Zuid-Limburg heeft alle ingredienten voor een succesvol geopark o.b.v. uniek geologisch erfgoed en beschikt over een prachtige verzameling van expedities en verhalen. In deze presentatie is een voorbeeld uitgewerkt van mogelijke expedities van een geopark in het Heuvelland.

1. Een UNESCO Geopark:

2. Een UNESCO Geopark:
een kans voor Zuid-Limburg!

3. Geopark
Het is een bestemming waar de bezoekers ervaren hoe de aarde er is gevormd
en wat het effect daarvan is geweest op de regionale natuur en cultuur.
Zuid-Limburg heeft de potentie om succesvol invulling te geven aan geotoerisme.
Een geopark is uitermate geschikt om dat potentieel te benutten waarbij de
focus ligt op regionale duurzame ontwikkeling.

4. Doelstellingen
1. Bescherming van geologisch erfgoed
2. Duurzame ontwikkeling (m.b.v. geotoerisme)
3. Educatie:
 geologische risico’s
 klimaatverandering
 duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen
 respect voor het milieu

5. Geologie
Zuid-Limburg: geologisch gezien uniek in NL
• afzettingen uit Carboon en Krijt aan en dicht onder oppervlakte
• Carboon (360-286 mln jaar geleden)
• steenkool-, zand- en kleilagen
• Krijt (144-65 mln jaar geleden)
• zanden en kalken
• krijtrotsformaties met vuursteenknollen
• deel Krijtafzettingen bedekt door rivierafzettingen Pleistoceen en Holoceen

6. Het Krijt
De Krijtzee
• Laat-Krijt (70 tot 65,5 miljoen jaar geleden)
• Zuid-Limburg was ondiepe tropische zee
• vergelijkbaar met Atlantische Oceaan rond Bahama's nu
• rijk aan planten en dieren:
• koralen, zee-egels, zeegrassen, ammonieten, Mosasauriërs, vissen, schildpadden

7. Geopark = deel van Zuid-Limburg waar Krijtafzettingen aan het
oppervlakte liggen of waar dit is bedekt door latere rivierafzettingen.
Ontwerp (1)
Krijtafzettingen

8. Ontwerp (2)
Er zit leven in het Geopark!

9. Het Verhaal
• Het verhaal van het Krijt
 wordt op een onderhoudende manier verteld
 aan de hand van verschillende expedities
 inclusief hotspots
(plaatsen waar het verhaal zichtbaar wordt gemaakt voor de bezoeker)
 met de focus op een specifiek thema
 beginnend bij een markant punt, zoals:
 museum
 uitkijkplek
 bezoekerscentrum
 bijzondere plaats
• Een voorbeeld ter illustratie en inspiratie:

10. Expeditie 1: Krijtzee
 Thema: Het leven van het Krijt
1. Begin in het Natuurhistorisch Museum en volg de film “Graven naar het verleden” over 400 mln
jaar verandering
2. Bewonder de uitgebreide collectie fossielen uit het Boven-Krijt waaronder de restanten van de
Mosasauriers en zeeschildpadden
3. Ga zelf aan de slag met meer dan 60 mln jaar oud fossielengruis en ontdek onder de microscoop de
meest bijzondere fossielen
4. Loop door de stad richting Grotten-Noord en zie het krijtleven terugkomen in gebouwen
(bijv. Sint-Martinushofje)
5. Wandel door de grotten en bekijk het gigantische kerkhof van het leven uit
het Krijt
6. Word geinformeerd over hoe de kalkresten onder druk van bovenliggend water uitgroeiden tot
lagen kalksteen
7. Betreed het voormalige ENCI terrein en realiseer de waarde maar ook de bijeffecten van
bijna 100 jaar mergelwinning
8. Volg het proces van de winning en de productie van cement en besef de gevolgen daarvan
op de omgeving
9. Zet ter afsluiting van deze expeditie de 3D bril op en laat het leven van de Krijtzee aan je
ogen voorbij trekken

11. Expeditie 2: Opheffing & Revolutie
 Thema: Vorming en bewoning van het Krijt
1. Betreed het uitzichtplatform op de Sint Pietersberg voor uitleg over de opheffing van het Heuvelland
als uitloper van de Ardennen
2. Daal langzaam af en zie hoe de Maas zich heeft ingesneden in het Krijtplateau en rivierterrassen
heeft gevormd
3. Stap op de elektrische waterbus naar Eijsden en vervolg de expeditie met de voorstelling "Human Journey"
in het Museum Ursulinenconvent
4. Pak de bus naar het Savelsbos en luister naar het ontstaan van grubben en de aanvoer van löss in de
ijstijden
5. Sluip als prehistorische jager door het Savelsbos en probeer dieren te spotten als de hermelijn, vos,
bunzing, das en wild zwijn
6. Leer aan de hand van de vuursteenmijn en de Henkeput alles over de Neolitische revolutie en de
Bandkeramische cultuur
7. Vervolg de busreis naar Maastricht voor een bezoek aan het Centre Ceramique
8. Ga op zoek naar de oudste archeologische vondsten m.b.t. menselijk leven van de Neanderthalers in
Nederland
9. Bekijk tot slot van deze expeditie de bandkeramische vondsten die bij opgravingen in de regio naar
boven gekomen zijn

12. Expeditie 3: Ontmoet de Romeinen
 Thema: Het Romeinse Krijt
1. Loop samen met de Romeinse landmeter Sicculus Flaccus via de Sint Servaasbrug naar het
station en ontmoet meisje Ammaca en een Romeinse sjouwer
2. Stap uit in Meerssen en bezoek in het Erfgoedhuis een expositie over Romeins Meerssen
en vervolg de expeditie per fiets of e-bike"
3. Stop bij de Romeinse Villa Herkenberg en maak kennis met de Romeinse eigenaressen
Claudia en Livia en met de schilder Gaius Fabius
4. Hoor in Valkenburg van blokbreker Ambustus hoe de
Romeinen mergelblokken gebruikten als bouwmateriaal en als
grafstenen
5. Verneem van soldaat Lucretius Niger hoe de Romeinse soldaten
werden ingezet bij de aanleg van wegen en openbare gebouwen
6. Ontmoet een Romeinse koerier in Voerendaal en bezoek
hier bij Villa Ten Hove de eigenaar Attalus Postimus en
Crispa, dochter van de knecht
7. Stop voor een kennismaking met de Dame van Simpelveld en haar leven als zelfbewuste
zakenvrouw
8. Verlaat de Via Belgica voor een Romeinse expositie in Bocholtz met de askist van
Bocholtz, de sarcofaag van Simpelveld en andere vondsten
9. Eindig de expeditie in Bocholtz met een Romeinse maaltijd en laat de uitdagingen van
de Romeinen nog eens de revue passeren

13. Expeditie 4: Uitdagingen van nu
 Thema: Duurzaam op het Krijt
1. Fiets vanuit Bocholtz het plateau van Ubachsberg op en ontdek de soortenrijkdom van de voor
ons land unieke kalkgraslanden
2. Raak bekend met bedreigde dieren en planten en check de maatregelen tot behoud van
biodiversiteit op het kalk
3. Begeef je naar de Kunradersteengroeve en zie hoe de Kunrader kalksteen afwijkt van het
Maatrichtse krijtsteen uit expeditie 1
4. Hoor hoe wordt samengewerkt t.b.v. een nieuwe economie die duurzame
bedrijvigheid, natuurversterking en landbouwhervorming met elkaar verbindt
5. Bekijk hoe in de groeve op duurzame wijze Kunradersteen wordt gedolven
9. Ga na waarom toenemende droogte en hitte een probleem zijn voor Zuid-Limburg
en bekijk de mogelijke oplossingen
7. Ga in Meerssen op zoek naar informatie over de functie van VN klimaatcentra in
Nederland en doe de klimaattest
8. Ervaar de impact van een toenemende kans op extreme neerslag en volg de pilot in
Meerssen tegen wateroverlast
6. Zie hoe hier duurzame oplossingen worden toegepast in het toerisme en de
landbouw, zoals het tegengaan van erosie

14. Expeditie 5: Ridders & Kastelen
 Thema: Strijd op het Krijt
1. Start in het Erfgoedhuis voor informatie over Meerssen als palts, een
koninklijke verblijfplaats, in de vroege Middeleeuwen
2. Betreed de ruines van het kasteel Valkenburg en ervaar de voor ons land unieke
ligging als hoogteburcht
3. Doe een speurtocht in de kasteelruine en vind door het oplossen ervan een
belangrijke gebeurtenis in de kasteelgeschiedenis
4. Beleef de middeleeuwen in Oud-Valkenburg met een uitleg van de werking van he
hofstelsel en het belang van de landbouw
5. Bezoek de oude Johannes de Doperkerk en krijg een beeld van de
invloed van de kerk gedurende de Middeleeuwen
6. Maak kennis met ridder Walram van Valkenburg en beleef een dag van
zijn leven in de 13e eeuw tijdens de Limburgse Successieoorlogen
7. Begeef je naar het galgenveld even buiten Wijlre voor een kennismaking
met het gruwelijke Middeleeuwse strafstelsel
8. Verneem in Wijlre het belang van bier in de Middeleeuwen en de
opkomst van bierbrouwerijen
9. Eindig op de markt in Gulpen, volg het proces van het brouwen van ‘n
Middeleeuws biertje en proef het resultaat

15. Expeditie 6: Buitenlandse invloeden
 Thema: Macht om het Krijt
4. Reis naar de Franse Tijd eind 18e eeuw in Mechelen en wees er getuige van hoe de Commandeursmolen door
de bezetter in beslag genomen wordt
5. Ontmoet in de Volmolen bij Epen arbeiders van de lakenfabriek van De Clermont en krijg een inkijkje
in hun werk en leven van die tijd
6. Bekijk met lakenfabrikant de Clermont zijn bouwwerken in Vaals en ontmoet op Kasteel Bloemendal
logee Napoleon Bonaparte
7. Begeef je naar het drielandenpunt en krijg uitgelegd dat dit punt pas vorm kreeg na de
terugtrekking van Belgische troepen in 1838
8. Ervaar WO I als grenssmokkelaar of als buitenlandse vluchteling en zie de drastische tegenmaatregelen zoals
de dodendraad
9. Ga de gevolgen van het kolentekort in WO I door Duitse maatregelen na met het toenemende belang van de
Limburgse mijnindustrie als gevolg
1. Hoor op Kasteel Wittem wat het gedrag van logee Karel V als landsheer van de Nederlanden in de 16e eeuw
betekende voor de gewone bevolking
2. Zoek in de kasteeltuinen een andere logee, Willem van Oranje, en verneem zijn plannen voor een inval in de Spaanse
Nederlanden
3. Visualiseer hoe zich hier 25.000 huurlingen hebben verzameld en ontdek wie deze soldaten waren; wat is hun afkomst,
gedrag, motivatie, leeftijd etc.?

16. Expeditie 7: Carboon
Thema : Het leven voor het Krijt
3. Stop bij de Cottessergroeve voor een kennismaking met het Carboonsteen en ontdek de unieke
flora en fauna in dit gebied
1. Leer in Museum Vaals de beschermheilige van de mijnwerkers kennen en vraag je af hoe de rijkdom
aan steenkool ontstaan is
2. Stap in een elektrische huifwagen voor een tocht over het oudste oppervlaktegesteente van Nederland
4. Vervolg de reis en luister naar het verhaal over Nederland in het Carboon en het klimaat van toen
5. Leer meer over het planten- en dierenleven in de Carboonmoerassen
6. Stap uit bij de Heimansgroeve en bekijk de dagzomende afzettingen van ca. 300 mln jaar oud
9. Vervolg de huifkartocht en zie hoe steen uit het Carboon op diverse plekken als bouwsteen is toegepast en eindig de
expeditie in het fraaie dorp Slenaken
8. Begrijp het nut van het Carboongesteente voor seismologische metingen en realiseer de
aardbevingsrisico's voor Zuid-Limburg
7. Bestudeer de samenstelling van de Limburg Groep en ga op zoek in de groeve naar een echt fossiel uit de
Carboontijd

17. Expeditie 8: Oorlog en vrede
 Thema: Het moderne Krijt
1. Bezoek met de huifkar een wijndomein en bemerk het positieve effect van de kalkgrond en
het klimaat op de wijnbouw
2. Doorkruis het Plateau van Margraten en ervaar dat landbouw een belangrijke economische
peiler is van Zuid-Limburg
3. Stop bij de Amerikaanse begraafplaats en sta stil bij de duizenden soldaten die hun leven
gaven voor de vrede
4.Beleef zelf de oorlog door een ontmoeting op Kasteel Geulzicht met een Duitse commandant
op de centrale commandopost en hoor over de maatregelen tegen de lokale bevolking
5. Ervaar de enorme spanning als onderduikende jood of kunstschilder die zich tegelijkertijd
met de Duitsers in hetzelfde kasteel of de onderaardse gangen bevindt
9. Eindig de expeditie op Station Valkenburg en bekijk de expositie over de UNESCO Global
Geoparks; zit er een volgende geopark bestemming bij?
7. Krijg een rondleiding door de steenkolenmijn van een ex-mijnwerker en hoor de
authentieke verhalen over zijn leven
8. Zie hoe Zuid-Limburg een inspiratie is geweest voor kunstenaars in de 20e en 21e eeuw
in Museum Valkenburg
6. Bekijk de film over de mijnhistorie in de mijn in Valkenburg en zie het belang van de
mijnindustrie voor de ontwikkeling van Zuid-Limburg na WO II

18. De Krijt-ervaring
• Zuid-Limburg:
 heeft alle ingredienten voor een succesvol geopark o.b.v. uniek geologisch erfgoed
 kan de top 10 onderwerpen van UNESCO geoparken (duurzame hulpbronnen,
geologische risico’s, klimaatverandering, educatie, wetenschap, cultuur, vrouwen,
duurzame ontwikkeling, lokale en inheemse kennis, behoud van geologisch erfgoed) op
uitstekende wijze invullen
 beschikt over een prachtige verzameling van expedities en verhalen gebaseerd op
bestaande musea, uitkijkpunten, bezoekerscentra, archeologische vindplaatsen etc.
• Een Geopark:
 helpt om de focus op duurzaam toerisme te leggen
 onderstreept de identiteit van deze regio en toont waarin het zich onderscheid van
andere gebieden in ons land
 genereert meer kennis over haar verleden wat de bewoners en toeristen helpt bij het
respectvol en duurzaam omgaan met het milieu
 inspireert bewoners en organisaties om de toekomst van hun regio met vertrouwen
tegemoet te zien en om invulling te geven aan duurzame ontwikkeling