. “Куфар жыцця: традыцыйнае адзенне беларусаў” для вучняў Х класа

1. Куфар жыцця

2. Талент і працалюбства нашых продкаў пакінулі нам сваю
цудоўную спадчыну, якая фарміравалася на працягу
стагоддзяў. Адной з найважнейшых этнічных прымет
з’яўляецца народнае адзенне.

3. Складана ўявіць, якой жа рознай па кроі, колеры,
аздабленні была вопратка нашых продкаў.

4. Нацыянальны фактар касцюма
праяўляецца ў
❖тыпе крою (злучэнне ў
адно цэлае канструктыўных
дэталей),
❖форме галаўных убораў,
❖характары ўпрыгожванняў,
❖каларыстыцы тканіны.

6. У святочным і абрадавым адзенні
адлюстроўвалася само жыццё беларуса, яго
светапогляд, адносіны да людзей.
Народныя нарады ў асноўным былі з шэрсці і льну,
але сустракаліся шэдэўры ткацтва з канопляў і
крапівы. А вось каляровую пражу рабілі пры
дапамозе розных настояў траў. Ткачыхі камбінавалі
адбелены натуральны лён , упрыгожваючы адзенне
чырвонымі геаметрычнымі ўзорамі. Даўнімі
традыцыямі было вызначана, якое адзенне насіць у
будні ці святы, апранаць на радзіны ці на вяселле.
Па састаўных частках касцюма, спосабе нашэння,
яго афармленні можна было даведацца, з якой
мясцовасці чалавек, якое яго сямейнае становішча,
узрост.

8. ЖАНОЧАЕ АДЗЕННЕ
Шылася з саматканага палатна, прамых
кавалкаў тканіны або разрэзаных
наўскасяк. Кожная дэталь шылася ўручную
з захаваннем арнаменту свайго рэгіёну.
У тыповым варыянце традыцыйны
жаночы касцюм складалі
❖ доўгая палатняная кашуля (сарочка),
❖ спадніца,
❖ фартух,
❖ безрукаўка (камізэлька)
❖ галаўны ўбор.
Як сапраўдны мастак,
Ткала баба андарак,
Фартух, кашулю вышывала,
Кветачкамі аздабляла.
Над жаночаю сарочкай
Не адну сядзела ночку…

9. Кашуля (сарочка, чэхлік,
блузка, нажутка, рубаха,
каптан) мела просты
свабодны крой.
Кашуля – сарочка верхняя,
якую насілі са спадніцай ці
андаракам, як правіла, яна
была з доўгімі рукавамі.
Сарочка – сподняе плечавое
адзенне крыху іншага крою,
якое магло быць і з кароткімі
рукавамі, без каўняра. Усе
гэтыя назвы абазначалі
пераважна аднолькавае
адзенне.

10. Святочныя кашулі ўпрыгожваліся багатым
вышываным ці тканым арнаментам на плячах,
манжэтах рукавоў, каўнерыку, радзей – па вораце і
падоле.

11. палікавы крой крой з гесткай

12. Спадніца
андарак (з шарсцяной тканіны)
саяны (аднатонная спадніца з
купленага сукна)
панёва (доўгая да пят спадніца)

13. Фартух (хвартух, пярэднік, запаска)
❖Неабходнай часткай беларускага касцюма жанчын усіх узростаў у
святочныя і штодзённыя дні быў фартух. Для Беларусі характэрны
палатняныя фартухі, замацаваныя на таліі з дапамогай завязак.
Фартух надзяваўся зверху спадніцы. Верх яго хаваўся пад
безрукаўку.
❖Фартухі, як і рубахі, багата ўпрыгожваліся вышыўкай-арнаментам.

14. Гарсэта
(безрукаўка , камізэлька, шнуроўка, кабат, кітлік, нагруднік,
гарсэт, каптан, станік) зашпільвалася на гузікі ці шнуравалася
па ворату, шчыльна аблягаючы жаночы стан.

15. Паясы
Пояс ў традыцыйнай культуры беларусаў з'яўляўся значным і
выключна шматфункцыянальным прадметам. Ён быў неабходным
кампанентам адзення, выконваў разнастайныя сімвалічныя і
абрадавыя функцыі, а таксама выкарыстоўваўся ў побыце ў розных
мэтах. У традыцыйным беларускім касцюме, які ў цэлым
адрозніваўся стрыманасцю і лаканічнасцю дэкору, поясу надавалася
вельмі вялікае значэнне.

16. Верхняе (зімовае) адзенне жанчын
Світы, буркі, кажухі, шубы, насовы, кажушкі, сярмяжкі – віды
верхняга адзння ў аднолькавай ступені былі ўласцівы як
мужчынам, так і жанчынам.

17. Дзявочыя галаўныя ўборы
У цёплую пару года і ў хаце дзяўчаты не насілі ніякіх галаўных
убораў. Непакрытыя валасы лічыліся ў беларусаў, як і ва ўсіх
усходніх славян, адзнакай дзявоцтва. Таму такія старажытныя
дзявочыя галаўныя ўборы, як вянкі, не мелі верху, а галаўныя
павязкі («шырынкі», «ручнікі», «скіндачкі») у выглядзе вузкага
ручніка з арнаментаванымі канцамі або налобнікам павязваліся
такім чынам, што не закрывалі валасоў на макушцы.

18. У святы дзяўчаты ў косы ўпляталі стужкі фабрычнага вырабу –
каснікі, укоснікі, закоснікі, стужкі, а ў штодзённым абыходзе проста
акройкі каляровай матэрыі – плёткі, уплёткі, пахісткі. Звычайна ў
касу ўпляталі па адной стужцы-касніку і толькі па святах –
адначасова па 3-5 рознакаляровых стужак. Саму касу запляталі не да
канца, а пакідалі амаль напалавіну расплеценай.

19. Жаночыя галаўныя ўборы
вызначаліся разнастайнасцю тыпаў, шыкоўным аздабленнем,
імкненнем падкрэсліць выпешчанасць твараў . Былі пашыраны
намітка (гэта доўгі, да 3-х метраў, кавалак прамавугольнай тканіны, які
завязваўся вакол галавы, закрываючы як саму галаву, так і шыю),
хустка (рабак, шырынка), рантух, каптуровыя ўборы (каптур, чапец,
шапка, каўпак, берэт).

20. –

22. Упрыгожванні
Гарлячка – упрыгожанне з бісера
на шыю
Пушкі (завушніцы),
зробленыя з сушанай
попкі гусей

23. Мужчынскае адзенне

24. сарочка, кашуля,
рубаха:
❖ тунікападобная,
❖ палікападобная,
❖ на гестцы,
❖ з плечавымі швамі
Насілася навыпуск,
падпаясвалася поясам
(пасак, акрайка, кушак)

25. штаны, порткі, нагавіцы,
шаравары з даматканага палатна
натуральнага (белага) колеру

26. Камізэлька, жылетка, чулейка –
кароткая адзежына без рукавоў і каўняра,
якую надзяваюць на сарочку.

27. Верхняе адзенне (вопратка)
Світа, сярмяга, армяк, бурнос, жупан,
кажух, шуба

28. Сярмяга (жупан , сукман) –
верхняя сялянская вопратка з грубага сукна.

29. Мужчынскія галаўныя ўборы
шытыя, валяныя, плеценыя
аблавуха
вушанка кучма капялюш
магерка брыль

30. Магерка - гэта сярэдневяковы мужчынскі галаўны ўбор,
папулярны ў 16-19 стагоддзях у Беларусі. Насіўся круглый год.

31. Брыль - летні мужчынскі галаўны ўбор беларусаў.
Вырабляўся з саломы, мятліцы, лазы, (плеценыя, летнія), з
воўны (насіліся ў любы час). Палі ў брыля звычайна шырынёй
каля 4-10 см, верх у выглядзе цыліндра, вышынёй 8-10 см.

32. У канцы ХІХ ст. распаўсюдзіўся картуз (фуражка), крыху пазней –
кепка, якая бытуе да нашага часу.

33. Абутак
Абіякі, лапці, лыкі, пасталы, бяспятнікі,
шчарбакі, пахлапні

34. Абутак
Найбольш пашыраным паўсядзенным
абуткам беларускага сялянства на працягу
некалькіх стагоддзяў былі лапці. Іх плялі з ліпы,
лазы, пяньковых ці льняных вяровачак (аборкі).
Лапці насілі разам з ільнянымі анучкамі, якімі
абгортвалі нагу амаль да калена і замацоўвалі
аборкамі ці рамянямі, што прапускаліся праз
вушкі лапцей.
Апрача плеценых, ужываліся і скураныя
лапці – пасталы, вядомыя са старажытных часоў.
У святочныя дні, асабліва калі ішлі ў
царкву ці ехалі ў мястэчка на кірмаш, надзявалі
боты (ці чобаты). Звычайна яны мелі высокія
халявы (галянішчы), якія падкрэслівалі
маёмасны цэнз уладальніка, іх шылі па заказе ў
майстроў-шаўцоў.

35. Боты, чобаты, сапагі, чаравікі, боцікі

36. Валёнкі, валенцы