een koosnaam, en nooit de
naam van de briefschrijver. Dan maakt een van onze vier kunste-
naars een ‘hertekening’, een interpretatie van de brief. Het citaat
en een digitale print van de tekening worden vervolgens als
aandenken op een klein kaartje naar de briefschrijver gestuurd.
Ik hoor heel vaak van mensen dat ze de hertekening zo passend
vonden, dat het klopt.”
Niet-erkend verlies
Met een bijkomende opleiding als rouw- en verliesconsulent is
de dood geen onbekend onderwerp meer voor Tine, maar
wennen doet het nooit. “De eerste brief voor een overleden
grootmoeder kwam hard aan, maar ik wist dat hij ooit ging
komen. Nu ontvang ik ongeveer één à drie brieven per week. Veel
ervan zijn afkomstig van mensen met een niet-erkend verlies.
Brieven naar stilgeboren kinderen bijvoorbeeld, of iemand die is
overleden door zelfdoding. Het zijn vaak enige brieven: mensen
die nog iets kwijt willen, iets willen vertellen of vragen. Voor
dergelijke verliezen is nog steeds weinig erkenning.”
Verjaardagskaart voor later
Naast brieven voor nu kunnen er ook brieven voor later naar het
postkantoor verzonden worden: handgeschreven brieven aan
wie achterblijft. Ze worden
er ongelezen gearchi-
veerd tot het moment
dat de schrijver de brief
verzonden wil hebben. “De post kan geen adres vrijgeven, maar
ze kunnen de nabestaande wel een verzoek tot schrijven sturen,
zelfs na dertig jaar,” legt Tine uit. “Dat is zo bijzonder, want dan
laat je de nabestaande weten dat er een brief is en vraag je of hij
of zij die wenst te ontvangen. Momenteel zijn bij Postkantoor
00/00/00 dergelijke brieven nog niet aangekomen, maar het
gebeurt wel. Zo zijn er mensen die schrijven voor de komende
verjaardagen van hun kind, zodat die na hun heengaan nog
steeds een verjaardagskaart in de bus krijgen. Het blijft wel iets
moeilijk, want mensen moeten dan nadenken over hun eigen
eindigheid.”
Blijf herinneringen ophalen
Drie jaar verder en Tine Marie ontvangt alleen maar mooie
reacties. Dankbaarheid vooral, dat de mogelijkheid bestaat om
die brief toch nog te kunnen verzenden. “Mensen hebben de
behoefte om over de overledene te blijven praten. Als een over­
ledene letterlijk wordt doodgezwegen, is dat voor de nabe-
staanden enorm moeilijk. Mensen krijgen soms ook niet de
ruimte of tijd om te rouwen, terwijl een verwerkingsproces heel
persoonlijk is. Met het postkantoor wil ik vooral een signaal
‘Ik hoop dat het schrijven emoties
losmaakt, en zelfs helend werkt’
“Moest er een ladder naar
de hemel gaan, dan zou ik
elke dag naar boven komen
om een kusje te brengen
aan iedereen die ik mis.”
(Uit: brief aan oma en pé)
"Je bent niet weg, je hebt nog niet
geleerd hoe je goed te verstoppen. Haast
je maar niet, ik wil je blijvend zoeken."
(Uit: brief aan mijn vader)
32

3. geven naar de omgeving. Blijf de naam noemen en blijf herinne-
ringen ophalen aan de overledene. Durf anderen er ook op aan te
spreken. Ouders van overleden kinderen gaan soms echt op zoek
naar herinneringen die zij niet hebben, naar nieuwe herinne-
ringen van vrienden. Iets dat ze nog niet wisten, of een foto die
ze nog nooit gezien hadden. Dat kan zo waardevol zijn.”
En dat is net wat Tine Marie met Postkantoor 00/00/00 wil
realiseren. “Ik hoop dat het schrijven naar een dierbare emoties
losmaakt, en zelfs helend werkt. Dat mensen iets waar ze mee
zitten na een lange tijd toch nog van zich af kunnen schrijven. Ik
heb ooit een brief gekregen van een 90-jarige vrouw die schreef
naar haar stilgeboren kind, een brief die 65 jaar later werd
geschreven. Die pijn heeft ze al die jaren met zich mee
gedragen. Van de pijn zal het postkantoor haar niet verlost
hebben, maar ik hoop wel dat het haar iets heeft gebracht om
die brief te schrijven. Vaak zien we ook dat mensen beginnen
schrijven op mooi briefpapier, maar na twee of drie pagina’s
verandert hun schrijven. Ze schrappen bijvoorbeeld zinnen, om
het echt van zich af te schrijven. Handgeschreven brieven, die
komen recht uit het hart.”
Wil je zelf een brief schrijven?
Postkantoor 00/00/00
Brief voor nu / Brief voor later
Postbus 40 / B-9000 Gent-Centrum
"Alleen hier, bij ons thuis, blijft de tijd nu en
dan stilstaan, of gaat die traag vooruit. Een
dag hier geleefd, is een dag dichter bij jou."
(Uit: brief aan Vincent)
PALETA
TIGRA
DAYDREAMER
LINEA
een mooi
koop je bij
de makers zelf
bankstel
TOONZAAL
OPENINGSUREN
Ma - Di - Do - Vr
Za - Zo:
14u. - 18u30
GESLOTEN
op woensdag
www.derore.be
Stadionlaan 18/22 - 9800 Deinze - T 09 380 43 58
Hoogwaardige salons
in leder en stof
UIT EIGEN ATELIER
&
VAN STERKE MERKEN
Maatwerk,herstofferen
& herstellingen
Onze troeven:
• Meer dan 50 jaar ervaring en vakmanschap
• Rechtstreekse verkoop van eigen productie
• Complementair aanbod bekende merken
• Aangepast ergonomisch zitcomfort
• Deskundig advies en kwaliteitsvolle service
• Duurzame kwaliteit tegen correcte prijs
PINTO
FUTURA
MOVE
Zitmeubelen,ons vak...
ANCONA
MANTA