Cơ sở lý luận về pháp luật đánh giá tác động môi trường. ĐTM là công cụ quản lý nhà nước hữu hiệu về môi trường, để công cụ này phát huy tác dụng cũng như được đảm bảo thực hiện đòi hỏi cần có sự điều chỉnh của Nhà nước. Pháp luật về ĐTM ra đời với mục tiêu đó. Pháp luật ĐTM là hệ thống các quy tắc do Nhà nước ban hành và đảm bảo thực hiện, nhằm quản lý các hoạt động liên quan đến ĐTM. Pháp luật ĐTM kiểm soát tác nhân gây ô nhiễm hoặc đe dọa gây ô nhiễm môi trường từ hoạt động đầu tư xây dựng các dự án phát triển kinh tế - xã hội. Pháp luật ĐTM điều tiết hành vi của các chủ thể liên quan đến hoạt động ĐTM, định hướng hoạt động ĐTM diễn ra ổn định, đảm bảo đạt được mục tiêu của ĐTM đối với sự phát triển bền vững, đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế - xã hội với bảo vệ môi trường của quốc gia và rộng hơn là của toàn thế giới. Pháp luật ĐTM thể hiện một số vai trò chủ đạo như:

1. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÁP LUẬT ĐÁNH GIÁ TÁC
ĐỘNG MÔI TRƯỜNG
1.1. Sự ra đời và phát triển của đánh giá tác động môi trường trên thế giới
và ở Việt Nam
Đánh giá tác động môi trường đã được hình thành từ rất lâu trên thế giới, bắt
đầu từ nhận thức của con người về vai trò của môi trường, tác hại của ô nhiễm môi
trường và khởi đầu là ở Hoa Kỳ từ những năm 60 của thế kỷ XX. Con người dần quan
tâm đến tác hại của các dự án, công trình đến môi trường, từ đó, yêu cầu đặt ra là cần
phải có một quá trình nghiên cứu để đưa ra các dự báo, đánh giá về tác động tích cực
và tiêu cực của một hoạt động nào đó đến môi trường, kèm theo đó là phương án,
biện pháp để duy trì, phát triển các tác động tích cực và phòng ngừa, hạn chế các tác
động tiêu cực trong quá trình triển khai, thực hiện hoạt động, dự án. Và đến năm 1969
dưới thời Tổng thống Richard Nixon, ĐTM đã chính thức được đưa vào Pháp luật
môi trường của Hoa Kỳ, cụ thể là trong Đạo luật Chính sách môi trường quốc gia
(NEPA) - Chính sách quy định chính quyền liên bang phải tổ chức nghiên cứu các
tác động đến môi trường ở mức dài hạn khi họ muốn tu chỉnh hay cho phép xây dựng
một công trình nào đó. Có thể nói đây là một bước tiến quan trọng đánh dấu tầm quan
trọng của việc bảo vệ môi trường của Hoa Kỳ cũng như toàn thế giới. Từ đây, công
tác ĐTM dần lan rộng ra nhiều nước trên thế giới, các quốc gia nhận thức được các
vấn đề môi trường và vai trò của ĐTM trong hoạt động phát triển bền vững của mình.
Như vậy, với sự ra đời của Đạo luật Chính sách môi trường của Hoa Kỳ, mục
tiêu, ý nghĩa, thủ tục thi hànhĐTM đã được xác định bằng văn bản. Hệ thống pháp lý
cùng với các cơ quan quản lý, điều hành được ban hành và thành lập đảm bảo cho
việc thực hiện ĐTM nhanh chóng đi vào nề nếp[22, Tr.22].
Tiếp sau đó là hàng loạt các quốc gia khác như Nhật Bản, Hồng Kông,
Singapore,…. đã yêu cầu các dự án cần thực hiện đánh ĐTM trước khi triển khai thực
hiên dự án.
Cho đến hiện tại, hầu hết các nước phát triển và đang phát triển đã áp dụng
hoạt độngĐTM. Việt Nam cũng đã bắt đầu được tiếp cận ĐTM vào năm 1985 chính
5

2. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
thức quy định về ĐTM trong Luật Bảo vệ môi trường năm 1993. Bên cạnh đó, các
thể chế - tổ chức quốc tế cũng rất quan tâm đến công tác ĐTM, như: Chương trình
môi trường Liên hợp quốc (UNEP), Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP),
Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng phát triển châu Á (ADB), Cơ quan phát triển
quốc tế của Mỹ (USAID), Cơ quan phát triển quốc tế Canada (CIDA), Cơ quân phát
triển quốc tế Thụy Điển (SIDA), Cơ quan phát triển quốc tế Nhật Bản (JICA),…[29,
tr.3]
Tại Việt Nam, ĐTM được biết đến vào những năm 80 của thế kỉ trước thông
qua các hội thảo khoa học và các khóa học. Sớm nhận thức được vấn đề môi trường,
Nhà nước ta thời kỳ đó đã rất khuyến khích, tạo điều kiện cho các cơ quan, tổ chức,
cá nhân tiếp cận vấn đề ĐTM. Tiêu biểu là một nhóm các nhà khoa học Việt Nam đã
trực tiếp đến Mỹ để nghiên cứu về luật, chính sách môi trường và cụ thể là về Đánh
giá tác động môi trường. Trong giai đoạn 1987 – 1990, Nhà nước đã đầu tư vào
chương trình điều tra cơ bản và được xem như công tác kiểm tra hiện trạng môi
trường. Đó là các chương trình điều tra vùng Tây Nguyên, vùng ĐBSCL, Quảng
Ninh,…Sau năm 1990, mặc dù Luật Môi trường Việt Nam chưa thiết lập thì Nhà
nước đã yêu cầu một số dự án phải có báo cáo ĐTM như: Công trình xây dựng Nhà
máy Giấy Bãi Bằng, công trình Thuỷ lợi Thạch Nham, công trình Thuỷ điện Trị An,
Nhà máy lọc dầu Thành Tuy Hạ. Một số tổ chức quản lý Nhà nước như Cục Môi
trường, Sở Khoa học Công Nghệ và Môi trường, các trung tâm, Viện Môi trường
cũng đã được tập huấn công tác tư vấn cho lập báo cáo ĐTM và tổ chức thẩm định
các báo cáo ĐTM. Và đến năm 1993 Việt Nam chính thức đưa các quy định về đánh
giá tác động môi trường vào Luật Bảo vệ môi trường.
Có thể thấy rằng ĐTM từ lâu đã được con người quan tâm, chú trọng tới như
là một trong những điều kiện tiên quyết để hạn chế tối đa tác động xấu tới môi trường
khi thực hiện các dự án, hoạt động phát triển kinh tế. Để từ đó, nhiều quốc gia trên
thế giới đều đã đưa ĐTM vào hệ thống pháp luật quốc gia, trở thành một giai đoạn,
thủ tục phổ biến, được ứng dụng rộng rãi để góp phần thiết thực bảo vệ môi trường
của mỗi quốc gia và rộng hơn là cho toàn cầu.
1.2. Khái niệm đánh giá tác động môi trường
Đánh giá tác động môi trường – tiếng Anh là Environment Impact Assessment
(EIA) là một hoạt động phổ biến ở hầu hết các quốc gia. Mỗi quốc gia,
6

3. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
tổ chức lại đưa ra một định nghĩa về ĐTM khác nhau. Những định nghĩa này tuy có
nhấn mạnh những khía cạnh khác nhau nhưng đều nêu lên điểm căn bản của ĐTM là
đánh giá, dự báo các tác động của dự án tới môi trường và đề xuất các biện pháp giảm
thiểu các tác động tiêu cực chủ yếu của dự án. Một số định nghĩa tiêu biểu vềĐTM
như:
Thứ nhất, Theo Tổ chức Kinh tế Xã hội châu Á – Thái Bình Dương (ESCAP)
thì: “ĐTM bao gồm ba thành phần: Xác định, dự báo và đánh giá tác động của một
dự án, một chính sách đến môi trường”.
Thứ hai, Tổ chức quốc tế về Đánh giá tác động môi trường (IAIA) đưa ra định
nghĩa về việc ĐTM gồm các công việc như “xác định, dự đoán, đánh giá và giảm
thiểu các ảnh hưởng của việc phát triển dự án đến các yếu tố sinh học, xã hội và các
yếu tố liên quan khác trước khi đưa ra quyết định quan trọng và thực hiện những cam
kết”;
Thứ ba, Theo GS.Lê Thạc Cán (1994) – một trong những người đầu tiên nghiên
cứu chuyên sâu về ĐTM ở Việt Nam khái lược rằng: “ĐTM của một hoạt động phát
triển kinh tế xã hội là xác định, phân tích, dự báo những tác động lợi và hại, trước
mắt và lâu dài của việc thực hiện hoạt động đó đối với tài nguyên thiên nhiên và chất
lượng môi trường sống của con người. Trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp phòng
tránh, khắc phục hoặc làm giảm nhẹ các tác động tiêu cực của dự án đối với môi
trường”.
Thứ tư, Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) đưa ra định nghĩa
ĐTM như sau: “Đánh giá tác động môi trường là một quá trình nghiên cứu được sử
dụng để dự báo những hiệu quả môi trường của một dự án phát triển quan trọng dự
kiến sẽ thực hiện trên thực tế”.
Và theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2014 của nước Cộng hòa Xã hội Chủ
nghĩa Việt Nam: “Đánh giá tác động môi trường là việc phân tích, dự báo tác động
đến môi trường của dự án đầu tư cụ thể để đưa ra biện pháp bảo vệ môi trường khi
triển khai dự án đó”.
ĐTM là một quá trình, trong đó người thực hiện phải tiến hành nghiên cứu, dự
báo, đánh giá các ảnh hưởng, tác động của dự án đó đến môi trường, để từ đó đưa ra
những biện pháp, phương án nhằm hạn chế, giảm thiểu tối đa các ảnh hưởng xấu đến
môi trường; đề xuất những ý kiến, lựa chọn tối ưu để dự án có thể phê
7

4. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
duyệt, được triển khai mà không gây ra những áp lực, hậu quả nghiêm trọng cho môi
trường.
Bất kỳ một hoạt động phát triển nào của con người cũng có thể gây những ảnh
hưởng lớn hay nhỏ đến môi trường. Vì thế, những ảnh hưởng này cần phải được quan
tâm, chú trọng, định hướng ngay từ đầu. Tác động tới môi trường chính là vấn đề cốt
lõi mà người quyết định cấp phép hoạt động dự án, chủ đầu tư dự án cần quan tâm.
Điều quan trọng để dự án được triển khai, hoạt động, đó là ảnh hưởng gây ra cho môi
trường là không quá nghiêm trọng, không vượt mức cho phép, phải đảm bảo có thể
khắc phục, hạn chế ảnh hưởng đó. Một dự án dù đem lại hiệu quả kinh tế cao nhưng
tác động tiêu cực tới môi trường là rất nghiêm trọng thì sẽ không thể được phê duyệt
cho triển khai. Bởi môi trường là một yếu tố cực quan trọng, là một yếu tố thuộc về
tự nhiên, khó có thể phục hồi, những hậu quả gây ra với môi trường cũng sẽ tác động
xấu tới sự sống của con người và các sinh vật khác. ĐTM là một công cụ giúp phòng
ngừa và ngăn chặn những ảnh hưởng xấu tới môi trường và đây là công cụ lồng ghép
trong quá trình kế hoạch hoá về môi trường. Thực hiện ĐTM là cần phải xem xét tất
cả những ảnh hưởng đối với sức khoẻ con người, hệ sinh thái (bao gồm thực vật và
động vật), khí hậu và khí quyển. Hoạt động ĐTM phải đảm bảo rằng tất cả những hậu
quả tới môi trường cần phải được xem xét trong suốt quá trình thiết kế, thực hiện và
vận hành của dự án. Vì thế ĐTM như một công cụ để làm rào chắn, chọn lọc những
dự án đủ tiêu chuẩn, dự án an toàn được phép triển khai hoạt động, cũng như một bản
cam kết tuân thủ công tác bảo vệ môi trường khi dự án được đưa vào hoạt động.
Chủ dự án có nghĩa vụ thực hiện quá trình nghiên cứu, đánh giá khả năng tác
động đến môi trường của dự án để đề xuất giải pháp giảm thiểu các tác động đó. Khi
chủ dự án không thực hiện hay thực hiện không đúng nghĩa vụ sẽ phải chịu các chế
tài xử phạt theo quy định của pháp luật. Trách nhiệm ở đây không chỉ thuộc về chủ
dự án, mà là cả các cơ quan quản lý có thẩm quyền. ĐTM bản chất là nghĩa vụ pháp
lý mà các cơ quan quản lý nhà nước về môi trường đặt ra đối với dự án nhằm bảo vệ
môi trường.
ĐTM được đặt ra nhằm đảm bảo cân đối giữa sự phát triển kinh tế - xã hội với
việc bảo vệ môi trường, mục đích lớn nhất là tạo ra sự phát triển bền vững. Cụ thể:
(1) ĐTM cung cấp một quy trình xem xét tất cả các tác động đến môi trường
8

5. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
của các dự án; tạo ra một lưới lọc các dự án đủ tiêu chuẩn; hạn chế việc quyết định
bừa bãi, thiếu khách quan trong quá trình phê duyệt dự án; (2) ĐTM khi được đưa ra
tham vấn, thẩm định là một phương thức để chủ dự án có thể nhận được những ý kiến
đóng góp cho quá trình thực hiện dự án, để khắc phục, bổ sung cho những giải pháp
mà chủ dự án đã đưa ra; (3) ĐTM góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm của các cơ
quan quản lý nhà nước có thẩm quyền cũng như chủ dự án trong công tác bảo vệ môi
trường, góp phần nâng cao mối quan hệ cộng đồng và đảm bảo hiệu quả đầu tư; (4)
ĐTM góp phần ràng buộc trách nhiệm pháp lý của các chủ dự án, của cơ quan quản
lý nhà nước và các chủ thể khác. Trước tiên là trách nhiệm nghiên cứu, đánh giá các
tác động tới môi trường; sau là trách nhiệm thực hiệnbáo cáo ĐTM đã được phê duyệt,
và rồi có trách nhiệm theo dõi, sửa đổi báo cáo ĐTM cho phù hợp với từng giai đoạn
của dự án, nâng cao các biện pháp giảm thiểu tác động xấu đến môi trường, cuối cùng
là trách nhiệm kiểm tra, giám sát bảo đảm thực hiện nghiêm túc báo cáo ĐTM, bảo
đảm sự an toàn của môi trường. ĐTM như một bản cam kết của chủ dự án trong việc
thực hiện những hoạt động, biện pháp đúng như những gì đã đưa ra, từ đó làm cơ sở
để các cơ quan có thẩm quyền xem xét giải quyết những
vi phạm gây ảnh hưởng xấu tới môi trường.
ĐTM với vai trò là công cụ quản lý môi trường, trọng tâm trong việc đảm bảo
sự phát triển bền vững, cân bằng giữa phát triển kinh tế - xã hội với bảo vệ môi trường.
ĐTM là cơ chế kiểm tra và giám sát quá trình triển khai, thực hiện dự án trên khía
cạnh môi trường. ĐTM là cho thấy trách nhiệm từ nhiều phía: chủ dự án, cơ quan
quản lý nhà nước về lĩnh vực môi trường và cộng đồng tham vấn cho Báo cáo ĐTM.
ĐTM giúp cảnh báo những tác động xấu phát sinh từ dự án tới môi trường để rồi từ
đó đề ra những biện pháp hạn chế tối đa những tác động xấu đó.
Có thể thấy, ĐTM mang ý nghĩa to lớn trong việc phê duyệt dự án một cách nhanh
chóng, thuận lợi và đúng hướng mà vẫn đảm bảo lợi ích kinh tế hài hòa với vấn đề môi
trường; là bước khởi đầu cho quá trình thực hiện một dự án; là cơ sở tạo nên yếu tố phát
triển bền vững trong hoạt động phát triển kinh tế - xã hội. Vì vậy mà ĐTM ngày càng
được nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm, nghiên cứu và phát triển.
1.3. Khái niệm pháp luật đánh giá tác động môi trường
Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự chung do nhà nước ban hành hoặc thừa
nhận, mọi người có nghĩa vụ phải tuân theo các quy tắc đó. Pháp luật có giá trị
9

6. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
ràng buộc trong phạm vi lãnh thổ và được bảo đảm thực thi bởi cơ quan nhà nước có
thẩm quyền bằng việc sử dụng các biện pháp cưỡng chế và chế tài [33, pg.6]. Pháp
luật góp phần điều chỉnh hành vi của con người, đảm bảo xã hội phát triển một cách
ổn định có kiểm soát, là công cụ của nhà nước để quản lý, duy trì trật tự xã hội.
ĐTM là công cụ quản lý nhà nước hữu hiệu về môi trường, để công cụ này
phát huy tác dụng cũng như được đảm bảo thực hiện đòi hỏi cần có sự điều chỉnh của
Nhà nước. Pháp luật về ĐTM ra đời với mục tiêu đó. Pháp luật ĐTM là hệ thống các
quy tắc do Nhà nước ban hành và đảm bảo thực hiện, nhằm quản lý các hoạt động
liên quan đến ĐTM. Pháp luật ĐTM kiểm soát tác nhân gây ô nhiễm hoặc đe dọa gây
ô nhiễm môi trường từ hoạt động đầu tư xây dựng các dự án phát triển kinh tế - xã
hội. Pháp luật ĐTM điều tiết hành vi của các chủ thể liên quan đến hoạt động ĐTM,
định hướng hoạt động ĐTM diễn ra ổn định, đảm bảo đạt được mục tiêu của ĐTM
đối với sự phát triển bền vững, đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế - xã hội với
bảo vệ môi trường của quốc gia và rộng hơn là của toàn thế giới. Pháp luật ĐTM thể
hiện một số vai trò chủ đạo như:
Pháp luật Đánh giá tác động môi trường quy định quyền, nghĩa vụ của các
chủ thể có liên quan đến hoạt động đánh giá tác động môi trường
Các chủ thể có liên quan đến hoạt động ĐTM bao gồm: cơ quan quản lý nhà
nước;chủ dự án; tổ chức tư vấn lập báo cáo ĐTM; cộng đồng dân cư, cá nhân có liên
quan tới dự án, chịu tác động bởi dự án. Pháp luật ĐTM sẽ thực hiện nhiệm vụ quy
định quyền hạn, nghĩa vụ của các chủ thể này trong hoạt động ĐTM.
Đối với chủ thể là cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động ĐTM chính là các
cơ quan có thẩm quyền tham vấn, thẩm định, phê duyệt báo cáo ĐTM; các cơ quan
có thẩm quyền thanh tra, kiểm tra việc thực hiện báo cáo ĐTM, thực hiện công tác
bảo vệ môi trường. Các cơ quan này hoạt động theo thể thức tổ chức gồm nhiều cá
nhân cùng hoạt động; chứ không phải đơn lẻ như một người, cá thể. Do đó, cần phải
có cơ chế quy định rõ cơ cấu tổ chức, hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước
trong quá trình thực hiện ĐTM. Pháp luật ĐTM đóng vai trò thực hiện nhiệm vụ đó.
Pháp luật ĐTM quy định cụ thể cơ cấu tổ chức, thẩm quyền hoạt động của các cơ
quan nhà nước liên quan, từ đó xác định quyền, nghĩa vụ cụ thể của các cơ quan này
đối với từng khâu trong quá trình thực hiện ĐTM.
Với chủ thể khác, pháp luật ĐTM quy định quyền, nghĩa vụ trong từng giai
10

7. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
đoạn của quá trình thực hiện ĐTM. Pháp luật ĐTM quy định quy tắc xử sự cho các
chủ thể trong hoạt động ĐTM; định hướng hành vi của các chủ thể theo hướng tích
cực cho môi trường, hạn chế, loại trừ sự xâm phạm gây ảnh hưởng xấu tới môi trường
bằng việc quy định những hành vi các chủ thể phải làm, được làm.
Pháp luật là các quy tắc xử sự được nhà nước ban hành và đảm bảo thực hiện,
mang tính bắt buộc tuân thủ. Do đó, pháp luật ĐTM sẽ ràng buộc trách nhiệm của các
chủ thể, các chủ thể buộc phải thực hiện quyền, nghĩa vụ của mình đã được pháp luật
đặt ra. Việc quy định quyền, nghĩa vụ của các chủ thể cũng có thể hiểu là pháp luật
ĐTM hướng dẫn các chủ thể thực hiện hoạt động ĐTM một cách phù hợp, đảm bảo
đem lại hiệu quả.
Pháp luật Đánh giá tác động môi trường quy định quy trình, thủ tục thực hiện
đánh giá tác động môi trường
Bất cứ một hoạt động nào để đạt hiệu quả tối ưu cũng cần phải có một quy
trình nhất định. Hoạt động ĐTM cũng không nằm ngoài quy luật đó. Để phát huy hết
tác dụng của hoạt động ĐTM thì ĐTM cần phải được thực hiện theo quy trình, thủ
tục nhất định. Thực hiện quy trình đó, các chủ thể tránh sự lãng phí thời gian, tiền
bạc, công sức mà lại không đưa đến hiệu quả bảo vệ môi trường như đúng mục đích
của hoạt động ĐTM. Pháp luật ĐTM quy định từng giai đoạn của hoạt động ĐTM,
trong từng giai đoạn lại quy định những hành vi mà các chủ thể cần thực hiện. Trình
tự, thủ tục mà pháp luật ĐTM quy định là sự hướng dẫn, điều chỉnh để quá trình ĐTM
đạt hiệu quả.
Pháp luật đánh giá tác động môi trường là cơ sở thanh tra, kiểm tra, xử lý vi
phạm trong lĩnh vực đánh giá tác động môi trường
Pháp luật quy định việc thực hiện thanh tra, kiểm tra hoạt động ĐTM thường
xuyên, định kỳ hay đột xuất cụ thể trong các văn bản quy phạm pháp luật do Nhà
nước ban hành. Pháp luật ĐTM cũng quy định việc thực hiện thanh tra, kiểm tra như
thế nào; người thực hiện; quy trình, trình tự thực hiện hoạt động đó. Các cơ quan quản
lý nhà nước tuân theo pháp luật ĐTM, lấy pháp luật ĐTM là cơ sở, là hướng dẫn
trong quá trình thực hiện thanh tra, kiểm tra hoạt động ĐTM.
Pháp luật ĐTM là cơ sở đối chiếu xác định vi phạm trong hoạt động ĐTM, và
cũng căn cứ vào đây để áp dụng các biện pháp xử lý phù hợp với hành vi vi phạm.
Việc xử lý vi phạm được áp dụng cho mọi cá nhân, cơ quan, tổ chức có
11

8. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
những hành vi vi phạm các quy định của nhà nước trong lĩnh vực ĐTM.
Pháp luật ĐTM là công cụ cần thiết với mọi nhà nước, là công cụ chủ yếu để
Nhà nước thực hiện vai trò quản lý của mình trong lĩnh vực môi trường, cụ thể với
hoạt động ĐTM. Pháp luật ĐTM quy định quyền, nghĩa vụ của các chủ thể tham gia
vào hoạt động ĐTM, là công cụ để Nhà nước kiểm soát ô nhiễm môi trường trong
hoạt động đầu tư phát triển kinh tế - xã hội. Với vai trò to lớn nhằm bảo đảm sự phát
triển bền vững cho quốc gia và cho toàn thế giới nên pháp luật ĐTM đã được phần
lớn các quốc gia quan tâm, hình thành và dần trở thành một ngành luật quan trọng,
không thể thiếu trong hệ thống pháp luật mỗi quốc gia.
1.4. Pháp luật về đánh giá tác động môi trường của một số quốc gia trên thế
giới và gợi mở cho Việt Nam
Tùy thuộc vào vị trí địa lý, vào tình hình phát triển kinh tế - xã hội và các yếu
tố tự nhiên, con người khác mà pháp luật của mỗi quốc gia về ĐTM lại khác nhau.
Và việc áp dụng toàn bộ pháp luật của các quốc gia được đánh giá là tiên tiến, hoàn
thiện vào một quốc gia khác là điều rất khó khăn và không nên. Tuy nhiên, việc nghiên
cứu, đánh giá điểm mạnh, điểm yếu trong pháp luật ĐTM của quốc gia khác để học
hỏi, rút ra bài học cho pháp luật ĐTM nước mình là một hoạt động tích cực, cần được
thúc đẩy và tạo điều kiện. Đối với pháp luật ĐTM của Việt Nam cũng vậy, nước ta
tiếp cận với pháp luật ĐTM muộn hơn nhiều nước khác, nên pháp luật vẫn còn hạn
chế, nhiều điểm chưa thiết thực, tính khả thi chưa cao, cần phải học hỏi một số quốc
gia có pháp luật ĐTM tiến bộ như Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Canada,…Hiện nay,
Việt Nam có sự hợp tác về lĩnh vực môi trường với nhiều quốc gia, với riêng lĩnh vực
ĐTM thì sự hợp tác, học hỏi tiêu biểu có thể kể đến là với Nhật Bản, Hàn Quốc và
Trung Quốc.
1.4.1. Pháp luật đánh giá tác động môi trường Nhật Bản
Nhật Bản là một trong số những quốc gia Châu Á với hệ thống pháp luật về
ĐTM tiến bộ và phát triển hàng đầu trên thế giới. Nhật Bản cũng là quốc gia mà Việt
Nam rất quan tâm chú trọng hợp tác trong lĩnh vực kiểm soát ô nhiễm môi trường đặc
biệt với loại hình dự án điện hạt nhân và khai thác mỏ[25].
Tại Nhật Bản, ĐTM được giới thiệu từ năm 1972 chỉ dành cho các công trình
công cộng [31, pg.2]. Đến năm 1984, Chính phủ mới quy định chính thức về thực
hiện ĐTM cho các Dự án. Luật về “Đánh giá tác động môi trường” được ban hành
12

9. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
tháng 6/1997 với mục đích thiết lập hệ thống quy trình, thủ tục thực hiện ĐTM nhằm
ngăn ngừa suy thoái môi trường và thúc đẩu một xã hội bền vững [31, Pg.3].
Nhật Bản quy định 13 loại hình dự án cần lập ĐTM: đường bộ, chính trị sông,
đường sắt, cảng hàng không, nhà máy điện, khu đổ thải, cải tạo đất, điều chỉnh sử
dụng đất, khu dân cư mới, cơ sở hạ tầng khu công nghiệp, cơ sở hạ tầng thành phố
mới, tổ hợp trung tâm phân phối, phát triển đất ở và đất công nghiệp do các tổ chức
chuyên dụng. Mỗi loại hình dự án lại được phân cấp thành dự án cấp 1 và dự án cấp
2. Dự án loại 1 có quy mô lớn hơn là các dự án buộc phải thực hiện ĐTM và phải
tuân thủ theo quy trình của Luật. Còn các dự án cấp 2 việc tiến hành ĐTM có thể linh
động hơn, việc thực hiện ĐTM được thực hiện tùy theo phán quyết của cơ quan có
thẩm quyền cho từng dự án riêng lẻ [31, pg.4-5].
ĐTM tại Nhật Bản được thực hiện rất thận trọng trong giai đoạn nghiên cứu
lập báo cáo và giai đoạn thẩm định báo cáo ĐTM. Một báo cáo ĐTM cần trung bình
ba năm từ khi nghiên cứu đến khi được cấp phép thẩm định. Chính sự thận trọng này
giúp các dự án tại Nhật Bản hạn chế mức thấp nhất các tác động đến môi trường tự
nhiên và xã hội. Tuy nhiên, sự kéo dài quá trình ĐTM gây không ít khó khăn cho các
nhà đầu tư và các cơ quan quản lý môi trường do vậy đã có một số đề xuất “hợp lý
hóa/đơn giản hóa quy trình ĐTM” với một số loại hình dự án đặc thù. Cụ thể như đối
với dự án xây dựng nhà máy điện, Bộ Môi trường Nhật Bản đã cho phép xây dựng
quy trình đơn giản hóa (hợp lý hóa) với các nội dung: Rút ngắn thời gian và rút gọn
nội dung khảo sát môi trường, tận dụng tối đa số liệu/thông tin quan trắc môi trường
đối với nhà máy đã được thực hiện trong thời gian vận hành; Rút ngắn thời gian xem
xét, thẩm định báo cáo ĐTM. Với sự cải tiến này (chỉ áp dụng đối với loại hình dự án
tháo dỡ nhà máy điện) thời gian lập và thẩm định báo cáo ĐTM chỉ còn 1-1,5 năm
[21].
Ngoài ra, một điểm rất tích cực trong hoạt động ĐTM của Nhật Bản đó khâu
tham vấn cộng đồng trong quá trình lập báo cáo ĐTM. Sau khi hoàn thành khảo sát,
dự báo và đánh giá, thủ tục tiếp theo là lắng nghe ý kiến liên quan đến kết quả đánh
giá. Chủ dự án chuẩn bị dự thảo báo cáo ĐTM mô tả các kết quả đánh giá, cách tiếp
cận bảo vệ môi trường và gửi đến cơ quan quản lý về môi trường ở địa phương. Chủ
dự án cũng công khai tài liệu và cho phép người dân địa phương được trực tiếp xem
tại văn phòng chính phủ và tại nơi hoạt động của chủ dự án. Trong thời gian này,
13

10. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
các cuộc họp tham vấn cũng được tổ chức để giải thích nội dung của dự thảo báo cáo
ĐTM. Bất cứ ai có ý kiến về dự thảo báo cáo ĐTM có thể gửi bản ý kiến đánh giá
đến chủ dự án. Chủ dự án tổng hợp những ý kiến đó với chính quyền địa phương. Sau
đó, cơ quan quản lý tại địa phương cũng nêu ý kiến đánh giá của mình về báo cáo
ĐTM đối với dự án, trong đó có tính đến ý kiến từ công chúng. Chủ dự án dựa vào
những ý kiến tham vấn đó để hoàn thiện báo cáo ĐTM và gửi đến cơ quan có thẩm
quyền phê duyệt. Cho tới khi báo cáo ĐTM cuối cùng được công khai, chủ dự án
không được thực hiện bất kỳ giai đoạn nào khác của dự án [31,Pg.12-13].Việc tham
vấn cộng đồng của Nhật Bản không phải là hình thức đối phó, thủ tục theo quy định
của pháp luật ĐTM mà là rất thực chất, công khai đưa đến những giải pháp thiết thực,
đem lại hiệu quả ĐTM cao.
Ngoài Luật Đánh giá tác động môi trường, hệ thống pháp luật ĐTM Nhật Bản
còn được hoàn thiện bởi hệ thống các văn bản do chính quyền địa phương ban hành
với các đặc điểm: (1) Bổ sung các dự án phải ĐTM, (2) quy định áp dụng cho các dự
án quy mô nhỏ, (3) quy định việc tổ chức các buổi điều trần công khai để hỏi ý kiến
người dân, (4) Cung cấp thủ tục thực hiện ĐTM của tổ chức tư vấn lập báo cáo ĐTM,
(5) Yêu cầu theo dõi giám sát sau khi báo cáo ĐTM được phê duyệt. Tuy vậy, nhưng
hệ thống pháp luật ĐTM Nhật Bản không hề bị chồng chéo, mà có sự phân chia, phối
hợp bằng cách không quy định trùng các đối tượng thuộc hạng mục thực hiện ĐTM
(các dự án được chỉ định thực hiện ĐTM theo luật, chính sách pháp luật địa phương
sẽ không thể yêu cầu các thủ tục bổ sung; luật địa phương chỉ quy định thủ tục cho
những dự án không được Luật Đánh giá tác động môi trường đề cập) [31, pg.16].
So với các nước trong khu vực, pháp luật ĐTM Nhật Bản thuộc vào hàng phát
triển và hoàn thiện nhất, tuy vậy các chuyên gia môi trường nước này vẫn cho rằng
pháp luật ĐTM nước mình còn hạn chế và vẫn luôn trong tiến trình học hỏi kinh
nghiệm các nước phương Tây để ngày một tiến bộ và hoàn thiện hơn.
1.4.2. Pháp luật đánh giá tác động môi trường Trung Quốc
Ở Trung Quốc, ĐTM là một phần của Luật Bảo vệ môi trường được thông qua
chính thức năm 1989. Tới năm 2002, Luật Đánh giá tác động môi trường được ban
hành và có hiệu lực từ ngày 01/9/2003. Luật này bao gồm 5 Chương và 38
Điều, quy định khá chặt chẽ quá trình ĐTM.
14

11. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
Theo đó, ĐTM là bắt buộc cho bất kỳ dự án nào có thể có tác động tiêu cực
đến môi trường, không phân biệt ngành nghề, đặc biệt là các dự án có vốn đầu tư
nước ngoài càng được kiểm soát về môi trường nghiêm ngặt[32, Pg.10]. Tuy nhiên,
căn cứ vào mức độ ảnh hưởng của dự án tới môi trường mà các cơ quan quản lý nhà
nước về môi trường quy định các hình thức thể hiện ĐTM như: báo cáo ĐTM đầy đủ,
ĐTM là một chương trong hồ sơ trình thẩm định và đăng ký ĐTM theo mẫu quy định
với dự án ít ảnh hưởng đến môi trường[13, tr.26-27]. Quy định này tránh được sự
cồng kềnh về thủ tục cho chủ dự án mà có dự án ít tác động tới môi trường, hoạt động
đầu tư được kiểm soát đơn giản hơn mà vẫn đảm bảo không tác động xấu tới môi
trường.
Điều 19 Luật ĐTM Trung Quốc quy định việc thẩm định báo cáo ĐTM sẽ do
một tổ chức độc lập chuyên thẩm định báo cáo ĐTM thực hiện mà không phải các cơ
quan quản lý nhà nước về môi trường thực hiện như nhiều quốc gia khác trong đó có
Việt Nam. Báo cáo ĐTM do chủ dự án lập, sau đó sẽ thuê một tổ chức thẩm định độc
lập tiến hành thẩm định báo đó. Cơ quan nhà nước sẽ chỉ tiến hành thẩm tra, phê duyệt
báo cáo ĐTM, chứ không trực tiếp thẩm định báo cáo ĐTM. Các tổ chức thẩm định
báo cáo ĐTM phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về hoạt động thẩm định báo cáo
ĐTM mình. Quy định này đảm bảo việc thẩm định được diễn ra một cách khách quan,
hạn chế tiêu cực phát sinh trong quá trình thẩm định, cũng phần nào giảm bớt khối
lượng công việc cho cơ quan nhà nước.
Pháp luật ĐTM cũng quy định chặt chẽ về năng lực chuyên môn của người lập
báo cáo ĐTM. Cụ thể, người lập báo cáo ĐTM phải có chứng chỉ hành nghề, để được
cấp chứng chỉ cá nhân phải trải qua kỳ thi do Nhà nước tổ chức và cứ 4 năm một lần
phải thi lại để được gia hạn. Chứng chỉ hành nghề còn được chia thành 2 loại: loại
một được phép thành lập báo cáo ĐTM cho tất cả các dự án, loại 2 là dành cho người
lập báo cáo ĐTM ở cấp địa phương. Điều này sẽ nâng cao chất lượng ĐTM ngày từ
khâu lập báo cáo ĐTM ban đầu, kéo theo đó việc thẩm định, phê duyệt cũng sẽ thuận
lợi, nhanh chóng hơn.
Pháp luật ĐTM Trung Quốc chú trọng đảm bảo sự tham gia của cộng đồng và
công khai thông tin về báo cáo ĐTM. Việc tham gia của người dân được quy định
trong các giai đoạn: lập báo cáo, thẩm định, thực hiện và giám sát thực hiện báo cáo
ĐTM. Chủ dự án phải tiến hành tham vấn ý kiến người dân trong quá trình
15

12. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
lập báo cáo ĐTM, trong quá trình thẩm định báo cáo cần công bố thông tin về báo
cáo ĐTM để người dân thực hiện quyền tham vấn. Mọi ý kiến tham vấn được tiếp thu
hay từ chối đều phải có văn bản giải trình. Việc thực hiện báo cáo cũng phải được
tham vấn ý kiến của người dân và người dân có quyền phản ánh những sai xót của
chủ dự án trong quá trình thực hiện dự án. Toàn bộ phản ánh của người dân đều phải
lưu trữ lại và người dân có quyền tiếp cận miễn phí. Nhìn chung, quá trình thực hiện
ĐTM đều được công khai và người dân được tham gia vào hầu hết các giai đoạn của
quá trình này, đảm bảo sự công bằng, khách quan, cũng nâng cao chất lượng báo cáo
ĐTM một cách tối đa nhất.
Nói đến pháp luật Trung Quốc không thể không nhắc tới cơ chế xử lý vi phạm
cực kỳ nghiêm minh, khắt khe. Pháp luật ĐTM cũng không ngoại lệ khi quy định rất
rõ ràng các hành vi vi phạm của các chủ thể liên quan tới hoạt động ĐTM. Người lập
báo cáo ĐTM có thể bị tước thẻ hành nghề, chủ thể thực hiện thẩm định báo cáo ĐTM
có thể bị loại khỏi danh sách thành viên thẩm định do Bộ Bảo vệ môi trường quản lý
nếu có sai sót trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình. Nếu gây hậu quả nghiêm
trọng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Người phê duyệt báo cáo ĐTM nếu thực
hiện không đúng quy định của pháp luật sẽ bị cách chức. Và thực tế cho thấy, việc
thực thi các quy định xử phạt này được Trung Quốc tiến hành tương đối nghiêm túc,
do đó mà các chủ thể có liên quan đến hoạt động ĐTM cũng phải chấp hành đúng
quy định của pháp luật [17].
Trung Quốc phát triển pháp luật ĐTM sớm và đặc biết coi trọng công tác này
nên pháp luật ĐTM mang rất nhiều điểm tiến bộ, hoàn thiện với hiệu quả thực thi cao.
Việt Nam nên xem xét, tham khảo để hoàn thiện hệ thống pháp luật nói chung và
pháp luật về ĐTM nói riêng.
Các quốc gia nêu trên đều là những quốc gia có pháp luật về ĐTM phát triển
mà Việt Nam cần học tập, tham khảo. Ngoài ra Việt Nam hiện cũng đẩy mạnh quan
hệ hợp tác trong lĩnh vực môi trường với nhiều quốc gia khác như Hàn Quốc, Canada,
Hoa Kỳ, Thụy Điển,…Việt Nam với mong muốn hợp tác nhằm trao đổi, học hỏi kinh
nghiệm trong công tác ĐTM và công tác quản lý, giám sát trong quá trình các dự án,
cơ sở sản xuất đi vào vận hành; nâng cao năng lực cho các nhà quản lý, các nhà khoa
học trong công tác ĐTM. Pháp luật về ĐTM của Việt Nam còn non trẻ nên rất coi
trọng quan hệ hợp tác quốc tế để có thể học hỏi nhằm hoàn thiện hệ
16

13. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
thống pháp luật ĐTM của mình, xây dựng hệ thống pháp luật môi trường toàn diện,
thiết thực góp phần bảo đảm sự phát triển bền vững của quốc gia.
1.4.3. Gợi mở cho Việt Nam
ĐTM là một quá trình tương đối phức tạp, với nhiều giai đoạn, thủ tục, thời
gian thực hiện tương đối dài. Do đó, pháp luật về ĐTM cũng cần phải mang tính
chuyên biệt, cụ thể, chi tiết hơn. Việt Nam nên có Luật Đánh giá tác động môi trường
– một đạo luật cụ thể quy định riêng về hoạt động ĐTM để việc thực hiện ĐTM được
quản lý chi tiết, chặt chẽ hơn, các chủ thể của pháp luật ĐTM cũng theo đó mà thuận
tiện trong việc tuân thủ, tìm hiểu các quy định pháp luật hơn.
Một điểm chung của các quốc gia có hệ thống pháp luật ĐTM tiến bộ nêu trên
đó là các quốc gia này đều cực kỳ coi trọng các công trình nghiên cứu về ĐTM. Việc
nghiên cứu ĐTM được thực hiện rất nghiêm túc thu hút nhiều viện, trường đại học và
nhà khoa học tham gia. Việc nghiên cứu là hoạt động được toàn thế giới ghi nhận và
khuyến khích. Bất kỳ một ngành, lĩnh vực nào cũng cần có sự nghiên cứu chuyên sâu
để góp phần phát triển và hoàn thiện hơn. Và Việt Nam nên có cơ chế, chính sách
khuyến khích, hỗ trợ các công trình khoa học nghiên cứu chuyên sâu về ĐTM để thu
hút các nhà khoa học tích cực đầu tư, thực hiện nghiên cứu về vấn đề này để góp phần
hoàn thiện pháp luật ĐTM của Việt Nam hơn nữa.
Chất lượng tham vấn và tính công khai thông tin có lẽ cần được Việt Nam đẩy
mạnh hơn. Dựa vào những thành công trong hoạt động ĐTM mà các quốc gia khác
đạt được, có thể thấy vai trò của sự tham gia đóng góp ý kiến của người dân là rất
lớn. Vì vậy, pháp luật Việt Nam cần chú trọng tới vấn đề này hơn, đảm bảo cho người
dân được phát huy hết vai trò của mình, người dân được thể hiện quan điểm, được
tiếp nhận thông tin ĐTM một cách tối đa, thuận lợi nhất.
Chất lượng hoạt động ĐTM nên được cải thiện. Pháp luật ĐTM góp phần nâng
cao chất lượng ĐTM khi quy định chặt chẽ về năng lực của các chủ thể lập, thẩm
định, phê duyệt báo cáo ĐTM; có sự phân chia thẩm quyền rõ ràng hơn và nâng cao
trách nhiệm của các chủ thể với quyền, nghĩa vụ của mình; đảm bảo sự độc lập giữa
các giai đoạn, giữa các chủ thể trong quá trình thực hiện ĐTM;…
Cần chú trọng giai đoạn “giám sát hậu thẩm định”. ĐTM là công cụ lựa chọn
những dự án đảm bảo không gây ô nhiêm môi trường được hoạt động, là cam kết của
chủ dự án trong việc hạn chế, phòng ngừa những ảnh hưởng tiêu cực của dự án
17

14. Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
tới môi trường, là công cụ quan trọng nhằm bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, vấn đề đặt
ra đó là các chủ thể có liên quan có nghiêm túc thực hiện đúng với trách nhiệm của
mình, có thực hiện đúng những cam kết, những biện pháp bảo vệ môi trường đã được
nêu trong báo cáo ĐTM đã phê duyệt không? Và cơ chế hậu kiểm chính là công cụ
để quản lý vấn đề này. Cơ chế kiểm tra, giám sát việc thực hiện báo cáo ĐTM đã được
phê duyệt là một bộ phận đóng vai trò quan trọng trong pháp luật ĐTM. Có thể thấy,
những nước có hệ thống pháp luật ĐTM hoàn thiện, hiệu quả đều là các nước quy
định nghiêm ngặt, đầy đủ cơ chế kiểm tra, giám sát sau khi báo cáo ĐTM được phê
duyệt. Đây là yêu cầu quan trọng để đảm bảo hoạt động ĐTM phát huy được đúng
vai trò của nó nhằm giảm thiểu tác động xấu của dự án đến môi trường. Pháp luật
ĐTM cần có quy định quản lý khâu lập, tham vấn, thẩm định, phê duyệt báo cáo ĐTM
đồng thời cũng phải quy định vềgiám sát sự tuân thủ yêu cầu bảo vệ môi trường trong
suốt quá trình thực hiện dự án. Công tác này không chỉ là giám sát chất thải và quan
trắc môi trường trong quy định về cấu trúc và nội dung báo cáo ĐTM hiện hành mà
là giám sát, đánh giá việc thực hiện của chủ dự án/nhà thầu xây dựng đối với từng
biện pháp bảo vệ môi trường đã được thẩm định [21]. Do đó, pháp luật ĐTM của Việt
Nam cần chú trọng khâu giám sát hậu thẩm định để đảm bảo cho ĐTM được thực
hiện và phát huy vai trò bảo vệ môi trường, đảm bảo sự phát triển bền vững của đất
nước.