SlideShare a Scribd company logo
1 of 88
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji, Instytut Technik Wytwarzania
Zakład Automatyzacji i Obróbki Skrawaniem
Prof. Krzysztof Jemielniak krzysztof.jemielniak@pw.edu.pl
http://www.zaoios.pw.edu.pl/kjemiel
Obróbka Skrawaniem -
podstawy, dynamika, diagnostyka
5. Proces tworzenia wióra
2
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Plan wykładu Obróbka skrawaniem
1. Wstęp
2. Pojęcia podstawowe
3. Geometria ostrza
4. Materiały narzędziowe
5. Proces tworzenia wióra
6. Siły skrawania
7. Dynamika procesu skrawania
8. Ciepło w procesie skrawania, metody chłodzenia
9. Zużycie i trwałość ostrza
10. Diagnostyka stanu narzędzia i procesu
skrawania
11. Skrawalność
12. Obróbka materiałów stosowanych w przemyśle
lotniczym
Proces tworzenia wióra
strony 96-124
3
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
• Budowa strefy skrawania
• Postaci wiórów i ich klasyfikacja
• Łamanie wiórów
• Struktura geometryczna powierzchni obrobionej
• Warstwa wierzchnia przedmiotu obrabianego
4 Proces tworzenia wióra
Budowa strefy skrawania
4
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Strefa skrawania
0,1mm
strefa wtórnego
ścinania
strefa
poślizgu
narzędzie
wiór
B C
D
powierzchni
a natarcia
powierzchnia
przyłożenia
powierzchnia skrawania
Strefa skrawania to obszar bezpośredniego
oddziaływania ostrza na materiał obrabiany –
obszar, w którym warstwa skrawana zamieniana
jest w wiór
Stan naprężeń i odkształceń w strefie skrawania
zależy od całokształtu warunków skrawania.
h
warstwa
skrawana
Ostrze działając na warstwę skrawaną…
strefa odkształceń
sprężystych i plastycznych
powoduje jej sprężyste i plastyczne odkształcenie
strefa ścinania
a następnie ścięcie wzdłuż tzw. strefy ścinania
płaszczyzna ścinania
W pewnym uproszczeniu można tę strefę
przybliżyć płaszczyzną ścinania
Warstwa skrawana po przejściu przez strefę
ścinania zamienia się w wiór o wyraźnie
ukierunkowanej strukturze
5
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Geometria strefy skrawania
0.25mm
punkt stagnacji
strefa zatarcia
strefa
wtórnego
ścinania
Jaspers, S., Dautzenberg, J.,Material behaviour in metal cutting, J.Mat.Proc.Tech. 122/1,2002
Stefa
odkształceń
plastycznych
Strefa wtórnego Strefa poślizgu
ścinania
0,1mm
wiór
B C
D
strefa wtórnego
ścinania
strefa
poślizgu
h
warstwa
skrawana
strefa odkształceń
sprężystych i plastycznych
strefa ścinania
płaszczyzna ścinania
A – strefa zatarcia
B – strefa poślizgu
6
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Narost
P.K. Wright, E M Trent, Metal Cutting
7
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Geometria strefy powstawania wióra
Strefa
ścinania
Strefa
ścinania
h
hw
go
f
f – kąt ścinania
h – grubość warstwy skrawanej
hw – grubość wióra
hw
8
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Współczynnik spęczenia wióra
Strefa
ścinania
h
hch
go
f
Lh=
hch
h
___
ρh bl
G
ρblh
ρblh
Λ
ch
ch
ch
chch
h 



sin
cos
oh
o
tg
g
g
f
L

9
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Pomiar długości wióra
10
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Zależność kąta ścinania od współczynnika
spęczenia wióra
go
go
f
Wyznacz 𝑙 𝑠ℎ z trójkątów ACB oraz ABD
𝑙 𝑠ℎ =
ℎ
sin 𝜙
=
ℎ 𝑤
cos 𝜙 − 𝛾𝑜
cos 𝜙 − 𝛾𝑜 = sin 𝜙 sin 𝛾𝑜 + cos 𝜙 cos 𝛾𝑜
𝛬ℎ =
ℎ 𝑤
ℎ
= sin 𝛾𝑜 +
cos 𝛾𝑜
tg 𝜙
tg 𝜙 =
cos 𝛾𝑜
𝛬ℎ − sin 𝛾𝑜
hw
11
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Zadanie
Wyznaczyć kąt ścinania
12
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
• Budowa strefy skrawania
• Postaci wiórów i ich klasyfikacja
• Łamanie wiórów
• Struktura geometryczna powierzchni obrobionej
• Warstwa wierzchnia przedmiotu obrabianego
4 Proces tworzenia wióra
Postaci wiórów i ich klasyfikacja
13
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Podstawowe postaci wiórów – ciągły (jednolity)
Wióry ciągłe powstają przy obróbce materiałów plastycznych z wysokimi
prędkościami skrawania.
Deformacje następują wzdłuż pierwotnej strefy ścinania
14
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Podstawowe postaci wiórów – schodkowy
Wióry schodkowe występują:
• przy obróbce materiałów o niskiej przewodności cieplnej i wytrzymałości
gwałtownie spadającej wraz z temperaturą
• przy bardzo niskich prędkościach skrawania
• przy dużych głębokościach i ujemnych kątach natarcia
• przy niskiej sztywności obrabiarki
• przy obróbce z bardzo wysokimi prędkościami skrawania
15
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Podstawowe postaci wiórów – schodkowy
Skrawanie tytanu
W wiórach schodkowych występują strefy bardzo wysokich i bardzo niskich
naprężeń i odkształceń
Skrawanie stali nierdzewnej
Obróbka stali z wysoką
prędkością skrawania
16
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Podstawowe postaci wiórów – elementowy
Wióry elementowe (odłamkowe) występują przy obróbce materiałów :
 kruchych, które nie wytrzymują wysokich naprężeń ścinających,
 z twardymi wtrąceniami lub zanieczyszczeniami
 o strukturach takich jak żeliwo szare z płatkami grafitu
17
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Podstawowe postaci wiórów
wiór ciągły z zaznaczonymi
segmentami
0.1mm
Najczęściej występują różne formy pośrednie.
18
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wpływ twardości materiału i prędkości
skrawania na postać wióra
Materiał obrabiany:
stal do kucia na
gorąco AISI H13
vc= 75m/min
Twardość 28 HRC
ciągły
segmentowy
vc= 200 m/min
ciągły z segmentami
Twardość 49 HRC
ciągły z segmentami
Eu-Gene NgFAIM 2004 Keynote 3,
19
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wpływ prędkości skrawania na postać wióra
Stal 45
Inconel 718,
CIRP Encyclopedia of Production Engineering
20
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Powstawanie wióra przy obróbce z wysoką
prędkością skrawania
przedmiot
wiór
narzędzie
przedmiot
wiór
narzędzie
przedmiot
wiór
narzędzie
pęknięcie
pęknięcie
21
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wióry
22
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
• Budowa strefy skrawania
• Postaci wiórów i ich klasyfikacja
• Łamanie wiórów
• Struktura geometryczna powierzchni obrobionej
• Warstwa wierzchnia przedmiotu obrabianego
4 Proces tworzenia wióra
Łamanie wiórów
23
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
 Najmniejsza moc potrzebna do ich
łamania
 Najmniejsze obciążenie krawędzi
skrawającej
 Niewielkie wzrosty siły skrawania
towarzyszące łamaniu
 Łatwe do usunięcia
 Wyższa moc niezbędna do
złamania
 Wyższe naprężenia na krawędzi
skrawającej
 Mogą powodować drgania
Najbardziej pożądane —
Wióry łukowe luźne
Unikać —
Bardzo krótkich, ciasno zwiniętych
 Bardzo trudne do usunięcia
 Mogą kaleczyć przedmiot
obrabiany lub oprzyrządowanie
Pożądane i niepożądane postaci wiórów
Unikać —
Długich, taśmowych
24
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Kształtowanie wiórów przy toczeniu
Niewłaściwa postać wiórów może powodować:
 uszkodzenia przedmiotu, narzędzia i... operatora
 zakłócenia produkcji
 problemy z usuwaniem wiórów
Kształtowanie wiórów zależy od:
 materiału obrabianego
 geometrii narzędzia
 warunków skrawania
25
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Klasyfikacja wiórów wg PN-ISO 3685:1995
6.2.6
26
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Dwa sposoby wymuszonego łamania wiórów
Rowek na powierzchni
natarcia
wiór
Powierzchnia natarcia
narzędzia
Zwijacz wiórów
wiór
Przedmiot
obrabiany
27
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Nakładany zwijacz wiórów
6.2.6
28
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Zwijacz wiórów na powierzchni natarcia
Zwijacz wiórów na powierzchni natarcia
zmniejsza promień jego zakrzywienia i decyduje
o kierunku spływu
6.2.6
29
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Powstawanie wiórów
2-D: 6.2.5 3-D 6.2.6
30
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wpływ posuwu i głębokości skrawania na
zwijanie wiórów
0.1mm
vc=240 m/min, f=0.2 mm/obr
0.1mm
vc=240 m/min, f=0.1 mm/obr
4.2.1 6.2.6
Jaspers, S., Dautzenberg, J.,Material behaviour in metal cutting, J.Mat.Proc.Tech. 122/1,2002
31
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Diagram łamania wiórów
Zasada ogólna:
Przykład:
32
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Diagram łamania wiórów
33
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Dobór zwijacza wióra do operacji
34
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Zależność postaci wiórów od zużycia ostrza
Narzędzie ostre
6.2.6
... i po kilku minutach
6.2.5
35
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
• Budowa strefy skrawania
• Postaci wiórów i ich klasyfikacja
• Łamanie wiórów
• Struktura geometryczna powierzchni obrobionej
• Warstwa wierzchnia przedmiotu obrabianego
4 Proces tworzenia wióra
Struktura geometryczna powierzchni obrobionej
36
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Powierzchnia nominalna i rzeczywista
Powierzchnia rzeczywista – określona rzeczywistym procesem wytwarzania
• Różne procesy wytwarzania pozwalają na uzyskanie różnych charakterystyk
geometrycznych i fizycznych powierzchni obrobionych
• Rzeczywista powierzchnia nigdy nie jest idealną powierzchnią geometryczną
Powierzchnia nominalna – określona rysunkiem konstrukcyjnym
• Powierzchnie nominalne opisane są liniami prostymi, idealnymi okręgami, walcami
i innymi doskonałymi figurami geometrycznymi
37
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Dlaczego powierzchnia jest ważna?
 Względy estetyczne
 Powierzchnia może wpływać na bezpieczeństwo
 Tarcie i zużycie między niesmarowanymi powierzchniami
rośnie z chropowatością
 Powierzchnia zbyt gładka nie utrzymuje filmu olejowego
 Powierzchnia zbyt chropowata przebija film olejowy
 Powierzchnia wpływa na właściwości mechaniczne i
fizyczne przedmiotu
 Powierzchnia wpływa montaż (pasowanie) elementów
 Gładkie powierzchnie mają lepszy kontakt elektryczny
 .....
38
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Charakterystyka powierzchni obrobionej i
warstwy wierzchniej
Gładkość powierzchni Ra, Rz...
Naprężenia resztkowe
rozkład naprężeń
ściskających i rozciągających
Zmiany struktury
występowanie austenitu lub
mertenzytu, biała warstwa,
odpuszczanie
Wady powierzchni
zadrapania, pęknięcia, otwory,
nalepy, wgniecenia
Kierunkowość
kształt śladów pozostawionych
przez narzędzie
Struktura geometryczna powierzchni
Właściwości fizyczne warstwy wierzchniej
39
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Struktura geometryczna powierzchni
(Surface Texture)
 Pod odpowiednio silnym powiększeniem powierzchnia
obrobiona nie jest ani równa, ani prostoliniowa, walcowa,
czy co tam jeszcze byśmy po niej oczekiwali!
 występuje na niej chropowatość, falistość, wady, skazy,
zadrapania....
 Można także zauważyć określoną kierunkowość śladów
obróbki wynikającą z zastosowanego procesu
 Charakterystyka struktury geometrycznej powierzchni
obrobionej opisuje jej powtarzalne lub losowe odchylenia
od powierzchni nominalnej
40
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Charakterystyka struktury geometrycznej
powierzchni
długość falistości
krater (uszkodzenie)
odległość nierówności
wysokość nierówności
wysokość falistości
pęknięcie (wada)
kierunkowość
41
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Elementy struktury geometrycznej powierzchni
Różnice między powierzchnią nominalną a rzeczywistą:
 błędy kształtu – nie są zaliczane do struktury geometrycznej
powierzchni
1. falistość – gęściej lub rzadziej rozłożone odchylenia powierzchni,
spowodowane drganiami, ugięciami przedmiotu i obrabiarki itp.
2. chropowatość „nałożona” na falistość to znacznie gęściej rozłożone
nierówności bardziej lub mniej regularne, jak ślady narzędzia
Chropowatość
Falistość
Błąd kształtu (tu wypukłość)
Powierzchnia teoretyczna (płaska)
TOLERANCJAWYMIARU
42
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Elementy struktury
geometrycznej
powierzchni
3. kierunkowość
dominujący kierunek lub
wzór pozostawiony przez
narzędzie (obróbkę) na
powierzchni obrobionej
4. uszkodzenia
wady występujące
nieregularnie – pęknięcia,
zarysowania, wtrącenia,
skazy, kratery, plamy itp.
Symbol Szkic Opis kierunkowości
Równoległa do linii reprezentującej
powierzchnię, przy której podano symbol
Prostopadła do linii reprezentującej
powierzchnię, przy której podano symbol
Skrzyżowana w 2 kierunkach ukośnych do
linii reprezentującej powierzchnię, przy
której podano symbol
Nieuporządkowana (wielokierunkowa)
Współśrodkowa, w przybliżeniu względem
środka powierzchni, przy której podano
symbol
Punktowa
Promieniowa, w przybliżeniu względem
środka powierzchni, przy której podano
symbol
43
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Gładkość i chropowatość powierzchni
Chropowatość powierzchni – mierzalna
charakterystyka
Gładkość powierzchni – określenie subiektywne,
potoczne opisujące stan (wygląd) powierzchni w
ogólniejszym sensie
 Potocznie określenie gładkość używane jest jako
odwrotny synonim chropowatości
 Oba terminy odnoszą się do struktury
geometrycznej powierzchni
44
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Chropowatość powierzchni
Jedną z pierwszych rzeczy, jakie zauważamy na
przedmiocie obrobionym jest
chropowatość powierzchni
 Często jakość produktu jest związana z chropowatością powierzchni
 Gładsza powierzchnia jest zwykle droższa w wykonaniu
 Chropowatość powierzchni jest zdeterminowana przez proces obróbki
45
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Pomiary chropowatości
Rzeczywista powierzchnia jest 3D
Konwencjonalne parametry chropowatości są 2D –
określane na podstawie pojedynczego profilu,
zawierającego informacje w dwóch wymiarach –
wysokość i długość (odległość w poziomie)
Pr
p
Pomiar – np. przy pomocy mikroskopu podwójnego Shmaltza
46
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Profilometr
 Najczęściej stosowana metoda pomiaru chropowatości
 Działa na takiej samej zasadzie co adapter
 Końcówka pomiarowa (igła) ślizga się wzdłuż
powierzchni, a jej ruchy są rejestrowane przez
urządzenie komputerowe
 Ślizgacz nadąża za ogólnym kształtem powierzchni
eliminując wpływ np. błędów kształtu
Ślizgacz końcówka pomiarowa
powierzchnia
profil
47
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Pomiar chropowatości profilometrem
48
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
... lub mikroskopem interferometrycznym
49
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Powierzchnia 3D i 2D
2D
3D
50
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wyznaczanie parametrów chropowatości
odchylenia pionowe
powierzchnia rzeczywista
powierzchnia nominalna
Zmierzone i zarejestrowane odchylenia powierzchni rzeczywistej od linii równoległej
do powierzchni nominalnej yi w funkcji przemieszczenia x wzdłuż powierzchni
nominalnej na odcinku elementarnym le są podstawą wyznaczania parametrów
chropowatości
le
x
y
51
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Linia średnia, odcinek elementarny
miny
n
1
2
i 
Linia średnia:
 prosta zgodna z ogólnym kierunkiem nierówności
 dzieli profil tak, by suma kwadratów odchyleń profilu od linii
była najmniejsza:
le
yi
Odcinek elementarny (Le:
 8, 2.5, 0.8, 0.25 lub 0.08mm
52
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Linia środkowa
le
W przybliżeniu linię średnią można zastąpić
linią środkową, która dzieli profil tak, że pole
powyżej i poniżej tej linii jest równe
53
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Średnie arytmetyczne odchylenie od linii średniej
Ra – stosunek pola odchyleń profilu od linii średniej do
długości odcinka elementarnego
le
𝑅𝑎 =
1
𝑙𝑒
0
𝑙𝑒
𝑦(𝑥) 𝑑𝑥
54
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Średnie arytmetyczne odchylenie od linii średniej
Lc
yi
Równanie alternatywne (aproksymacja cyfrowa),
łatwiejsze do zrozumienia:
𝑅𝑎 =
1
𝑛
𝑖=1
𝑛
𝑦𝑖
55
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Ra, AA, CLA
Średnie (arytmetyczne) odchylenie od linii średniej
Ra jest pierwszym parametrem chropowatości,
jaki został wymyślony
 wciąż jest najczęściej stosowany
 w Anglii oznaczany jako CLA (Centre Line
Average)
 w USA oznaczany jako AA (Arithmetic Average)
56
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Średnio kwadratowe odchylenie od linii średniej
Rq – inna forma określania chropowatości
 W porównaniu z Ra, Rq jest bardziej czułe na rzadkie
duże wierzchołki i wgłębienia
 Obecnie stosowane rzadko, zastępowane przez Rz –
najwyższą wysokość chropowatości
 Wygodne przy statystycznej analizie struktury
geometrycznej powierzchni, jako że jest równe odchyleniu
standardowemu
𝑅𝑞 =
1
𝑙𝑒
0
𝑙𝑒
𝑦2(𝑥)𝑑𝑥 ≈
1
𝑛
𝑖=1
𝑛
𝑦𝑖
2
57
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Długość odcięcia
Linia średnia
le le
 Na wyznaczanie Ra może mieć wpływ falistość
 W celu jej wyeliminowania stosuje się skrócone odcinki
elementarne (długość odcięcia)
 Odcinek elementarny krótszy od długości fali eliminuje
wpływ falistości pozostawiając jedynie chropowatość
58
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wady Ra
 Ra jako średnia jest mało wrażliwe na uszkodzenia
powierzchni
 Ra nie rozróżnia wierzchołków od wgłębień:
59
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Ra a nośność
Powierzchnia korzystna Powierzchnia niekorzystna
Ra może być mylące! Obie powierzchnie mają
podobne Ra ale powierzchnia z prawej ma
praktycznie zerową powierzchnię nośną!
60
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Skośność
Wzór:
Dobra powierzchnia nośna
Koncentracja materiału na szczycie profilu świadczy o plateau
Ujemna skośność
Dodatnia skośność
ujemna skośność dodatnia skośność
61
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wysokość chropowatości Rz (ISO)
Średnia z sumy wysokości pięciu wierzchołków i głębokości
pięciu wgłębień względem linii średniej lub dowolnej linii
równoległej do niej:
L
c






   
5
1
5
15
1
i i
vipi RRRz
62
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Rp, Rv, Rt
L
c
Rt
Rp
Rv
Rp – maks. wysokość wierzchołków
Rv – maks. głębokość wgłębień
Rz – największa wysokość nierówności
63
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Przykładowe parametry struktury
geometrycznej powierzchni
p
m
2
1
21
n(0)21
Ra
Rz
O
Hmin
Hma
x
bi
Smi
Rt
Si
Qi
ri
Fi
Lc
x
Ra - średnie odchylenie profilu od linii
średniej,
Rz - średnia odległość pięciu najwyżej i
najniżej położonych punktów profilu,
Rt - największa wysokość nierówności,
Q - średni kąt nachylenia wierzchołków,
r - średni promień zaokrąglenia
wierzchołków,
F1 - pole profilu nad linią średnią (lub
dowolną linią do niej równoległą),
Sm - średnia odległość nierówności,
S - średnia odległość wierzchołków profilu,
m - liczba wierzchołków,
n(0) - liczba punktów przecięć profilu z
linią średnią,
Rq - średnie kwadratowe odchylenie
profilu,
64
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Szerokość zastosowania parametrów
chropowatości
Liczbafirm
parametr
Wyniki ankiety przeprowadzonej
przez CIRP w 284 firmach z 18
krajów Rp – maks. wysokość wierzchołków
Rv – maks. głębokość wgłębień
Rz – średnia z 5 max-min
Rc – średnia wysokość elementów profilu
Rt – największa wysokość nierówności
Ra – średnie odchylenie od linii średniej
Rq – średniokwadratowe odchylenie od linii średniej
Rsk – skośność profilu
Rku – płaskość (kurtoza) profilu
RSm – średnia szerokość elementów profilu
.....
65
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Obliczanie parametrów chropowatości
Wyznaczyć położenie linii średniej, Ra, Rz, Rp, Rv, dla noża tokarskiego
pracującego z założonym posuwem
Rozwiązanie:
Narzędzie przedstawione wyżej pozostawia na powierzchni obrobionej powtarzalny ślad,
tworzący profil chropowatości:
Przyjmijmy dane a = 0,1 mm, κ'r=30°, f =0,3mm/obr.
Największa wysokość profilu Rz wyznaczona może być bezpośrednio z zależności:
Rz=f-atanκ'r=0,115 mm
Linia średnia dzieli profil tak, że pole nad linią średnią A1 jest równe polu pod tą liną A2:
a Rp+12Rp2cotκ'r=12Rz-Rp2cotκ'r
stąd położenie linii średniej określone jest przez wysokość najwyższego wzniesienia profilu Rp:
Rp=Rz22Rz+a=0,031mm
Oczywiście tu głębokość najwyższego wgłębienia profilu Rv=Rz=Rp=0,085mm. Średnie
arytmetyczne odchylenie profilu od linii średniej Ra możemy wyznaczyć jako stosunek sumy pól
A1 i A2 do odcinka pomiarowego, którym tu jest posuw f. Ponieważ oba pola są z definicji takie
same, można Ra określić jako
Ra=2A1f=22a Rp+Rp2cotκ'rf=0,026mm
66
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Zadanie
Wyznaczyć położenie linii średniej, Ra, Rz, Rp, Rv, dla narzędzia:
pracującego z posuwem f=0.9 mm/obr
k'r=45°
0,3
9
3
6
6-x
x
(6-x)2/2 = 3 x + x2/2
x = 2
Pole = 8 + 8 = 16
Ra = 16/9 =1.78
ze skalą
Ra = 178 mm
Rz = 600 mm
Rv = 400 mm
Rp = 200 mm
f=0.3m m/obr
kr =90°
k'r=30°
0,1kr=90°
67
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wpływ posuwu i promienia zaokrąglenia
naroża na teoretyczną wysokość nierówności
𝑅 𝑧𝑡 =
𝑓2
8𝑟𝜀
regularne nierówności,
większa skala
f
narzędzie
re
nieregularne nierówności,
mniejsza skala
CIRP Encyclopedia of Production Engineering
68
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wpływ posuwu i promienia zaokrąglenia
naroża na teoretyczną wysokość nierówności
Rzt =
𝑓2
8𝑟𝜀
𝜅 𝑟 = 45° ÷ 90°
𝜅 𝑟
′
= 15° ÷ 45°
𝑓 ≤ 0,8𝑟𝜀
0,10
0,08
0,06
0,04
0,02
Rzt(mm)
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0
f (mm/obr)
0,32 0,960,64
0 0,05 0,1 0,15
f (mm/obr)
Rzt
Rz
doświadczanie
teoretycznie
69
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wpływ posuwu na wysokość nierówności
f=1 mm/obr f=0.8 mm/obr
f=0.6 mm/obr f=0.4 mm/obr
Franco P.et al.Int.J.Mach.Tools&Manuf. 44, 2004, 1555–1565
70
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wpływ niekorzystnej postaci wióra na jakość
powierzchni obrobionej
C. R. Galo, M. Balazinski, Inconel 718 shaft machining
Roughing and semi finishing
71
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wpływ promienia naroża na chropowatość
Mały promień naroża
Duży promień naroża
„Wiper”
„Wiper” i płaszczyzna
72
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Naroże konwecjonalne re=0.8mm
Naroże re=0.8mm
„Wiper”
WNMG080408W-M3
Wpływ geometrii naroża na chropowatość
Materiał Grupa 4
vc 260 m/min
ap 1.0 mm
f 0.3 mm
73
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wpływ geometrii naroża na chropowatość
Mat: Ck45
Frez: R220.43-003205
Płytka: OFEX05T305TN-ME07 T25M
vc: 400 m/min
fz: 0.1 mm/tooth
ap: 0.3 mm
74
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Kennametal CCGT09T302HP KC5010 WS
re=0.2 mm
Wpływ szerokości starcia powierzchni przyłożenia
(VBB) na stan powierzchni obrobionej
75
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wpływ prędkości skrawania na chropowatość
powierzchni obrobionej
0 50 100 150 200 250 300
0
1
2
3
4
5
6
prędkość skrawania vc [m/min]
chropowatośćRa[µm]
100 Cr 6 (62 HRC)
CBN10
CNMA120408
f = 0,05 mm
ap = 0,05 mm
na sucho
Czas skrawania t = 0 - 30 min
(typowy przykład )
76
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
• Budowa strefy skrawania
• Postaci wiórów i ich klasyfikacja
• Łamanie wiórów
• Struktura geometryczna powierzchni obrobionej
• Warstwa wierzchnia przedmiotu obrabianego
4 Proces tworzenia wióra
Warstwa wierzchnia przedmiotu obrabianego
77
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Właściwości fizyczne warstwy wierzchniej
 Struktura geometryczna powierzchni nie opisuje jej w pełni
 Pod powierzchnią mogą występować zmiany fizyczne mające
decydujący wpływ na właściwości mechaniczne
 Właściwości fizyczne warstwy wierzchniej (surface integrity)
opisują zmiany które powstają w trakcie obróbki, a które mają
znaczenie dla właściwości użytkowych przedmiotu obrabianego
-800
-600
-400
-200
0 50 100 150 200 250
0
200
400
600
800
Głębokość pod powierzchnią (µm)
-800
-600
-400
-200
0
200
400
600
800
NprężeniaresztkoweMPa
ściskanie
rozciąganie
78
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Charakterystyka warstwy wierzchniej
(Surface Integrity)
Obejmuje określenie cech fizycznych i geometrycznych zewnętrznej warstwy
przedmiotu obrobionego z uwzględnieniem jego przeznaczenia użytkowego
 Proces wytwarzania oddziałuje na przedmiot obrabiany energią, która
zmienia zewnętrzną warstwę materiału, nazywaną warstwą wierzchnią
 Zmiany warstwy wierzchniej wynikają z:
 utwardzenia zgniotem (energia mechaniczna)
 oddziaływania ciepła (energia termiczna)
 wpływów chemicznych
 oddziaływań energii elektrycznej
 Charakterystyka warstwy wierzchniej obejmuje zarówno
strukturę geometryczną powierzchni, jak fizyczne cechy zmienionej
warstwy pod powierzchnią
79
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Warstwa wierzchnia przedmiotu obrobionego
Zewnętrzna warstwa materiału obrabianego różni się od pozostałej objętości.
Jest to tzw. warstwa wierzchnia
1. Warstwa powierzchniowa:
• cząsteczki obce (pyły, ciecze, materiał
ostrza, wykruszony materiał obrabiany)
• wymiary w granicach 0.01÷0.03 mm
2. Warstwa przypowierzchniowa:
• rozdrobnione i odkształcone ziarna
materiału obrabianego
• silne umocnienie przez zgniot –twardość
znacznie wyższa od materiału rodzimego
• grubość 0.5÷500 mm
3. Warstwa podpowierzchniowa:
• graniczny obszar zalegania naprężeń
• zbliżona pod względem budowy od
materiału rodzimego
• grubość sięgać może kilku milimetrów
80
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Zmiany warstwy wierzchniej powodowane
przez proces obróbki
 Zmiany warstwy wierzchnie wynikają z oddziaływania
różnych form energii na powierzchnię obrobioną
 Np. wykorzystanie energia mechaniczna jest podstawową formą
wytwarzania
 kucie, gięcie
 prasowanie
 skrawanie
 Podstawową funkcją dostarczanej energii jest zmiana geometrii
przedmiotu obrabianego, ale powoduje ona także (najczęściej)
niepożądane zmiany warstwy wierzchniej
81
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Zmiany warstwy wierzchniej powodowane
przez energię mechaniczną
 Naprężenia resztkowe
 Utwardzenie przez zgniot
 Odkształcenia plastyczne ziaren
 Pęknięcia mikro i makroskopowe
 Zagniecenia, zawalcowania
 Pustki i wtrącenia wprowadzone mechanicznie
82
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Gniecenie powierzchni obrobionej
Cutting edge rubbing.wmv
83
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Naprężenia mają zasadniczy wpływ na właściwości wytrzymałościowe
pęknięcie
ściskanie
Naprężenia w warstwie wierzchniej
rozciąganie
pęknięcie
Decydujące znaczenie mają:
• prędkość skrawania
• zużycie ostrza
• geometria ostrza
• przekrój warstwy skrawanej (ap i f)
• promień naroża
84
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wpływ szerokości starcia powierzchni
przyłożenia (VBB) na naprężenia resztkowe
warstwy wierzchniej
85
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Wpływ szerokości starcia powierzchni przyłożenia
(VBB) na naprężenia resztkowe warstwy
wierzchniej
Materiał obrabiany:
100 Cr 6 V
(61 HRC)
Materiał ostrza:
CBN
(DNGA 1506125-L1)
Parametry skrawania:
vc = 140 m/min
f = 0.08 mm
ap = 0.2 mm
Odległość od powierzchni
Naprężeniaresztkowe
mikrostruktura
Röttger K., 2003, Hartwalzen hartgedrehter Oberflächen
86
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Odległość od powierzchni
(Typowy przykład )
Naprężenia w warstwie wierzchniej
ściskanierozciąganie
Powierzchnia szlifowana
Powierzchnia toczona
na twardo
87
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Formowanie się białej warstwy przy toczeniu
na twardo
B. Denkena, et al., 4th CIRP Int. Conf. on High Performance Cutting, 2010, paper F17
88
Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji
Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak
Jakieś pytania?

More Related Content

What's hot

Giao trinh do_ga
Giao trinh do_gaGiao trinh do_ga
Giao trinh do_ga
Kỳ Kỳ
 
11. Wykonywanie obróbki ręcznej
11. Wykonywanie obróbki ręcznej11. Wykonywanie obróbki ręcznej
11. Wykonywanie obróbki ręcznej
Lukas Pobocha
 
Apostila usinagem parte1
Apostila usinagem parte1Apostila usinagem parte1
Apostila usinagem parte1
Juliana Souza
 
Lecture 2 السباكة الجزء الثالث 2
Lecture 2 السباكة الجزء الثالث 2Lecture 2 السباكة الجزء الثالث 2
Lecture 2 السباكة الجزء الثالث 2
Rania Atia
 

What's hot (20)

14. Wykonywanie części maszyn w procesach obróbki skrawaniem
14. Wykonywanie części maszyn w procesach obróbki skrawaniem14. Wykonywanie części maszyn w procesach obróbki skrawaniem
14. Wykonywanie części maszyn w procesach obróbki skrawaniem
 
Giao trinh do_ga
Giao trinh do_gaGiao trinh do_ga
Giao trinh do_ga
 
10
1010
10
 
9.przekladnie
9.przekladnie9.przekladnie
9.przekladnie
 
06 - fresagem
06  - fresagem06  - fresagem
06 - fresagem
 
2
22
2
 
Special Machines Unit 2: Reciprocating machines
Special Machines Unit 2: Reciprocating machines Special Machines Unit 2: Reciprocating machines
Special Machines Unit 2: Reciprocating machines
 
6.osie waly
6.osie waly6.osie waly
6.osie waly
 
Presentation
PresentationPresentation
Presentation
 
11. Wykonywanie obróbki ręcznej
11. Wykonywanie obróbki ręcznej11. Wykonywanie obróbki ręcznej
11. Wykonywanie obróbki ręcznej
 
10.przekladnia pasowa
10.przekladnia pasowa10.przekladnia pasowa
10.przekladnia pasowa
 
Apostila usinagem parte1
Apostila usinagem parte1Apostila usinagem parte1
Apostila usinagem parte1
 
4. Badanie materiałów konstrukcyjnych
4. Badanie materiałów konstrukcyjnych4. Badanie materiałów konstrukcyjnych
4. Badanie materiałów konstrukcyjnych
 
Lekcja 6 Zjawisko tarcia i jego wpływ na pracę ciągników i maszyn rolniczych
Lekcja 6 Zjawisko tarcia i jego wpływ na pracę ciągników i maszyn rolniczychLekcja 6 Zjawisko tarcia i jego wpływ na pracę ciągników i maszyn rolniczych
Lekcja 6 Zjawisko tarcia i jego wpływ na pracę ciągników i maszyn rolniczych
 
Processo de Usinagem - Torneamento
Processo de Usinagem - TorneamentoProcesso de Usinagem - Torneamento
Processo de Usinagem - Torneamento
 
Technik.elektryk 311[08] z4.02_u
Technik.elektryk 311[08] z4.02_uTechnik.elektryk 311[08] z4.02_u
Technik.elektryk 311[08] z4.02_u
 
12 - brochadeiras
12  - brochadeiras12  - brochadeiras
12 - brochadeiras
 
3a.gwintowe
3a.gwintowe3a.gwintowe
3a.gwintowe
 
Cnc technology
Cnc technology Cnc technology
Cnc technology
 
Lecture 2 السباكة الجزء الثالث 2
Lecture 2 السباكة الجزء الثالث 2Lecture 2 السباكة الجزء الثالث 2
Lecture 2 السباكة الجزء الثالث 2
 

Obrobka skrawaniem 05 proces tworzenia wiora

  • 1. Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji, Instytut Technik Wytwarzania Zakład Automatyzacji i Obróbki Skrawaniem Prof. Krzysztof Jemielniak krzysztof.jemielniak@pw.edu.pl http://www.zaoios.pw.edu.pl/kjemiel Obróbka Skrawaniem - podstawy, dynamika, diagnostyka 5. Proces tworzenia wióra
  • 2. 2 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Plan wykładu Obróbka skrawaniem 1. Wstęp 2. Pojęcia podstawowe 3. Geometria ostrza 4. Materiały narzędziowe 5. Proces tworzenia wióra 6. Siły skrawania 7. Dynamika procesu skrawania 8. Ciepło w procesie skrawania, metody chłodzenia 9. Zużycie i trwałość ostrza 10. Diagnostyka stanu narzędzia i procesu skrawania 11. Skrawalność 12. Obróbka materiałów stosowanych w przemyśle lotniczym Proces tworzenia wióra strony 96-124
  • 3. 3 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak • Budowa strefy skrawania • Postaci wiórów i ich klasyfikacja • Łamanie wiórów • Struktura geometryczna powierzchni obrobionej • Warstwa wierzchnia przedmiotu obrabianego 4 Proces tworzenia wióra Budowa strefy skrawania
  • 4. 4 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Strefa skrawania 0,1mm strefa wtórnego ścinania strefa poślizgu narzędzie wiór B C D powierzchni a natarcia powierzchnia przyłożenia powierzchnia skrawania Strefa skrawania to obszar bezpośredniego oddziaływania ostrza na materiał obrabiany – obszar, w którym warstwa skrawana zamieniana jest w wiór Stan naprężeń i odkształceń w strefie skrawania zależy od całokształtu warunków skrawania. h warstwa skrawana Ostrze działając na warstwę skrawaną… strefa odkształceń sprężystych i plastycznych powoduje jej sprężyste i plastyczne odkształcenie strefa ścinania a następnie ścięcie wzdłuż tzw. strefy ścinania płaszczyzna ścinania W pewnym uproszczeniu można tę strefę przybliżyć płaszczyzną ścinania Warstwa skrawana po przejściu przez strefę ścinania zamienia się w wiór o wyraźnie ukierunkowanej strukturze
  • 5. 5 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Geometria strefy skrawania 0.25mm punkt stagnacji strefa zatarcia strefa wtórnego ścinania Jaspers, S., Dautzenberg, J.,Material behaviour in metal cutting, J.Mat.Proc.Tech. 122/1,2002 Stefa odkształceń plastycznych Strefa wtórnego Strefa poślizgu ścinania 0,1mm wiór B C D strefa wtórnego ścinania strefa poślizgu h warstwa skrawana strefa odkształceń sprężystych i plastycznych strefa ścinania płaszczyzna ścinania A – strefa zatarcia B – strefa poślizgu
  • 6. 6 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Narost P.K. Wright, E M Trent, Metal Cutting
  • 7. 7 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Geometria strefy powstawania wióra Strefa ścinania Strefa ścinania h hw go f f – kąt ścinania h – grubość warstwy skrawanej hw – grubość wióra hw
  • 8. 8 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Współczynnik spęczenia wióra Strefa ścinania h hch go f Lh= hch h ___ ρh bl G ρblh ρblh Λ ch ch ch chch h     sin cos oh o tg g g f L 
  • 9. 9 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Pomiar długości wióra
  • 10. 10 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Zależność kąta ścinania od współczynnika spęczenia wióra go go f Wyznacz 𝑙 𝑠ℎ z trójkątów ACB oraz ABD 𝑙 𝑠ℎ = ℎ sin 𝜙 = ℎ 𝑤 cos 𝜙 − 𝛾𝑜 cos 𝜙 − 𝛾𝑜 = sin 𝜙 sin 𝛾𝑜 + cos 𝜙 cos 𝛾𝑜 𝛬ℎ = ℎ 𝑤 ℎ = sin 𝛾𝑜 + cos 𝛾𝑜 tg 𝜙 tg 𝜙 = cos 𝛾𝑜 𝛬ℎ − sin 𝛾𝑜 hw
  • 11. 11 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Zadanie Wyznaczyć kąt ścinania
  • 12. 12 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak • Budowa strefy skrawania • Postaci wiórów i ich klasyfikacja • Łamanie wiórów • Struktura geometryczna powierzchni obrobionej • Warstwa wierzchnia przedmiotu obrabianego 4 Proces tworzenia wióra Postaci wiórów i ich klasyfikacja
  • 13. 13 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Podstawowe postaci wiórów – ciągły (jednolity) Wióry ciągłe powstają przy obróbce materiałów plastycznych z wysokimi prędkościami skrawania. Deformacje następują wzdłuż pierwotnej strefy ścinania
  • 14. 14 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Podstawowe postaci wiórów – schodkowy Wióry schodkowe występują: • przy obróbce materiałów o niskiej przewodności cieplnej i wytrzymałości gwałtownie spadającej wraz z temperaturą • przy bardzo niskich prędkościach skrawania • przy dużych głębokościach i ujemnych kątach natarcia • przy niskiej sztywności obrabiarki • przy obróbce z bardzo wysokimi prędkościami skrawania
  • 15. 15 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Podstawowe postaci wiórów – schodkowy Skrawanie tytanu W wiórach schodkowych występują strefy bardzo wysokich i bardzo niskich naprężeń i odkształceń Skrawanie stali nierdzewnej Obróbka stali z wysoką prędkością skrawania
  • 16. 16 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Podstawowe postaci wiórów – elementowy Wióry elementowe (odłamkowe) występują przy obróbce materiałów :  kruchych, które nie wytrzymują wysokich naprężeń ścinających,  z twardymi wtrąceniami lub zanieczyszczeniami  o strukturach takich jak żeliwo szare z płatkami grafitu
  • 17. 17 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Podstawowe postaci wiórów wiór ciągły z zaznaczonymi segmentami 0.1mm Najczęściej występują różne formy pośrednie.
  • 18. 18 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wpływ twardości materiału i prędkości skrawania na postać wióra Materiał obrabiany: stal do kucia na gorąco AISI H13 vc= 75m/min Twardość 28 HRC ciągły segmentowy vc= 200 m/min ciągły z segmentami Twardość 49 HRC ciągły z segmentami Eu-Gene NgFAIM 2004 Keynote 3,
  • 19. 19 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wpływ prędkości skrawania na postać wióra Stal 45 Inconel 718, CIRP Encyclopedia of Production Engineering
  • 20. 20 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Powstawanie wióra przy obróbce z wysoką prędkością skrawania przedmiot wiór narzędzie przedmiot wiór narzędzie przedmiot wiór narzędzie pęknięcie pęknięcie
  • 21. 21 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wióry
  • 22. 22 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak • Budowa strefy skrawania • Postaci wiórów i ich klasyfikacja • Łamanie wiórów • Struktura geometryczna powierzchni obrobionej • Warstwa wierzchnia przedmiotu obrabianego 4 Proces tworzenia wióra Łamanie wiórów
  • 23. 23 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak  Najmniejsza moc potrzebna do ich łamania  Najmniejsze obciążenie krawędzi skrawającej  Niewielkie wzrosty siły skrawania towarzyszące łamaniu  Łatwe do usunięcia  Wyższa moc niezbędna do złamania  Wyższe naprężenia na krawędzi skrawającej  Mogą powodować drgania Najbardziej pożądane — Wióry łukowe luźne Unikać — Bardzo krótkich, ciasno zwiniętych  Bardzo trudne do usunięcia  Mogą kaleczyć przedmiot obrabiany lub oprzyrządowanie Pożądane i niepożądane postaci wiórów Unikać — Długich, taśmowych
  • 24. 24 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Kształtowanie wiórów przy toczeniu Niewłaściwa postać wiórów może powodować:  uszkodzenia przedmiotu, narzędzia i... operatora  zakłócenia produkcji  problemy z usuwaniem wiórów Kształtowanie wiórów zależy od:  materiału obrabianego  geometrii narzędzia  warunków skrawania
  • 25. 25 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Klasyfikacja wiórów wg PN-ISO 3685:1995 6.2.6
  • 26. 26 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Dwa sposoby wymuszonego łamania wiórów Rowek na powierzchni natarcia wiór Powierzchnia natarcia narzędzia Zwijacz wiórów wiór Przedmiot obrabiany
  • 27. 27 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Nakładany zwijacz wiórów 6.2.6
  • 28. 28 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Zwijacz wiórów na powierzchni natarcia Zwijacz wiórów na powierzchni natarcia zmniejsza promień jego zakrzywienia i decyduje o kierunku spływu 6.2.6
  • 29. 29 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Powstawanie wiórów 2-D: 6.2.5 3-D 6.2.6
  • 30. 30 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wpływ posuwu i głębokości skrawania na zwijanie wiórów 0.1mm vc=240 m/min, f=0.2 mm/obr 0.1mm vc=240 m/min, f=0.1 mm/obr 4.2.1 6.2.6 Jaspers, S., Dautzenberg, J.,Material behaviour in metal cutting, J.Mat.Proc.Tech. 122/1,2002
  • 31. 31 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Diagram łamania wiórów Zasada ogólna: Przykład:
  • 32. 32 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Diagram łamania wiórów
  • 33. 33 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Dobór zwijacza wióra do operacji
  • 34. 34 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Zależność postaci wiórów od zużycia ostrza Narzędzie ostre 6.2.6 ... i po kilku minutach 6.2.5
  • 35. 35 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak • Budowa strefy skrawania • Postaci wiórów i ich klasyfikacja • Łamanie wiórów • Struktura geometryczna powierzchni obrobionej • Warstwa wierzchnia przedmiotu obrabianego 4 Proces tworzenia wióra Struktura geometryczna powierzchni obrobionej
  • 36. 36 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Powierzchnia nominalna i rzeczywista Powierzchnia rzeczywista – określona rzeczywistym procesem wytwarzania • Różne procesy wytwarzania pozwalają na uzyskanie różnych charakterystyk geometrycznych i fizycznych powierzchni obrobionych • Rzeczywista powierzchnia nigdy nie jest idealną powierzchnią geometryczną Powierzchnia nominalna – określona rysunkiem konstrukcyjnym • Powierzchnie nominalne opisane są liniami prostymi, idealnymi okręgami, walcami i innymi doskonałymi figurami geometrycznymi
  • 37. 37 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Dlaczego powierzchnia jest ważna?  Względy estetyczne  Powierzchnia może wpływać na bezpieczeństwo  Tarcie i zużycie między niesmarowanymi powierzchniami rośnie z chropowatością  Powierzchnia zbyt gładka nie utrzymuje filmu olejowego  Powierzchnia zbyt chropowata przebija film olejowy  Powierzchnia wpływa na właściwości mechaniczne i fizyczne przedmiotu  Powierzchnia wpływa montaż (pasowanie) elementów  Gładkie powierzchnie mają lepszy kontakt elektryczny  .....
  • 38. 38 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Charakterystyka powierzchni obrobionej i warstwy wierzchniej Gładkość powierzchni Ra, Rz... Naprężenia resztkowe rozkład naprężeń ściskających i rozciągających Zmiany struktury występowanie austenitu lub mertenzytu, biała warstwa, odpuszczanie Wady powierzchni zadrapania, pęknięcia, otwory, nalepy, wgniecenia Kierunkowość kształt śladów pozostawionych przez narzędzie Struktura geometryczna powierzchni Właściwości fizyczne warstwy wierzchniej
  • 39. 39 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Struktura geometryczna powierzchni (Surface Texture)  Pod odpowiednio silnym powiększeniem powierzchnia obrobiona nie jest ani równa, ani prostoliniowa, walcowa, czy co tam jeszcze byśmy po niej oczekiwali!  występuje na niej chropowatość, falistość, wady, skazy, zadrapania....  Można także zauważyć określoną kierunkowość śladów obróbki wynikającą z zastosowanego procesu  Charakterystyka struktury geometrycznej powierzchni obrobionej opisuje jej powtarzalne lub losowe odchylenia od powierzchni nominalnej
  • 40. 40 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Charakterystyka struktury geometrycznej powierzchni długość falistości krater (uszkodzenie) odległość nierówności wysokość nierówności wysokość falistości pęknięcie (wada) kierunkowość
  • 41. 41 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Elementy struktury geometrycznej powierzchni Różnice między powierzchnią nominalną a rzeczywistą:  błędy kształtu – nie są zaliczane do struktury geometrycznej powierzchni 1. falistość – gęściej lub rzadziej rozłożone odchylenia powierzchni, spowodowane drganiami, ugięciami przedmiotu i obrabiarki itp. 2. chropowatość „nałożona” na falistość to znacznie gęściej rozłożone nierówności bardziej lub mniej regularne, jak ślady narzędzia Chropowatość Falistość Błąd kształtu (tu wypukłość) Powierzchnia teoretyczna (płaska) TOLERANCJAWYMIARU
  • 42. 42 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Elementy struktury geometrycznej powierzchni 3. kierunkowość dominujący kierunek lub wzór pozostawiony przez narzędzie (obróbkę) na powierzchni obrobionej 4. uszkodzenia wady występujące nieregularnie – pęknięcia, zarysowania, wtrącenia, skazy, kratery, plamy itp. Symbol Szkic Opis kierunkowości Równoległa do linii reprezentującej powierzchnię, przy której podano symbol Prostopadła do linii reprezentującej powierzchnię, przy której podano symbol Skrzyżowana w 2 kierunkach ukośnych do linii reprezentującej powierzchnię, przy której podano symbol Nieuporządkowana (wielokierunkowa) Współśrodkowa, w przybliżeniu względem środka powierzchni, przy której podano symbol Punktowa Promieniowa, w przybliżeniu względem środka powierzchni, przy której podano symbol
  • 43. 43 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Gładkość i chropowatość powierzchni Chropowatość powierzchni – mierzalna charakterystyka Gładkość powierzchni – określenie subiektywne, potoczne opisujące stan (wygląd) powierzchni w ogólniejszym sensie  Potocznie określenie gładkość używane jest jako odwrotny synonim chropowatości  Oba terminy odnoszą się do struktury geometrycznej powierzchni
  • 44. 44 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Chropowatość powierzchni Jedną z pierwszych rzeczy, jakie zauważamy na przedmiocie obrobionym jest chropowatość powierzchni  Często jakość produktu jest związana z chropowatością powierzchni  Gładsza powierzchnia jest zwykle droższa w wykonaniu  Chropowatość powierzchni jest zdeterminowana przez proces obróbki
  • 45. 45 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Pomiary chropowatości Rzeczywista powierzchnia jest 3D Konwencjonalne parametry chropowatości są 2D – określane na podstawie pojedynczego profilu, zawierającego informacje w dwóch wymiarach – wysokość i długość (odległość w poziomie) Pr p Pomiar – np. przy pomocy mikroskopu podwójnego Shmaltza
  • 46. 46 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Profilometr  Najczęściej stosowana metoda pomiaru chropowatości  Działa na takiej samej zasadzie co adapter  Końcówka pomiarowa (igła) ślizga się wzdłuż powierzchni, a jej ruchy są rejestrowane przez urządzenie komputerowe  Ślizgacz nadąża za ogólnym kształtem powierzchni eliminując wpływ np. błędów kształtu Ślizgacz końcówka pomiarowa powierzchnia profil
  • 47. 47 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Pomiar chropowatości profilometrem
  • 48. 48 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak ... lub mikroskopem interferometrycznym
  • 49. 49 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Powierzchnia 3D i 2D 2D 3D
  • 50. 50 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wyznaczanie parametrów chropowatości odchylenia pionowe powierzchnia rzeczywista powierzchnia nominalna Zmierzone i zarejestrowane odchylenia powierzchni rzeczywistej od linii równoległej do powierzchni nominalnej yi w funkcji przemieszczenia x wzdłuż powierzchni nominalnej na odcinku elementarnym le są podstawą wyznaczania parametrów chropowatości le x y
  • 51. 51 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Linia średnia, odcinek elementarny miny n 1 2 i  Linia średnia:  prosta zgodna z ogólnym kierunkiem nierówności  dzieli profil tak, by suma kwadratów odchyleń profilu od linii była najmniejsza: le yi Odcinek elementarny (Le:  8, 2.5, 0.8, 0.25 lub 0.08mm
  • 52. 52 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Linia środkowa le W przybliżeniu linię średnią można zastąpić linią środkową, która dzieli profil tak, że pole powyżej i poniżej tej linii jest równe
  • 53. 53 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Średnie arytmetyczne odchylenie od linii średniej Ra – stosunek pola odchyleń profilu od linii średniej do długości odcinka elementarnego le 𝑅𝑎 = 1 𝑙𝑒 0 𝑙𝑒 𝑦(𝑥) 𝑑𝑥
  • 54. 54 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Średnie arytmetyczne odchylenie od linii średniej Lc yi Równanie alternatywne (aproksymacja cyfrowa), łatwiejsze do zrozumienia: 𝑅𝑎 = 1 𝑛 𝑖=1 𝑛 𝑦𝑖
  • 55. 55 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Ra, AA, CLA Średnie (arytmetyczne) odchylenie od linii średniej Ra jest pierwszym parametrem chropowatości, jaki został wymyślony  wciąż jest najczęściej stosowany  w Anglii oznaczany jako CLA (Centre Line Average)  w USA oznaczany jako AA (Arithmetic Average)
  • 56. 56 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Średnio kwadratowe odchylenie od linii średniej Rq – inna forma określania chropowatości  W porównaniu z Ra, Rq jest bardziej czułe na rzadkie duże wierzchołki i wgłębienia  Obecnie stosowane rzadko, zastępowane przez Rz – najwyższą wysokość chropowatości  Wygodne przy statystycznej analizie struktury geometrycznej powierzchni, jako że jest równe odchyleniu standardowemu 𝑅𝑞 = 1 𝑙𝑒 0 𝑙𝑒 𝑦2(𝑥)𝑑𝑥 ≈ 1 𝑛 𝑖=1 𝑛 𝑦𝑖 2
  • 57. 57 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Długość odcięcia Linia średnia le le  Na wyznaczanie Ra może mieć wpływ falistość  W celu jej wyeliminowania stosuje się skrócone odcinki elementarne (długość odcięcia)  Odcinek elementarny krótszy od długości fali eliminuje wpływ falistości pozostawiając jedynie chropowatość
  • 58. 58 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wady Ra  Ra jako średnia jest mało wrażliwe na uszkodzenia powierzchni  Ra nie rozróżnia wierzchołków od wgłębień:
  • 59. 59 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Ra a nośność Powierzchnia korzystna Powierzchnia niekorzystna Ra może być mylące! Obie powierzchnie mają podobne Ra ale powierzchnia z prawej ma praktycznie zerową powierzchnię nośną!
  • 60. 60 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Skośność Wzór: Dobra powierzchnia nośna Koncentracja materiału na szczycie profilu świadczy o plateau Ujemna skośność Dodatnia skośność ujemna skośność dodatnia skośność
  • 61. 61 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wysokość chropowatości Rz (ISO) Średnia z sumy wysokości pięciu wierzchołków i głębokości pięciu wgłębień względem linii średniej lub dowolnej linii równoległej do niej: L c           5 1 5 15 1 i i vipi RRRz
  • 62. 62 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Rp, Rv, Rt L c Rt Rp Rv Rp – maks. wysokość wierzchołków Rv – maks. głębokość wgłębień Rz – największa wysokość nierówności
  • 63. 63 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Przykładowe parametry struktury geometrycznej powierzchni p m 2 1 21 n(0)21 Ra Rz O Hmin Hma x bi Smi Rt Si Qi ri Fi Lc x Ra - średnie odchylenie profilu od linii średniej, Rz - średnia odległość pięciu najwyżej i najniżej położonych punktów profilu, Rt - największa wysokość nierówności, Q - średni kąt nachylenia wierzchołków, r - średni promień zaokrąglenia wierzchołków, F1 - pole profilu nad linią średnią (lub dowolną linią do niej równoległą), Sm - średnia odległość nierówności, S - średnia odległość wierzchołków profilu, m - liczba wierzchołków, n(0) - liczba punktów przecięć profilu z linią średnią, Rq - średnie kwadratowe odchylenie profilu,
  • 64. 64 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Szerokość zastosowania parametrów chropowatości Liczbafirm parametr Wyniki ankiety przeprowadzonej przez CIRP w 284 firmach z 18 krajów Rp – maks. wysokość wierzchołków Rv – maks. głębokość wgłębień Rz – średnia z 5 max-min Rc – średnia wysokość elementów profilu Rt – największa wysokość nierówności Ra – średnie odchylenie od linii średniej Rq – średniokwadratowe odchylenie od linii średniej Rsk – skośność profilu Rku – płaskość (kurtoza) profilu RSm – średnia szerokość elementów profilu .....
  • 65. 65 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Obliczanie parametrów chropowatości Wyznaczyć położenie linii średniej, Ra, Rz, Rp, Rv, dla noża tokarskiego pracującego z założonym posuwem Rozwiązanie: Narzędzie przedstawione wyżej pozostawia na powierzchni obrobionej powtarzalny ślad, tworzący profil chropowatości: Przyjmijmy dane a = 0,1 mm, κ'r=30°, f =0,3mm/obr. Największa wysokość profilu Rz wyznaczona może być bezpośrednio z zależności: Rz=f-atanκ'r=0,115 mm Linia średnia dzieli profil tak, że pole nad linią średnią A1 jest równe polu pod tą liną A2: a Rp+12Rp2cotκ'r=12Rz-Rp2cotκ'r stąd położenie linii średniej określone jest przez wysokość najwyższego wzniesienia profilu Rp: Rp=Rz22Rz+a=0,031mm Oczywiście tu głębokość najwyższego wgłębienia profilu Rv=Rz=Rp=0,085mm. Średnie arytmetyczne odchylenie profilu od linii średniej Ra możemy wyznaczyć jako stosunek sumy pól A1 i A2 do odcinka pomiarowego, którym tu jest posuw f. Ponieważ oba pola są z definicji takie same, można Ra określić jako Ra=2A1f=22a Rp+Rp2cotκ'rf=0,026mm
  • 66. 66 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Zadanie Wyznaczyć położenie linii średniej, Ra, Rz, Rp, Rv, dla narzędzia: pracującego z posuwem f=0.9 mm/obr k'r=45° 0,3 9 3 6 6-x x (6-x)2/2 = 3 x + x2/2 x = 2 Pole = 8 + 8 = 16 Ra = 16/9 =1.78 ze skalą Ra = 178 mm Rz = 600 mm Rv = 400 mm Rp = 200 mm f=0.3m m/obr kr =90° k'r=30° 0,1kr=90°
  • 67. 67 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wpływ posuwu i promienia zaokrąglenia naroża na teoretyczną wysokość nierówności 𝑅 𝑧𝑡 = 𝑓2 8𝑟𝜀 regularne nierówności, większa skala f narzędzie re nieregularne nierówności, mniejsza skala CIRP Encyclopedia of Production Engineering
  • 68. 68 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wpływ posuwu i promienia zaokrąglenia naroża na teoretyczną wysokość nierówności Rzt = 𝑓2 8𝑟𝜀 𝜅 𝑟 = 45° ÷ 90° 𝜅 𝑟 ′ = 15° ÷ 45° 𝑓 ≤ 0,8𝑟𝜀 0,10 0,08 0,06 0,04 0,02 Rzt(mm) 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 f (mm/obr) 0,32 0,960,64 0 0,05 0,1 0,15 f (mm/obr) Rzt Rz doświadczanie teoretycznie
  • 69. 69 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wpływ posuwu na wysokość nierówności f=1 mm/obr f=0.8 mm/obr f=0.6 mm/obr f=0.4 mm/obr Franco P.et al.Int.J.Mach.Tools&Manuf. 44, 2004, 1555–1565
  • 70. 70 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wpływ niekorzystnej postaci wióra na jakość powierzchni obrobionej C. R. Galo, M. Balazinski, Inconel 718 shaft machining Roughing and semi finishing
  • 71. 71 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wpływ promienia naroża na chropowatość Mały promień naroża Duży promień naroża „Wiper” „Wiper” i płaszczyzna
  • 72. 72 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Naroże konwecjonalne re=0.8mm Naroże re=0.8mm „Wiper” WNMG080408W-M3 Wpływ geometrii naroża na chropowatość Materiał Grupa 4 vc 260 m/min ap 1.0 mm f 0.3 mm
  • 73. 73 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wpływ geometrii naroża na chropowatość Mat: Ck45 Frez: R220.43-003205 Płytka: OFEX05T305TN-ME07 T25M vc: 400 m/min fz: 0.1 mm/tooth ap: 0.3 mm
  • 74. 74 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Kennametal CCGT09T302HP KC5010 WS re=0.2 mm Wpływ szerokości starcia powierzchni przyłożenia (VBB) na stan powierzchni obrobionej
  • 75. 75 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wpływ prędkości skrawania na chropowatość powierzchni obrobionej 0 50 100 150 200 250 300 0 1 2 3 4 5 6 prędkość skrawania vc [m/min] chropowatośćRa[µm] 100 Cr 6 (62 HRC) CBN10 CNMA120408 f = 0,05 mm ap = 0,05 mm na sucho Czas skrawania t = 0 - 30 min (typowy przykład )
  • 76. 76 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak • Budowa strefy skrawania • Postaci wiórów i ich klasyfikacja • Łamanie wiórów • Struktura geometryczna powierzchni obrobionej • Warstwa wierzchnia przedmiotu obrabianego 4 Proces tworzenia wióra Warstwa wierzchnia przedmiotu obrabianego
  • 77. 77 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Właściwości fizyczne warstwy wierzchniej  Struktura geometryczna powierzchni nie opisuje jej w pełni  Pod powierzchnią mogą występować zmiany fizyczne mające decydujący wpływ na właściwości mechaniczne  Właściwości fizyczne warstwy wierzchniej (surface integrity) opisują zmiany które powstają w trakcie obróbki, a które mają znaczenie dla właściwości użytkowych przedmiotu obrabianego -800 -600 -400 -200 0 50 100 150 200 250 0 200 400 600 800 Głębokość pod powierzchnią (µm) -800 -600 -400 -200 0 200 400 600 800 NprężeniaresztkoweMPa ściskanie rozciąganie
  • 78. 78 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Charakterystyka warstwy wierzchniej (Surface Integrity) Obejmuje określenie cech fizycznych i geometrycznych zewnętrznej warstwy przedmiotu obrobionego z uwzględnieniem jego przeznaczenia użytkowego  Proces wytwarzania oddziałuje na przedmiot obrabiany energią, która zmienia zewnętrzną warstwę materiału, nazywaną warstwą wierzchnią  Zmiany warstwy wierzchniej wynikają z:  utwardzenia zgniotem (energia mechaniczna)  oddziaływania ciepła (energia termiczna)  wpływów chemicznych  oddziaływań energii elektrycznej  Charakterystyka warstwy wierzchniej obejmuje zarówno strukturę geometryczną powierzchni, jak fizyczne cechy zmienionej warstwy pod powierzchnią
  • 79. 79 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Warstwa wierzchnia przedmiotu obrobionego Zewnętrzna warstwa materiału obrabianego różni się od pozostałej objętości. Jest to tzw. warstwa wierzchnia 1. Warstwa powierzchniowa: • cząsteczki obce (pyły, ciecze, materiał ostrza, wykruszony materiał obrabiany) • wymiary w granicach 0.01÷0.03 mm 2. Warstwa przypowierzchniowa: • rozdrobnione i odkształcone ziarna materiału obrabianego • silne umocnienie przez zgniot –twardość znacznie wyższa od materiału rodzimego • grubość 0.5÷500 mm 3. Warstwa podpowierzchniowa: • graniczny obszar zalegania naprężeń • zbliżona pod względem budowy od materiału rodzimego • grubość sięgać może kilku milimetrów
  • 80. 80 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Zmiany warstwy wierzchniej powodowane przez proces obróbki  Zmiany warstwy wierzchnie wynikają z oddziaływania różnych form energii na powierzchnię obrobioną  Np. wykorzystanie energia mechaniczna jest podstawową formą wytwarzania  kucie, gięcie  prasowanie  skrawanie  Podstawową funkcją dostarczanej energii jest zmiana geometrii przedmiotu obrabianego, ale powoduje ona także (najczęściej) niepożądane zmiany warstwy wierzchniej
  • 81. 81 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Zmiany warstwy wierzchniej powodowane przez energię mechaniczną  Naprężenia resztkowe  Utwardzenie przez zgniot  Odkształcenia plastyczne ziaren  Pęknięcia mikro i makroskopowe  Zagniecenia, zawalcowania  Pustki i wtrącenia wprowadzone mechanicznie
  • 82. 82 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Gniecenie powierzchni obrobionej Cutting edge rubbing.wmv
  • 83. 83 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Naprężenia mają zasadniczy wpływ na właściwości wytrzymałościowe pęknięcie ściskanie Naprężenia w warstwie wierzchniej rozciąganie pęknięcie Decydujące znaczenie mają: • prędkość skrawania • zużycie ostrza • geometria ostrza • przekrój warstwy skrawanej (ap i f) • promień naroża
  • 84. 84 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wpływ szerokości starcia powierzchni przyłożenia (VBB) na naprężenia resztkowe warstwy wierzchniej
  • 85. 85 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Wpływ szerokości starcia powierzchni przyłożenia (VBB) na naprężenia resztkowe warstwy wierzchniej Materiał obrabiany: 100 Cr 6 V (61 HRC) Materiał ostrza: CBN (DNGA 1506125-L1) Parametry skrawania: vc = 140 m/min f = 0.08 mm ap = 0.2 mm Odległość od powierzchni Naprężeniaresztkowe mikrostruktura Röttger K., 2003, Hartwalzen hartgedrehter Oberflächen
  • 86. 86 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Odległość od powierzchni (Typowy przykład ) Naprężenia w warstwie wierzchniej ściskanierozciąganie Powierzchnia szlifowana Powierzchnia toczona na twardo
  • 87. 87 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Formowanie się białej warstwy przy toczeniu na twardo B. Denkena, et al., 4th CIRP Int. Conf. on High Performance Cutting, 2010, paper F17
  • 88. 88 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Zakład Automatyzacji i Obróbki SkrawaniemProf. dr hab. inż. Krzysztof Jemielniak Jakieś pytania?