“Знакавыя святы і абрады беларусаў: Каляды.” для вучняў ХІ класа

1. МАСЛЕНІЦА

2. МАСЛЕНІЦА - СТАРАЖЫТНАЕ СЛАВЯНСКАЕ СВЯТА, ЯКОЕ
НАГАДВАЕ КАРНАВАЛ.
У НАРОДНЫМ КАЛЕНДАРЫ НЯМА КАНКРЭТНАЙ ДАТЫ. СВЯТА
ПАЧЫНАЕЦЦА РОЎНА ЗА ВОСЕМ ТЫДНЯЎ ДА ВЯЛІКАДНЯ І
ПРАЦЯГВАЕЦЦА ТЫДЗЕНЬ.

3. НАЗВА СВЯТА СВЕДЧЫЦЬ АБ ПЕРАВАЗЕ
МАЛОЧНЫХ СТРАЎ У ГЭТЫ ПЕРЫЯД. ГАЛОЎНАЯ
ЕЖА НА МАСЛЕНІЦУ – МАСЛА, СЫР, І КАНЕШНЕ,
БЛІНЫ: ЖЫТНІЯ, ПШАНІЧНЫЯ, ГРЭЧНЕВЫЯ, З
МАСЛАМ, CА СМЯТАНАЙ, З МЁДАМ. МНОГІЯ
ДАСЛЕДЧЫКІ ТРАДЫЦЫЙНАЙ КУЛЬТУРЫ
ГАЛОСНА ГАВОРАЦЬ, ШТО БЛІНЫ – ГЭТА
СІМВАЛ СОНЦА. І ШТО УЖЫВАННЕ ТАКОЙ
СІМВАЛІЧНАЙ СТРАВЫ ПАСПРЫЯЕ
НАБЛІЖЭННЮ ВЯСНЫ.

4. Бліны ранішнія
Інгрэдыенты: 4 шклянкі мукі, 1,5 шклянкі малака, 1
сталовая лыжка цукру, 30 г дражджэй, 2 яйкі, 2
сталовыя лыжкі алею, вада.
Дрожджы развесці ў цёплай вадзе, усыпаць усю
муку, уліць 3 шклянкі вады, перамяшаць і
пакінуць цеста на ноч. Раніцай закіпяціць малако і
адразу ўліць у цеста, дадаць яйкі, соль, цукар,
алей, добра перамяшаць і даць падысці каля
паўгадзіны

5. ДЗЕЦІ І МОЛАДЗЬ НАЛАДЖВАЛІ ГУЛЬНІ,
КАТАЛІСЯ З ЛЕДЗЯНЫХ ГОРАК, ЕЗДЗІЛІ НА
КОНЯХ. ЛЮДЗІ СЯРЭДНЯГА ЎЗРОСТУ
ВІНШАВАЛІ ТЫХ, ХТО АЖАНІЎСЯ Ў ГЭТЫМ
ГОДЗЕ, ДЗЕЦІ ЎШАНОЎВАЛІ І ЧАСТАВАЛІ
БАБАК-ПАВІТУХ – ТЫХ, ХТО КАЛІСЬЦІ
ДАПАМОГ ІМ З’ЯВІЦЦА НА СВЕТ. ВЯЛІКАЕ
ЗНАЧЭННЕ Ў МАСЛЕНІЧНЫХ АБРАДАХ,
ЗАКЛІКАНЫХ СПРЫЯЦЬ ПЛАДАВІТАСЦІ,
НАДАВАЛАСЯ ХУТКАМУ РУХУ. ПАВОДЛЕ
МЯСЦОВЫХ ВЕРАВАННЯЎ, ТРЭБА
ПАДСКОКВАЦЬ ЯК МАГА ВЫШЭЙ, ГУШКАЦЦА
НА АРЭЛЯХ, КАБ ВЫСОКІМІ РАСЛІ ЛЁН І
КАНОПЛІ.

6. УВЕСЬ МАСЛЕНІЧНЫ ТЫДЗЕНЬ ДЗЯЛІЎСЯ НА
ДВА ПЕРЫЯДЫ:
Вузкая Масленіца —
першыя тры дні:
панядзелак, аўторак і
серада
Шырокая Масленіца —
гэта апошнія чатыры
дні: чацвер, пятніца,
субота і нядзеля.

7. ПАНЯДЗЕЛАК — СУСТРЭЧА МАСЛЕНІЦЫ
У гэты дзень майстравалі
пудзіла Масленіцы.
Першы выпечаны ў
панядзелак блін быў асобы.
Як знак павагі яго неслі ў
чырвоны кут – продкам.
Па звестках носьбітаў
традыцыі, у многіх вёсках на
акно клалі блін, каб
запрасіць у хату сонейка.
ЦІКАВА:
У некаторых рэгіёнах менавіта ў першы
дзень святкавання Масленіцы
шматдзетныя жанчыны павінны былі
абысьці ўсю вёску, а потым вазілі на санках
“маладух” – тых жанчын, якія выйшлі замуж
у гэтым годзе. А мужы маладух частавалі
ўсіх блінамі і іншымі прысмакамі.

8. АЎТОРАК – ЗАЙГРЫШЫ
Катанне з гор на Масленіцу лічылася
абавязковым. Высокія крутыя ледзяныя
горы сімвалізавалі зямное чэрава, у якім
нараджаецца або прабуджаецца жыццё
пасля зімовага спачыну.
Нашы продкі верылі, што катанне з гор будзе
спрыяць росту льна і канапель: чым далей
праедзе на санках ці ледзянцы маладая
гаспадыня, тым даўжэйшы будзе ў яе лён.
Праходзілі агледзіны нявест, каб была
магчымасць на Чырвоную горку згуляць
вяселле.

9. СЕРАДА-ЛАКАМКА – СКАРОМНАЯ СЕРАДА
Працягваліся сямейныя застоллі. У гэты
дзень прынята было есці столькі, колькі
зможаш.
Цёшчы запрашалі зяцёў на бліны,
хваляваліся: «Прыйдзе зяць, дзе смятанкі
ўзяць?», казалі: «Зяць на двор — пірог на
стол».

10. ШЫРОКІ ЧАЦВЕР – РАЗГУЛ
У чацвер пачыналі з таго, што пяклі аладкі для
сваёй каровы, каб яна была такой жа “гладкай і
тлустай”. Кармілі блінамі і астатнюю
дамашнюю жывёлу.
Гэты дзень быў вельмі адказным для тых
гаспадароў, хто трымаў у сваёй гаспадарцы
коней. Менавіта ў гэты дзень трэба было
“аб’язджаць” жарабцоў – маладых коней, якія
дасягнулі трохгадовага ўзросту. Лічылася, што
гэты святочны дзень на Масленічным тыдні
будзе спрыяць таму, каб конь стаў
паслухмяным памочнікам гаспадару.

11. ПЯТНІЦА — ЦЕШЧЫНЫ ВЯЧОРКІ
Зяці клікалі цешчу на
пачастунак. «Сыр, смятану,
алей частуй, усе
беды шчодрасцю душы
выганяй».

12. СУБОТА – ЗАЛОЎКІНЫ ПАСЯДЗЕЛКІ
Маладая нявестка запрашала залоўку ў госці і
абавязкова дарыла ёй падарунак. Набліжаўся
час посту, і людзі казалі :«Піруй-гуляй, баба, на
масленай, а пра пост ўспамінай».
Яшчэ ў гэты дзень моладзь каталася на конях.
Сані і конскую вупраж упрыгожвалі
рознакаляровымі стужкамі і званочкамі. Гэты
занятак быў не проста забавай, а меў свой сэнс.
«На Масленіцу ездзілі на конях ў далёкую
дарогу, каб лён быў доўгім». Лічылася, чым
далей ад’едуць маладыя людзі ад сваёй вёскі,
тым даўжэй вырасце лён у наступным годзе.

13. НЯДЗЕЛЯ – ПРАВОДЗІНЫ МАСЛЕНІЦЫ
У гэты дзень выконваліся рытуальныя дзеянні,
скіраваныя на провады зімы, Масленіцы. Пудзіла апошні
раз вадзілі па вёсцы і спальвалі на вялікім вогнішчы.
Спальванне суправаджалася песнямі, танцамі, у некаторых
месцах вадзілі карагоды. Карагодамі пратоптывалі снег да
той пары, пакуль пад нагамі не праглядвалася чорная
зямля. Гэтымі рухамі, тупатам абуджалі зямлю.
Нядзеля носіць назву Даравальная Нядзеля, калі ўсе
просяць адзін у аднаго прабачэння. Таму масленічнай
традыцыяй лічылася наведванне сваякоў і сяброў, каб
папрасіць прабачэння за магчыма нанесеныя крыўды,
прымірыцца. А потым без крыўд і са святлом у сэрцы
ўступіць у Вялікі пост.

14. ЦІКАВЫЯ
ЗВЫЧАІ

16. Пасміхаецца народ,
Дружна водзіць карагод
Гэта ж Масленіца,
Слаўна Масленіца!
Грай, гармонік, весялей:
Масленіца з намі!
Надыходзь, вясна, хутчэй:
Хай зіма растане!
Па двары вязуць красуню –
распісную прыгажуню.
Эх, шкада яе паліць,
Ды трэба зіму правадзіць!