Беларускі грамадска-культурны часопіс беларусаў Падляшша, прысвечаны пытанням сучаснасці, гісторыі

1. Czasopis
n
Беларускі грамадска-культурны штомесячнік
www. czasopis.pl
Nakład
600
egz.
Nr 4 (356). Красавік 2022 ■ Cena 5 zł (w tym 5% VAT)
(стар. 15)
„My ich ochrystyły,
my ich i otpiwajem"

2. У НУМАРЫ
3 АД РЭДАКТАРА
Дзённік рэдактара
6 ЗАПІСЫ ЧАСУ (за III 2022)
Наша хроніка
– на Падляшшы, у Польшчы,
у Беларусі, у свеце
■Odezwa organizacji
białoruskich (стар. 6)
■Вайна па-суседску і мы (стар. 8)
■Надта актуальная выстава (стар. 9)
■Рэферэндум у цяні вайны
ў Украіне (стар. 11)
■Быў сардэчным сябрам беларускіх
літаратараў з Падляшша (стар. 12)
■Metafizyczna rdza (стар. 13)
■Адважны ўчынак ці запланаваная
акцыя? (стар. 14)
15 REPORTAŻ
My ich orystyły, my ich i otpiwajem
18 ВЕРШЫ ПРА УКРАІНУ
Украіна, цвеце любы...
21 ФОТАРЭПАРТАЖ
Дзень волі 2022
25 ESEJ
Zdrajcy i święci (cz. 1)
28 PRAWDA I MITY
„Prorok”Ilja. Historia prawdziwa (cz. 3)
31 КАЛЕНДАРЫЮМ
Гадоў таму ў красавіку
32 PAMIAĆ
Płacz zwanoŭ
8. Baba – szpieg u Kruszynianach (3)
33 INSPIRACJE
Pierwsze malowanie w żubrzym
mateczniku
35 VSPOMINKI
Trava zabytia
11. Velikdeń u mojôm ditinstvi
37 PREZENTACJE
Książka bliska
39 ROZMOWA
Moja Białoruś będzie ze mną zawsze
(cz 2 rozmowy z Alhierdem
Bacharewiczem)
40 НА МЯЖЫ
Мур і звер
42 FELIETON
Stan zagrożenia
На вокладцы – адна цэрквваў, ахвяраў
вайны ў Украіне (фота з Інстаграма) Velikdeń u mojôm ditinstvi (стар. 35)
Вершы беларускіх паэтаў,
прысвечаныя Украіне (стар. 18)

3. 3
IV.2022
Czasopis
n
АД РЭДАКТАРА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
24 лютага 2022 г.
Сталася штосьці страшнае. Сёння ў чатыры гадзіны
раніцы Расія напала на Украіну. Пачалася нічым не апра-
ўданая вайна. У Расіі была трэцяя зранку, калі прэзідэнт
Уладзімір Пуцін даў шалёны загад сваім войскам ракет-
нага абстрэлу ўкраінскіх гарадоў, а затым з поўначы і
ўсходу расійская армія ўварвалася на тэрыторыю гэтай
мірнай краіны. Украінцы схапіліся за зброю, каб мужна
бараніць свае землі. На смерць і жыццё. Увесь свет стаў
па баку Украіны і жорстка выступіў супраць Расіі.
У 21. стагоддзі такога зверства рэжыму Пуціна ніхто
не спадзяваўся. У гэту вайну, зразумела, я таксама не
верыў. Але да нападу на Украіну Крэмль, аказваецца,
рыхтаваўся здаўна. Амерыканская разведка ведала пра
гэта. Прэзідэнт ЗША Джо Байдэн ужо пару тыдняў таму
падняў трывогу на ўвесь свет. Крэмль у адказ перакон-
ваў, што вайны не хоча. Міністр Лаўроў такія весткі на-
зываў „укідкамі”. Аказваецца, гэта была толькі тактыч-
ная ігра з боку Расіі. Атака наступіла дакладна як два дні
раней паінфармаваў Байдэн – на працягу 48-мі гадзін.
Пуціна не здолелі адвесці ад гэтага найбольшыя захад-
нія палітыкі, у тым ліку прэзідэнт Францыі і канцлер
Нямеччыны. Расія не пабаялася жорсткіх эканамічных
санкцый, якімі адразу свет пачаў яе абкладаць.
Я перакананы, што гэтай вайны аднак можна было
пазбегчы. Не мне павучаць палітыкаў, але не магу зра-
зумець, чаму напрыклад у гарачыя пункты па-суседску
з Данбасам ніколі не былі накіраваныя міжнародныя
раз’емныя сілы. Яны ж не дапусцілі б да таго, што
Украіна так цяпер пакутуе.
У сучасным глабальным свеце, калі на зямных ар-
бітах густа ад спадарожнікаў інфармацыйнай сувязі і
фізічнага прэцізійнага нагляду зверху найменшых тэ-
рыторый кожнай краіны, праўду аб вайне схаваць не-
магчыма. Але агрэсары з Крамля нічога сабе з гэтага
не робяць, хлусяць на ўвесь свет, што ва Украіне пача-
лі не вайну, толькі нейкую спецаперацыю, каб гэтую
дзяржаву раззброіць, а яшчэ і „дэнацыфікаваць” там
людзей. Быццам украінцамі заўладзелі „бандэраўцы і
нацысты”, якія ўзброіліся і імкнуцца ў НАТА, каб мі-
літарна ўдарыць у Расію.
Менавіта ў такі прыдуманы хлуслівы спосаб Пуцін
Юрка Хмялеўскі
Галоўны рэдактарc
Дзённік рэдактара
патлумачыў прычыны вайны з Украінай. І яшчэ сказаў,
што гэтага папрасілі ў яго прадстаўнікі Данецкай і Лу-
ганскай народных рэспублік, якіх незалежнасць Расія
прызнала толькі дзень перад агрэсіяй.
Надта прымітыўна прычыны расійска-ўкраінскай
вайны патлумачыў і Аляксандр Лукашэнка. Аказваец-
ца ён у тую ноч не спаў. Перад тым як пачаўся ракетны
абстрэл украінскай тэрыторыі, дзве гадзіны раней яму
патэлефанаваў Пуцін. Пра што ішла гутарка, дакладна
невядома. Вечарам Лукашэнка толькі сказаў, што Кіеў
яшчэ той ночу меў шанц, каб вайны не было. Нібыта
хапіла б пазваніць у Маскву і можна было паразумецца.
Лукашэнка меў даручыць свайму міністру абароны пе-
радаць такую інфармацыю ў Кіеў, але там яго быццам
ніхто не хацеў нават слухаць.
Але ўсё гэта толькі намыльванне вачэй. Масква адна-
значна паказала, што не вызбылася імперскіх амбіцый
і ракетамі хоча навязаць Украіне свой парадак. Пуціну
гэта не ўдасца. Украінскі народ ніколі ўжо не будзе рус-
кім, так як ён спрабуе цяпер гэтага даказваць.
Страшныя ваенныя абразкі, якія паплылі на ўвесь свет
з Украіны, выклікаюць вялікі боль і слёзы. Салідары-
зуючыся з украінскім народам у яго страшнай пакуце
і мужным змаганні з агрэсарам, сумна і сорамна мне
за Беларусь пад Лукашнкам, якая, аказваецца, у гэтай
вайне, на жаль, падтрымлівае Расію.
1 сакавіка 2022 г.
З самой раніцы прыйшоў драматычны ліст ад сябра з
Мінска. Мой супрацоўнік з’яўляецца адміністратарам
сайта Czasopis.pl, трывожна павядоміўпраз месенджэра,
што вымушаны ўцякаць з Беларусі. Напісаў, што ў яго
некалькі варыянтаў пабегу – або праз Расію ў Грузію, ці
ў Польшчу. Папрасіў, каб я паслаў просьбу ў польскае
консульства ў Мінску дапамагчы яму ў эвакуацыі.
Я адразу зразумеў, што калеге пагражае арышт. Ён
быў ужо адзін раз репрасаваны рэжымам Лукашэнкі,
калі ў жніўні 2020 г. на амаль два тыдні трапіў у іза-
лятар, спярша на Акрэсціна, і адтуль быў перавезены ў
Жодзіна. Выйшаў на волю, надалей удзельнічаў ў маса-
вых маршах пасля фальсіфікацыі прэзідэнцкіх
выбараў.►

4. 4 IV.2022
Czasopis
n
АД РЭДАКТАРА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
Telegram
► і нават адводзіць у сябе падаткі ад невялікага ганара-
ра, які атрымоўвае як адміністратар Czasopis.pl. З яго
допісу я зразумеў, што арышту пабойваецца не з-за су-
працоўніцтва з намі, толькі наогул рэжым лічыць яго
сваім ворагам. Канчаткова вырашыў ратавацца і ўцякаць
з Беларусі. Гэтае драматычнае рашэнне прыспешыла
агрэсія Расіі на Украіну, дарэчы, ён раней планаваў
туды менавіта з’ехаць. Цяпер напісаў мне, што ходзяць
чуткі аб хуткім закрыцці Беларуссю сваіх межаў, таму
мусіць як найхутчэй уцякаць. А калі не паспее, прыме
гэта спакойна як накаваны лёс і зыйдзе ў падполле.
Прачытаўшы такія трывожныя словы я хуценька ад
імя рэдакцыі напісаў просьбу да польскага консула ў
Мінску, каб нашаму супрацоўніку далі гуманную візу.
Паслаў яе па электроннай пошце. Спярша хацеў яшчэ
патэлефанаваць у консульства, але ўспомніў, што тэле-
фоны там на падслуху лукашэнкоўскіх спецслужбаў.
Выявілася гэта на пачатку года, калі консул у Бярэсці
неразважна давала па тэлефоне інструкцыі польскаму
кіроўцу фуры, каб вяртаўся дадому нягледзячы на за-
барону з увагі на яго ўдзел у дарожна-транспартным
здарэнні, у выніку якога загінулі былі дзве беларускія
жанчыны. Я аглядаў на тэлеканале з Мінска матэрыял
пра гэта з зарэгістраванай тэлефоннай размовай пані
консул.
Просьбу, якую паслаў я ў консульства ў Мінск, пера
даў таксама яму, каб з адбіткай хутка пайшоў туды і
асабіста звярнуўся па дапамогу. Папрасіў, каб павядо-
міў, што атрымаецца.
Тады кантакт між намі сарваўся. Вечарам я прачытаў
у Фейсбуку заяву калегі:
„Я, грамадзянiн краіны, якая нядаўна ўсё яшчэ была
Рэспублiкай Беларусь, выступаю супраць удзела Бела-
русі ў ваенным нападзе Расіі на Украіну.
Тыя людзі, якія адказныя за ўварванне ў дом вялікага
украінскага народа з боку Беларусі павінны разумець,
што гэтым учынкам яны адменяць беларускую дзяр-
жаўнасць і заканчваюць яе гісторыю.
Я патрабую вывада расейскіх войскаў з тэрыторыі Бе-
ларусі. Я хачу, каб мая краiна стала тэрыторыяй бяспекi
i не прымала ўдзелу ў агрэсii. (#беларусы_супраць)”.
Амаль тыдзень не было ніякага кантакту.
Пазваніла мне толькі яго сяброўка, якая цяпер жыве
ў Познані. Перадала мне яна інфармацыю, што ён
уцякае праз Расію ў Грузію. І яшчэ папярэдзіла, каб
нічога не слаць на яго адрас электроннай пошты, бо
ён узламаны.
І вось 8 сакавіка калега урэшце азваўся. З новага
адрасу прыслаў мне імэйл, што ён у Батумі. Значыць,
яму ўдалося. Я адчуў вялікую палёгку.
8 сакавіка 2022 г.
Хотят ли русские войны? Ёсць такая антываенная
савецкая песня яшчэ з пачатку шасцідзесятых гадоў.
Харкаў, 26 лютага 2022 г.
Я з непакоем сачыў за тым, як беларускі рэжым замы-
кае непрыхільныя яму шматлікія інтэрнэт-рэсурсы. Як
абвяшчае экстрэмісцкімі замежныя сайты тыпу Белсат,
Радыё Свабода, Радыё Рацыя. Наш Часопіс, праўда, та-
кога абсягу і палітычнага значэння ў Беларусі не мае,
але ж нашае стаўленне да антыдэмакратычнага рэжыму
Лукашэнкі аднолькавае. Я нават нядаўна спытаў, ці
часам і наш сайт не закрыты. Ён адказаў, што пакуль
даступны, але службы напэўна пра яго ведаюць.
Аднак хлопец супрацоўнічае з намі легальна.
Пра свой тадышні арышт і зняволенне напісаў у Часопіс
эмацыйны доўгі артыкул.
Дзяцюк, безумоўна, знаходзіўся пад наглядам
спецслужбаў Лукашэнкі, якія ператварылі Беларусь
проста ў сучасны канцлагер. Там цяпер ужо звыш
тысячы палітычных вязняў. Паводле некаторых
меркаванняў пабойваючыся рэпрэсій краіну магло
пакінуць нават чвэрць мільёна грамадзян, якія ў
значнай меры апынуліся ў Польшчы.
Хлопец доўгі час хаваўся.Пісаў мне, што часта мяняе
кватэру і нават нумар тэлефона ці іншыя каардынаты,

5. 5
IV.2022
Czasopis
n
АД РЭДАКТАРА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
Адразу ўспомнілася яна мне як толькі пачалася вайна
ў Украіне. Бо ўсё ж такі не магу паверыць у дазвол звы-
чайных расіян на цяперашняе варварства іхняга прэзі-
дэнта Пуціна, які пад прыдуманым пратэкстам загадаў
сваім вайскам бамбіць „брацкую” дзяржаву.
Нягледзячы на палітычны таталітарызм у Расіі, аса-
бліва ў савецкі час, яна заўсёды была для мяне неяк
блізкая. Добра ведаю рускую мову, толькі пісаць і раз-
маўляць мне на ёй ужо нялёгка, бо няма такой нагоды
і патрэбы. У сваёй хатняй бібліятэцы маю шмат рускай
літаратуры, якую часам чытаю. Гэта перадусім класі-
ка – Талстой, Дастаеўскі ці Лермантаў. Маю таксама
поўнае выданне ў арыгінале „Архіпелагу Гулаг” Са-
лжаніцына. Люблю, вядома, і рускія песні, але толькі
даўнія або народныя.
У Расіі прыйшлося мне пабываць толькі два разы. У
80-ыя гады быў Маскве і Пецярбургу (тады Ленінгра-
дзе) як удзельнік студэнцкай экскурсіі, якую зладзіла
нам беластоцкая палітэхніка. Другі раз быў нядаўна. У
2018 г. пабываў у Гусеве ў Калінінградскай вобласці з
дэлегацыяй гарадской управы ў Міхалове, дзе я тады
працаваў. Мы паехалі, каб абмеркаваць інвестыцыйны
праект з думкай пра грошы з Еўрапейскага Саюза ў рам-
ках трансгранічнай праграмы Польшча – Расія.
Падчас абедзвюх паездак меў я нагоду бліжэй пазна-
ёміцца з расіянамі не як навукоўцамі ці чыноўнікамі,
але проста людзьмі. Сардэчнымі і адназначна мірнымі.
У Гусеве, названым так у гонар камандзіра батальёна,
які загінул у 1945 г. падчас бою ў гэтым горадзе (раней
– Гумбінен), быў я якраз у гадавіну выгнанання адтуль
нямецка-фашысцкай арміі. У цэнтральным парку разам
з гусеўцамі, у тым ліку дзеткамі і моладдзю, размалёў-
валі мы антываенныя мірныя лозунгі.
Юрка Хмялеўскі■
Гусеў (Калінінградская вобласць), май 2018 г.
З
архіва
аўтара
ЗАПІСЫ ЧАСУ (IІI.2022)
Наша хроніка
На Падляшшы
■24 lutego – pierwszego dnia napaści
Rosji na Ukrainę – w centrum Bia-
łegostoku odbyła się akcja protesta-
cyjna. Nastépnie grupa osób należą-
cych do białoruskiej diaspory Bia-
łegostoku protestowała przeciwko
wojnie przed białoruskim konsula-
tem w mieście.
■26 lutego w Białymstoku odbyła się
konferencja „Podlaskie sąsiedztwa
– wyzwania”. Zostały na niej po-
ruszone tematy dotyczące złożonej
sytuacji polsko-białoruskiego po-
granicza. Mówiono m.in. o proble-
mach mniejszości białoruskiej i za-
grożeniach dobrego sąsiedztwa Po-
laków i Białorusinów na Białostoc-
czyźnie. Konferencję zorganizowa-
ło Centrum Edukacji Obywatelskiej
Polska – Białoruś w Białymstoku
we współpracy z organizacjami bia-
łoruskimi z Podlasia.
■27 lutego uroczyście wmurowano
kamień węgielny pod budowę cer-
kwi Ikony Bogurodzice „Życiodaj-
ne źródło” w Karakulach w gminie
Supraśl. Nabożeństwu przewodni-
czyli arcybiskup białostocki i gdań-
ski Jakub oraz biskup supraski An-
drzej. Świątynię zaprojektowali ar-
chitekci Michał Bałasz i Olga Haj-
duczenia, a prace budowlane roz-
poczęto jesienią 2021 r.
■27 lutego w Białymstoku z inicjaty-
wy Białoruskiego Zrzeszenia Stu-
dentów oraz Galerii Arsenał mani-
festowano niezgodę na odbywają-
ce się w Białorusi referendum kon-
stytucyjne, które ma umożliwić Łu-
kaszence dalsze „legalne” sprawo-
wanie dyktatorskiej władzy. Akcja
była też gestem solidarności z Ukra-
iną. W jej ramach na jednym płótnie
wyszywano krzyżyki czerwone, na
drugim – żółte i niebieskie. Pomy-
słodawczynią tego protestu-perfor-
mance’u odbywającego się w róż-
nych krajach jest ilustratorka i sce-
nografka z Grodna, od kilkunastu
lat mieszkającą w Czechach, Rufi-
na Bazlowa.
■28 lutego radni sejmiku wojewódz-
twa podlaskiego przyjęli uchwałę,
na mocy której wypowiedzieli po-
rozumienia o współpracy z obwoda-►

6. 6 IV.2022
Czasopis
n
mi grodzieńskim i brzeskim w Bia-
łorusi. – Ta uchwała nie jest skie-
rowana przeciwko zwykłym miesz-
kańcom Białorusi. To jest nic inne-
go jak sytuacja związana z tym, że
nie popieramy tego reżimu, z któ-
rym tam mamy do czynienia, który
zaangażował się w wojnę – powie-
dział marszałek Artur Kosicki.
■2 marca trzydzieści organizacji re-
prezentujących mniejszość białoru-
ską w Polsce oraz Białorusinów z
Białorusi osiadłych w naszym kraju
podpisało się pod odezwą wyraża-
jącą sprzeciw wobec agresji reżimu
Putina i reżimu Łukaszenki na wol-
ne państwo ukraińskie. Niżej treść
odezwy po polsku.
■3 marca podczas nadzwyczajnej
sesji Rady Miasta białostoccy rad-
ni podjęli decyzję o zerwaniu part-
nerskich stosunków z białoruskim
Grodnem i rosyjskimi miastami:
Kaliningradem, Pskowem, Tom-
skiem i Irkuckiem. Białostocki sa-
morząd uznał, że w obliczu bru-
talnej napaści Rosji i Białorusi na
Ukrainę współpraca z tymi miasta-
mi jest obecnie niemożliwa.
■Białoruska diaspora w Białymsto-
ku pomaga walczącej Ukrainie. 6
marca przed białoruskim konsu-
latem odbyła się zbiórka na rzecz
pomocy walczącym w Ukrainie
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
26 лютага падчас канферэнцыі„Падляшскае суседства – выклікі”падляш-
скамуаўтаруМіхалуАндрасюкубылаўручанапрэмія„ГліняныВялес”,пры-
знана яму яшчэ ў 2020 г. за кнігу„Поўня”
Радыё
Рацыя
My, Białorusini Polski, jesteśmy przeciwni agresji re-
żimu Putina i reżimu Łukaszenki na wolne państwo ukra-
ińskie. Niezależnie od tego, czy nasi przodkowie od stu-
leci żyli na Podlasiu i naszą ojczyzną jest Polska, czy też
niedawno znaleźliśmy tu swój drugi dom, a często schro-
nienie – dziś czujemy się jednym narodem i razem mówi-
my NIE WOJNIE!
Agresja na Ukrainę jest niedopuszczalną zbrodnią. Za-
graża też bezpieczeństwu w Europie i na świecie. Jest to
pogwałcenie wszelkich demokratycznych praw i zasad.
Stanowczo też przeciwstawiamy się określaniu działań
samozwańczego reżimu Łukaszenki jako działań „biało-
ruskich”. My, obywatele Republiki Białoruś, różnych na-
rodowości, dokonaliśmy wyboru w 2020 roku, a Łuka-
szenka stracił prawo reprezentowania swojego państwa.
Również my, Białorusini – polscy obywatele, nie zgadza-
my się z takim obrazem naszego narodu! Nazywajmy rze-
czy po imieniu – to nie Białorusini uczestniczą w agresji
na Ukrainę, ale dyktator i jego poplecznicy nielegalnie
reprezentują terytorium Białorusi, wykorzystywane przez
rosyjskich okupantów przeciwko pokojowej i demokra-
tycznej Ukrainie i narodowi ukraińskiemu. To nie Rosja-
nie są agresorem, ale służby Putina, to nie Czeczeni wal-
czą z Ukraińcami, a kadyrowcy.
Wzywamy wszystkie międzynarodowe organizacje,
wszystkie państwa, aby realnie zrobiły wszystko co w ich
mocy, aby powstrzymać zbrodniarzy.
Zwracamy się również do mediów, aby tłumaczyły sy-
tuację Białorusi w tym konflikcie. Setki tysięcy Białoru-
sinów na całym świecie codziennie wychodzi na ulice,
protestując przeciwko tej wojnie, tak jak wcześniej pro-
testowali przeciw dyktaturze w Białorusi. Tysiące z nich
obecnie czynnie angażuje się w pomoc Ukrainie i zasila
grupy wolontariuszy, organizujące pomoc oraz wpłaca
pieniądze na rzecz Ukrainy. Pokazujmy prawdziwy ob-
raz Białorusinów!
Bracia Ukraińcy! Zawsze wspieraliśmy Wasze dążenia
do życia w demokracji i pokoju we własnym kraju. I nig-
dy nie przestaniemy tego robić! Byliśmy, jesteśmy i bę-
dziemy Was wspierać i walczyć wraz z Wami o silną i de-
mokratyczną Ukrainę! Przecież zjednoczona Ukraina to
także niepodległa Białoruś i bezpieczny świat!
Słava Ukrayini! Žyvie Biełaruś!
2 marca 2022 r.
ODEZWA
►

7. 7
IV.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
ochotnikom. Zbierano do busa śpi-
wory, męskie buty trapery, power-
banki, latarki czołowe, bieliznę ter-
miczną, opatrunki, bandaże, wodę
utlenioną, gazę jałową opatrunko-
wą, plastry, opaski uciskowe, leki
przeciwbólowe czy batoniki ener-
getyczne. Na drzwiach samochodu
na plakacie widniał napis po bia-
łorusku i ukraińsku: „Bracia na za-
wsze”, a nad nim powiewały fla-
gi ukraińska, polska i biało-czer-
wono-biała – symbol niezależnej
Białorusi.
■19 marca przed konsulatem Biało-
rusi Białymstoku odbyła się kolejna
antywojenna manifestacja. Zorga-
nizowano ją z inicjatywy Związku
Ukraińców Podlasia, który zaprosił
do wspólnej akcji diasporę białoru-
ską podlaskiej stolicy oraz Fundację
Tutaka. Na manifestacji „Solidar-
ni z Ukrainą przeciw wojnie” po-
jawiło się ponad pół setki protestu-
jących z flagami ukraińskimi oraz
białoruskimi biało-czerwono-biały-
mi. Na zmianę wznoszono okrzyki
po ukraińsku: „Chwała Ukrainie!
Bohaterom chwała!” i po białoru-
sku: „Niech żyje Białoruś! Niech
żyje wiecznie!”.
■25 marca z okazji 104. rocznicy pro-
klamowania Białoruskiej Republiki
Ludowej w Białymstoku odbyły się
niezwykle podniosłe uroczystości.
Zorganizowały je wspólnie organi-
zacje mniejszości i diaspory biało-
ruskiej. Najpierw złożono wiązanki
kwiatów na terenie białostockiego
aresztu śledczego – domniemanym
miejscu śmierci Makara Kraŭcowa,
autora słów hymnu „My wyjdziem
szczylnymi radamai”. Następnie na
Rynku Kościuszki odbył się wiec
poparcia dla wolnej Białorusi i wol-
nej Ukrainy. Główne obchody Dnia
Voli, zakazanego w Białorusi, odby-
ły się w Białostockim Teatrze La-
lek. W części artystycznej wystą-
piły Volny Chor, Navi Band i Zmi-
cier Wajciuszkiewicz. Fotorepor-
taż na str. 21
■W związku z wojną w Ukrainie
Białoruskie Radio Racja zawiesi-
ło nadawanie sobotnich niezwykle
popularnych wśród słuchaczy kon-
certów życzeń pn. „Padlaski kan-
cert pażadanniaŭ”.
■Wraz z nadejściem wiosny zwięk-
szyła się liczba prób nielegalnego
przekroczenia granicy polsko-bia-
łoruskiej. Na przykład 20 mar-
ca Straż Graniczna poinformowa-
ła o 64 takich przypadkach, dzień
wcześniej o 86. Zatrzymano m.in.
obywateli Iraku, Jemenu, Nige-
rii i Syrii.
■Mieszkańcy wszystkich 183 przy-
granicznych miejscowości przy-
granicznych na Podlasiu i Lubelsz-
czyźnie nie mogą przyjmować do
siebie uchodźców z Ukrainy. Nie
pozwala na to prawo, ponieważ
obszary przy granicy z Białorusią
objęte są ograniczeniami wynika-
jącymi z niedawnego stanu wyjąt-
kowego i jego faktycznego (choć
nie formalnego) przedłużenia do
czerwca 2022. Uciekający przed
wojną Ukraińcy nie mogą więc
wjeżdżać do zamkniętej strefy.
У Польшчы
■Polskie miasta zrywają partner-
skie więzi z białoruskimi miasta-
mi. Białoruś jest wiernym sojusz-
nikiem Rosji w jej agresji na Ukra-
inę, dlatego liczne samorządy re-
zygnują ze współpracy ze swoimi
białoruskimi partnerami. 9 marca
na przykład partnerskie kontakty z
Brześciem zerwał Lublin.
■8 marca Uniwersytet Mikołaja Ko-
pernika w Toruniu zawiesił do od-
wołania współpracę naukową i dy-
daktyczną ze wszystkimi rosyjski-
mi i białoruskimi uczelniami, insty-
tucjami naukowymi, wydawnictwa-
mi i naukowcami. To protest wobec
agresji Rosji i Białorusi na Ukra-
inę. Jednocześnie poinformowano,
iż obywatele Rosji i Białorusi, któ-
rzy przebywają obecnie na UMK,
mogą kontynuować swoje bada-
nia i kształcenie zgodnie z harmo-
nogramem.
25 сакавіка падчас Дня волі ў Беластоку старшыня Беларускага саюзу
ў Рэчыпаспалітай Яўген Вапа (злева) традыцыйна ўручыў бел-чырво-
на-белыя букеты кветак асобам заслужаным для беларускай справы. На
гэты раз лаўрэатамі сталі Марына Ляшчэўская і Ян Абадоўскі (абое
справа) за арганізацыю шматлікіх акцыяў пратэсту і дапамогу бежанцам,
а таксама Юліта Сцепанюк (злева) і дырэктарка Самаўрадавага прад-
школля н-р 14 у Беластоку Люцыя Неміровіч (з-за хваробы не магла
быць прысутная) за абарону гэтага беларускага садка.
Фота
Юркі
Хмялеўскага
►

8. 8 IV.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
Украіну ад 24 лютага, калі напала на яе Расія, на
працягу месяца пакінула ўжо звыш трох мільёнаў
грамадзян. Каля двух мільёнаў бежанцаў – пераваж-
на жанчыны і дзеці – апынулася ў Польшчы. Каб сха-
вацца ад вайны, пэўная іх частка прыбыла таксама на
Падляшша.
Улады ў Варшаве і гмінныя самаўрады адразу вый-
шлі бежанцам насустрач, аказваючы ім усякую дапа-
могу, перад усім ў раскватараванні і працаўладкаванні.
Працягнулі да іх руку таксама звычайныя грамадзяне,
аказваючы ім фінансавую і іншую дапамогу. Мы – бе-
ларусы на Падляшшы і ў іншых гарадах – зразумела,
адгукнуліся на гэта ад усяго сэрца. Многія бежанцы з
Украіны знайшлі прытулак у нашых дамах, а іх дзеткі
пайшлі ў школу вучыцца разам з беларускімі і поль-
скімі аднагодкамі.
Менавіта так паступаць і трэба – гуманна і па-хры-
сціянску. Тым больш, што, на жаль, ніхто не дасць
поўнай гарантыі, ці часам мы не будзем вымушаны
– не дай Бог – калісь так ратавацца як цяпер уцекачы
з Украіны. Свет зрабіўся надта неспакойным, а мы на
Падляшшы жывём вельмі блізка ваеннага тэатру з па-
даючымі на людзей бомбамі і ракетамі. З гэтай пры-
чыны бежанцы з Украіны крыху пабойваюцца ехаць у
Беласток і наш прымежны рэгіён. Кіруюцца пераважна
ў глыб Польшчы, а то і далей – на захад у Еўропу.
Салідарызуючыся цяпер з Украінай мы так як увесь
цывілізаваны свет рашуча супраць агрэсара – Расіі,
таксама яго саюзніка – рэжыму Лукашэнкі. Таму
ўлады гарадоў і гмінаў, у якіх пражывае наша мен-
шасць, адразу спынілі супрацоўніцтва і кантакты з
партнёрамі ў Расіі. Для прыкладу так вырашылі са-
маўрады Беластока, Бельска-Падляшскага, Гайнаўкі,
Саколкі, Міхалова, а таксама соймік Падляшскеага
ваяводства. У выпадку партнёрскіх дамоў з гарадамі
ў Беларусі справа больш складаная. Некаторыя сама-
ўрады (м.інш. сакольскі) звязаны яшчэ мільённымі
кантрактамі ў рамках трансгранічнай праграмы Еў-
рапейскага Саюза.
За справай бежанцаў з Украіны, таксама палітуце-
качоў з Беларусі, Польшча дэмаграфічна ўжо не так
маналітная як дагэтуль. Вынікі мінулагодняга пера-
пісу насельніцтва, якія неўзабаве стануць вядомымі,
у гэтым выпадку будуць ужо ў значнай меры неакту-
альнымі.
Вайна па-суседску і мы
Дэманстрацыя перад беларускім консульствам у Беластоку супраць вайны ў Украіне. 27 лютага 2022
Радыё
Рацыя
■14 marca we wrocławskiej gale-
rii 66P w Centrum Sztuki Piekar-
nia otwarto instalację Leona Ta-
rasewicza „Wysiedlenie”. Przed-
stawia ona błękitny dom leżący na
dachu, oderwany od fundamentów.
Nad głowami zwiedzających wiszą
ikony i czarno-białe zdjęcia ludzi
z tobołkami, wózkami, walizkami.
– Warto przypomnieć, że w cywi-
lizacji chrześcijańskiej pierwszymi
uchodźcami była Święta Rodzina
– mówił podczas wernisażu Leon
Tarasewicz. – Święty Józef wyru-
szył z Betlejem do Egiptu, prowa-
dząc osiołka, na którym siedziała
Matka Boża, trzymająca w ramio-
nach Jezusa Chrystusa. Ekspozy-
cję można oglądać do 30 kwietnia.
Czyt. na stronie obok
■Firmy wysokich technologii z Ukra-
iny i Białorusi chcą przenosić się
do Polski. Tamtejsi przedsiębiorcy,
widząc zagrożenie dla dalszego ich
►

9. 9
IV.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
Навейшая мастацкая выстава Лявона Тарасэвіча
„Высяленне”, якая 14 сакавіка адкрылася ў Вроцла-
ве, у сваім універсальным пераказе вельмі актуальная.
Аўтар па-мастацку пераносіць гледача ў траўматыч-
нае перажыванне бежанцаў, якім свет з дня на дзень
пераварочваецца дагары нагамі. Гэта пакідае трывалы
свет у агульнай свядомасці і гістарычнай памяці па-
цярпелага народу.
Тарасэвіч моцна свядомы, які вялікі боль, страх, фі-
зічнае і псіхічнае цярпенне мусяць перажываць людзі,
якім трэба ўцякаць з уласнага дому. Так як у 1915 г. ад
вайны ўцякалі яго продкі разам з сотнямі тысяч бела-
русаў з Падляшша.
Як сказаў мастак для Радыё Рацыя рэалістычныя
малюнкі не ў змозе перадаць душу бежанцаў і іх дра-
матычны досвед, таму чалавечае ўяўленне трэба зва-
рушваць сімваламі. Менавіта на выставе „Высяленне”
ў цэнтры ўвагі макет невялікага доміку, пастаўлены
дагары нагамі. Над ім падвешаны копіі ікон – падляш-
скіх, украінскіх, нямецкіх, яўрэйскіх, ромскіх...
Домік на выставе памаляваны такім свойскім і бліз-
кім для нас сінім колерам. У беларускіх дамах даўней
такою сіняю глінкай часта фарбавалі сцены. Таксама
намагільныя помнікі і прыдарожныя крыжы.
НевыпадковатакаявыставаадкрыласяўВроцлаве.Бо
ж адгэтуль у 1945 г. выселілі немцаў. Цяпер гэта ўсё ста-
ла зноў актуальнае за справай бежанцаў з Украіны.
Тарасэвіч лічыць, што экспансія мацнейшых наро-
даў і краін у свеце ніколі не скончыцца. Як сказаў у
Радыё Рацыя, „чалавек – homo sapiens з’яўляецца ду-
маючым тыпам жывёлы, і калі толькі з’яўляецца нех-
та мацнейшы, то ён стараецца падпарадкаваць іншых
сабе. Няважна, які гэта будзе прынцып: рэлігійны, па-
літычны ці этнічны...”.
Як мудра і трапна заўважыў мастак – каб не дапу-
сціць да гэтага, у грамадстве павінна быць заўсёды
некалькі сілаў, якія ўзаемна сябе кантралююць не да-
зваляючы на насілле і дыктатуру. Сапраўды, каб так
было ў Расіі, Пуцін вайны з Украінай не пачаў бы.
Трэба, каб зразумелі тое і ў Беларусі, дзе Лукашэнку
цяпер папраўдзе, на жаль, ніхто не кантралюе.
Надта актуальная выстава
На выставе„Высяленне”ў цэнтры ўвагі макет невялі-
кага доміку, пастаўлены дагары нагамі
Радыё
Рацыя
działania w obliczu toczących się
walk i coraz to nowych sankcji na-
kładanych przez Zachód, rozpoczęli
poszukiwanie możliwości otwarcia
nowych siedzib w Polsce (m.in. na
Pomorzu), by w ten sposób utrzy-
mać swoją dotychczasową pozycję
na rynku i nie stracić klientów.
■W polskiej prasie pojawiły się do-
niesienia o dyskryminowaniu Bia-
łorusinów mieszkających w Polsce
jako „sojuszników Putina”. Oso-
by, które uciekły przed prześla-
dowaniami reżimu Łukaszenki do
Polski, doświadczają teraz wrogo-
ści ze strony niektórych Polaków.
Tego rodzaju relacji nie brakuje
na przykład w Trójmieście, które
szczególnie otworzyło się na bia-
łoruskich uchodźców. Mieszkający
tam Białorusini na portalach spo-
łecznościowych podają przykłady
wrogości ze strony Polaków, a nie-
którzy z nich zaczynają nawet za- ►

10. 10 IV.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
stanawiać się nad wyjazdem na za-
chód Europy.
■19 marca prawosławny metropoli-
ta warszawski i całej polski Sawa
zwrócił się do patriarchy moskiew-
skiego Cyryla o pomoc w powstrzy-
maniu wojny w Ukrainie. „Zwra-
cam się doWas w imieniu Polskiego
Kościoła Prawosławnego z prośbą
o podniesienie swojego patriarsze-
go głosu, aby wojna, mająca miej-
sce na Ukrainie, prowadzona przez
Armię Rosyjską, została przerwa-
na – napisał metropolita Sawa. „Nie
można pozwolić, by dwa słowiań-
skie narody prawosławne, wycho-
dzące z jednej chrzcielnicy św. księ-
cia Włodzimierza, prowadziły bra-
tobójczą wojnę. Znając moc Wasze-
go duchowego autorytetu, wierzy-
my, że Wasz głos zostanie usłysza-
ny” – zaapelował zwierzchnik pol-
skiej Cerkwi do rosyjskiego patriar-
chy.Wcześniej w antywojennym to-
nie zabrali też głos inni hierarcho-
wie Cerkwi prawosławnej w Pol-
sce, wzywając jednocześnie wier-
nych do udzielania pomocy uchodź-
com z Ukrainy i wszystkim potrze-
bującym wsparcia w kraju objętym
wojną.
■Mimo sankcji ekonomicznych na-
łożonych na Rosję i Białoruś przez
Polskę jadą bez przeszkód białoru-
skie i rosyjskie TIR-y wypełnio-
ne towarami. Okazuje się bowiem,
że wprowadzone przez Unię Euro-
pejską embarga nie dotyczą trans-
portu drogowego. Bruksela rozwa-
ża wprowadzenie odpowiednich
przepisów, uniemożliwiających
taki przewóz towarów.
У Беларусі
■Białoruś, mimo pojawiających się
regularnie w mediach komunika-
tów o planowanym bezpośrednim
ataku jej wojsk na Ukrainę, nie
rozpoczęła otwartej inwazji. Sta-
ła się zapleczem logistycznym dla
rosyjskiej armii. W białoruskich
przygranicznych miastach szpi-
tale przyjmują rannych żołnierzy,
kostnice ciała poległych, a na nie-
których cmentarzach dokonuje się
wojskowych pochówków. Z tery-
torium Białorusi wystrzeliwane są
również rosyjskie rakiety, atakują-
ce cele w Ukrainie. Wielu komen-
tatorów uważa, że Łukaszenka po-
zostając wiernym sojusznikiem Pu-
tina, stara się za wszelką cenę unik-
nąć bezpośredniego zaangażowania
białoruskiej armii w działania wo-
jenne.
■Pod koniec lutego Prokuratura Ge-
neralna poinformowała o uznaniu
za ekstremistyczne portali interne-
towych Białoruskiego Radia Racja
i centrum praw człowieka „Charty-
ja-97”. Dotąd takie miano przypisa-
no większości niezależnych biało-
ruskich mediów, takim jak Zerka-
lo.io, Euroradio, Radio Svaboda,
„Nasza Niwa”. W marcu do takiej
listy dopisano też serwis Deutsche
Welle. Za ekstremistyczne uznano
wszystko, co Deustsche Welle za-
mieszcza w Internecie, w tym ka-
nał na komunikatorze Telegram,
czat DW Biełaruś, a nawet logo
„DW”. Sama witryna internetowa
Антываенны шпацыр беларускіх жанчын. Мінск, 3 сакавіка 2022 г.
Аляксандр Лукашэнка да вайны Расіі ў Украіне белурускую армію трымае
напагатове
president.gov.by
Тэлеграм-канал
►

11. 11
IV.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
Нядзеля 27 лютага – гэта быў асноўны дзень рэс-
публіканскага рэферэндуму па зменах у канстытуцыі
дзяржавы. Раней на працягу тыдня адбывалася да-
тэрміновае галасаванне. Хаця лукашэнкаўская прапа-
ганда імкнулася зрабіць рэферэндум важнай падзеяй,
стаўленне да яго грамадства было даволі абыякавае.
Прапанаваныя змены пераважна для жыцця людзей
не мелі вялікага значэння, а большасць праекту зме-
ненай канстытуцыі нават не бачыла.
Рэферэндум праходзіў толькі на тэрыторыі Беларусі.
Замежных участкаў для галасавання ў консульствах
на гэты раз не было. Афіцыйна з-за каранавіруса. Па-
праўдзе аднак рэжым вырашыў у такі спосаб пазбег-
чы таго, каб беларусы за мяжой – яны ж відавочная
апазіцыя – не папсавалі яму выбарчых статыстык.
Сфальшаваць вынікі ў сябе можна (што і адбылося),
там – гэта больш складанае.
Камісіі былі сфармаваныя з асоб верных рэжыму,
незалежных назіральнікаў звычайна не дапусцілі. Па-
водле афіцыйных вынікаў яўка была вельмі высокая,
бо 78,6 прац. За змененай канстытуцыяй аддадзеных
было нібыта 82,86 прац. галасоў. Пра колькасць ня-
важных бюлетэняў Цэнтральная выбарчая камісія не
інфармавала. А такія, безумоўна, былі, паколькі апа-
зіцыя заклікала паставіць два крыжыкі.
Паводле вынікаў апытання, праведзенага нефар-
мальна адным з незалежных аналітычных цэнтраў,
на выбарчыя ўчасткі пайшло 50 прац. выбаршчыкаў.
Палова была са зменамі ў канстытуцыі, а другая па-
лова супраць або ўкінула перакрэсленыя няважныя
бюлетэні.
У дзень рэферэндуму многія людзі, ідучы на ўчаст-
кі, пратэставалі супраць вайны Расіі з Украінай. Яны
скрыта крычалі „Слава Украіне” і „Не вайне”. Паводле
праваабаронцаў сілавікі затрымалі больш за трыста
асоб па ўсёй Беларусі.
4 сакавіка Аляксандр Лукашэнка паставіў свой под-
піс пад „рашэннем рэспубліканскага рэферэндуму”,
аб’яўляючы, што абноўленая канстытуцыя стане за-
коннай з 15 сакавіка – у Дзень Канстытуцыі Рэспуб-
лікі Беларусь.
Рэферэндум у цяні вайны ў Украіне
Тэлеграм-канал
Deutsche Welle jest zablokowana
w Białorusi od października 2021 r.
Za przechowywanie i rozpowszech-
nianie „ekstremistycznego materia-
łu” w Białorusi grożą kary finan-
sowe i kary pozbawienia wolności
do 15 dni.
■3 marca w Mińsku funkcjonariu-
sze OMON-u wtargnęli do ko-
ścioła, by zatrzymać modlące się
o pokój matki poborowych, któ-
rych białoruski reżim przygotowu-
je do udziału w agresji na Ukrainę.
Choć Łukaszenka zapewnia o tym,
że białoruscy żołnierze nie uczest-
niczą w wojnie, to ciągle dociera-
ją sygnały o przygotowaniach Bia-
łorusi do bojowego wsparcia Ro-
sji w ataku na Ukrainę. Zatrzyma-
ne kobiety zostały przewiezione na
posterunek milicji, a następnie po-
uczone i zwolnione.
■15 marca w Białorusi weszła w ży-
cie konstytucja, znowelizowana z
inicjatywy Aleksandra Łukaszen-
ki. Według państwowej agencji
BiełTA, za przyjęciem poprawek
do Konstytucji Republiki Białoru-
si głosowało prawie 4,5 mln obywa-
teli. To ponad 80 proc. wszystkich
osób, które wzięły udział w głoso-
waniu. Artykuł 18 nowej konstytu-
cji Białorusi mówi, że „Republika
Białorusi wyklucza agresję mili-
tarną przeciwko innym państwom
ze swojego terytorium”, co brzmi
szczególnie w obliczu inwazji ro-
syjskiej na Ukrainę (w tym z teryto-
rium Białorusi). Nowa konstytucja
mówi też, że jedna osoba nie może
pełnić funkcji prezydenta Białorusi
dłużej niż dwie kadencje, ale prze-
pis ten wejdzie w życie po objęciu
urzędu przez nowo wybraną głowę
państwa. Oznacza to, że po zakoń-
czeniu obecnej kadencji, Aleksan-
der Łukaszenka będzie mógł rzą-
dzić jeszcze przez 10 lat, począw-
szy od 2025 r. Nowa konstytucja
wyklucza też z ubiegania się o naj-
wyższy urząd osoby, które wyje-►

12. 12 IV.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
chały za granicę, co pozbawia moż-
liwości kandydowania obecnych li-
derów opozycji. Czyt. str. 11
■Białoruś udzieliła techniczne-
go wsparcia zajętej przez Rosjan
ukraińskiej elektrowni w Czarno-
bylu. Po ustaleniach Putina i Łuka-
szenki białoruscy energetycy wzięli
na siebie kwestię dostarczania prą-
du do elektrowni, co ma zabezpie-
czać ją przed nieprzewidzianymi
konsekwencjami wynikającymi z
możliwych awarii.
■16 marca na pięć lat więzienia został
skazany Pawał Winahradaŭ, znany
bloger. Uznano go winnym „pod-
żegania do nienawiści społecznej”,
„obrazy prezydenta” i organizację
zamieszek. Winahradau przebywał
w areszcie od 22 grudnia 2021 r.
Dzień wcześniej miński sąd skazał
na kary 2,5 roku więzienia dzien-
nikarzy niezależnej gazety „Nasza
Niwa”, Jahora Marcinowicza i An-
dreja Skurkę.
■17 marca został znaleziony w Miń-
sku martwy w Emil Czeczko, de-
zerter z polskiej armii, który pod ko-
niec ubiegłego roku zbiegł do Bia-
łorusi. Polski żołnierz wielokrotnie
krytykował postępowanie swoich
służb granicznych, udzielając bia-
łoruskim reżimowym mediom kon-
trowersyjnych wywiadów. Czeczkę
znaleziono powieszonego w swo-
im mieszkaniu – białoruskie służ-
by wszczęły śledztwo w tej sprawie.
Na razie nic nie wiadomo o udziale
osób trzecich w zdarzeniu.
■19 marca prezes Kolei Ukraińskich
Ołeksandr Kamyszyn poinformo-
wał, że dzięki jego białoruskim ko-
legom, współpracującym z opozy-
cją, doszło do przerwania połączeń
kolejowych pomiędzy Białorusią i
Ukrainą. Dzięki akcji Białorusinów
rosyjskie wojska nie mogły korzy-
stać z połączeń kolejowych, który-
mi jechało zaopatrzenie dla Rosjan.
– Nie będę podawał szczegółów, ale
jestem wdzięczny białoruskim kole-
jarzom za to, co robią – powiedział
prezes Kolei Ukraińskich.
■22 marca ośrodek dla migrantów w
centrum logistycznym w Bruzgach
został zamknięty. Ostatnio prze-
bywało tam ponad czterysta osób.
Byli to obywatele Iraku, Iranu, Syrii
i innych krajów Bliskiego Wscho-
du. Blisko stu spośród nich odlecia-
ło specjalnym rejsem do Iraku. Po-
zostali umieszczeni zostali w hote-
lach i sanatoriach w oczekiwaniu na
kolejne loty ewakuacyjne.
■25 marca prezes Związku Pola-
ków na Białorusi Andżelika Bo-
rys po roku przebywania w wię-
zieniu wyszła na wolność i zosta-
ła osadzona w areszcie domowym.
Stało się tak w wyniku usilnych za-
biegów polskiego MSZ. Nieoficjal-
nie wiadomo, że o jej wypuszczeniu
z więzienia mógł zdecydować list
matki z prośbą o uwolnienie córki,
napisany do Aleksandra Łukaszen-
ki. Andżelika Borys została aresz-
towana 23 marca ubr. Oskarżono ją
o działania na rzecz „rehabilitacji
nazizmu” i podżeganie do nienawi-
ści narodowej i religijnej oraz sia-
na niezgody na gruncie przynależ-
ności narodowej, religijnej, języko-
wej. Groziło jej od 5 do 12 lat po-
zbawienia wolności. Nadal uwię-
ziony jest inny działacz ZPB, An-
drzej Poczobut, zaś w białoruskich
więzieniach przebywa 1,1 tys. więź-
niów politycznych.
■Jak oszacował Polski Instytut Eko-
nomiczny, unijne sankcje obejmą
54 proc. białoruskiego eksportu
do UE, co może doprowadzić do
zmniejszenia tegorocznego PKB
tego kraju o 5 proc. Roczna war-
tość eksportu objętego sankcjami to
ok. 2,9 mld dolarów. Sankcje go-
spodarcze będą miały również ne-
gatywny wpływ na Polskę, na któ-
rą przypada 17 proc. wysyłek wy-
robów cementowych, 22 proc. pro-
duktów zawierających chlorek po-
tasu oraz 13 proc. drewna i wyro-
bów z drewna.
У свеце
■24 lutego Rosja nagle i bez żadne-
go powodu zaatakowała Ukrainę.
Rozpoczął się największy w Euro-
pie od czasów II wojny światowej
kryzys polityczny i humanitarny, w
który zaangażowała się większość
państw świata.
■1 marca 141 krajów poparło rezolu-
cję Zgromadzenia Ogólnego ONZ,
potępiającą działania Rosji i doma-
gającą się natychmiastowego wyco-
fania przez Kreml wojsk z Ukrainy.
Przeciwko były tylko Rosja, Biało-
ruś, Syria, Korea Północna i afry-
kańska Erytrea.
■3 marca Międzynarodowy Komitet
Paraolimpijski postanowił o wyklu-
czeniu reprezentacji Rosji i Biało-
rusi w udziału w Igrzyskach Para-
olimpijskich w Pekinie.
■4 marca Komisja Europejska za-
Быў сардэчным сябрам
беларускіх літаратараў з Падляшша
12 сакавіка у Гродне памёр вядомы літаратуразнаўца Аляксей Пяткевіч.
Як педагог і прафесар трымаў ён цесны кантакт таксама з беларускімі
літаратарамі з Падляшша.
Аляксей Пяткевіч нарадзіўся 30 сакавіка 1931 г. у вёсцы Новы Свержань
каля Стоўбцаў. Закончыў філалагічны факультэт Беларускага Дзяржаў-
нага універсітэту ў Мінску па спецыяльнасці беларускай і рускай мовы
і літаратуры. З 1957 г. жыў у Гродне. Працаваў у тамашнім універсітэ-
це, якому з яго між іншым ініцыятывы прысвоена было імя Янкі Купа-
лы. Як літаратуразнаўца напісаў шмат кніг і артыкулаў пра беларускую
культуру і літаратуру. Даследаваў таксама творчасць Сакрата Яновіча і
іншых „белавежцаў”.
Аляксей Пяткевіч памёр у шпіталі, хварэў на каранавірус. Светлая
памяць...
►

13. 13
IV.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
►
wiesiła współpracę z Rosją i jej
sojuszniczką Białorusią w ramach
programów współpracy transgra-
nicznej Europejskiego Instrumen-
tu Sąsiedztwa (ENI CBC). Decy-
zja ta o natychmiastowym skutku
została podjęta w następstwie rosyj-
skiej agresji wojskowej na Ukrainę.
Dotyczy to programu na lata 2014-
2019 oraz nowego okresu progra-
mowania 2021-2027. Całkowite fi-
nansowanie UE dla ośmiu progra-
mów z Rosją wynosi 178 mln euro,
dla dwóch programów z Białorusią
– 257 mln euro.
■6 marca, w pierwszą niedzielę Wiel-
kiego Postu, patriarcha moskiewski
Cyryl w swoim kazaniu nawiązał do
toczącej się wojny w Ukrainie. Jego
słowa cytowały wszystkie agencje
prasowe na świecie, były też sze-
roko komentowane w Polsce. Pa-
triarcha powiedział m.in.: – Przy-
stąpiliśmy do bitwy, która ma nie
fizyczne, a metafizyczne znaczenie.
Od ośmiu lat trwały próby unice-
stwienia tego, co istnieje na Don-
basie. A na Donbasie istnieje brak
akceptacji dla tzw. wartości, które
dzisiaj są proponowane przez tych,
którzy pretendują do władzy nad
światem. To dziś taki test lojalno-
ści wobec tej władzy, pewna prze-
pustka do tego szczęśliwego świa-
ta, świata nadmiernej konsumpcji,
świata rzekomej wolności. Czy wie-
cie, co to za test? Test bardzo pro-
sty, a jednocześnie potworny: to pa-
rada gejowska. Dlatego to, co dziś
się odbywa w sferze relacji między-
narodowych, ma znaczenie nie tyl-
ko polityczne. Chodzi o coś inne-
go i dużo ważniejszego niż polity-
ka. Chodzi o zbawienie człowieka.
I wszystko, co jest związane z uspra-
wiedliwianiem grzechu potępione-
go w Biblii, jest dziś testem naszej
wierności Panu, naszej sposobności
wyznawania wiary w naszego Zba-
wiciela. Wszystko, co mówię, ma nie
tylko jakieś znaczenie teoretyczne i
nie tylko sens duchowy. Wokół tego
tematu dzisiaj toczy się realna woj-
na (cytat na podst. Gazety Prawnej).
Komentarz obok.
■Legendarny zespół Pink Floyd nie
chce być słuchany w Białorusi i
Rosji. Muzycy postanowili usunąć
swoją muzykę z serwisów stre-
amingowych dostępnych w tych
krajach. W mediach społeczno-
ściowych napisali: „Stojąc po stro-
nie świata zdecydowanie potępia-
jącego rosyjską inwazję na Ukra-
Metafizyczna rdza
■Jerzy Sulżyk
Władimir Michajłowicz Gundiajew w końcu przemówił. I tak dowiedzieli-
śmy się, że zabijanie ludzi, w tym dzieci, można usprawiedliwić konieczno-
ścią walki metafizycznej. Okazuje się bowiem, że rosyjskie systemy rakieto-
we Grad, Kalibr, Iskander czy S-400 mogą być znacznie bliżej Boga niż mo-
dlitwa. Metafizyczne ładunki wybuchowe przecinają niebo na różnych pu-
łapach, a my, patrząc w niebieściutki, czysty firmament, wznosząc tam swój
wzrok, powinniśmy dostrzegać ich wielką moc. A gdybyśmy przypadkiem
zapomnieli o tych metafizycznych ładunkach, to spadając na szpital, dom czy
plac miejski, przypomną nam o swojej sile. Władimir Michajłowicz Gundia-
jew wyraźnie poczuł tę moc, przemawiając w cerkwi Chrystusa Zbawiciela
w Moskwie. Mówiąc o metafizyce nie odczuwał zapewne skutków poparzeń,
bólu poranionych ciał, niewysłowionego cierpienia tych wszystkich, którzy
realnie, wprost i bezpośrednio przeżywali stratę najbliższych – dzieci, bra-
ci i sióstr, mężów i żon, rodziców… Usta pełne metafizyki w takich okolicz-
nościach to obelga rzucona w świat. Czy Bóg to słyszy? Zostawmy Boga w
spokoju i zajmijmy się sobą. Bóg swoje zadanie już wykonał. I widział, że
wszystko, co zrobił, było dobre. Nie ma metafizycznej walki i metafizyczne-
go cierpienia. Jest dziś walka fizyczna i ból fizyczny. I każdy człowiek widzi,
że to jest złe. Tyle, że dla niektórych świat kończy się chyba na progu świą-
tyni. Złote kremlowskie kopuły zaczynają pokrywać się rdzą.
KOMENTARZ
Збамбітыя дамы ў Харкаве
Тэлеграм-канал

14. 14 IV.2022
Czasopis
n
ХРОНІКА■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
Сучасная вайна гэта не толькі бомбы і ракеты, але
і псіхалагічная інфармацыйная тактыка з выкары-
станнем развітых тэхналогій найперш праз інтэрнэт
і тэлебачанне. Пасля нападу Расіі на Украіну Крэмль
адразу пацыфікаваў у сябе журналістаў, забараняючы
ім у іншы чымсьці афіцыйна прыняты спосаб перада-
ваць ваенныя інфармацыі. У рэзультаце расіяне доўгі
час на экранах сваіх тэлевізараў разбураных ракета-
мі і бомбамі ўкраінскіх будынкаў нават не бачылі. Ім
рэдактары талкавалі толькі, што там пачалася нейкая
спецаперацыя.
І вось у варунках такой цэнзуры 14 сакавіка падчас
галоўнага выпуску інфармацыйнай праграмы „Время”
на першым тэлеканале ў студыю ўбегла раптам нейкая
дзеўка, якая за плячыма вядучай трымала праз хвіліну
антываенны плакат. На ім былі надпісы – па-англійску
– „Стоп вайне”, „Не верце прапагандзе”, „Тут вас аб-
манваюць”. Дзеўка некалькі разоў крыкнула „Спыніце
вайну!” і тады знікла з экрана.
Аказваецца, была гэта Марына Аўсяннікава, дачка
ўкраінца і расіянкі. Увесь свет заўважыў яе ўчынак, за
што ўдзячнасць выказаў ёй нават прэзідэнт Украіны
Володымыр Зэленскі.
Згодна з новым законам за штосьці такое пагражае
нават пятнаццаць гадоў зняволення. Тымчасам Аўсян-
нікаву засудзілі толькі штраф памерам 30 тыс. рублёў
(у пералічэнні каля 1,2 тыс. зл.). Цікава, што ў судзе яе
абаронцам быў беларускі адвакат Антон Гашынскі.
Хутка з’явіліся меркаванні, што акцыя магла быць
поўнасцю запланаваная Крамлём, каб крыху размяк-
чыць пазіцыю расіян у свеце.
Адважны ўчынак ці запланаваная акцыя?
inę, dzieła Pink Floyd od 1987 roku
oraz wszystkie solowe nagrania Da-
vida Gilmoura są (…) usuwane ze
wszystkich platform muzyki cyfro-
wej w Rosji i Białorusi.
■9 marca białoruscy ochotnicy wal-
czący w Ukrainie powołali do ży-
cia samodzielny batalion, noszący
imię Konstantego Kalinowskiego.
Wcześniej, bo tuż po rozpoczęciu
rosyjskiej inwazji, w ramach Obro-
ny Terytorialnej powstała Pierw-
sza Białoruska Kompania Pułku
„Azow”. W jej skład weszli żoł-
nierze walczący wcześniej w Don-
basie w Grupie Taktycznej „Biało-
ruś”. Batalion walczy w Kijowie,
ale jego punkt rekrutacyjny dzia-
ła także przy Białoruskim Domu
w Warszawie, gdzie jego działacze
kompletują dla ochotników sprzęt
potrzebny do walki, np. samocho-
dy terenowe. Jak informują źródła
ukraińskie, do Kijowa przyjechało
już 40 tysięcy ochotników, w więk-
szości byłych wojskowych, z ponad
50 krajów świata.
■11 marca Władimir Putin i Alek-
sander Łukaszenko spotkali się w
Moskwie. W oficjalnym komuni-
kacie podano, iż owocem rozmów
są umowy o dostawach najnowo-
cześniejszego sprzętu wojskowego
z Rosji do Białorusi, w zamian za
co Mińsk dostarczy drugiej stronie
maszyny rolnicze i różnego rodza-
ju sprzęt inżynieryjny.
■Sankcje ekonomiczne nakładane na
Rosję w wielu przypadkach kiero-
wane są również do Białorusi, która
traktowana jest jako sojusznik agre-
sora czy wręcz jako agresor. Postą-
piły tak kraje Unii Europejskiej,
USA, Kanada, Wielka Brytania, a
także m.in. Japonia i Korea Połu-
dniowa oraz wiele firm o globalnym
zasięgu. Na długiej liście znajduje-
my np.:Apple, Boeninga, wszystkie
znaczące koncerny samochodowe,
operatorów kart kredytowych, zna-
czące firmy internetowe, w tym Go-
ogle i Facebook, ekskluzywne mar-
ki modowe, producentów elektroni-
ki, koncerny paliwowe itd.
■11 marca prezydent Joe Biden
oświadczył, iż Stany Zjednoczone
wraz z Unią Europejską i państwa-
mi G7 zawieszą normalne stosun-
ki handlowe z Rosją, odbierając jej
tzw. klauzulę najwyższego uprzy-
wilejowania. Ogłosił też, że Rosja
nie będzie mogła korzystać z poży-
czek Międzynarodowego Funduszu
Walutowego i Banku Światowego,
oraz zapowiedział zakaz importu do
USArosyjskiego alkoholu, diamen-
tów i owoców morza.
■Ruszyła międzynarodowa kampa-
nia „Belarus With Ukraine”. Ak-
cja ma przeciwdziałać fali hejtu,
jakiego zaczęli doświadczać wszy-
scy Białorusini, za działania biało-
ruskiego dyktatora Aleksandra Łu-
kaszenki. Do kampanii włączyła się
m.in. białostocka Fundacja „Tuta-
ka”, współpracująca w tej kwestii
z biurem Światłany Cichanoŭskiej
oraz innymi białoruskimi organiza-
cjami na świecie. „Białoruś – to nie
reżim Łukaszenki” – piszą organi-
zatorzy akcji w swoich apelach. ■
►

15. 15
IV.2022
Czasopis
n
Reportaż
Profesor Mychajło
Od początku wojny w Ukrainie kontaktuję się z profeso-
rem Mychajło Selivaczowem z Kijowa. Na początku żar-
tował – twierdził, że znajduje się w bezpiecznym miejscu,
w swoim domu, w miasteczku odległym 70 km od Kijo-
wa, gdzie jest nawet studnia, co pozwala być niezależnym
w warunkach wojny. Do profesora przyjechała z Kijowa,
po nocy spędzonej w schronie, córka z mężem i z ośmio-
letnią wnuczką. „Jesteśmy na szczęście razem” – pocie-
szał się profesor.
Po tygodniu już nie było żartów. Na moje „dobry wie-
czór” profesor odpowiedział, że oni już nie mówią ani
„dzień dobry”, ani „dobry wieczór”. Gdy rozmawiali-
śmy, córka z wnuczką akurat przemieszczała się w zatło-
czonym pociągu z Kijowa do Truskawca, by przez Słowa-
cję wyjechać do Wiednia, gdzie „ugrzęzła” starsza jej cór-
ka z mężem, wracając do Kijowa. Ale tam jest rodzina jej
ojca, więc jest gdzie się zatrzymać. Zięć profesora wyje-
chał do Kijowa..
Jeszcze w czwartek 24 lutego, kiedy wybuchła wojna,
profesor miał wykłady na Uniwersytecie w Kijowie, ale
już w piątek nie. „Rozłożyliśmy deski w piwnicy, ale śpi-
my w domu” – informował.
W kolejnych dniach mówił o ewakuacji syna – artysty
malarza – z rodziną z Charkowa do Kosowa w Zachod-
niej Ukrainie. Zapraszałam profesora z żoną do Polski, ale
twierdził, że w gościach to dobrze być trzy dni, nie dłużej.
Obiecał mnie odwiedzić jak wojna się skończy. Rozmawia-
liśmy o paradoksach historii. Jego dziadek Aleksy Seliwa-
czow – Rosjanin, z zawodu nauczyciel, w obliczu I wojny
światowej udał się z Wilna w „bieżeństwo” do Charkowa,
gdzie zdążył ożenić się z ukraińską nauczycielką Katarzy-
ną Szulik i umarł tam w 1918 r. Jego babcia Anna Solan-
ko – Białorusinka, zmarła jeszcze w Wilnie w 1915 r. i zo-
stała pochowana na Rossie. Ich malutkimi dziećmi zajęła
się siostra babci – Maria Solanko, która w latach I wojny
światowej znalazła się na Połtawszczyźnie. Nikt nie wie,
jaki ją los spotkał. Ojca profesora – Romana, wychowy-
wała druga żona Aleksego, która po jego śmierci wyszła
za mąż za architekta Gieorgija Ikonnikowa. Siostra Roma-
na – Helena zmarła w dziecięcym wieku w Chorole na Po-
łtawszczyźnie. Rodzina profesora przez ponad sto lat na
dobre zadomowiła się w Ukrainie. A teraz on musi ucie-
kać przed wojną...
Stas i Jana
8 marca wyjeżdżam z Białegostoku do Gdańska przez
Warszawę. Jeszcze nie wiem, że spotkam uchodźców z
Ukrainy. W przedziale pociągu „Dąbrowska” relacji Bia-
łystok-Wrocław spotykam dwójkę pasażerów. Rozmawia-
ją po rosyjsku – o wojnie w Ukrainie. Są bardzo przeję-
ci. Jadą do Wrocławia, bo tam pracuje ich kuzyn, który
ich przygarnie do siebie. Bagaży właściwie nie mają. Py-
tam, skąd są, skoro rozmawiają po rosyjsku. Okazuje się,
że jadą z Kijowa – 58-letni ojciec Stas z córką Janą, oko-
ło 30 lat. Stas jest przedsiębiorcą, w Kijowie mieszka na
czternastym piętrze. Jak powiedział, od początku wojny
nocował w domu, nie schodził do schronu, bo tam pełno
starych i dzieci. Modlił się każdego wieczora przed snem.
Mieszka w dzielnicy na peryferiach Kijowa, którą ostrze-
liwano od początku wojny. Jest muzułmaninem, obywate-
lem Azerbejdżanu. Na początku lat 90. świadomie wypro-
wadził się do Kijowa, gdzie poznał swoją żonę Ukrainkę.
Przez cały czas rozmawiał po rosyjsku, nie nauczył się ukra-
ińskiego, ale jak stwierdził, nikt mu nigdy nie zwrócił na to
uwagi, poza starszą panią, która na pytanie o „ostanowkę”
w autobusie, odpowiedziała mu: „po naszemu – „zupyn-
ka”. Nie odebrał tego jako przytyku, ale raczej jako uświa-
domienie, jak po ukraińsku nazywa się przystanek. „Za te
trzydzieści lat nie spotkałem żadnego „banderowca”, ani
„nacjonalisty” – jak o Ukraińcach mówi Putin. Dobrze mi
My ich ochrystyły,
my ich i otpiwajem
►
Takie billboardy pojawiły się w Ukrainie od razu po roz-
poczęciu rosyjskiej inwazji
Twitter.com

16. 16 IV.2022
Czasopis
n
►
Reportaż
się żyło w Ukrainie. Ja naprawdę nie chcę nigdzie wyjeż-
dżać. Proponowano mi Niemcy, Holandię, Stany Zjedno-
czone... A ja chcę być u siebie na czternastym piętrze. Ja
naprawdę nie mam potrzeby widzieć Bidena, Obamy i ich
wszystkich razem wziętych. Jadę tylko dlatego, że Janie ka-
zał wyjeżdżać jej mąż. Nie chciałem jej samej puszczać w
nieznane”. Jana jest notariuszem. Miała dobrą pracę w Ki-
jowie. Jak zaczęła się wojna, wyjechała z mężem na wieś,
by czuć się bezpiecznie. A tam przeżyła prawdziwy horror
– znalazła się w samym epicentrum walki. Po dwóch stro-
nach damby (grobli) toczyły się zacięte boje i bomby spa-
dały na ich wieś. Postanowili w sobotę wyjechać, a w nie-
dzielę ich dom został zburzony, sąsiedzi – zabici. W nocy
z niedzieli na poniedziałek z ojcem dotarła na granicę. Na
szczęście przekroczyli ją w ciągu czterech godzin. Po pol-
skiej stronie busem dotarli do Narewki, gdzie przyjęli ich
baptyści w swoim ośrodku. Było ciasno, ale czysto i moż-
na było się wyspać po nieprzespanej nocy. Rano poczęsto-
wano ich ciepłym śniadaniem – kaszą z parówką. Stas jako
muzułmanin poprosił o samą kaszę. Następnie odwieziono
ich do Białegostoku na dworzec kolejowy, skąd udali się do
Wrocławia. Wdzięczni baptystom za gościnność, na drogę
otrzymali suchy prowiant. Stas opowiada, jak w stresie nie
zabrał ze sobą prawie nic: „Przecież ja mam z szesnaście
par porządnych dżinsów, a jadę w sztruksach”.
Chcę im jakoś pomóc, ale nie chcą żadnej pomocy – mają
walutę, karty bankomatowe, ale by kupić herbatę w „War-
sie”, należy mieć gotówkę. Przydałam się im ze swoimi
drobnymi, choć widzę, jak ich ta cała sytuacja krępuje. Zo-
stawiam na wszelki wypadek kontakty do moich wrocław-
skich znajomych oraz „wciskam” im drobne, by mieli jaką-
kolwiek polską gotówkę w kieszeni. Jadą w nieznane, nie
wiedzą, gdzie się zatrzymają, ani kiedy wrócą z powrotem.
Stas mówi, że nie wie, czy postawi pomnik na grobie swej
zmarłej pół roku temu żony, która miała zaledwie 51 lat.
Warszawa Wschodnia
Czekając na pociąg do Gdańska na dworcu Warszawa
Wschodnia, poczułam się jakbym była w jakimś kosz-
marnym filmie. Nie widziałam jeszcze takich tłumów lu-
dzi – dzieci płakały, wszyscy stłoczeni jak śledzie w becz-
ce. Trudno było przejść. Pod rozkładem jazdy na bagażu
siedziała może siedmioletnia dziewczynka, ściskając plu-
szowego misia i tuląc się do niego. Obok stała zagubio-
na mama. Czekały na pociąg do Krakowa. By nie oglądać
zafrasowanych i zmartwionych twarzy matek, poszłam na
peron. Tam również pełno ludzi, głównie ukraińskich ko-
biet. Wśród nich krążyli wolontariusze w zielonych kami-
zelkach. Przyprowadzili do mnie kobiety, abym pomogła
im wsiąść do pociągu do Gdańska.
Luda, Natasza, Iryna, Ania, Alina i Lera
Czekając na przyjazd pociągu zapytałam, czy ktoś na nie
będzie czekał w Gdańsku. Okazało się, że nikt. Na moje
pytanie, dokąd się mają udać, odpowiedziały, że będą no-
cować na dworcu. „To będzie problem, bo dworzec w
Gdańsku jest w remoncie” – powiedziałam. „To gdziekol-
wiek” – usłyszałam w odpowiedzi. Pociąg przyjeżdżał o
godzinie 22.00, więc nie bardzo wyobrażałam, gdzie mogą
się udać. Zaproponowałam nocleg w swoim mieszkaniu.
„Nam byle kawałek podłogi, bo my już dwie noce nie spa-
łyśmy”. Pierwszej nocy o drugiej nad ranem zerwało ich
ze snu bombardowanie Żytomierza. Ubrały się, wynaję-
ły busa i dojechały do granicy z Polską, na której spędziły
dziesięć godzin. Drugą noc przeczekały w jakimś schro-
nie pod Warszawą – jak powiedziały: „my ze schronu jed-
nego trafiłyśmy do drugiego”. Dlatego chciały jechać byle
gdzie, byle do miasta.
Na dworcu w kasie dano im bilet do Gdańska – byle je-
chać, byle nie siedzieć na dworcu, gdziekolwiek. Mama,
jej dwie córki i trzy wnuczki – 13, 17 i 18 lat. Bez bagaży.
Na szczęście sąsiadka wzięła trzy panie do siebie. Sąsiad
zaprowadził Ukrainki do punktu informacyjnego w Domu
Harcerza. Oczekiwanie na rejestrację zajęło siedem godzin.
Oprócz rejestracji nic im nie zaproponowano – ani mieszka-
nia, ani pracy. Proponowano jechać dalej na zachód, może
np. do Słupska. W ciągu dwóch dni dzięki dobrym ludziom
udało się zorganizować miejsce zamieszkania. Zaangażo-
wali się w pomoc Aleksandra i Mieczysław Moskwowie,
Elwira Dębska, Jakub Zejer ze Stowarzyszenia Kibiców Le-
Zbudowana w 1862 r. cerkiew Narodzenia Najświętszej
Marii Panny we wsiWiazywka koło Żytomierza przed i po
bombardowaniu 7 marca 2022 r.
Twitter.com

17. 17
IV.2022
Czasopis
n
chii Gdańsk „Lwy Północy”, które ogłosiło wsparcie i po-
moc dla Ukraińców.Wswoim ośrodku „Ostrzycki Las” nad
Jeziorem Ostrzyckim na Kaszubach ulokował je mecenas
Marcin Jadwiszczok. Doktor Beata Słobodzian zaopatrzy-
ła panie w walizkę, wypełnioną środkami higienicznymi i
kosmetycznymi. Panie myślą o jak najszybszym powrocie
do domu. Tam pozostali ich mężowie i ojcowie.
Anna i Maksim, Sasza
W przedziale siedzieli matka z synem. Mimo ciepła nie
zdejmowali kurtek. Tak zmarzli poprzedniej nocy, że nie
mogli się nagrzać.Anna – to anglistka z gimnazjum w Char-
kowie. Bardzo lubi młodzież, ale szkoła już nie działa. Char-
ków został zbombardowany, szkoła też. Anna do ostatniej
chwili zwlekała z wyjazdem z Charkowa. Maksim ma 12
lat i w daleką podróż wybrał się z lekturą. Przez tydzień
będą w Gdańsku, a potem lecą do Szwecji do przyjaciółki
Anny z dzieciństwa. Widać było, jak przeżywają podróż w
nieznane. Tym niemniejAnna powiedziała: „My ich ochry-
styły, my ich i odpiwajem”.
Sasza z Winnicy siedziała cicho, ze słuchawkami na
uszach. Trudno w milczeniu rozpoznać w niej Ukrainkę.
Jedynie jej smutne oczy wskazywały na to, że przeżywa
bardzo wyjazd w nieznane. Dzień wcześniej bombardowa-
no jej rodzinne miasto.
Oksana
Przyjechała z czternastoletnią córką spod Kijowa do
Gdańska 2 marca. Dzień wcześniej przyjechała jej syno-
wa z ponad roczną córeczką. Wjeżdżały przez Słowację.
Zatrzymały się przy zborze baptystów w Gdańsku – syno-
wa należy do tej wspólnoty religijnej. Oksana pracowała
jako dyspozytor lotów na lotnisku w Kijowie, a tu chciała-
by robić cokolwiek, by zarabiać na utrzymanie. „Umiem
szyć, gotować, mogę pakować, rozstawiać towar”. Szczę-
śliwie wynajęto im dwupokojowe mieszkanie za czynsz i
opłaty. Wprowadziły się do niego w sobotę 12 marca. „Pła-
kałam ze szczęścia” – opowiada Oksana. Na razie mają je-
dzenie, ubrania i pampersy dla najmłodszej z nich. Oksa-
na ma jeszcze dwóch synów w Ukrainie – 24 i 25 lat. Je-
den jest na wojnie, a drugi po odbyciu służby wojskowej
aktualnie „odpoczywa”.
***
Wszyscy moi bohaterowie mają nadzieję na rychły po-
wrót do domu – może za dwa tygodnie...
***
Od rana w niedzielę próbuję się skontaktować z profeso-
rem Mychajło Selivaczowem. Wreszcie za trzecim razem
odezwała się na krótko jego żona: „My w ewakuacji”. Rano
ogłoszono ewakuację miasteczka Berezań. Seliwaczowo-
wie udali się przez Kaniów do Kosowa...
Helena Głogowska■
Charków, 7 marca 2022 r. Ewakuacja 1,5-milionowego
miasta
Telegram

18. 18 IV.2022
Czasopis
n
Вершы пра Украіну
Ніаднойкраінеўсвецестолькінепрысвя-
цілісваіхпаэтычныхтвораўбеларускіяпа-
эты, як Украіне. Ніхто так шчыра, светла
і пяшчотна не апеў украінцаў, як бела-
русы ў сваіх паэтычных строфах. Калі б
сабраць усе вершы беларускіх паэтаў,
прысвечаныя Украіне, яе людзям, падзе-
ям, помнікам, то трэба было б выдаваць
добрых некалькі тамоў. Амаль у кожнага
беларускагапаэтаёсцьтворыпраУкраіну
іяеталенавітынарод.Ігэтыятворыпа-ра-
нейшамупішуццаібудуцьпісацца,пакуль
існуюць беларускі і ўкраінскі народы-су-
седзі. Інакш быць не можа.
Памятаеце, яшчэ Янка Купала (1882-1942) пісаў:
Украіна, цвеце любы,
Сонцам гадаваны,
У мінулым край няволі,
Курганоў, кайданаў…
Украіна, Украіна!
Глянь ты, азірніся:
Як цярпела, паўставала,
Як імкнешся ў высі...
Янка Купала прысвячаў свае паэтычныя радкі і Та-
расу Шаўчэнку. Верш „Памяці Т. Шаўчэнкі” быў апуб-
лікаваны ў зборніку „Гусляр” (1910). Ён быў напісаны
25 лютага 1909 года. А яшчэ ў Янкі Купалы ёсць верш
„Памяці Шаўчэнкі”, які ўпершыню з’явіўся ў друку ў
„Нашай ніве” 12 сакавіка 1909 года за подпісам Янук
Купала. У ім паэт пісаў пра Тараса Шаўчэнку так:
Дух збудзіў свайму народу
Сваім гучным словам,
Навучыў любіць свабоду,
Родны край і мову…
У аснове паэмы „Тарасова доля” Янкі Купалы па-
кладзены жыццёвы шлях вялікага Кабзара. Упершы-
ню паэма была апублікавана ў газеце „Літаратура і
мастацтва” 3 сакавіка 1939 года. Аўтограф паэмы за-
хоўваецца ў Мінску ў Дзяржаўным літаратурным музеі
Янкі Купалы.
„Тарасова доля” прысвечана памяці Тараса Шаўчэн-
кі:
І заплакала Ўкраіна, –
Плакала нямала, –
Як хавала свайго сына,
Песняра хавала.
Насып сыпалі высокі
Па-над Днепрам сінім,
Каб відаць было далёка
Па ўсёй Украіне…
У 1939 годзе ў Мінску выйшаў зборнік „У вянок Т. Р.
Шаўчэнку”, куды ўвайшлі творы беларускіх пісьменні-
каў Якуба Коласа, Янкі Купалы, Петруся Броўкі, Але-
ся Гурло, Максіма Танка, Пімена Панчанкі, Уладзімі-
ра Дубоўкі, Анатоля Вялюгіна, Язэпа Пушчы, Міколы
Аўрамчыка, Рыгора Няхая і іншых аўтараў.
Паэтка Яўгенія Янішчыц (1948-1988) у сваім зборніку
„Каліна зімы” (Мн., 1987) змясціла верш, прысвечаны
170-годдзю Тараса Шаўчэнкі. Ён называецца „Тарасаў
шлях”. Апошняя страфа ў вершы гучыць так:
Жывому, мы паклонімся паэту.
Хай струны дзён уславяць лёс пяра.
…Ён так стаіць, што сёння ўсяму свету
Здалёк відна Чарнечая Гара!
Паэт-песеннік Адам Русак (1904-1987) таксама не
застаўся ўбаку ад памяці пра Тараса Шаўчэнку. Верш
„Тарасу Шаўчэнку” вызначаецца напеўнасцю і заду-
шэўным лірызмам:
Хадзіў кабзар па Украіне,
На кобзе песні пеў кабзар,
А ў гэтых песнях-веснаплынях –
Душы пакута, сэрца дар…
Цудоўныя пажаданні ўкраінскаму паэту, пераклад-
чыку, акадэміку Максіму Рыльскаму (1895-1964) дасы-
лаў Якуб Колас (1982-1956) у вершы „Песняру Максі-
му Рыльскаму”. Упершыню гэты верш надрукаваўся
ў часопісе „Полымя” (1960, No5), а дасланы Максіму
Рыльскаму быў пры жыцці:
Паэт-летапісец, мой дружа Максіме,
Цудоўнай паэзіі сад,
Што ўзносіць высока паэтава імя
І цветам духмяным багат!
Прымі прывітанне і пажаданне
Здароўя, удачы, песняр!
Няхай жа красуе паэзіі ззянне,
Няхай жа квітнее твой дар.
Народны паэт Беларусі Пятрусь Броўка (1905-1980)
заўсёды праяўляў надзвычай высокую зацікаўленасць
Украіна, цвеце любы...
Вершы беларускіх паэтаў, прысвечаныя Украіне

19. 19
IV.2022
Czasopis
n
да ўкраінскага народа, да яго гісторыі і літаратуры. Ён
часта бываў на Ўкраіне. Ён шчыра выказваўся пра пісь-
меннікаў Максіма Рыльскага, Паўло Тычыну, Уладзімі-
ра Сасюру, Міколу Бажана і, вядома ж, пра Тараса Шаў-
чэнку. Ідучы насустрач 125-годдзю з дня нараджэння
Кабзара ў 1938 годзе разам з Янкам Купалам і Якубам
Коласам Пятрусь Броўка стаў сааўтарам артыкула „Да
юбілею паэта-рэвалюцыянера”, які быў апублікаваны
ў газеце „Звязда” 29 жніўня 1938 года.
Паэт Алесь Гарун (1887-1920) свой паэтычны твор
прысвяціў вечнай памяці Тараса Шаўчэнкі. У ім аўтар
перадаў сум Кабзара па роднай Украіне:
За тысячу вёрст ад радзімага краю,
У стэпу, пустэчы бязлюднай
Сумуець казак па загубленым раю,
Па маці-Украіне цуднай…
Народны паэт Беларусі Пятрусь Броўка прысвяціў
паэтычныя радкі нават параходу „Украіна” . Ён скла-
даецца з 14 строфаў. З вялікай цеплынёй і павагай піша
аўтар пра параход „Украіна”, дзе апошнія радкі верша
гучаць бы просьба:
Завязі ж, завязі ты
Прывітанне ад сына
Залатой Украіне,
Дарагой Украіне.
Яшчэ з большай любоўю і пяшчотнасцю Пятрусь
Броўка напісаў верш „Кіеў”. Верш багаты на эпітэ-
ты, параўнанні, у ім адчуваецца задушэўнасць вяліка-
га і прыгожага Кіева да людзей, і аўтара да гасціннай
сталіцы Украіны, якая „заўжды з народам думай адзі-
най…”:
Радасна быць
Тваім сынам і госцем,
Горад паданняў
І маладосці.
Заўжды ты ветлы,
Заўжды гасцінны!..
Кіеў – сталіца,
Сэрца Ўкраіны!
Народны паэт Беларусі Максім Танк (1912-1995) так-
сама нямала сваіх паэтычных радкоў адрасаваў Украіне.
Зямлю ўкраінскую ён называў зямлёй сясцёр і братоў:
Прывет табе ад сэрцаў нашых,
Ад палымнеючых сцягоў!
Заўжды квітней, зямля Тараса,
Зямля маіх сясцёр, братоў!
Паэт Янка Журба (1881-1964) быў родам з Віцебшчы-
ны. Але, пасля Глухаўскага настаўніцкага інстытута, на-
стаўнічаў на Чарнігаўшчыне, працаваў выкладчыкам у
гарадскіх і пачатковых вучылішчах Украіны. І, вядома
ж, прысвячаў ёй свае паэтычныя радкі:
Ніколі не забуду час той шчасны,
Калі зычліва мне ўсміхнуўся лёс:
У сонечную братнюю Ўкраіну
Мяне ён, бы на крыллях, перанёс…
І гэтую братнюю краіну Янка Журба шчыра палю-
біў:
Я палюбіў цябе, край украінскі,
За слодыч музыкі бандур тваіх,
За хараство паэзіі Шаўчэнкі,
Што цешыць і старых, і маладых…
Пісьменнік Піліп Пестрак (1903-1978) быў унікаль-
ным чалавекам. З ім сумаваць не прыходзілася. Любіў
ён шчыра Украіну, асабліва маладых украінак. У вер-
шы „На Дняпры” паэт распавядае, як ён „імчыць па
Дняпры” і спыняецца на яго берагах. На адным беразе
ўбачыў „стаіць маладзіца – украінская краса, – дайце ж
падзівіцца!”. І … закружыла галаву паэту і прыгажуня,
і… ўся Украіна.
Прысвяціў Піліп Пестрак і абразкі-фрагменты Укра-
іне. Яны простыя, лёгкія і, нават, трохі наіўныя. Але
галоўная думка гэтых абразкоў вось у гэтай страфе:
А толькі ў дружбе вечнай
Быць сілаю адзінай…
Прымі паклон сардэчны,
Сястрыца Украіна!
Шмат вершаў адрасаваў Украіне паэт Сяргей Панізь-
нік.І гэта невыпадкова, бо паэт вучыўся ў Львоўскім
вышэйшым ваенна-палітычным вучылішчы, быў ваен-
ным журналістам. З-пад яго пяра выйшлі шчырыя радкі,
падараваныя ўкраінскаму пісьменніку Дзмітру Чарад-
нічэнку (1935-2021), які ўсё жыццё моцна сябраваў з
беларускімі літаратарамі, любіў Беларусь.
Помнік Тарасу Шаўчэнку ў Мінску
►

20. 20 IV.2022
Czasopis
n
Вершы пра Украіну
Ёсць у Сяргея Панізьніка і цудоўная „Песня Украіне”,
у якой паэт прызнаецца, што
Я сінявокім краем ганаруся,
Куды б вандроўны вецер ні паслаў.
Не жыў бы ў сэрцы сум па Беларусі –
Я Украіну б роднаю назваў.
Гэты верш быў апублікаваны ў зборніку Сяргея Па-
нізьніка „Кастры Купалля” (Мн., 1967).
Дзень 26 красавіка 1986 года ўвайшоў у гісторыю Бе-
ларусі, Украіны і ўсяго чалавецтва, як адна з самых тра-
гічных старонак ХХ стагоддзя.Aтaмнa-ядзepны выбyx
нa чaцвёpтым блoкy Чapнoбыльcкaй AЭC cтaў cтpaш-
ным пaкapaннeм paдыяцыйным aпpaмeньвaннeм, cмяp-
oтнымiпaкyтaмi,бeжaнcтвaм,aнкaлaгiчнымixвapoбaмi,
iншымi нacтyпcтвaмi для жыхароў Беларусі і Украіны ў
першую чаргу. Caмымi пepшымi вoдгyкaмi нa Чapнo-
быль cтaлi вepшaвaныя paдкi Hiлa Гiлeвiчa, Aнaтoля
Bялюгiнa, Pыгopa Бapaдyлiнa, Яўгeнii Янiшчыц, Miкo-
лы Mятлiцкaгa, Aнaтoля Гpaчaнiкaвa, Maкciмa Taнкa,
Дaнyты Бiчэль-Зaгнeтaвaй, Улaдзiмipa Bepaмeйчыка,
Aлeгa Лoйкi, Cяpгeя Зaкoннiкaвa, Любы Tapacюк, Улa-
дзiмipa Пaўлaвa, Aлы Kaнaпeлькi, Гeнaдзя Бypaўкiнa,
Улaдзiмipa Hякляeвa, Эдyapдa Aкyлiнa... А ў 1993 годзе
Алесь Бельскі ўкладае зборнік паэзіі твораў беларускіх
паэтаў пра чарнобыльскую трагедыю „Зорка Палын”
з прадмовай народнага дэпутата Беларусі, доктара
тэхнічных навук Станіслава Шушкевіча.
Шмат паэтычных радкоў прысвяцілі Украіне і ўкраін-
цам беларускія паэты Іна Снарская і Васіль Філіпенка,
якія жывуць там сёння. А Уладзімір Караткевіч (1930-
1984) напісаў „Размову з Кіева-Пячэрскім сланом”,
Мікола Арочка (1930-2013) разважаў „На магіле Івана
Франко”, Валянціна Аколава (1954-2013) – пра гасця-
ванне ў Ліны Кастэнка, якая заўсёды кажа, каб „раўня-
ліся сэрцам на мужных, паэт вырастае са слёз”, Міхась
Скобла – беларусу Міхасю Жызьнеўскаму – кавалеру
ордэна герояў Нябеснай сотні, герою Украіны, які стаў
адной з першых ахвяраў падчас Еўрамайдану ў Кіеве ў
2014 годзе, Яўгенія Янішчыц – пра Лесю Украінку:
З Вамі гамоніць абсяг.
Раіцца з Вамі прырода.
Песня і Песні прасцяг –
Леся – легенда народа.
Васіль Вітка (1911-1996) у зборніку „Праводзіны лета”
(Мн., 1972) надрукаваў свой светлы і лёгкі верш „Бар-
вінак”. Ён прысвечаны кветцы барвінак. Да барвінка і
звяртаецца паэт, называючы яго ласкава барвіночкам:
Барвіночку, любы цвеце
Вечна юнай Украіны,
Праз усё жыццё мне свеціш
Самым чыстым успамінам.
Я шчаслівы, што ад малку
Песняй ты запаў у сэрца
Пра Наталку, пра Палтаўку,
Пра азерца, пра вядзерца…
Паэзія, як казаў Рыгор Барадулін, самы аператыўны
жанр. На ўсе падзеі, якія адбываюцца ва Украіне, па-
чынаючы з Данбасу, і сённяшняй вайной, якую развя-
зала Расія, хутка рэагуюць і творчыя людзі. Уладзімір
Някляеў з гэтай нагоды напісаў такія радкі:
Журбую – помнішся ў журбе.
Святкую – у святочнай скрусе.
О, Украіна! Я табе
І за гарою пакланюся.
Наканавана помніць двум,
Што па нялюбых не сумуюць,
Што зберагае толькі сум
Не памяць рэчы – рэч самую.
І калі б’юць наводмаш страты, –
Каб нешта зберагчы,
Цябе
Прыкусваю, саланаватую,
Нібы крывінку на губе.
Паэт Сяргей Законнікаў – даўні сябар Украіны. Ён
з’яўляецца лаўрэатам Міжнароднай літаратурнай прэміі
Украіны імя Рыгора Скаварады, узнагароджаны ордэ-
нам Украіны „За заслугі”. Яшчэ ў 1996 годзе ён напісаў
верш „Беражы сябе, Украіна”. А 25 лютага 2022 года ў
яго напісаўся верш „Любоў мая – Украіна”:
Маньяк пельку страху на свет накінуў
І ўсім пагражае гарачай вайной...
Смяротна бароніцца Украіна,
Хоць цяжка за волю змагацца адной.
А людзі абачлівымі не сталі,
Усё, што святое, загналі ў тавар.
Калі вылазяць то „гітлер”, то „сталін”,
Душыць у зародку патрэбна пачвар.
Вар’яты гульню пачалі не ўчора,
Трымцеў кволы мір кожны год на мяжы.
Было прадчуванне крыві і гора,
Калі заклінаў я: „Сябе беражы!”
Яна, духам, песняй святой жывая,
Красой маладой паўстае прада мной...
Такая нянавісць душу разрывае,
Што я за яе змог бы кінуцца ў бой...
Мне верыцца: ворагі ненькі згінуць,
Яны захлынуцца ва ўласнай крыві...
Любоў мая, мужная Украіна,
Не стань на калені, вечна жыві!
Гэта толькі невялікая нізка твораў і згадка пра бела-
рускіх паэтаў, якія Украіне прысвяцілі свае вершы. Таму
ўсім паэтам хочацца выказаць словы падзякі, якія ў ХХ
стагоддзі і цяпер адрасавалі і адрасуюць усхваляваныя
радкі нашай суседцы Украіне, яе таленавітым і мужным
людзям, яе гісторыі і барацьбе, яе сённяшняму дню,
прыродзе і жыццю.
Таму шчыра хочацца сказаць: „Слава Украіне!”. І ня-
хай жыве наша Беларусь! І жыве наша суседскае твор-
чае пабрацімства!
Сяргей Чыгрын■
►

21. 21
IV.2022
Czasopis
n
Фотарэпартаж
Фотарэпартаж
Дзень Волі 2022
У БЕЛАСТОКУ
Перад Следчым арыштам у Беластоку (фота Радыё Рацыя)
Галоўнае святкаванне ў Беластоцкім лялечным тэатры. Спявае„Вольны хор”– разам з ім Зміцер Вайцюшкевіч (фота Юркі Хмялеўскага)
Мітынг на Рынку Касцюшкі„За вашу і нашу свабоду”(фота Юркі Хмялеўскага)

22. 22 IV.2022
Czasopis
n
Фотарэпартаж
Юліта Сцепанюк, Ян Абадоўскі і Марына Ляшчэўская
Ад імя ўкраінскай дыяспары ў Беластоку выступіў Антон Галавач
Прамаўляе Святлана Ціханоўская Зварот старшыні Рады БНР Івонкі Сурвілы
Канцэрт гурта NaviBand
Фота Юркі Хмялеўскага

23. 23
IV.2022
Czasopis
n
У ПОЛЬШЧЫ
Прысвечаны Дню волі шматлюдны Марш беларусаў замежжа 26.03.2022 г. у Варшаве
25 сакавіка 2022 г. у Вроцлаве

24. 24 IV.2022
Czasopis
n
Марш салідарнасці і антываенны мітынг у Гданьску, 27 сакавіка 2022 г.
Фота Гжэгажа Мэрынга/www.gdansk.pl і Міхала Куштэйкі
Фотарэпартаж