1_Hizkuntza_Idatzia_HH 1. GAIA ANTOLAKETA.pdf

Hizkuntza eta Literaturaren Didaktika
- kepa.larrea@ehu.es
HIZKUNTZA IDATZIA:
HAUR HEZKUNTZA
BIGAS, Montserrat; CORREIG, Montserrat (2001): Didáctica de la lengua en la
educación infantil. Síntesis-DLL, Madrid
DÍEZ DE ULZURRUN,A. (coord.) (1ª, 1999; 5ª, 2005): El aprendizaje de la
lectoescritura desde una perspectiva constructivista. Grao, Barcelona.

HIZKUNTZA IDATZIA
• 1. Hizkuntza idatzia
• 2. Irakurtzea zer den. Idaztea zer den
• 3. Irakurtzen eta idazten ikastea
• 4. Irakurtzen eta idazten irakastea
• 5. Oinarri metodologikoak irakurketa eta idazketa errazteko

1. HIZKUNTZA IDATZIA
1.1.Alfabetatzea
1.2. Idazkera eta hizkuntza idatzia
1.3. Hizkuntza idatzia, komunikatzeko sistema
1.4.Ahozko hizkuntza eta hizkuntza idatzia
1.5. Haurren hizkuntza idatziaren ikaskuntza

1. HIZKUNTZA IDATZIA: HASIERAKO
GALDETEGIA
EMAN ZURE IRITZIA ONDOKO ADIERAZPENEZ ETA
ARRAZOITU:
1. Analfabetismoa gaur egungo gizarte modernoetatik kanpo dagoen
errealitatea da.
2. Hizkuntza idatzia ezagutzeak pertsona alfabetatuta dagoela esan nahi
du.
3. Eskolako irakasleen zeregina idazten irakastea da: letrak, soinuekiko
erlazioa, letra larrien erabilera, puntuazioa...
4. Irakasleek idazkeraren irakaskuntza errazenetik hasi behar dute:
lehenengo letrak, gero hitz monosilabikoak, bisilabikoak eta horrela
jarraitu testu luzeagoak landu arte.
5. Haurrek eskolan ikasten dute irakurtzen eta idazten.
6. Munduan bizirauteko hizkuntza idatzia guztiz beharrezkoa da.

1.1 ALFABETATZEA (1 ETA 2)
1. GIZARTEA ETA ALFABETATZEA
Gaur egun analfabetorik?
2. ESKOLA ETA ALFABETATZEA
Alfabetatze prozesua: etxean edo eskolan?
Ikuspegi demokratikoa (eskubidea berdinak gizartean txertatzeko)
Eskolak du erantzukizun handiena. Irakurri eta idatzi? Zerbait
gehiago: Gaurko gizartearen beharrizanak ase behar dituzte.
Zer da gaur egun alfabetatzea? Eta analfabeto izatea?

1.1 ALFABETATZEA (3)
• DEFINIZIOAK
ALFABETATZEA
ALFABETATUA
ANALFABETOA
IDAZKERA
HIZKUNTZA IDATZIA

DEFINIZIOAK
• Alfabetatzea: Idazten eta irakurtzen ikastea / Alfabetatua: Idazten eta
irakurtzen dakiena
Gaurko gizartearen beharrizanek eragindako definizioa:
• Alfabetatua: Pertsona bat bizi den gizartean arazorik gabe moldatu ahal
izateko eta horrela gizartearen beharrizanei erantzuteko, ahozko zein
idatzizko hizkuntza ulertzen eta ekoizten maila egokia duena.

DEFINIZIOAK
• Analfabetoa: Definizio ezberdinak esparruaren eta garaiaren arabera.Adibidez,
UNESCOren definizioak azken 40 urteotan aldatu dira.
• Analfabeto hutsa (1958): Eguneroko bizitzako gertakizun baten narrazio
laburra zentzuz (ulertuz) irakurtzeko eta idaztezko gai ez den pertsona. Nekez
aurkitu daiteke pertsona analfabeto hutsa, bere bizitza osoan eskolara inoiz
joan ez dena.

DEFINIZIOAK
• Analfabeto funtzionala (1978): Pertsona bat analfabeto funtzionala da, baldin eta taldearen
eta komunitatearen funtzionamendu onerako beharrezkoak diren eta alfabetizatuta
egotea eskatzen duten jarduera guztiak egiteko gai ez bada, eta bere eta
komunitatearen garapenaren mesederako irakurtzen, idazten eta kalkulatzen
jarraitzen ez badu.
Hau da, sinpleago esanda, eskolatu ondoren, irakurketa eta idazketa ezin erabili dituena
bere eta gizartearen beharrizanak asetzeko.
Adibidez: EUn eta Ameriketan hainbat pertsona eskolatu ondoren ez dira gai sukaldeko tresnak martxan
jartzeko argibide orriak irakurtzeko, medikamenduen prospektuak ulertzeko edo inprimakiak betetzeko.

DEFINIZIOAK
• UNESCOren definizioa (1978):“El analfabeto funcional es la persona incapaz de
ejercer todas las actividades para las cuales la alfabetización es necesaria en interés
del buen funcionamiento del grupo y de la comunidad, asimismo para permitirle
continuar leyendo, escribiendo y calculando para su propio desarrollo y el de su
comunidad”.

HIZKUNTZA IDATZIA ETA ALFABETATZEAaren arteko
erlazioa:
3 mailatan uler daiteke:
ALFABETATZEA / ALFABETATUA IZATEA ZER DA ?
1. Hizkuntza idatziarekin erlazionaturiko gaitasunak
garatzen ditu.
2. Hizkuntzarekin oro har erlazionaturiko gaitasunak
garatzen ditu. (Ahozko zein idatzizko hizkuntza)
3. Zerbaitetan jantzita egotearen sinonimoa da.

HIZKUNTZA IDATZIA ETA ALFABETATZEA
2. iritzia:
• (Garton, 1991): hitz egiteko, irakurtzeko eta idazteko
gaitasunak (ahozkoaren eta idatziaren arteko uztardura
ukaezina baita: hizkuntza idatzian dugun gaitasunak
ahozko gaitasunean eragina baitauka, proportzionalak dira).
Gu 2. ikuspuntu honetan oinarrituko gara.

Gu 2. ikuspuntu honetan oinarrituko gara. Ezinbestekoa da
ikuspuntu pedagogikoa hartzea, non eta hezkuntzan
hizkuntza idatzia eta ahozkoa kontuan izan behar ditugu, gure
ikasleen garapenean duten garrantziagatik.
Ad. Bai zuek eta bai zuen ikasleek, ahoz azalduko duzue aurretik
idatzitakoa edo irakurritakoa eta alderantziz, talde laneanhitz egiten
adostatutakoa, idatziz aurkeztuko duzue

3.iritzia:
• Hots, analfabetoa da inguruko kultura interpretatzen ez
dakiena edota gizarteak bere bilakaerarako garatu
dituen tekniketan jakintzarik ez dagoena.

FAMILIA ETA ALFABETATZEA
1. Familiaren garrantzia
• Guraso asko ez dira konturatzen egiten dituzten ekintzen
garrantziaz edo ondorioaz. (Haien arteko komunikazioa)
• 1. eragile haurraren heziketan eta sozializazio prozesuetan.
• Komunikazio egoerak - Eredu linguistikoak
• Familian helburua – Elkarrizketa eta Komunikazioa
bultzatu – egoerak sortu.

Zein egoerak eragin dezakete ahozko eta
idatzizko hizkuntzaren ikasketa?

2. Zein egoerak eragin dezakete ahozko eta idatzizko hizkuntzaren
ikasketa?
• Haurrei istorioak irakurtzea edo kontatzea MAIZ
• Irakurketak:
• Narrazioaren eskemak bereganatzen laguntzen die
• Testu idatziaren zenbait ezaugarriez jabetzen dira.
• Irudimena garatzen du.
• Etxeko giroak ere lagun diezaieke hizkuntza idatzia erabiltzen.

1.2. IDAZKERA ETA HIZKUNTZA
IDATZIA (1)
• Idazkera (escritura):
• Ahozko hizkuntza transkribatzeko zeinu grafikoen sistema
• Hizkuntza grafikoa Hizkuntza fonikoa
• Hizkuntza idatzia (HI) (lengua escrita)
• Idazkeraren bidez ekoiztutakoa

1.2. IDAZKERA ETA HIZKUNTZA
IDATZIA (1)
• Ikasgela askotako jarduera aztertu ondoren, idazkera baino ez da lantzen.
• Irakasle askok uste dute – eta gizartean oro har zabaldutako ustea da–
haurren lehenengo irakaspenak idazkera sistema osatzen duten
elementuei dagozkiela: grafiak, letrak, soinuen baliokide grafikoak, letra
larrien erabilera, puntuazio ikurrak, kaligrafia...
• Eta ikuspegi horren ondorioz, idatziaren funtzio soziala,
esanahia, testu motak eta abar ez dira lantzen.

1.3. HIZKUNTZA IDATZIA,
KOMUNIKATZEKO SISTEMA
1. HIZKUNTZA IDATZIA
• Eskolan zeregin garrantzitsuenetarikoa: HI ikastea
• Bizitza osoan egingo ditugun bestelako ikasketen oinarria.
• Eskola porrota / arrakasta hizkuntzarekiko harremanaren isla da.

Zer gertatzen da idatz sistemaren tresnetan gaitasunik
eza dagoenean?
• testu idatziak ulertzeko
• ideiak idatziz azaltzeko
• iritziak argudiatzeko
• kontatzeko
• deskribatzeko
• irakurritakoa laburtzeko
• ikasitakoa aurreko ezagutzekin
erlazionatzeko
ZAILTASUNAK:
Guztiak eskolan, familian eta gizartean sor
dakizkiokeen arazo askoren iturri.

2. a HAURRA ESKOLAN HASI AURRETIK
• Ahozko hizkuntzaren garapen nahikoa inguruarekin harremanetan
jartzeko eta komunikatzeko.
• Hainbat gauza egin ditzake: galdetu, eskatu, azaldu, ukatu, agindu...
Eta
hori
egiteko:
• elementu linguistiko egokiak erabiliko ditu
• esaldi konplexuak erabiltzen dituzte euren beharrak asetzeko.
• behar besteko hitz kopurua dacite.
• oro har, akats gramatikal gutxi egiten dituzte.

2. b HAURRA ESKOLAN
• HI – Ikasten dutenaren garrantziaz ohartu behar.
• Komunikatu ahal izateko (bai ahozko bai idatzizko) Tresna oso baliagarria.
• ZORITXARREZ… Praktikak IDAZKERAREKIN erlazionatuak.
ISOLATUAK. EZ HI-REKIN.
• Letrak, idazkeraren norabidea, soinuekiko lotura…

3. ESKOLA / GIZARTEA (FAMILIA)
Alde handia dago eskolan HIz irakasten zaienaren eta gizartean
(inguruan) ikusten dutenaren artean.
Eskolan teknika hutsa irakasten zaie.
Inguruan hizkuntza idatzia etengabe erabiltzen den
komunikazio-sistema da.

Haurrak hizkuntza idatziaz inguratuta daude.
Idatziak nonahi agertzen dira.

ESKOLA / GIZARTEA (FAMILIA)
Eskolara iritsi baino lehen konprobatu ahal izan
dute HI-k komunikatzeko balio duela, funtzio bat
duela gizartean.

ESKOLA / GIZARTEA (FAMILIA)
Baina ideia bera transmititzen al diegu irakasleok
eskolara iristen direnean?
• Egiten ditugun jarduerek argi uzten diote haurrari
zertarako balio duen HI-k?
Balio al diote haurrari jarduera horiek konturatzeko hizkuntza
idatziaren bitartez komunikatu egiten garela eguneroko
bizimoduan?

1.4. AHOZKO HIZKUNTZA/HIZKUNTZA
IDATZIA
⚫Gizakiaren berezko ezaugarria
⚫Gizartean garatu solaskideen
elkarreraginez
⚫Diskurtsoa elkarren eraginez osatu
⚫“Hemen” eta “orain”: Solaskideak
elkarren ondoan (espazioan denboran)
⚫Solaskideek parte hartzen dute
elkarrizketaren giltzarriak eta esanahiak
osatuz
⚫Hainbat zehaztasun egoerak argitu,
esplizitu esan gabe
⚫Artifizialki sortutako tresna
⚫Komunikazio beharra ase
⚫Zeharka komunikatu
⚫Informazioa luzaro gorde
⚫Funtzio soziala bizimodua hobetzeko
⚫Garapen kognitiboari eragin
⚫Pentsamendua garatu
⚫Solaskideak elkarrengandik urrundu
⚫Idazle/irakurlearen egoerak irudikatu
⚫Instrukzio prozesu baten bidez ikasi
Ahozko hizkuntza
Hizkuntza idatzia

Zer esan nahi du pentsamendua garatzen laguntzen duela?
1.4. AHOZKO HIZKUNTZA /HIZKUNTZA
IDATZIA
Idazten eta irakurtzen dugunean, honelako jarduera intelektualak egiten ditugu:
1.Esan nahi dena aldez aurretik pentsatu.
2.Informazioa sailkatu eta aurkeztu.
3.Abstrakzioak egin.
4.Igorlearen edo jasotzailearen lekuan jarri: zer informazio ez duen izango eta
aurreratu beharko diogun (idazleak garenean), edo zer informazio ez digun
eman eta beraz irudikatu beharko dugun (irakurleak garenean).Adibidez,
kazetariak datak ematen dituenean…
5.Irakurlearen erantzuna eta erreakzioa aurreikusi.

1.5. HAURREN HIZKUNTZA
IDATZIAREN IKASKUNTZA (1)
1. Idazkeraren sistema:
-Letrak zeintzuk diren eta nola
burutu behar diren.
-Letren eta fonemen arteko erlazioa
zein den.
-Puntuazioa ikurrak.
-Letra larrien erabilera.
-Letra mota ezberdinak: eskuzkoa,
inprentazkoa.
-Letrek paperean duten norabidea.
-Deletreoa.

2. Idatziaren esanahia:
Hitzek eta testuek beti dute esanahia.
*eskolan horrela izan behar da – Haurrentzat esanguratsua izan behar
da
ZER DERITZOZUE?
zenbait kasutan deletreoaren trebakuntza eta kaligrafia lehenesten

3. Hizkuntza idatziaren funtzioak:
- Enuntziatu ondoren informazioa luzaroan gorde. (espazioan eta
denboran irauten)
- Ahozko mezuaren bat-batekotasuna gainditu. HI-k aurrez prestatzeko
aukera dago.
- Igorle eta jasotzailearen arteko tartea: bai idazleak bai irakurleak
ahalegin handia egin behar dute mezua ulergarri izan dadin.

4. Hizkuntza idatzia ikastea:
• Jarduera konplexuagoa
• Ahozkoa ez bezalako sistema bat. Helburua ez da idazkera erabiltzea
ahozko hizkuntza itzultzeko.
• Testuingurutik menpe ez dagoen hizkuntza bat: behar dituen informazio
linguistiko guztiak eduki behar ditu bere osotasunean eta berez ulertzeko.
• Pentsatzeko tresna boteretsu bat erabili: Idazteak laguntzen du pentsatzen.

1. HIZKUNTZA IDATZIA: ARIKETAK
1. Taldeka jaso itzazue azken egunetako egunkarietan agertu diren
alfabetatzeari buruzko berriak (analfabetismoa, irakurtzeko ohiturak...)
eta egizue hausnarketa bat erakutsitako egoeraz.
2. Egizue ariketa zerrenda bat, haur hezkuntzan eta hasierako zikloan
irakurtzea eta idaztea beharrezko dutenak. Horietako zeintzuek balio
dute idazkera lantzeko eta zeintzuek testu idatzia elaboratzeko eta
ulertzeko.
3. Idazkera sistemaren irakaskuntza hasi aurretik, nola defendatu ahal
dugu hizkuntza idatziaren ikaskuntza dokumentuen esanahia eta
betetzen duten funtzioa irakastetik hasi behar dela?
4. Haurrei ipuinak irakurtzeak zergatik errazten die hizkuntza idatziaren
irakaskuntza?

1_Hizkuntza_Idatzia_HH 1. GAIA ANTOLAKETA.pdf

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to 1_Hizkuntza_Idatzia_HH 1. GAIA ANTOLAKETA.pdf

Similar to 1_Hizkuntza_Idatzia_HH 1. GAIA ANTOLAKETA.pdf (20)

1_Hizkuntza_Idatzia_HH 1. GAIA ANTOLAKETA.pdf